Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
૧૪૨ કલમને એળે પિયા
શાંતિ અર્પે.
સર્જન પર “જ્યભિખ્ખું” બાબતનું અચૂક સાહિત્ય સંગમ' (“સંદેશ”)
ધ્યાન રાખતા : એક કૃતિની રસક્ષમતા અને બીજુ માનવતાની પ્રતિષ્ઠા. પરિણામે તેમની કૃતિ હૃદયસ્પર્શી
બની રહી બૌદ્ધિક સંતોષ પણ અર્પતી. તેમની દષ્ટિ આપણા એક સનિષ્ઠ સાહિત્યકાર શ્રી બાલા
સાંપ્રદાયિક તને માનવતાને નિરવધિ તત્ત્વમાં ભાઈ વીરચંદ દેસાઈ ઉર્ફે “જયભિખુ”નું ગઈ તા. રપવા પર રહેતી, એનું સુભગ પરિણામ એ આવ્યું ૨૪મી ડિસેમ્બરે ૬૨ વર્ષની વયે અણધાર્યું અવસાન
કે તેઓ સામ્પ્રદાયિક સંકુચિતતાથી પર રહી શક્યા. નીપજ્યું એ ખરેખર આઘાત-જનક અને દુઃખદ છે. બૌદ્ધ અને બ્રાહ્મણ ધર્મને તેમણે આર્ય સંસ્કૃતિ- સમાચાર છે. કાકાસાહેબ કાલેલકરે જેને માનવીના
ના સમાન લેખ્યા હતા. પરમ મિત્ર તરીકે ઓળખવ્યું છે એ મૃત્યુનો યોગ
જયભિખુ”ની અક્ષર પાસના ચાર ચાર દાયજયભિખુ”ને અણધાર્યો અને કસમયે થયો અને
આ સાથી કાનું સાતત્ય જાળવી શકી. નીતિપરાયણ “જયભિખુ”એને પરિણામે એક સરસ માનવી, માનવતાથી મહેકી નું તાલે રહે માનવી સદાયને માટે ચાલ્યો ગયો તેમ જ
એ જે સાહિત્ય આપ્યું તે સંસ્કારપષક છે,
નીતિ પોષક છે અને ભાવનાસભર છે. “ભગવાન તેમની સતત પાંગરતી સર્જનની વેલ વિશેષ વિસ્તરતી
ઋષભદેવ”, “ચક્રવતી ભરતદેવ”, “નરકેશ્વરી વા અટકી ગઈ તેને જ ખાસ તો વસવસો છે.
નરકેસરી”, “પ્રેમભક્ત કવિ જયદેવ”, “સંસારસેતુ', “જયભિખુ” ખરા કલમવતી હતી. કેઈની પણ કામવિજેતા”, “પ્રેમનું મંદિર”, “પ્રેમાવતાર” વગેરે સારી નહિ જ કરવી અને કલમને ખોળે જ, કલમને લોકભોગ્ય અને લોકપ્રશસ્તિ પામેલી કૃતિઓ આપી આશ્રયે જ જીવવું એ સંકલ્પ તેમણે ખરો આચરી જનાર “જયભિખુ” હવે કાલગ્રસ્ત થયા છે છતાં બતાવ્યો. નાની–મોટી મળીને ત્રણ ઉપરાંત કૃતિઓ તેમના સર્જનની મહેક આપણે સભ્ય અને સંસ્કૃત
ગુજરાતને આપી ગયા. તેમનું સાહિત્યસજન સમાજજીવનમાં ચિરકાળ સુધી અનુભવાશે જ. માત્ર વિપુલતાની દૃષ્ટિએ જ નહિ વૈવિધ્ય અને
“જન્મભૂમિ ગુણવત્તાની દૃષ્ટિએ પણ ધ્યાનાર્હ છે. પત્રકાર તરીકે કારકિર્દીનો આરંભ કર્યા પછી “જયભિખુ”એ સામાજિક, ઐતિહાસિક તથા પૌરાણિક નવલકથાઓ,
સાહિત્યજગતમાં નૂતન પ્રતિભાનું પ્રાગટય પ્રમાણમાં નાટકે અને જીવનચરિત્રો એમ સાહિત્યનાં ઘણું ઘણું ઘટી ગયું છે અને આગવી તથા ચાલુ પેઢીના શ્રેત્રો એમણે ખેડડ્યાં અને તેમાં એમને યશ અને લબ્ધપ્રતિષ્ઠ લેખકે ચિરવિદાય લઈ રહ્યા છે, પરિધન ઉભય પ્રાપ્ત થયાં. તેમને કેન્દ્ર સરકાર અને ગુજ-
ણામે ગુજરાતી સાહિત્યસૃષ્ટિ દિન-પ્રતિદિન એ રીતે
ગા ગાતી અતિવ્યમણિ દિલ હ વિ : રાત સરકાર તરફથી બાળસાહિત્યની તેમ જ ઈતર દરિદ્ર બનતી જાય છે. શ્રી જયભિખુના અવસાનથી કૃતિઓ માટે ઓછામાં ઓછાં પંદર પારિતોષિકે એક કપ્રિય સાહિત્યસ્વામીની ભારે ખોટ પડી છે. પ્રાપ્ત થયાં છે તે પણ નોંધપાત્ર લેખાય. શ્રી જયભિખુની લેખનશૈલી લોકપ્રિય બને તેવી
“ગુજરાત સમાચાર'ના લેખકમંડળમાંના એક હતી. સાહિત્યના વિવિધ પ્રકારો એમણે ખેડી જાણ્યા એવા જયભિખૂ”ની કલમ માત્ર તે જ પત્રમાં હતા. બધામાં એમને ધારી સફળતા મળી હતી. ધર્મનહિ, ઈતર અનેક પત્રો અને શિષ્ટ સામયિકોમાં કથાઓને શ્રી જયભિખુએ પિતાની લાક્ષાણિક ઢબે પણ ચમકતી. “જયભિખુ”ને પૃથજનથી માંડીને રજૂ કરી હતી. આજની યુવાન પેઢીને પણ રસ વિદવર્ગ સુધીનો વિશાળ વાચક વર્ગ સાંપડડ્યો હતો, પડે તે રીતે ભારતની સંસ્કારસ્થાઓનું શ્રી જયજે હકીકત તેમની લોકપ્રિયતાની દ્યોતક લેખાય. ભિખુએ સંસ્કરણ કરી આપ્યું છે.
