Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
૧૧૬ મારા પરિચયના ખાલાભાઈ
પણ અહીં શાંતિ છે ને પડે!શીએ બહુ સારા છે... હું બાજુમાં જ છું...જે કંઈ જરૂરી લાગે તે માગી
,,
રમાં મેં ખાલાભાઇ ને પ્રત્યક્ષ જાણ્યા. સાચું કહું, તેા પાછળથી વધેલા પરિચયને દૃઢ પાયા ત્યારે રાપાયા.
કથાસાહિત્યમાં શ્રી. ‘જયભિખ્ખુ’નું સ્થાન ચિર’જીવ રહેવા નિમાયુ છે. એમની શૈલી રમતિયાળ થઈ લેજો! ધેર જરૂર આવજો ! ' એ ટૂંકી રિક્ષાસ -સૂચક ગંભીર પણ રહી શકે છે, પાત્રની રજૂઆત જેવી સાહજિક એવી જ સજીવ અને આકર્ષી ક નીવડે છે, કથાના ઉઠાવ–જમાવ–અંતની ગૂંથણી તેમને જાણે કોઠાસૂઝથી જ સિદ્ધ થઈ છે અને વિશેષ તે એ કે એનું ભાવનામય વાતાવરણ બાળકા–કિશારાતે લાંબે સમય ઘેરી વળે છે. એક વાત ભૂલવા જેવી નથી : સંસ્કાર ઝીલવા આતુર, એવી વૃત્તિ જ્યારે સ્વાભાવિક, તે વયે આવું સાહિત્ય મળે તે તેની અસર પછીના જીવનમાંય જાગતી રહે છે. શ્રી. ‘જયભિખ્ખુ’ આ રીતે ગુજરાતની નવી આવતી પેઢીના એક શિલ્પી છે. હું એ હદે માનુ ' કે એમણે નવલકથાએ-નવલિકાએ લખ્યાં છે તે કરતાં ય નવા ગુજરાતનાં બાળકાને જે વાર્તાએ આપી છે, એ એમનું વધુ મેઢું અણુ છે. બાળકો-કિશારાને ગમી જાય એવા શબ્દ ‘જયભિખ્ખુ’ને હમેશાં હાથવગા છે, એવી કલ્પના—એવી કથાસામગ્રી—એવી એની સંકલના—એવી ભાવનાશીલતા એમને માટે સાહજિક છે. તેથી જ એની અસરકારકતા અનુભવાય છે. એ માટે એમને સરકારી પારિતાષિકા પ્રાપ્ત થયાં છે અને હું સુખદ સયાગ સમજુ છું.
‘ જયભિખ્ખુ 'ને નવલકથાલેખક તરીકે તેા વિસનગરથી જાણેલા. એમની કલમમાં ભાવનાશીલ જીવન પ્રત્યેના ઉમંગ ધબકતા ત્યારે ય અનુભવેલા. એની પ્રાસાદિકતાએ ધ્યાન દોરેલુ. વાર્તા એટલે શું અને તે કઈ રીતે રજૂ કરાય એ વિશેની કુદરતી સૂઝ એ કલમને જરૂર હતી એ તે સ્પષ્ટ થએલું જ. એ સામાન્ય છાપને સુરેખ કરવામાં વચ્ચે વચ્ચે અમદાવાદ આવ્યા પછી સહાય કરી તે પ્રા. રાજપરાએ. એ શ્રી. બાલાભાઈની વધુ નજીક આવેલા. સહૃદયતાથી પ્રસંગ નીકળ્યે એ વાત
કરતા. લેખકના સાહિત્યને સમજવામાં ઘણીવાર લેખકના વ્યક્તિત્વનાં પાસાં સારી સહાય કરે. છે; ખાસ કરીને એ સાહિત્યના પ્રેરક બળને પિછાનવામાં. શ્રી. ‘જયભિખ્ખુ' માટે આ વાત વધુ વજ નદાર છે. એમને જે ગમે છે, જે નથી ગમતું, એમને જે પ્રેરે છે, જે આકુલ પણ કરે છે, જે ધડે છે, જે ચેતવે છે, એ એમની કલમ નિખાલસપણે સૂચવવાની જ. હા, લેખક છે, કલાપ્રેમી છે તેથી કુદરતી રીતે રજૂઆત નકશીમાં રાચવાની; પરંતુ પેલી નિખાલસતા ત્યાંય વીગતે વીગતે પ્રતિબિંબિત થવાની જ.
આમ ‘જયભિખ્ખુ’નું વધુ ચિરંજીવ સ્વરૂપ પણ મને અમદાવાદ નિવાસ દરમિયાન પિછાનવાનું બન્યું, માત્ર આનંદ મેળવવા નહિ, સાહિત્યિક ધેારણે ય બાળકે-કિશારા માટેની એમની કથાઓને વિચાર
મતે અવસર મળ્યા કર્યાં હાઈ એમના આ સાહિત્ય અણુની ગુણવત્તા માટે હું કંઈક ચેાક્કસ છું.
અમદાવાદ આવ્યા પછી મને ઉત્તરાત્તર એ હકીકત સાફ જણાઈ રહી કે ‘જયભિખ્ખુ’ના શક્તિ-વાના વિશેષ કિશારા–બાળકા–પ્રૌઢા માટેના પ્રેરક રસપ્રદ વાર્તાકાર રૂપે પ્રગટ થાય છે. એમાંય બાળકો-કિશેરાનું ચિત્ત વશ કરી લે, એમના ચિત્તમાં રસ અને પ્રકાશ સીંચે એવી શ્રી. ‘જયભિખ્ખુ'ની વાર્તાશક્તિ
નારાયણનગર પછી સમસ્ત બ્રહ્મક્ષત્રિયમાં લાંખે સમય રહેવાનું થયું. તેય બાલાભાઈના ચન્દ્રનગરથી દૂર નહિ. ત્યાં રહ્યો તે દરમિયાન કુમારપાળ ખી.
હું જોતા હતા, કે મારા પેાતાના ઘરમાં પણ બાળકોએ. અને એમ. એ. થઈ અધ્યાપક થયા. બાલા‘જયભિખ્ખુ’ની વાર્તાઓ વાંચતાં કેવા રસ અનુલભાઈનાં સહધર્મચારિણી જયાબહેનને પરિચય વતાં ? મેં પોતે એવી એમની ઘણી વાર્તાઓ વાંચી પણ વધ્યેા. બાલાભાઇના ઘરની એ સાચી જ્યેાતિ છે. સહેજ પણ ક્ષેાભ વિના એટલું તેા અવશ્ય મૂંગાં મૂંગાં સ્મિતથી સત્કારે તે આવનારમાત્રને કહી શકાય, કે બાળકા-કિશારા માટેના આપણા આતિથ્યની મીઠાશથી હવરાવે. બાલાભાઈ જે કઈ
