________________
એકવદ્ભાવ થાય - એતાદૃશ નિમય માટે આ સૂત્રનું પ્રણયન છે. તેથી સમાહારની વિવક્ષામાં ‘વાર્થે ૪૪:૦૩-૧-૧૧૭' થી અવિરોધિવાચક નામોનો અને દ્રવ્યવાચક નામોનો હૃન્દ્વ સમાસ થતો નથી, પરન્તુ યથાપ્રાપ્ત ઈતરેતર યોગ સ્વરૂપ જ ચાર્થ માં તે નામોનો દ્વન્દ્વ સમાસ થાય છે.... ઈત્યાદિ ઉપયોગપૂર્વક સમજી લેવું. विरोधिनामिति किम् ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અદ્રવ્યવાચક વિરોધિવાચક જ નામોનો દ્વન્દ્વ સમાસ સજાતીય નામોથી જ આરબ્ધ હોય તો; તે ઉદ્ઘ સામાસિક નામને વિકલ્પથી એકવદ્ભાવ થાય છે. તેથી જામશ્વ ોઘશ્ય આ વિગ્રહમાં અદ્રવ્ય વાચક પણ અવિરોધિ વાચક જામ અને ક્રોધ નામોના ઉપર જણાવ્યા મુજબ થયેલ વ્રુન્દ્વ સમાસને આ સૂત્રથી એકવાવ થતો નથી. જેથી હ્રામોધૌ આવો પ્રયોગ થાય છે. આ સૂત્રથી વિહિત નિયમના કારણે સમાહારની વિવક્ષા પ્રયુક્ત;‘વાર્થે૦ ૩-૧-૧૧૭’ થી પણ એકવદ્ભાવ થતો નથી. અર્થ - કામ અને ક્રોધ.
=
अद्रव्याणामिति किम् ? આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિરોધિવાચક અદ્રવ્ય વાચક જ નામોનો દ્વન્દ્વ સમાસ જો સજાતીય નામોથી જ આરબ્ધ હોય તો; તે હૈંન્દુ સામાસિક નામને વિકલ્પથી એકવદ્ભાવ થાય છે. તેથી શીતગ્વોાગ્વ (ખતમ) આ વિગ્રહમાં વિરોધિ વાચક પણ દ્રવ્યવાચક નામોના ઉપર જણાવ્યા
મુજબ થયેલા દર્જા સામાસિક નામને આ સૂત્રથી એકવદ્ભાવ થતો નથી. જેથી શીતોષ્ણે તે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ઠંડું અને ગરમ પાણી. અહીં પણ ઉપર જણાવ્યા મુજબ ચાર્થે૦ ૩-૧-૧૧૭’ થી સામાહારની વિક્ષા પ્રયુક્ત એકવદ્ભાવ થતો નથી. स्वैरिति किम् ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ
વિરોધિવાચક અદ્રવ્યવાચક નામોનો દ્વન્દ્વ સમાસ જો સજાતીય (વિરોધિ વાચક) જ નામોથી આરબ્ધ હોય તો વિકલ્પથી એકવદ્દ્ભાવ થાય છે. તેથી વુદ્ધિશ્ર્વ સુલગ્ન દુ:ઘુગ્ધ આ વિગ્રહમાં વુદ્ધિ સુદ્ધ અને દુઃલ નામનો ‘વાર્થે દ્વન્દ્વ:૦૩-૧-૧૧૭' થી વ્રુન્દ્વ સમાસ વગેરે
१२०
