Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
સાહિત્યકાર જયભિખ્ખું
હૈ. ઇન્દ્રવદન કા દવે
સાહિત્યકારની પાસે મનહર ભાષા અને બતાવે છે કે તેમની દષ્ટિમાં ધર્મ અને નીતિ, સાધુતા હૃદયંગમ શૈલી તો હોય જ, પણ એની સાથે સાથે અને નિઃસ્પૃહતાની ફરફર છે. તે શૃંગારની વાત કરતા તેની પાસે જીવનને જોવાની, જીવનને મૂલવવાની અને હોય કે શૌર્યની ત્યાગની કરતા હોય કે નેક ટેક પિતાની વાચન–અનુભવ–અવકનની સૂક્ષ્મ તથા ને ઔદાર્યની–સર્વમાં ભારતીય સંસ્કૃતિની પરંપરાવિશાળ સમદ્ધિમાંથી આગવું રહસ્ય તારવવાની સં- મથી વહેતી આવેલી વિશાળ ધાર્મિકતાનાં રંગછાંટણાં ગીન મૂડી હોય તે અત્યંત આવશ્યક છે. હા, પિતાને થતાં હોય છે. એમની દૃષ્ટિ સાંપ્રદાયિક હશે પણ જીવનદર્શન કે અનુભવને સૌન્દર્યમય આકારમાં સુસ્થિર સાંકડી નથી; જીવનના અને સંસ્કૃતિના ઉદાત્ત ગુણની કરવાની કલા તો તેને વરેલી હોવી જ જોઈએ. પૂજા તેમના સાહિત્યનું સર્વમાન્ય લક્ષણ છે. તે
શ્રી જયંભિખનું સંસ્કૃત, પ્રાકત અને ગુજરાતી મુસ્લિમ સમયનું શબ્દચિત્ર આલેખતા હોય કે બુદ્ધ સાહિત્યનું વાચન વિશાળ છે. જૈન ધર્મના સાહિત્યનું સમયનું પ્રસંગદર્શન કરાવતા હોય; કોઈ નર્તકીની તેમનું મનન ઊંડુ છે. એમનું મિત્રવર્તુલ બહાળું છે. મિજલસનું વાતાવરણ સર્જતા હોય કે જૈન સાધુનાં
કિશોરાવસ્થા અને યુવાનીમાં અનેક વિષમ તપ-તિતિક્ષાનું ગદ્યકાવ્ય પીરસતા હોય-સર્વત્ર પરિસ્થિતિઓ અને આંતરબાહ્ય સંધર્ષોના ઘા તેમણે એમની દષ્ટિ સાવિક હોય છે. ઝીલ્યા છે. એમનું હૃદય જેટલું લાગણીથી સભર છે અને આમ છતાં તેમણે ધાર્ભિક, સાંપ્રદાયિક, તેટલું દિલાવર અને મસ્ત છે. ગુલાબી હૈયાની મસ્તી ઐતિહાસિક, પૌરાણિક, સામાજિક પ્રસંગકથાઓ, અને ત્યાગી પુરષાથી મનની અમીરીને સથવારો ચરિત્રકથાઓ કે ઘટનાઓને બીબાંઢાળ બનાવી દીધી સદા તે શોધે છે.
નથી. એમના આદિ, મધ્ય અને અંત કયાં તો ચિત્રભારતની મધ્યકાલીન અને પ્રાચીન સંસ્કૃતિની ભય હોય છે, જ્યાં તે નાટયાત્મક. ભવ્ય ગાથાઓનું તેમને સતત આકર્ષણ રહ્યા કર્યું” શબ્દ એમની મેટી મૂડી છે. ઉર્દી, તળપદા, છે. જોગી હોય કે ભોગી, રાજા હોય કે રંક, માનિની સાંપ્રદાયિક કે સંસ્કૃત શબ્દની પાસે એ વિષય કે હોય કે મુગ્ધા, શૃંગારી હોય કે વૈરાગી, સર્વનાં વાતાવરણ ઉચિત ઠરે તેવું કામ લે છે અને એવા વૃત્તિ–વ્યવહાર કે ભાવનામાં રહેલાં ઉદાત્ત તને શબ્દોના સાથિયા પૂરી તેઓ પોતાની દષ્ટિને સિદ્ધ ઉમંગભેર અર્થે આપવામાં પાછીપાની કરે તેવું કરે તેવી રંગીન રચના કરે છે.
'માનસ નથી, અને આજ કારણે તેમના સમગ્ર રંગીન ? હા રંગીન. વાત ભલે સાધુના જીવનની સાહિત્યમાં કંઈ ને કંઈ રહસ્યનું સૌદર્ય અને હેય, જયભિખુની શૈલી તો રંગીન જ રહેવાની. સૌદર્યનું રહસ્ય પ્રગટતું રહે છે.
જ્યભિખુ જાતે જેમ જીવનમાં અલ્પ સાધનમાં તેમણે ધારણ કરેલું “જયભિખુ' તખલ્લુસ પણ વૈભવ માણવાની મસ્તી બતાવે છે તેમ તેમની
