Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
શ્રી જ્યભિખ્ખું પરિપૂતિ સમરણિકા ૧૫૫ અને ઇમારત” તથા “જાણ્યે અજાણ્યે' (“મુનીન્દ્ર' હોઈ શકે એ વિરલ દષ્ટાંત એમના જીવને પૂરું ના ઉપનામ હેઠળ) એ બે કટારો લખતા. એ બેઉ પાડયું હતું. પણ સાત્ત્વિક ભાવના પ્રેરનારી જીવનમાંગલ્યકર અંગત રીતે હું એમના અતિ નિકટ પરિચયમાં કટારે જ હતી. જેમાં માનવતાનાં દર્શન ન થતાં તો નહિ, પણ ઠીક ઠીક પરિચયમાં આવ્યો હતો હોય એવી કોઈ કતિ એમણે ભાગ્યે જ સર્જી હશે. અને એમના અંતરની સુવાસ અને નેહાદ્રતા મને પોતાની સર્જનવરતુની પસંદગીમાં એ વસ્તુમાં રસને પણ સ્પર્શી ગયાં હતાં. એમના જવાથી મેં એક ઝીલવાનું કેટલે અંશે સામર્થ છે એનો તેઓ સૌ નેહી’ ગુમાવ્યો છે. પ્રથમ વિચાર કરતા. પ્રેરક, સાત્વિક અને માનવ
એમના અવસાનથી ગુજરાતી સાહિત્યે એક તાને જાગૃત કરનારું વસ્તુ પસંદ કરીને એને તેઓ
અનોખા પ્રકારને લેખક ગુમાવ્યો છે. આર્ય સન્નાપોતાની એક પ્રકારની “રસાળ” અને “રણકતી’
રીના તેજસ્વી દષ્ટાંત સમાં અને ધીરજ તથા ગભીશૈલીમાં રજૂ કરતા. શબ્દનો ભાવાર્થ સાચવીને
રતાની પરમ મૂર્તિ સમાં એમના પત્ની વિજયાબહેન તોલદાર' શબ્દો વાપરવા, શબ્દોને સાથે પ્રીછીને તે અને સૌમ્યતાની મૂર્તિ સમા તરલ ઊગતા લખાણમાં સરળતા આવી અને શબ્દોની ધ્વનિ
સાહિત્યકાર એમના પુત્ર શ્રી કુમાપાળ દેસાઈને શક્તિ પારખીને સર્જનમાં રણકાર લાવવા-આ એમના અવસાનનો આ શેકજનક આધાત સહત્રણ ગુણોએ એમની શૈલીને વિશિષ્ટતા અપી હતી.
વાનું મનોબળ પ્રભુ આપે એવી વાંછના સાથે સદએમની શૈલીમાંથી એક પ્રકારનો આગવો જ “રણ”
ગતના આત્માને શાંતિ ઈચ્છું છું ! ઊઠત વિદ્વાનો માટે નહિ પણ સામાન્ય જન
નવચેતના” સમાજના કલ્યાણ માટે જ પિતાને લખવાનું છે એ વાત તેઓ સદૈવ નજર સમક્ષ રાખતા. જૈન ધર્મના તેઓ સારા અભ્યાસી હતા. જૈન વસ્તુઓને સાહિત્યસર્જનને પોતાને ધર્મ માની કર્તવ્ય આધારે તેમણે કેટલીક નવલ, નવલિકાઓ તથા કેરીએ પ્રયાણ કરી. સંસારને પોતાનાં સર્જનનાં મધનાટિકાઓ લખી છે, પણ એમના વાચકોની મોટી
મઘ મહેકતાં સુંદર સાહિત્યકુસુમોની ભરી ભરી સંખ્યા તે જૈનેતરોની જ છે. આનું કારણ એ છાઓની ભેટ આપનાર “જયભિખુ’ના નામથી છે કે એમનાં લખાણોમાં ક્યાંય સાંપ્રદાયિક અભિ
પ્રસિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરનાર શ્રી બાલાભાઈ વીરચંદ દેસાઈનિવેશ જોવા મળતો નથી.
એ તા. ૨૪ મી ડિસેમ્બર ૧૯૬૯ ના રોજ આ સ્વ. “ભિખુ’ સ્વભાવે ખૂબ મળતાવડા અને સંસારમાંથી વિદાય લીધાના દુ:ખદ સમાચારે અનેક અ ગ્રેજીમાં આપણે જેને “A man of oblig- સાહિત્યપ્રેમીઓના હૈયામાં વેદના જગાવી છે. ing nature' કહીએ છીએ એવા હતા. પરિણામે એ સાહિત્યસર્જકના વિપુલ સાહિત્યસર્જને સાહિત્યજગતમાં તેમ જ વ્યવહારુ જગતમાં એમની લોકોની જબરી ચાહના પ્રાપ્ત કરી છે. કલમના એ સુવાસ બહાળી હતી. ભાવના અને વ્યવહારનો સમ- કસબી હતા. શબ્દોના એ સેદાગર હતા. ઇતિહાસ ન્વય સાધવામાં તેમ જ સ્નેહસંબંધે વિકસાવવામાં -પુરાણના એ અભ્યાસી હતા. સાહિત્યિક અનેક પ્રદેતેઓ અતિ કશળ હતા. પરિણામે એમને નેહી- શમાં એમની ઓજસવંતી કલમ વિહાર કરતી હતી. વર્ગ ખૂબ બહોળો હતો. કોઈક વાર વખત આવે એમનાં સર્જનોમાં વિષયોનું તલસ્પર્શી અવગાહન અને જરૂર પડે તો શઠ પ્રતિ શાયમ કુર્યાત’ની છે. અભ્યાસ છે, ચેતના છે, વૈવિધ્ય છે. એમાં નીતિ અપનાવવામાં પણ તેઓ માનતા. આવા અનેક સામાજિક, ઐતિહાસિક, પૌરાણિક નવલકભાવનાશાળી લેખક આટલો બધો વ્યવહારુ પણ થાઓ, નવલિકાઓ, સાહસકથાઓ, જીવનચરિત્રો,
