Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
માનિનું આ અવસ્થામાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ તપુરુષ સમાસ વગેરે કાર્ય થવાથી સ્ત્રીનાની આ પ્રયોગ થાય છે. અહીં વિત્ પ્રત્યયાન ઉત્તરપદ પરમાં ન હોવાથી આ સૂત્રથી કર્યું પ્રત્યાયના લોપનો નિષેધ થતો નથી. અન્યથા સ્ત્રિયાની આવો અનિષ્ટ પ્રયોગ થવાનો પ્રસંગ આવત. અર્થ ... બીજાને સ્ત્રી માનનાર.
અહીં સમજવું જોઈએ કે ” આ સૂત્રના ઉદાહરણોમાં અને પ્રત્યુદાહરણોમાં વિત્યયાત અને બિન વગેરે પ્રત્યયાત, ઉત્તરપદ પરમાં હોવાથી તેની પૂર્વે રહેલા કર્મવાચક તે તે પૂર્વપદને “બ કૃતઃ ર-૨-૮૩’ થી દ્વિતીયાના બદલે ષષ્ઠી વિભતિ થાય છે. આથી આવા સ્થળે તે તે પૂર્વપદ (એકસ્વરી - નામીસ્વરાન્ત) થી પરમાં કમ્ પ્રત્યાયનો સંભવ ન હોવાથી આ સૂત્રની પ્રવૃજ્યપ્રવૃત્તિનું પ્રદર્શન યદ્યપિ સંગત નથી જણાતું, પરંતુ આ સૂત્રથી જયાં કમ્ ના લોપના નિષેધનું વિધાન કર્યું છે ત્યાં આ સૂત્રારંભના કારણે જ તાદૃશ પૂર્વપદને શમ્ ને બદલે ષષ્ઠીનું વિધાન થતું નથી. તેથી જ પ્રત્યુદાહરણ સ્થળે તે તે પદોનું સૂત્રમાં ઉપાદાન ન હોય તો, તે તે સ્થળે પણ દ્વિતીયાના બદલે (કમ્ ના બદલે) ષષ્ઠીનું વિધાન ન થાય ત્યારે ગમ્ ના લોપના નિષેધનો પ્રસંગ આવત - એ સ્પષ્ટ છે. શા
આત
કરેઃ ૩ ૨ / ૧૦ ||
ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો, તેની પૂર્વે રહેલા સર્વ વાચક નામથી વિધાન કરાએલા કfસ પ્રત્યયનો લોપ થતો નથી. ' “તોછાત્વિરર-૭૨' થી વિધાન કરાએલા સ પ્રત્યયાન્ત તો નામને તોવાનુ: આ વિગ્રહમાં “નાડસર્વે ૩-૧-૭૪ થી મુp
१६६
અને વેપાર કરવા
માં આ
