Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
૧૮ : શ્રી. જયભિખ્ખું જીવન-વિલોકન પિતાની આ શક્તિઓ શ્રી. જયભિખુને વારસામાં પણથી જ ભારે રસ. અભ્યાસનું પુસ્તક વાંચવું ભલે મળી છે.
પડ્યું રહે, પણ વાર્તાની કઈ નવી પડી હાથ પડી શ્રી. જયભિખ્ખએ પ્રાથમિક અભ્યાસ સૌરાષ્ટ્રમાં કે એને પૂરી કર્યે જ છૂટકે. દર્શનશાસ્ત્રને માથાઆવેલા બોટાદમાં, અને તે પછી ઉત્તર ગુજરાતમાં ફડિયો અભ્યાસ ચાલતો હોય કે ન્યાયતીર્થની પરીવિજાપુર પાસે આવેલા વરસોડામાં કરેલ. અને ક્ષાની તૈયારી કરવાની હોય, પણ એમનો આ રસ અંગ્રેજી ત્રણ ધોરણ સુધીને માધ્યમિક અભ્યાસ કદી ઓછો ન થાય–ગમે ત્યાંથી સમય “ચોરી' ને અમદાવાદની ટયુટોરિયલ હાઈસ્કૂલમાં કરેલો. પછી આ રસનું પાન કરે ત્યારે જ એમને તૃપ્તિ થાય. તેઓ મુંબઈ ખાતે સ્વ. વિજયધર્મસૂરિજીએ સ્થાપેલ કેવળ આવું મનગમતું સાહિત્ય વાંચવાથી જ શ્રી. વીરતવ પ્રકાશક મંડળ (વલેપારલે)માં દાખલ સંતોષ માને એવું પણ નહીં. એ વાંચતાં વાંચતાં થયા હતા.
જે નોંધવા જેવું લાગે તેની નોંધ પણ કરી જ લે. આ સંસ્થાએ સ્થાપકના અવસાન બાદ સ્થાનફેર
બાદ શાતર આવી નોંધની એમની પાસે નોટોની નોટો ભરેલી
આ કર્યું ત્યારે તેઓ તેની સાથે સાથે કાશી અભ્યાસ છે. બાર-તેર વર્ષની કુમળી વયે તો એમણે સરસ્વતીકરવા ગયા. ત્યાંથી આગ્રા અને છેવટે વાલિયર ચંદ્ર’ એક કરતાં વધુ વાર વાંચી લીધેલ અને એનાં રાજ્યમાંના વનશ્રીથી ભરપૂર શિવપુરીમાં સંસ્થા પાત્રો સાથે તે એમણે જાણે એ બધાં સ્વજનો જ સ્થિર થતાં ત્યાં ગરકુળમાં રહી, આઠ-નવ વર્ષ સુધી હાય, એવું તાદામ્ય સાધેલું. આ સરસ્વતીચંદ્રના સંસ્કૃત, હિન્દી, ગુજરાતી અને અંગ્રેજી ભાષાના ચાર ભાગ મેળવવા એમણે એક સાધુપુરુષનું ચરિત્ર અભ્યાસ કર્યો.
લખવાનું સ્વીકારેલું ને એ રીતે ગ્રંથો મેળવેલા. આમ
સરસ્વતીચંદ્ર' એ એમનો પ્રિય ગ્રંથ છે, અને સાહિત્યજૈન તત્વજ્ઞાન અને જૈન દર્શનનું અધ્યાપન
કાર તરીકે તેમને આદર્શ પણ સ્વ. સાક્ષરવર્ય એ આ સંસ્થાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ હતો. જૈન દર્શનનો
શ્રી. ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠીના જીવનમાંથી લીધેલ છે. અભ્યાસ કરીને તેમણે કલકત્તા સંસ્કૃત એસોસીએશનની “ન્યાયતીર્થ'ની અને ગુરુકુળની “તર્લભૂષણની
બાળપણ વીંછિયાના, કિશોર અવસ્થા વરસોડા પદવીઓ પ્રાપ્ત કરી. સંસ્કૃત કાવ્યો અને નાટકોનો (ગુજરાત) ના, (જેને જર્મન બહેન ડે. કાઉઝેએ અભ્યાસ પણ આ સમયે જ કર્યો.
પિતાની મુલાકાતમાં હોલીવુડ જેવું કહેલું) અને
વિદ્યાર્થી અવસ્થા શિવપુરી (સી. પી.) ના કુદરતના ગુરુકુળમાં યુરોપીય વિદ્વાને અભ્યાસ અને નિરી
સૌદર્યથી ભર્યાભર્યા મુક્ત વાતાવરણમાં પસાર થયું ક્ષણ માટે આવતા. ડે. ક્રાઉઝ નામનાં વિદુષી જર્મન
હોવાથી શ્રી. જયભિખુને જીવનમાં એક પ્રકારની બેન વર્ષો સુધી આ સંસ્થામાં રહેલાં. આ બધા
મસ્તી ને સાહસિકતા સાંપડી છે. ગમે તેવી ચિંતાવિદ્વાનોના સમાગમને કારણે પરદેશી સાહિત્ય ને
જનક પરિસ્થિતિમાં પણ તેઓ આનંદી રહે છે, અને સંસ્કારના સહજ પરિચયમાં આવવાનું બન્યું. એ
પિતાની આસપાસના વાતાવરણને આનંદથી મધમધતું રીતે દષ્ટિને વિશાળતા લાધી.
રાખે છે. એમની આ મસ્તીની છાપ એમના સાહિત્યગુરુકુળના સ્થાપકનો ઉદ્દેશ ધર્મપ્રચાર માટે
સર્જનમાં પણ સ્પષ્ટ વરતાય છે. વિદ્વાને તૈયાર કરવાનો અને તેમાંથી કેટલાકને યુરો
પિતાના ઘડતરમાં, તેઓ માને છે કે, ભણતર પમાં વ્યાખ્યાતાઓ ને ઉપદેશક તરીકે મોકલવાને
કરતાં ગુરુજનેની સેવા ને બદલામાં મળેલી પ્રેમાશિષ, હતો. આ માટે શ્રી જયભિખુને મોકલવાની તૈયારીઓ વાચન કરતાં વિશાળ દુનિયા સાથે જીવંત સંપર્ક ચાલતી હતી, પણ પાછળથી મતભેદને કારણે વાત અને પુસ્તક કરતાં પ્રકૃતિ દ્વારા મળેલી પ્રેરણા વધુ અડધે રસ્તે રહી ગઈ.
કાર્યક્ષમ નીવડી છે. . કથા-વાર્તાઓ વાંચવાનો શ્રી. જયભિખુને બાળ- શ્રી. જયભિખુની સૌથી પહેલી નાની સરખી
