Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
૧૨૨ : પ્રેમપાસક જયભિખ્ખું જ બીજી ભાષાઓમાં અનુવાદ થાય.* રહી છે અને રહેશે. તૃપ્તિ જ અહીં વિનાશ છે.
થોડામાં ઘણું કહેવાની મૃદુલ કલા કઈ શ્રી જય ના મન ની હિસ્ટરી હૈ ફન્દ છે મને ભિખુ પાસે શીખી શકે છે. “ઈટ અને ઇમારત. દુન્ન U હવાવ સરી, ફર જ મસાના સદી / ના લેખકે સામયિક અને અન્ય પ્રસંગે ઉપર લખેલા [ જિંદગી આજેય મોહક છે. આ જ કારણોસર, સારગર્ભિત કટાક્ષ ઘણુ માર્મિક હોય છે. ગાંધી સૌંદર્ય એક રવપ્ન ભલે, ભલે પ્રેમ એક અફસાના.] શતાબ્દીના આયોજન પ્રસંગે જે ખૂબ પૈસા માત્ર શિવપુરીના અભ્યાસ અને કઠોર સદાચારના લકાને આંજી નાંખવા માટે ખરચવામાં આવશે તેના ઉપદેશાના શાસનમાં રહેવા છતાં જયભિખુના ઉપર તેમણે પોતાની આન્તરવ્યથા અનુપમ વ્યંગમાં અન્તરના રસિક કલાકારે શૃંગારરસની આમ્રકુંજોને વ્યક્ત કરી છે. તેમનું સાહિત્ય સદા આનંદદાયી રહ્યું ખૂણેખૂણો થોભી થોભીને જોઈતપાસી લીધા છે. છે. “મુનીન્દ્ર’ એવા તખલ્લુસથી લખાતા લેખોમાં આ ગુપ્ત યાત્રામાં તેમણે કોઈની આંખો સાથે પણ અગમ પ્રત્યે માત્ર આશંકા ઉત્પન્ન કરવી એવું આંખો નથી મેળવી. પરંતુ તેમની નજરથી કાંઈ તેમનું લક્ષ નથી. રહસ્યની પણ સત્તા છે; તેના સમા- છપું રહેવા પામ્યું નથી; સહેજ પણ તક મળતાં ધાનની શોધ કરી શકાય છે–આવા હેતુથી કૌતુકપૂર્ણ લેખક આ રસ-રુચિનાં દર્શન આપણને લગભગ અનેક પ્રસંગ અને તેમની વિરલ સમીક્ષા પણ તેઓ દરેક કતિમાં કરાવે છે. શૃંગાર રસરાજ છે, અને આલેખે છે. લેખકે સ્વીકાર કર્યો છે કે “કળા કળાને પરિહરી શું માનવનું સંપૂર્ણ ચિત્ર ક્યારેય બની માટે તેમને અભીષ્ટ નથી. તે સેશ-કલ્યાણુવિધા- શકયું છે ? કળાકારના કળાધામમાંથી પ્રેમની દેવીને યિની હોવી જોઈએ. તેનું સમાજ પ્રત્યે ઉત્તરદાયિત્વ નિવસિત કરતાં શેષ બચે છે, પણ શું? શ્રી જયછે, જેનો નિર્વાહ અનિવાર્ય છે.
ભિખુએ રસમાં ડૂબકી મારી “પ્રેમકવિ જયદેવ” ( શ્રી ભિખુના વ્યક્તિત્વ અને કૃતિવને લખ્યું છે. લેખકની એ યુવાવસ્થાની રચના છે. જ્યઅત્યન્ત સબળ પક્ષ છે તેમની પ્રેમતત્વ પ્રત્યેની નિષ્ઠા. દેવ અને પદ્યાના પ્રથમ મિલનનું વર્ણન ખૂબ યથાવકાશ આ તત્ત્વની લીલા તેમનું ધાર્મિક સાહિત્ય માર્મિક છે. એ તેમના સામર્થ્યનું પ્રમાણ છે. કલમ હોય કે લેકસાહિત્ય, સર્વત્ર તેમના ચિંતનને પ્રિય ઉપર સંપૂર્ણ શિસ્ત જાળવી રસવિલાસને ન્યાય વિષય બની છે. પ્રેમી જયભિખુના ભવ્ય કલા–પ્રા- આપતાં લેખક તટસ્થ રહી શક્યા છે. નહિ જેવા સાદની મુખ્ય પીઠિકા ઉપર પ્રેમની પ્રતિમા જ વિરાજે આ પ્રસંગમાં તેમ જ જીવનમાં તટની એક બાજુ છે. પ્રેમાખ્યાનની વિવિધ રચના-કુસુમાંજલિ વડે આ અપાર કલ્યાણકારી રસસાગર છે તો બીજી બાજુ પ્રતિમાનો અભિષેક કરી તેઓ કલકત્ય થયા છે. વિરહ અશ્લીલતા અને અવનતિનું નિન્દ પંક. તટની બંને અને વેદનાના અમુજળથી વિશ્વજીવન પ્રેમનું પાદ- બાજુ સુગતિ અને દુર્ગતિ, મોક્ષ અને બંધનની પ્રક્ષાલન યુગોથી કરતું આવ્યું છે. પ્રત્યક્ષ અને અપ્રત્યક્ષ ભૂમિકા હાજર હોય છે. અનન્ત બલિદાન લઈને પણ પ્રેમની વેદી ચિર અતૃપ્ત લેખકની ષષ્ટિપૂતિના મંગળમય દિવસે અમે * હિંદીમાં શ્રી જયભિખ્ખનું કેટલુંક સાહિત્ય ડે.
વૃન્દાવનવિહારિણી શ્રી રાધિકા નગરીનાં ચરણોમાં ગોસ્વામી એસ. કરુણામયી, એમ. એ., પીએચ. ડી. એ તેમના દીર્ઘ આયુષ અને અત્યધિક અનુપમ સાહિત્યઅનુવાદ કરી પ્રગટ કર્યું છે.
સેવા માટે પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
