Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
શ્રી જયભિખ્ખું ષષ્ટિપૂર્તિ સ્મરણિકા ૧૮૯ એક આપ્ત સ્નેહી તરીકે તેઓશ્રી સાથે અમે બાલાભાઈ થૂલ દેહદૃષ્ટિએ જો કે મૃત્યુ પામ્યા જે આનંદ કર્યો છે તે જીવનભર ભૂલી શકાય તેમ નથી. પણ હજારો વાચકોના હૃદયમાં તો તેઓ જીવન્ત
તેમને સદાય હસતો ચહેરો હજ નજર સામે રૂપે જ રહેશે. બીજી રીતે કહીએ તો તેમના દિવ્ય તરવરે છે.
આત્માએ તેમના નાનકડા દેહમાંથી ચાલી જઈ સમાતેઓશ્રીના અવસાનથી સાહિત્યજગતે એક
જના વ્યાપક દેહમાં પ્રવેશ કર્યો છે. બાહોશ સાહિત્યકાર ગુમાવ્યો છે અને જૈન સમાજે
જે પ્રમાણે જીવન ગાળવાથી જગતનું ઓછામાં નૂતન દૃષ્ટિને સાહિત્યસર્જક ગુમાવ્યો. આજે જૈન ઓછું અકલ્યાણ થાય અને વધારેમાં વધારે કલ્યાણ સાહિત્યને યુગદૃષ્ટિએ લોકભોગ્ય ઓપ આપવાની સધાય તે જ ઉત્તમ જીવનશાસ્ત્ર છે અને આવા જરૂર છે. ત્યારે યુગદષ્ટિ ઓળખીને સાહિત્યને નવો ઉત્તમ જીવનશાસ્ત્રને હરહંમેશ પોતાની દૃષ્ટિ સામે યુગ સર્જનાર–યુગદષ્ટિની કદી ન પુરાય તેવી ખોટ પડી. રાખી શ્રી બાલાભાઈ જીવન જીવી ગયા. સમાજ –હરિલાલ દેવચંદ, ભાવનગર ,
પાસેથી તેમણે જે લીધું. તે કરતાં અનેકગણું સમા
જને આપી તેઓ વિદાય થયા. આપણને તે સદા એમના જવાથી આપણને જ નહિ પણ સમસ્ત
માટે તેમની ખોટ પડી, પણ તેઓ તો જીવનનું ગુજરાતને એક ભારે ખોટ પડી છે. ગુજરાતી સાહિ
અમૃત પામી ગયા. ત્યને સમૃદ્ધ કરતી રહેલી એમની કલમ, સદાયને માટે
–મનસુખ મહેતા, મુંબઈ અટકી ગઈ. એ ખોટ ગુજરાતી પ્રજા લાંબા સમય સુધી ભૂલી નહિ શકે. સાદું અને સુંદર ઉન્નત જીવન
કદાચ હું એમનું મૂલ્યાંકન એક હૃદયસેતુ તરીકે તેઓ આપણી વચ્ચે જીવી પ્રત્યક્ષ બોધપાઠ આપતા
ક–જેમણે જૈનત્વને કલાના માધ્યમ દ્વારા અન્યગયા છે. એમના જીવનમાંથી સદાય પ્રેરણા મળતી
જનોના હૃદય સુધી પહોંચતું કર્યું. સાહિત્યની પ્રયો
ગોરીના યુગમાં પ્રજાજીવનના ઘડતરનો સંદેશો રહો. તેમના સગુણોનાં સંસ્મરણોથી તેઓ સદાય આપણી વચ્ચે જ હશે એમ માનજો.
ઓછો સંભળાય છે ત્યારે આ બેટ વિશેષ સાલે છે. –પુરુષોતમ ના, ગાંધી, રાજકોટ
–જવાહર શાહ, ધોરાજી તેમનું સમગ્ર જીવન, અભ્યાસ અને લેખન- સ્વ. જયભિખ્ખો રૂબરૂ પરિચય નહીં થયેલ, કાર્યમાં પસાર થયું. આમ તો તેમણે અનેક પણ તેમની કલમથી પ્રગટ થતાં દેશોન્નતિનાં પ્રેરણાગ્રંથ લખ્યા છે પરંતુ નવા યુગની રસવૃત્તિ અને દાયી લખાણોને હું નિયમિત વાચક હતો. આવશ્યકતાને સંતોષે એ રીતે જૈન કથાસાહિત્યની જયભિખુની નવલકથાઓ ઐતિહાસિક, ધાર્મિક કેટલીક કથાઓ જે ગ્રંથ આકારે તેમણે આપી છે કથાઓ તેમજ “ઈટ અને ઇમારત'નાં લખાણ તે તો સાહિત્ય જગતમાં અમર બની રહે તેવી છે. માનવીને સેવાભાવ, રાષ્ટ્રીયતા અને ઝિંદાદિલી તરફ તેમની કેટલીક કથાઓના વસ્તુઓથી આપણે પરિ. પ્રેરે તેવાં હતાં. પ્રસંગકથામાં ચોટદાર કટાક્ષ મૂકતા ચિત હોવા છતાં એ એવી અનેખી શૈલી અને રસ- હતા. તેમના દુઃખદ અવસાનથી ગુજરાતી સાહિત્યભરી રીતે લખાયેલી છે કે એ વાંચતાં આપણને ક્ષેત્રે એક ઊંડી મોટી ખોટ પડી છે તે કદી પુરાશે નવી જ દૃષ્ટિ મળે અને ચિત્ત આનંદ-વિભોર બની નહિ. ૬૨ વર્ષની વયે પણ યુવાનને શરમાવે તેવી જાય. એમની ભાષા અને લખવાની શૈલીમાં એક સર્જનાત્મક પ્રવૃત્તિઓથી તેઓશ્રીનું જીવન ધમધમતું અજબ જાદુ અને ચમત્કાર હતો કે એ ગ્રંથ વાંચતાં હતું. તેમણે અર્પેલી બહુમૂલ્ય સેવા અને કાર્ય અમગ્રંથને પકડી રાખવાને બદલે ગ્રંથ જ આપણને ય છે. આપણે સૌ તેમના ઋણી છીએ. ભારતીય પકડી રાખે છે એવું લાગ્યા વિના ન રહે. શ્રી સંસ્કૃતિ ને દેશદાઝ પ્રત્યે ખૂબ પ્રેમ હતો.
