Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા પૂર્વપદના અન્ય સ્ત્રને મા આદેશ થાય છે. હોતા જ પતા અને માતા ચ પિતા ય આ વિગ્રહમાં “વાર્થે કજ૦ રૂ-9--39૭” થી રોડ્ર નામને 7 નામની સાથે અને માતૃ. નામને gિ નામની સાથે કદ સમાસ. “ઝાર્ગે ૩-૨-૮' થી સિ. પ્રત્યયનો લોપ. આ સૂત્રથી પૂર્વપદ હો અને માતૃ નામના અન્ય
ને સા આદેશ. શ્રી પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી હોતાવેતા અને માતાપિતરી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ હવન કરનાર અને છોકરાનો છોકરો. માતા અને પિતા.
તાનિયેવ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિદ્યા અથવા યોનિકતસમ્બન્ધપ્રવૃત્તિનિમિત્તક કકારાન્ત જ નામોથી આરબ્ધ દ્વન્દ સમાસમાં ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા પૂર્વપદના અન્ય ત્ર ને ના આદેશ થાય છે. તેથી પુણ્ય શિષ્યા આ વિગ્રહમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ જ 'સમાસાદિ કાર્ય થવાથી ગુરુશિષ્ય આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં વિદ્યાફતસમ્બન્ધપ્રવૃત્તિનિમિત્તક ગુરુ અને શિષ્ય નામથી આરબ્ધ કુન્દ સમાસ,
કારાન્ત નામોનો ન હોવાથી પૂર્વપદના અન્ય વર્ણ ૩ ને આ સ્ટાથી સા આદેશ થતો નથી. અથ-ગુરુ અને શિષ્ય . વિઘાયોનિસાથ રૂત્યે= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિધા કે યોનિકતસમ્બન્ધપ્રવૃત્તિનિમિત્તક જ કારાન્ત નામોથી થયેલા દ્વન્દ્ર સમાસમાં ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો તેનાથી પૂર્વે રહેલા પૂર્વપદના અન્ય વર્ગ ને ના આદેશ થાય છે. તેથી ઋત્ત ૨ વારયિતા ૨ આ વિગ્રહમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ જ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી વરૃવાર તારી આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં સકારાન્ત નામો વિદ્યા અથવા યોનિવૃતસમ્બન્ધપ્રવૃત્તિનિમિત્તક ન હોવાથી તદારબ્ધ જ સમાસમાં તાદૃશ પૂર્વપદના અન્ય ને આ સૂત્રથી આ આદેશ થતો નથી. અર્થ - કરનાર અને કરાવનાર.
અહીં યાદ રાખવું જોઈએ કે - વિધાયોનિવૃતસમ્બન્ધ; કારાન્ત નામોથી આરબ્ધ દ્વન્દ સમાસમાં સમસ્યમાન પદાર્થોનો જ
१९४
