________________
લીધે નથી આવ્યા. બહેનોની ઇચ્છા ઘણી જ હોય છે એથી હું લખું છું. પણ તેમના કામમાં તમો ભાગીદાર બનો તો જ તે છૂટાં થાય. એ દિશામાં ઠીક ઠીક ધ્યાન આપવું જોઈએ. દેશમાં મતદાનની દૃષ્ટિએ જોઈએ તો બહુમતી બહેનોની છે. આટલી નિશાળો બની હોવા છતાં જાગૃતિ ન આવે તો આપણે પાછળ રહી જઈએ. ચીનમાં સ્ત્રીઓએ ઘણી પ્રગતિ કરી છે. ત્યાં બહેનો બહાર નીકળથી જ નહિ. પગ બાંધી રાખે. નાના પગ તે વધુ સુંદર. આજે સ્થિતિ પલટાઈ ગઈ. બહેનો એવી ચપળ અને શક્તિશાળી તૈયાર થાય છે કે આપણે અભિમાન લઈએ. બહેનોની પ્રગતિ સિવાય દેશની પ્રગતિ નહિ થાય. લોકસંપર્ક તો કરવો જ છે પણ શિક્ષિકા બહેનોએ બહેનોનો સંપર્ક વધુ કરવો. હા, એમાં જોખમ છે. લોકો ટીકા પણ કરે છે. તેમ છતાં આપણામાં સાત્વિક ભાવના હશે તો વાંધો નહિ આવે. વાલી સંપર્ક માટે નવલભાઈએ કહ્યું તેમ પ્રદર્શન ભરવા. ખબર નહીં પણ પ્રગતિનો આંકડો લોકોના ખ્યાલમાં આવે. રોજનીશીની પણ શિક્ષકોને ખાસ જરૂર છે. કામની નોંધ, નિયમિતતા વગેરે જાળવો આરસીની જેમ, તો નવી કાર્યવાહીનો ખ્યાલ આવશે. આજે સમાજનાં બે મુખ્ય અંગો છે, સ્ત્રીઓ પણ છે. એમની માન્યતા નહીં ફળે ત્યાં સુધી નઈ તાલીમ અધૂરી રહેવાની છે. એટલે એમના રૂઢ રિવાજો જીવંત સંપર્ક હશે તો જ દૂર કરી શકાશે. ઓછામાં ઓછા ટાણેક મહિના બધા શિક્ષકો એકત્ર મળે વિચાર વિનિમય કરે, બીજી એક વસ્તુ લક્ષમાં રાખવા જેવી છે. તે એ કે આપણે જયારે બોલવા ઊભા થઈએ ત્યારે સળંગ સાંકળ હોતી નથી. એટલે બોલવું હોય કંઈ અને બોલાય કંઈ. એટલે કોશિષ કરવી જોઈએ. ટેવ પાડવી જોઈએ. બધા તો બોલી જ શકતા નથી. એ વસ્તુનો ખ્યાલ રાખવા જો છે કે આજના વિચાર પ્રવાહો કઈ બાજુથી આવે છે. છાપાથી તમે પરિચિત છો. એક રીતે તમે શિલ્પી છે. પ્રાથમિક શિક્ષણનું પ્રમાણ જ વધારે રહેવાનું, એટલે ઘણી મોટી પ્રજા તમારા હાથમાં જ આવવાની. તે સંસ્કારી કેમ બને, દુનિયાના પ્રવાહોથી જાણકાર કેમ રહે તે તરફ પણ ધ્યાન રહેવું જોઈએ. કુમારશાળા એના માટે ખૂબ વ્યવસ્થિત થાય, પ્રાર્થના પછી આવા સમાચાર આપી શકાય. શિક્ષણની સાથે આપણે સહકાર અને ઉદ્યોગને જોડીએ છીએ. વિદ્યાર્થી એવું ઉત્પાદન કરે જેથી વાલીઓને સંતોષ થાય અને પોતે સર્જન કર્યાનો સંતોષ પામે. પરીક્ષાનું માપ તો કાંઈ ને કાંઈ સ્વરૂપમાં રહેવાનું. એમાં ફેરફારને આવકાર છે. એક
સાધુતાની પગદંડી : પુસ્તક -- છઠું
૧૧૧
