________________
એમ શાસિવ ન્હાયમાત્રામાં કહ્યું છે તેથી ભારતીતીથના ગુરુ વિદ્યાતીર્થ હતા એમ વિદિત થાય છે. વળી વરાળ મેયરમાં
स्वमात्रयाऽऽनन्दयदत्र जन्तून्सर्वात्मभावेन तथा परत्र ।
ચરછાનવ ને વિઝાન વઘતો વિફારિત છે એમ કહ્યું છે તેથી એમ કહી શકાય કે વિદ્યાતીર્થ એ જ વિદ્યાશ કરતીથ કે શંકરાનન્દ તરીકે પ્રસિદ્ધ હતા અને તેઓ શું ગગરિ પીઠાધીકા હતા: આ વિદ્યાતીર્થ કે શકરાનંદના શિષ્ય તે ભારતીતીથ. વિદ્યાતીર્થની પછી ભારતીતીથી શૃંગગિરિ પીઠાધીશ થયા હતા.
ભારતીતીર્થના શિષ્યોમાં માધવાચાર્યોને સમાવેશ થાય છે. વિદ્યારણ્યમુનિએ સંન્યાસગ્રહણ ક" તે પહેલાં તેમનું નામ માધવાચાર્યું હતું. આમ વિદ્યારના ગુરુઓમાં ભારતીતીર્થ એક હતા. ભારતીતીર્થના એક બીજા શિષ્ય હતા બ્રહ્માનન્દ ભારતી, જેમણે દગ્દયવિવેકની વ્યાખ્યા કરી છે. મહાવાકયુદપણુકાર કૃષ્ણનન્દભારતી પણ ભારત તી ના શિષ્ય હતા, અનેક મથેના ભારતીતાથ સ્વત – કર્તા છે પણ પંચદશી આદિ કેટલાક પ્રથે તેમણે વિદ્યારરયની સાથે મળીને રહ્યા છે.
ગ્રંથ :
(૧) દાદર વિવેદ અથવા વાચક્ષુધા-આ ગ્રંથમાં તેના નામને અનુરૂપ દશ-આત્મા અને -જગત અને તેમના સંબધનું માર્મિક વિવેચન છે. આ ગ્રંથ વારાણસી ગ્રંથમાલામાં તેમજ રત્નપિટક ગ્રંથમાલામાં પ્રકાશિત છે. તેના પર બ્રહ્માનન્દ ભારતીની ટીકા છે.
(૨) વૈવાસિવાયના (અથવા અધિકરણરત્નમાલા) (આનંદાશ્રમ સંસ્કૃત પ્ર થાવલિમાં મુદ્રિત)-આ ગ્રંથ બ્રહ્મસૂત્રના શંકરાચાર્યને અભિમત અધિકારણેના વર્ણનપૂરક છે. દરેક અધિકરણ માટે બે શ્લેક ફાળવ્યા છે– એક પૂર્વ પક્ષ બતાવવા અને બીજે સિદ્ધાન્ત માટે. તેની ન્યાયમાલાવિસ્તર નામના વ્યાખ્યા પણ ભારતીતીથે જ લખી છે.
(૩) પન્નાવશે, (૪) વાવનેષક્ષેપવાર્સિવ–આ ગ્રંથને નિદેશ વાકયસુધારીકામાં છે. (૫) માણૂરોપનિષદ્દાપI ().
પચદશીકાર વિદ્યારણ્ય (ઈ. સ. ૧૨૯૬-૧૩૮૬)
ભારદ્વાજ ગોત્રમાં જન્મેલા વિદ્યારણ્યનું બીજુ નામ માધવ હતું. તેઓ સડગમગજના મહામંત્રી માયણ અને શ્રીમતીના પુત્ર હતા અને સાયણ, ભોગનાથ તેમ જ સિંગલાના ભાઈ હતા. તેઓ વિજયનગરના રાજા બુક્રણના સમકાલીન હતા. ભારતાતીથ, શ્રીકંદાચાર્ય, શંકરાનંદના શિષ્ય અને વિદ્યાતીર્થ તેમજ ત્રુ સંહતીર્થના પ્રશિષ્ય હતા. અને કુષ્ણુનભારતી બ્રહ્માન દભારતી અને રામકૃષ્ણને ગુરુ હતા. વિજયનગરના વાસી આ કર્ણાટક બ્રાહ્મણને વિજય નગરના રાજ્ય છે થાપનામાં આગળ પડતે ભાગ હતું, અને તેઓ રાજકીય કાર્યભાર વહન કરવામાં સમર્થ હતા. તેઓ ૮૫ વર્ષથી અધિક જીત્યા હતા અને શ ગગિરિ પીઠાધીશ હતા. સંન્યાસગ્રહણ પવે તમનું નામ માધવાચાર્યું હતું.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
