Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
૧૪૪ કલમને એળે પડ્યા
નાનામાં નાના માણસમાં પણ ગુણ જુએ તો એને શ્રી “ જયભિખુ” ખરા અર્થમાં માનવના અપનાવતા અને હૈયામાં સ્થાન આપતા
ઉમાભર્યો સહવાસના ભૂખ્યા હતા. કોઈ એ કહ્યું જૈન ધર્મના વિશાળ કથાસાહિત્યમાંથી વસ્તુ છે એમ એ “ડાયરાનો જીવ’ હતા. ઘણાં વર્ષ લઈને એમણે “ભગવાન ઋષભદેવ” “ કામવિજેતા સુધી એ ગૂર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલયના શારદા
સ્થૂલિભદ્ર ', “સંસારસેતુ', “લેખંડી ખાખનાં મુદ્રણાલયમાં દરરોજ બપોર પછી ત્રણ-ચાર કલાક ફૂલ', 'પ્રેમાવતાર ', જેવી સંખ્યાબંધ નવલકથાઓ સિતા, અને છીપકોમની કલાત્મકતા, ગુણવત્તા લખી. પણ એમના આ પ્રકારના સાહિત્યમાં ક્યારેય જળવાઈ રહે તે જોતા. એ વખતે શોરદા મુદ્રણસાંપ્રદાયિક્તા પ્રવેશી નથી. આ જ કારણે શ્રી. “જય- લયમાં
આજ કારણે શ્રી શ્ય. લયમાં સાંજે પાંચેક વાગ્યે લેખકમિત્રો અને સાક્ષરોભિખુ’ બહોળા વાચક સમુદાય મેળવી શક્યા છે. ની ડાયરો જામતો. એમાં ઘણી વાર સ્વ. શ્રી.
સંક્ષેપમાં કહેવું હોય તે કહી શકાય કે શ્રી “જ્ય- ધૂમકેતુ આવતા; સ્વ. ગુણવંતરાય અમદાવાદ ભિખુ’ની નાની મોટી અનેક વાર્તાઓ ખરા અર્થ. ઓવ્યા હોય તો એ પણ આવતા; આચાર્ય શ્રી. માં “લાખેણી વાતો’ બની રહી છે.
ધીરુભાઈ ઠાકર અમદાવાદ હતા ત્યાં સુધી લગભગ
નિયમિતપણે એ ડાયરામાં રંગ જમાવતા. ક્યારેક આ ઉપરાંત શ્રી “ જયભિખુ’એ શીય અને શ્રી રતિકુમાર વ્યાસ પણ આવતા. સદ્દગત શંભુભાઈ સાહસપ્રબોધતું કિશોર સાહિત્ય અને જ્ઞાન સાથે
પણ અવારનવાર ત્યાં હાજર હોય. પ્રસિદ્ધ ચિત્રકાર મિષ્ટ વાર્તારસ પીરસતું બાળસાહિત્ય પણ બહાળા શ્રી કનુભાઈ દેસાઈ શ્રી. ‘જયભિખુ’ના પરમ પ્રમાણમાં સજર્યું છે.
મિત્ર, એટલે એ અમદાવાદ આવ્યા હોય ત્યારે પણ વિશાળ જનસમુદાય શ્રી 'જયભિખુ ને એમને મળવું હોય તે સાંજે અચૂક એ શારદા ‘ગુજરાત સમાચાર દૈનિકમાં દર ગુરુવારે પ્રગટ મુદ્રણાલયમાં મળી જાય. કોઈ કોઈ વાર શ્રી ઈશ્વરથતા ‘ઈટ અને ઈમારત’ના કૅલમથી વધુ ઓળ- ભાઈ પેટલીકર, શ્રી. પન્નાલાલ પટેલ કે શ્રી. ખતો. આ પાનામાં એમની કલમ દ્વારા અનેકવિધ પીતાંબરભાઈ પટેલ પણ આ ડાયરામાં આવી જતા. પ્રસંગચિત્રો, જીવનકથા, રેખાચિત્રો અને સામા- શ્રી. “જયભિખુ’ જન્મ વણિક હતા. પણ જિક-રાજકીય સમીક્ષા પ્રગટ. ટૂંકમાં સમગ્ર જીવન એમના સમગ્ર જીવનવ્યવહારમાં એ સાચા અર્થમાં અહીં કોઈ ને કોઈ સ્વરૂપે વિષયભૂત થતું. એમની ' બ્રાહ્મણ’ બની રહેલા. પિતાના ધનમાથી એક . સૂકમ નજર, એમનું બહુશ્રુતપણું, એમનું વ્યવહાર- પાઈ લીધા વિના એમણે ઘર છોડેલું. આપબળે જ શાણપણ, એમની નીડરતા, એમને નિર્દેશ કટાક્ષ અને આગળ વધવાને એમને દઢ નિર્ધાર હતો. થોડો એમની અપાર જીવનનિષ્ઠા આ પાના પર પ્રગટતી. વખત સાહિત્યને ઉપકારક નોકરી કરી ને બાદ કરતાં
આ દૈનિકમાં શ્રી. “ જયભિખુ”ની બે ત્રણ એમણે કદી કોઈનું દાસત્વ સ્વીકાર્યું નહોતું. ઊંચી કક્ષાની નવલકથાઓ પહેલાં હપ્તાવાર પ્રસિદ્ધ મંત્રી શી ચીજ છે એ શ્રી ‘ જયભિખુ 'ના થઈ ગઈ છે. આમ, શ્રી. ‘જયભિખુ”નું ઘણું એમના મિત્રો સાથેના વ્યવહારમાંથી પ્રગટતું મેં લખાણું પહેલી વાર તો કોઈને કોઈ સામયિક માટે ઘણી વાર જોયું છે. મિત્રના કલ્યાણ માટે જે કંઈ લખાયું છે. પણ પછી એ લખાણને પુસ્તકાકારે કરવું ઘટે તે એ કરી છૂટતા. સામાન્ય રીતે સૌના પ્રસિદ્ધ કરતાં પહેલાં એની ખૂબ ચકાસણી કરતા. સંબંધમાં એ બહુ જ વિવેકપૂર્વક વર્તતા. એમના એમના વડીલબંધુ પં. રતિલાલ દીપચંદ દેસાઈની સ્વભાવનું ગુલાબીપણું એમને એ જ્યાં જાય ત્યાં નજર નીચેથી એ નીકળતું. કાટછાંટ થતી અને આદર અને હૃદયના પ્રેમના અધિકારી બનાવી દેતું. પછી જ પુસ્તકાકારે તે પ્રસિદ્ધ થતું.
સદ્ગત મેઘાણીભાઈ માટે શ્રી. ઉમાશંકર
