Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
સાહિત્યસર્જક જયભિખ્ખુ
કર્તવ્યની કેડીએ ચાલ્યા જવું એ ધર્મ છે; સમજી શકે તે। માનવી જીવન તણા એ મર્મ છે,
–શ્રી જયભિખ્ખુએ જીવનને મ સમજી આજીવન કવ્યની કેડીએ પ્રયાણ આદર્યુ છે અને સંસારને અનેક સાહિત્યસર્જતાની રસલહાણ આપી છે.
નામ બાલાભાઈ વીરચંદ્ર દેસાઈ હોવા છતાં સંસારમાં—સમાજમાં એ એમના સાહિત્યિક નામ · જયભિખ્ખુ 'થી જ પ્રસિદ્ધિ પામ્યા છે.
એમનું મૂળ નામ ભીખાલાલ. એમનાં પત્નીનું નામ જયાબહેન. એ બન્ને નામેામાંથી એમનું ઉપનામ ‘ જયભિખ્ખુ ' જન્મ પામ્યું છે.
એમના સાહિત્યસર્જન પાછળ એમનાં પત્નીની પ્રેરણા પણ ઉલ્લેખનીય છે.
છ દાયકાના આયુષ્યમાં એમણે પેાતાના સા હિત્યસર્જન દ્વારા ઘણું ઘણું આપ્યું છે. એ નાનીમેાટી કૃતિએની સખ્યા ત્રણસે। જેટલી થવા જાય છે. એક સાહિત્યકાર તરીકેની એમની એ સિદ્ધિ છે.
પરિશ્રમ વિના સર્જન થતું નથી. જયભિખ્ખુનાં સર્જતા પાછળ પણ એમને પરિશ્રમ છે, માતાપિતાના સંસ્કારાને વારસા છે, અભ્યાસ છે, મનન છે, ચિંતન છે, નિદિધ્યાસન છે.
સંજોગા માનવીને ઘડે છે. એમના ઘડતરમાં પણ એવા સ'જોગેાએ જ વિશિષ્ટ ભાગ ભજવ્યેા છે. બાહ્યકાળમાં જ માતાના સ્વર્ગવાસ થતાં તે તેમના મેાસાળમાં વિંયિા ખાતે ઉર્યાં હતા. પ્રાથમિક અભ્યાસ વિજાપુર અને અમદાવાદમાં કર્યા પછી કાશી, આગ્રા અને શિવપુરીમાં એમણે જીવ
ૐૉ. મૂળજીભાઈ પી. શાહુ
નનું ભાતું બાંધ્યું હતું–સંસ્કૃત, હિંદી, ગુજરાતી અને અંગ્રેજીના અભ્યાસ દ્વારા. એ ઉપરાંત એમને જૈન અને ઈતર ધાર્મિક સાહિત્યના અભ્યાસ પણ અનેાખા છે, પ્રેરક છે તે એમનાં સર્જન પાછળ એનું બળ છે.
સાધુ, સંતા ને મહાપુરુષાનાં જીવનમાંથી પશુ એમને પ્રેરણા મળી છે.
‘ સરસ્વતીચંદ્ર 'ના સર્જક સ્વ॰ સાક્ષર ગાવ - નરામના જીવનમાંથી પ્રેરણા લઈ એમણે સાહિત્યકાર તરીકેનેા આદર્શો અપનાવ્યા છે.
એમણે ત્રણ સંકા કર્યાં હતા ઃ ‘ કોઈનું દાસત્વ કરવુ` નહિ.'
૮ પૈતૃક સ`પત્તિ લેવી નહિ.’ કલમને ખેાળે જીવન વીતાવવું.'
સંકપેા કરવા સહેલા છે, પાળવા કઠિન છે. મજબૂત મનેાબળ હોય ત્યારે જ એ થઈ શકે છે. એમણે પેાતાના સંકલ્પે। સાંગાપાંગ સુંદર રીતે પાળ્યા છે. અલબત્ત એના પાલનમાં એમની કસોટી થઈ છે, પણ એની પાછળ શિક્ષણ, સંસ્કાર ને શ્રદ્ધાએ અજબ ભાગ ભજવ્યેા છે એમ અવશ્ય કહી શકાય.
એમની તેજસ્વી કલમે આજ સુધીમાં સાહિત્યની વિવિધ દિશામાં પ્રવાસ આદરી અનેક નવલકથા, વાર્તા, નાટિકા, ચિંતનમનનના પરિપાક રૂપ નિબધા ને અસખ્ય જીવનચરિત્રો વગેરેના મહામૂલો ફાળા આપ્યા છે. ઉપરાંત અનેક
