Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
શન જેવા અને વાગૈરચ્છેદ્યાનિ આ વિગ્રહમાં આ સૂત્રથી જÇ વાચક યાત્મનું નામને તું પ્રત્યયાનું નામની સાથે અને રપ વાચક નર્વ નામને તું પ્રત્યયાન નિર્મના નામની સાથે તેમજ આ સૂત્રમાં પણ વહુનનો અધિકાર હોવાથી સ્તુતિ રૂપ અર્થમાં વરૂં વાચક જાવક નામને ઋતુ પ્રત્યયાન્ત યા નામની સાથે અને નિન્દાર્થમાં કરણવાચક વીખ નામને એ નામની સાથે આ સૂત્રથી તલુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી ગાત્મકૃતનું નવનિર્મના, જપેયા નહી અને વMછેદ્યાનિ વૃનિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - પોતે કરેલું. નખોથી ફાડેલો. કાગડાથી પીવા યોગ્ય નદી અર્થાત્ પુષ્કળ પાણીથી પરિપૂર્ણ નદી. બાષ્પ (વાક) થી પણ છેદવા યોગ્ય તૃણ અથતુ સાવ પોચું પડી ગયેલું તૃણ. સ્તુતિનિંદામાં પ્રાયઃ કૃત્ય પ્રત્યય સ્વરૂપ તું પ્રત્યયાન્ત નામની સાથે સમાસ થાય છે - એ યાદ રાખવું. શારીતિ ઝિમ્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઝાર% વાચક જ તૃતીયાન્ત નામને [ પ્રત્યયાન નામની સાથે તસ્કુરુષ સમાસ થાય છે તેથી વિઘોષિત: અહીં તૃતીયાન્ત વિદ્યા નામને તે નામ સૂ.. -ર-૧ માં જણાવ્યા મુજબ કારકવાચક ન હોવાથી પ્રત્યયાત fષત નામની સાથે આ સૂત્રથી તપુરુષ સમાસ થતો નથી. અર્થ - વિદ્યાના કારણે રહેલો છે. II૬૮.
નવિટાત્યાબૈિોડાજોઃ રૂાલા
તૃતીયા વિભક્ષ્યન્ત પક્ક નામને નવિંશત્યાદ્રિ ગણપાઠમાંના નર્વિશતિ વગેરે નામની સાથે તપુરુષ સમાસ થાય છે અને ત્યારે પક્ક શબ્દના અત્તમાં સત્ નો આગમ થાય છે. ઉન-નવિંશતિઃ અને ઇવેન ત્રિશત્ આ વિગ્રહમાં તૃતીયાન્ત પર્વનામને વિંશતિ અને નત્રિશત્ નામની સાથે આ સૂત્રથી તપુરુષ સમાસ અને હક્ક શબ્દના અન્તમાં મદ્ નો આગમ. સુકાયાર-૧99રૂ' થી પ્રાપ્ત પણ નામના અન્ય નો લોપ, સત્ ના વિધાનના કારણે થતો નથી. અન્યથા સત્ ના સ્થાને ૬ નું જ વિધાન કર્યું હોત. ‘તૃતીય ૦9રૂ-9” થી અત્ ના ટુ ને ૬ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી પુનર્વિશતિ અને
५३
