Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 41

સમાસ આદિ કાર્ય થવાથી પ્રાચાર્ય અને સમર્થ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - પ્રગત આચાર્ય-સ્વવિષયના પારગામી શ્રેષ્ઠ આચાર્ય. સદ્ગત બરાબર) અર્થ.
ત્યાદિ - વáતિક્રાન્તા અને વેત્તામુક્તઃ આ અર્થમાં તિ અને સદ્ નામને આ સૂત્રથી દ્વિતીયાન્ત ઉર્વ અને વેત્તા નામની સાથે તપુરુષ સમાસ. જોશાન્ત ૨-૪-૧૬ થી ઉર્વ અને તેના નામના ગા ને હસ્વ મ આદેશ....વગેરે કાર્ય થવાથી ગતિવર્વ અને ઉત્ત: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - ખાટલાને છોડવાવાલો. સમુદ્રાદિના કિનારા સુધી ગયેલો. સવાર - પ્રવક્ટ: કોરિયા અને પરિણહો વીમ: આ અર્થમાં સવ અને પરિ નામને આ સૂત્રથી તૃતીયાન્ત રોજિત્તા અને વીતુ નામની સાથે તપુરુષ સમાસ. “જોશાન્ત ર-૪-૧૬ થી કોવિના ના બા ને હસ્વ માં આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી વોશિ7: અને રિવીરતુ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - કોકિલાથી બોલાએલું. વૃક્ષોથી પરિપૂર્ણ. પતિ - પરિપત્તાનો ડ ધ્યયનીય અને ઉત્સ: સસ્થા માય આ અર્થમાં પરિ અને ૩ નામને આ સૂત્રથી ચતુર્થ્યન્ત અધ્યયન અને સંગ્રામ નામની સાથે તપુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી પર્વધ્યયન અને ઉત્સ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - અધ્યયન માટે ઉત્સાહહીના યુદ્ધ માટે ઉત્સુક. નિરાતિ -નિઝાન્ત. ૌશામ્યા. અને સંપતિ: શાલીયા: આ અર્થમાં નિ અને મા નામને આ સૂત્રથી પશ્ચમન કૌશાની અને શિવ નામની સાથે તપુરુષ સમાસ. ગોરવાને ૨-૪-૬૬’ થી શસ્વી અને શાળા નામના અન્ય સ્વરરૂં અને મા ને -હસ્વ રૂ અને મ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી નિૌશનિઃ અને પાવ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - કૌશામ્બીથી નીકળેલો. શાખાથી પડેલો.
बाहुलकात् षष्ठ्याऽपि - 'नाम नाम्नैकाN समासो बहुलम् ३-१૧૮” થી બહુલાધિકાર ચાલુ હોવાથી આ સૂત્ર પણ ઉપર જણાવ્યા મુજબ તટુરુષ સમાસનું વિધાન બહુલતયા જ કરતું હોવાથી તાદૃશ નિ વગેરે નામને કોઈવાર પશ્યન્ત નામની સાથે પણ સમાસ તપુરુષ નિત્ય થાય છે. તેથી સત્તતો વાચ આ અર્થમાં ગન્તર્ નામને પશ્યન્ત ના નામની સાથે આ સૂત્રથી તપુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી અન્તર્થ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ : ગાર્ગ્યુનો અન્તગત. આવી જ રીતે પ્રતિષ્ઠિતમુરતિ પ્રત્યુસ ઇત્યાદિ સપ્તમ્યઃ નામની સાથેના તત્પરુષ સમાસ પણ આ સૂત્રથી વિહિત છે - એ યાદ રાખવું.
તાથ તિ ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અન્ય બહુવીહિ વગેરે સમાસની પ્રાપ્તિ ન હોય તો ગતાદિ ક્રાદિ દુષ્ટાદિ ગ્લાનાદિ
:
- ૨૮