Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
પ્રાપ્તાહડપની તાત્ર રૂ૧/દરl
પ્રત અને સાપન આ પ્રથમતિ નામને દ્વિતીયાન્ત નામની સાથે તપુરુષ સમાસ થાય છે. સમાસના યોગમાં પ્રત અને સાપન નામના અન્ય વર્ણને આ આદેશ થાય છે. નીવિક પ્રાપ્ત અને નીવિઝામાપના આ વિગ્રહમાં દ્વિતીયાત્તા નીવિઝા નામની સાથે પ્રથમાન્ત પ્રતા અને આપના નામને આ સૂત્રથી તપુરુષ સમાસ. “પ્રથમો પ્રીન્ ૩-૧-૧૪૮' થી પ્રાતા અને માપના નામનો સમાસમાં પૂર્વ પ્રયોગ. સમાસના યોગમાં આ સૂત્રથી પ્રાતા અને માપના નામના મા ને આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી પ્રાપતની વિઝા અને બાપનનીવિઝા આવો પ્રયોગ થાય છે. નીવિાં પ્રાતા ઇત્યાદિ સ્થળે યદ્યપિ કિતારિખઃ ૩-૧-૬૨’ થી તપુરુષ સમાસાદિ કાર્યથી નીવિજાપ્રાતા ઇત્યાદિ પ્રયોગ થાય છે. પરંતુ પ્રત અને સાપન નામનો સમાસમાં પૂર્વ પ્રયોગ થાય એ માટે આ સૂત્રનું પ્રણયન છે. ના વિધાનનું પ્રયોજન સ્ત્રીલિંગમાં છે. અર્થ - (બંન્નેનો) - આજીવિકા પ્રાપ્ત કરેલી સ્ત્રી. Hદ્દા
ફર્ષ ગુણવઘનૈઃ ૧/૪
ષદ્ અવ્યયને ગુણવાચક નામની સાથે તલુરુષ સમાસ થાય છે. - જે શબ્દો ગુણને સમજાવીને તેના સંબંધથી ગુણીને સમજાવે છે - એવા શબ્દોને ગુણવાચક શબ્દો કહેવાય છે. રૂંવત્ પિત્ત અને ક્ષત્ર¢: આ વિગ્રહમાં પદ્ અવ્યયને ગુણવાચકપિત્ત અને ર નામની સાથે આ સૂત્રથી તપુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી પત્પિાત અને દ્રW: આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં પિત્ત અને ર નામો ગુણ અને ગુણી ઉભયને સમજાવતા હોવાથી ગુણવાચક કહેવાય છે. અર્થક્રમશઃ - સ્ટેજ પિઝૂલવર્ણવાળો. હેજ લોલ વર્ણવાળો. ગુવતિ વિક્રમ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પદ્ અવ્યયને ગુણવાચક જ નામની સાથે તપુરુષ સમાસ થાય છે. તેથી અહીં ગાઈ નામ ગુણવાચક ન હોવાથી તેની સાથે ફંઅવ્યયને આ સૂત્રથી તપુરુષ સમાસ થતો નથી. અર્થ-ગુણરહિત ગાર્મે. દુકા
- ૧૦
