________________
अमप्ययीभावस्था ऽ तो 5 पञ्चम्याः
શરારા
અકારાન્ત અવ્યયીભાવ સમાસ સમ્બન્ધી પશ્ચમી વિભક્તિને છોડીને અન્ય સ્યાદિ વિભક્તિના સ્થાને અમ્ આદેશ થાય છે. ઝુમ્મસ્ય સમીપઃ આ વિગ્રહમાં ૩પ અવ્યયને શુમ્ભ નામની સાથે ‘વિભક્તિ-સમી૬૦૩-૧-રૂ॰' થી અવ્યયીભાાવ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન ઉપક્કુમ્ભ નામને અનુક્રમે 6 અને ઙે (y) પ્રત્યય. આ સૂત્રથી ત્તિ અને ઙે પ્રત્યયને અમ્ આદેશ. ‘સમાના૦ ૧-૪-૪૬’ થી અમ્ ના મૈં નો લોપ થવાથી ૩પ મમસ્તિ અને પર્જીમાં વૈહિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ ઘડાની પાસે છે. ઘડાની પાસે રહેનારને આપ.
.
अव्ययीभावस्येति किम् ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અવ્યયીભાવ સમ્બન્ધી જ અકારાન્ત નામ સમ્બન્ધી પશ્ચમી વિભક્તિને છોડીને અન્ય સ્યાદિ વિભક્તિના સ્થાને અમ્ આદેશ થાય છે. તેથી પ્રિયમુ ાં વસ્ય આ વિગ્રહમાં પ્રિય નામને ઉપઠુમ્મ નામની સાથે ‘હ્રાf૦ રૂ-૧-૨૨' થી 'બહુવ્રીહિ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન પ્રિયોપઝુમ્ન આ અકારાન્ત બહુવ્રીહિ સમાસને વિહિત સિ પ્રત્યયને આ સૂત્રથી ગમ્ આદેશ થતો નથી. જેથી ત્રિયોદ્યુમ્નોડયમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - કુંભ સમીપની વસ્તુ પ્રિય છે જેને તે.
ગત રૂતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અકારાન્ત જ અવ્યયીભાવ સમ્બન્ધી પશ્ચમી વિભક્તિને છોડીને અન્ય વિભકૃતિ (સ્યાદિ-વિભકૃતિ)ના સ્થાને મ્ આદેશ થયો છે. તેથી સ્ત્રિયામ્ આ અર્થમાં જ્ઞધિ અવ્યયને સ્ત્રી નામની સાથે ઉપર જણાવ્યા મુજબ અવ્યયીભાવ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન ઈકારાન્ત અધિસ્ત્રિ નામને વિહિત ત્તિ પ્રત્યયને આ સૂત્રથી ગમ્ આદેશ થતો નથી. જેથી સિ પ્રત્યયનો ‘અનતો જીવ્ રૂ-૨-૬' થી લોપ થવાથી
१५७
