________________
રાજાએ મૃદુ સ્મિત કરતાં મંત્રીપરિષદ સમક્ષ ચારે રાણીઓએ તેમને લખેલા પત્રો રજૂ કર્યા. એ પત્રમાં પહેલી ત્રણ રાણીઓએ જે-જે વસ્તુઓ મંગાવી હતી તે દરેકને તે-તે વસ્તુઓ આપવામાં આવી, પણ છેલ્લી નાની રાણીએ રાજાને પત્રમાં એટલું જ લખ્યું હતું,
- "તમારા વિના બધું સૂનું છે. તમે જલદીથી પાછા આવો. તમારી રાહ જોઉં છું. તમે મને મળો એ જ અભિલાષામાં દિવસો વ્યતીત કરું છું."
રાજા કહે છે, "નાની રાણીએ મારો અભિલાષ કર્યો તેથી તેને મારું જે કંઈ છે તે તેને આપોઆપ મળી જાય છે. બોલો, એમાં પક્ષપાત ક્યાં
રહ્યો ?”
મંત્રીપરિષદને રાજાની વાત ન્યાયી લાગી.
સાધનામાર્ગમાં આ વાત ખૂબ મહત્ત્વની છે. વસ્તુઓની ઈચ્છા એ ચિત્ત પર્યાયની-બદલાતા ચિત્તની અવસ્થા છે. જ્યાં વસ્તુઓની અપેક્ષા જ ન રહે એ ચિત્તાતીત અવસ્થા છે. ચિત્તાતીત અવસ્થામાં કંઈ અપેક્ષા નથી. ત્યાં ફક્ત અસ્તિત્વને પામવાની વાત છે. એમાં આત્માની જે કંઈ સંપદા છે એ બધી જ મળી રહે છે. ચિત્તપર્યાયની અવસ્થાચિત્તના નિર્માણની અવસ્થા છે; જ્યારે ચિત્તાતીત અવસ્થામાં વિકલ્પની શૂન્યતા છે. એમાં કંઈ પ્રાપ્ત કરવું નથી, કંઈ બનવું નથી. ત્યાં વાત છે ફક્ત પોતાના અસ્તિત્વ સુધી પહોંચવાની. જ્યાં અસ્તિત્વ સંપૂર્ણપણે પ્રગટ થાય છે ત્યાં પહોંચવાની વાત છે. આ છે ભગવાન મહાવીરની સાધનાપદ્ધતિ.
- સાધનાના બે પ્રકારો છે. એક છે ચિત્તનિર્માણની અવસ્થા જે નિર્જરાની સાધના છે. બીજો પ્રકાર છે ચિત્તાતીત અવસ્થાના નિર્માણનો જે સંવરની સાધના છે. બન્ને પ્રકારોની સાધનાને પોતપોતાનું મૂલ્ય છે પણ ભગવાન મહાવીરે ચિત્તાતીત સાધનાને મુખ્યતા આપી, જે સધાતાં નિર્જરા આપોઆપ સધાય છે અને તેનો માર્ગ મોકળો થાય છે. ભગવાને સંવરને સાધનાનું મુખ્ય અંગ ગયું છે. ચિત્તપર્યાયની યાત્રા આપણે જ્યાં સુધી પહોંચવું છે ત્યાં સુધી લઈ જતી નથી. તે પોતાના અસ્તિત્વ સુધી
કાયસંવર
૨૩
–
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
