Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ત્ય ર અહીં વાક્યમાં અને વીર્યમ્ સમાસમાં વાર્થ સમાહાર સ્વરૂપ છે. આથી વિશેષ વાર્થ નું સ્વરૂપ અન્યત્ર જોવું જોઈએ.
ઉપર્યુકત વાર્થ ના ચાર પ્રકારમાંથી પ્રથમ અને દ્વિતીય સમુદ્ય અને કન્વીવર સ્વરૂપ વાર્થ સ્થળે સહીતિ ગમ્યમાન ન હોવાથી દ્વન્દ સમાસ થતો નથી. છેલ્લા બે રૂતરેતરયોગ અને સમીહીર સ્વરૂપ વાર્થ સ્થળે ઉપર જણાવ્યા મુજબ દ્વન્દ સમાસ થાય છે કારણ કે ત્યાં સહોકતિ ગમ્યમાન હોય છે. ત્વર્સિરૈઃ પ્રત્યેક પાનાં પુરપબિઘાને સોશિ:' સમાસ ઘટક પદથી દ્વન્દ સમાસ સ્થળે સમુદાયનું અભિધાન થાય છે. તે તે પદથી અતિરિત સહવતિ સમાસ ઘટક પદ; માત્ર તાત્પર્યનું જ ગ્રહણ કરાવે છે.
.. ઈત્યાદિ ભણાવનાર પાસેથી બરાબર સમજી લેવું જોઈએ. ત્યાં સુધી એટલું યાદ રાખવું કે રૂતરેતર યોગ અને સમાહર સ્થળે સહોફતિ ગમ્યમાન હોય છે.
ક્ષ% ચોથી આ વિગ્રહમાં ઋક્ષ નામને ચોઘ નામની સાથે આ સૂત્ર થી રૂતરેતરયોગ સ્વરૂપ વાર્થ માં કેન્દ્ર સમાસ. ‘છેવાર્થે રૂ-૨-૮' થી સ્વાદિ વિભકતિનો લોપ. ક્ષારોઘ નામને શી પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી ઋક્ષચોથી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ઋક્ષ અને ચોઘ નામના બે વૃક્ષો.
વાન્ ૨ – ૨ આ વિગ્રહમાં વાત્ નામને નામની સાથે આ સૂત્રથી સમાહાર સ્વરૂપ વાર્થ માં દ્વન્દ સમાસ. ‘ાર્ગે રૂ-૨-૮' થી સ્વાદિ વિભતિનો લોપ. “વવ - ૬ - ૫ - હ૦ ૭-૩-૧૮' થી સમાસના અને માં પ્રત્યય..વગેરે કાર્ય થવાથી વર્તમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - વાણી અને ચામડી.
- ઘવ4 વરિશ પત્તાશ0 આ વિગ્રહમાં આ સૂત્રથી ફતરેતરથોડા સ્વરૂ૫ વાર્થ માં અનેક નામોનો દ્વન્દ સમાસ વગેરે કાર્ય થવાથી ઘરપનાશા: આવો પ્રયોગ થાય છે. આવી જ રીતે સમાહાર ના વિષયમાં વચ્છત્રોનનું આ અનેકપદોના કેન્દ્ર સમાસનું ઉદાહરણ સમજી લેવું.) અર્થ - ધવ ખદિર અને પલાશ
- ૧૦૩
