________________
સંપ્રેષણ થઈ શકે છે, પણ તે માટે મહાવરો જોઈએ. જેમ જેમ વૈખરી લુપ્ત થતી જાય છે તેમ તેમ મનની શક્તિ વધતી જાય છે અને પછી મન જે પ્રકંપનો ફેંકે છે તે ખૂબ શક્તિશાળી હોય છે. જેમ આપણે રેડિયો કે ટીવીના સંકેતો ઝીલીને અવાજ સાંભળીએ છીએ કે દૃશ્યો જોઈ શકીએ છીએ તેમ આપણે અંતઃસંપ્રેષણ દ્વારા મોકલાતા સંકેતો ઝીલી શકીએ અને સમજી શકીએ. જો કે તે ઝીલવા માટે આપણું મન પણ સક્ષમ થયેલું હોવું જોઈએ. આ વાત બિલકુલ વૈજ્ઞાનિક છે. તેથી તો તેને આધારે ટેલીપથીનો વિકાસ થયો છે. ટેલીપથી છેવટે શું છે ? ટેલીપથી મૌનની ભાષાનો જ વિસ્તાર છે. અહીં એકબાજુ કોઈ કંઈ વિચાર કરે છે અને દૂર બીજે સ્થળે બીજો માણસ તે વિચારને ઝીલી લે છે. મૌન વિચારથી ઉત્પન્ન થયેલાં તરંગો, દૂર બીજા માણસ સુધી પહોંચી જાય છે અને ત્યાં તે તેને ઝીલી લે છે. ઘણીવાર તો એવું બન્યું છે કે બોલાયેલી ભાષામાં ગેરસમજને અવકાશ રહ્યો છે પણ મૌનની ભાષામાં કંઈ ગેરસમજ થઈ નથી. શબ્દો જે કહી શકતા નથી તે વાત મૌન ઘણી અસરકારક રીતે કહી શકે છે. મૌનની ભાષાને રખેને ચેષ્ટાઓની ભાષા ગણી લઈએ. હાવ-ભાવથી કે ચેષ્ટાની વાત સમજાવવી એ તો મૌનના ભંગ બરોબર છે. આપણે જે મૌનની શક્તિની વાત કરીએ છીએ એ સર્વથા મૌનની, જેમાં ચેષ્ટાઓનો તો સદંતર નિષેધ થાય છે. મૌન સંપ્રેષણમાં બોલવાની જરૂર નથી રહેતી. દેવતાઓ મૌન દ્વારા પોતાના વિચારો મનુષ્યલોકમાં મોકલી શકે છે. તે માટે તેમને આલોકમાં આવવાની કે કંઈ બોલવાની જરૂર નથી રહેતી. પ્રશ્ન રહે છે આ ભાષાને ગ્રહણ કરવાનો. જે વ્યક્તિમાં એવી ગ્રહણશીલતા હોય છે તે વ્યક્તિ આ ભાષાને-વિચારને પકડી શકે છે.
મૌન સંપ્રેષણ ઉપર આટલો વિચાર કર્યા પછી આપણે સ્થૂળ ભાષા ઉપર પણ વિચાર કરીએ. જેમાં શબ્દનો સહારો લેવો પડે છે. માણસ છેવટે બોલે છે શા માટે ? આપણે બે કારણોથી બોલીએ છીએ. એક કારણ છે માનસિક વિકલ્પ. માનસિક ચંચળતા એટલી તીવ્ર થઈ જાય છે કે આપણે બોલ્યા વિના રહી શકતા નથી. માનસિક આવેગ વધી જાય મૌનની શક્તિ
૫
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
---
www.jainelibrary.org
