Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
શ્રી બાલાભાઈ દેસાઈ (જયભિખ્ખું) પ્રત્યે મને આ પ્રકારનું આકર્ષણુ થયુ` હતુ`. નામથી તે। અમે તે પરસ્પર પરિચિત હતા, પરંતુ નિકટ આવવાને કાઈ પ્રસ`ગ આવ્યા નહેતા.
પ
રાજકોટમાં એક કામવાળી વિધવા બાઈના એકના એક છે!કરાને ગંભીર માંદગી આવી, એ છેકરાને બચાવવે। હાય તેા નિષ્ણાત ડૉકટર પાસે તેનું રેશન કરાવવાની જરૂર હતી. કામવળી બાઈ પાસે પૈસા તેા કયાંથી હોય ? આમ પૈસાના અભાવને ખાતર કાઈ ને જિંદગી ગુમાવવી પડે, એ વિચાર મને શૂળની જેમ ખૂંચતા હતા. આ છેકરાને કઈ રીતે મદદરૂપ થવાય તેના વિચારમાં હું રાજકોટની બજારમાં ચાલ્યો જતેા હતેા, ત્યાં શ્રી રસિકભાઈ મહેતા અને શ્રી બાલાભાઈ દેસાઈ મને સામા મળ્યા. પરિચય તેા હતેા જ. અમે વાતેા કરતા રસ્તામાં ઊભા રહી ગયા.
મારા મનમાં વિધવાના છે.કરાની વાત ધેાળાતી હતી, તે મેં બંને મિત્રોને કરી. શ્રી બાલાભાઈ એ અને શ્રી રસિકભાઈ એ પળનાય વિલંબ વિના કહ્યું, એમાં અમારા કાળા ગણો.
ફાળા તા ઘણાય આપે છે અને બહુ મોટી રકમના આપે છે. પરંતુ શ્રી બાલાભાઈમાં મેં જે સમસ ંવેદન જોયુ., તેથી તેમના પ્રત્યેનું મમત્વ વધ્યું.
સમસંવેદન સાહિત્યકારની સૌથી મોટી મૂડી છે. સામા માણસની પરિસ્થિતિ સમજવાની અને સમર્સવેદન અનુભવવાની શક્તિ જે દિવસે સ ક ગુમાવશે, તે દિવસે સાહિત્ય-સર્જનમાં સચ્ચાઈ ના રણકા સંભળાતા બંધ પડી જશે. લખવાની ફાવટ આવી ગઈ હશે, તેા એવા રુક્ષ સર્જક કદાચ ઢસડથે જશે, પણ ઢસરડા કદી શ્રેષ્ઠ સર્જનમાં પરિણમતા નથી.
એક વયેાવૃદ્ધ ખીમાર આદમી રસ્તા પર ખેલાન પડયો હતા. એને ઝાડા—પેશાબનું ભાન ન હતું રહ્યું, ત્યારે મેઘાણીભાઈ એ એ ડેાસાને પેાતાને હાથે સાફ કરવાના આગ્રહ રાખતાં કહ્યું હતું, “ મારી વાર્તાનાં પાત્રા રક્તપીત્તિયાનાં પાચ–પરુ સાક્ કર
શ્રી જયભિખ્ખુ ષષ્ટિપૂતિ સ્મરણિકા : ૧૨૫ વામાં જીવનનું સાફલ્ય સમજે છે, તેા હું, તેમને સર્જક, મારા પિતા જેવા આ વૃદ્ધ પુરુષને સાક્ કરતાં કેમ સુગાઉં? સુગાઉ. તા મારું સર્જકત્વ આસરી જાય. ’
આ એક વાકયમાં મેઘાણીભાઈ એ સર્જકના આદર્શ વ્યક્ત કરી દીધા. શ્રી બાલાભાઈ સર્જકને આ આદર્શો ફીક અંશે સમજ્યા છે, તેવી મારી છાપ છે. તેમના જીવનમાં જુદે જુદે પ્રસંગે મેં આ આશ્ ચરિતાર્થી થતા જોયા છે. તેમનું સમસ`વેદન તીવ્ર છે, કાર્યાન્વિત પણ છે.
વ માન-પત્રોની કટારા માટે નિયમિત લખવાનું, સર્જનાત્મક લેખનપ્રવૃત્તિ પણ ખરી અને મોટા પાયા પર ખરી, ચાલુ વાર્તાએ પણ લખે, એક પ્રેસ સંભાળવાને અને એટલુ' એન્ડ્રુ હોય તેમ જીવન-મણિ ગ્રંથમાળા સહિત અનેકવિધ સ ંસ્કાર–પ્રવ્રુત્તિએ પણ હાથ ધરવાની, છતાં શ્રી બાલાભાઈને મેં કયારેય સમય માટે ફાંફાં મારતા જોયા નથી. મિત્રોને મળવા અને અન્યનાં કામ આટાપવા તેમને સમય મળતા જ રહ્યો છે.
કામના ઘેાડા ખેજ આવે ત્યારે હાંફળા-ફાંકળા થતા અને જે ઝપટે ચડે તેને વડકાં ભરી લેતા કેટલાક કહેવાતા મેાટા માણસા મેં જોયા છે. સામાને વડકાં ભરવાં તેને જ આવા લેકે પેાતાની મેાટાઈનું ચિહ્ન માનતા લાગે છે.
પરંતુ બાલાભાઈ તે મેં દોડાદોડી કરતા નથી જોયા. કુમારના વેવિશાળનેા પ્રસંગ હોય કે શારદામુદ્રણાલયમાં મારમાર કામ કાઢવાની વાત હોય, એ પ્રત્યેક પ્રસંગે બાલાભાઈની સ્વસ્થતા અવિચલિત
રહેતી મે' જોઈ છે, એમની સુવાસ એવી કે વહેવારનાં કા આપે।આપ આટાપતા હોય એવું લાગે. બાલાભાઈના વિવેક એમના જીવનના ભાગરૂપ બની ગયા છે. કામના ગમે તેવા ખેાજા વચ્ચે પણ બાલાભાઈ ના સત્કાર કદી ઉપરથ્લેા નહીં લાગે-અંતરમાંથી ઊઠતા હોય એવું લાગશે. જીવનના આનંદના આદિ-ઝરા . માંથી શ્રી બાલાભાઈ ને કાંઈક લાધી ગયુ. હાય એમ તેમની સાથેના સંપક પરથી લાગે.
