Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
દંપતી જીવનની હળવી પળા–
t
યા
(રાષ્ટ્રના ઘડતરમાં શિષ્ટ દામ્પત્યના ફાળેા)
શ્રી જયભિખ્ખુ ’ સહકુટુમ્બ દ્વારકા આવ્યા હતા ત્યારે એમના સારસ્વત જીવનનાં કેટલાંક પાસાંનું દર્શન મને મળ્યું હતું, તેમનું દામ્પત્ય મને ગમ્યું હતું. એ પ્રસ ંગના મરણરૂપે આ લેખ એમના ષષ્ટિપૂર્તિના ઉત્સવ માટે અનુરૂપ થશે એવી આશા છે.
સ્નેહગીતા અને સ્નેહન્ત્યાત દામ્પત્યના લહાવા લેવા રાત્રે અગાશીમાં બેઠાં બેઠાં વિચાર વિનિમય કરતાં હતાં. બન્ને જણ સુશિક્ષિત હોવાથી વિચારમાંથી વિકાર તરફ કદી ઢળતાં નહોતાં. માનસિક આનંદ એમને એટલા બધા મેાહક અને સન્તાષજનક લાગતા
હતા કે સ્થૂળ દેહના ભોગ ભોગવવાની ઇચ્છા સુધ્ધાં ચાંદનીવાળી એકાન્ત રાત્રિમાં પણ જાગતી નહોતી.
સ્નેહગીતા—“ માર પ્રેમના ગ્રાહકને એક વાત એમ પૂછું છું કે રાષ્ટ્રને ઘડનાર સ'જોગ છે કે સંજોગને ઊભા કરનાર રાષ્ટ્ર છે? ઇંગ્લાંડ બાંધ્યા ટાપુ હોવાથી ત્યાંના લોકો ક્રૂરજીત રીતે સાહસિક બન્યા. અને દેશ પરદેશમાં પેાતાનાં વહાણેા માકલવા લાગ્યાં; એને પરિણામે સમુદ્ર ઉપર એક બળવાન સત્તા ધરાવનાર ઇંગ્લાંડ બન્યું.
સંજોગ ન હોત તેા ઈંગ્લાંડનું રાષ્ટ્ર એ સ્વરૂપ કેમ ધારણ કરી શકત ? વળી મારા મનમાં એમ પણ થાય છે કે ડ્રેક, ફ્રાબિશર, ફૅાકિન્સ, ફૂંક, જેવી વ્યક્તિ અંગ્રેજ પ્રજામાં જન્મી ન હોત તેા પૃથ્વી પ્રદક્ષિણા કરવાનું કામ અંગ્રેજ બચ્ચા કયારે કરત ? કૂક જેવા સાહિસક નર ન હોત તેા ઑસ્ટ્રેલીના કિનારા પર ઈંગ્લાંડના વાવટા ફરકાવ્યાને પ્રસગ કયાંથી ઊભે! થાત! કલાઈવ જેવા તાકાની યુવાન
કલ્યાણરાય જોષી
ન જન્મ્યા હોત તે હિન્દમાં અગ્રેજ રાજ્યની સ્થાપના કયાંથી થઈ શકત ? ’
સ્નેહયાત—: “તમારા પ્રેમનેા ગ્રાહક થતી વેળા મને ખબર નહોતી, કે તમારા પ્રેમની કિમ્મુતમાં મુદ્દિવૈભવની ઝીણવટ મારે આપવી પડશે. તમારા પ્રેમ મને બહુ મધુર નીવડયા છે; તેમજ તમારા જ્ઞાનની સુગન્ધ મને બહુ મધુર જણાઈ છે. સ્નેહગીત, તમે પૂછે છે કે સંજોગને વશ રાષ્ટ્રનુ સ્વરૂપ હોઈ શકે કે નહિ.
સંજોગ શબ્દના અર્થ આપણે ખાટા કરીએ છીએ . તેથી જ આ પ્રશ્ન ઊભા થાય છે. નાવા
Ο
અને પરિસ્થિતિને આપણે સંજોગ કહીએ છીએ. પણ આપણે વિસરી જઈ એ છીએ કે મનુષ્ય અને રાષ્ટ્રનાં પ્રાણીઓ પણ સંજોગ જ કહેવાય. અંગ્રેજ બચ્ચા ડ્રેક, ફૂક કે કલાઇવ એ ઇંગ્લાંડના સંજોગ જ કહેવાય. માટે હું તે એમજ સમજી શકયા છું કે સૃષ્ટિને વિકાસ માત્ર સંજોગને અનુસરીને જ થવા જોઇ એ. સ્નેહગીતે; તમે પણ મારા જીવનના ધડતરના અપૂર્વ સંજોગ જ છે ને ! ’’
સ્નેહગીતા—: “ ન્યાયી છે તેા પછી એમ પણુ કેમ નથી કહેતા કે સ્નેહગીતાના જીવનના ઘડતરમાં સ્નેહજ઼્યાતનુ જીવન પણ અપૂર્વ સંજોગ બન્યું છે? વહાલા, લેાકેા એમ કહે છે કે પતિનું જીવન પત્નીના હાથથી ઘડાય છે. તમે એ વાત સ્વીકારે છે ? રાષ્ટ્રનું જીવન કયી વ્યક્તિના હાથથી વિશિષ્ટ પ્રકારે ધડાય છે ? ”
સ્નેહયાત—: “ માફ કરજો, તમારા અભિમાનની લાગણી દુભાય તેા. જે પતિ કેવળ કામને
