Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
પુણ્યતિયા ભાગીરથી ઃ ૯૧ વતન, યાદવાથલી, કંચન ને કામિની, જેન–બૌદ્ધ- સંસ્કારવાળું કથાસંવિધાન કરનાર હું જાણું છું હિંદુધર્મની પ્રાણીકથાઓ વગેરે, સાહસકથાઓ ત્યાં સુધી “જયભિખુ” એક જ છે... તેમણે વિવિધ જવાંમર્દ, એક કદમ આગે, ભાઈને લાલ, હિંમતે પ્રકારનું જેટલા પ્રમાણમાં ગુજરાતી સાહિત્ય રચ્યું છે મર્દ વગેરે,) નાટક (ગીતગોવિંદને ગાયક, પતિતપા- તે જોતાં તેમની શક્તિ અને સાધના પ્રત્યે ગુણાનુરાગવન, રસિયો વાલમ, બહુરૂપી વગેરે.) જીવનચરિત્રો મૂલક સન્માનવૃત્તિ કોઈને પણ થયા વિના ન રહે, (ફૂલની ખુશબ, મોસમનાં ફૂલ, યેગનિક આચાર્ય, એમ હું સ્વાનુભવથી માનું છું.” પ્રતાપી પૂર્વજો, ઉદા મહેતા સિદ્ધરાજ જયસિંહ શ્રી સુન્દરમે પણ તેમના સાહિત્યસર્જનનેઆદરણીય વગેરે )નો સમાવેશ થાય છે. વિદ્યાથીં વાચનમાળા ગણી તેમની કલ્પનાશક્તિ પ્રત્યે આનંદ વ્યક્ત કર્યો છે. અને બાલગ્રંથાવલી દ્વારા બાળકોને રસ પડે ને હોંશ
વીરમદી હાનિચ' નામના તેમના હિંદીભેર વાંચે અને તેમના ચારિત્ર્યનું ઘડતર કરી શકે તેવી
અનુવાદ ગ્રંથની પ્રસ્તાવનામાં સુપ્રસિદ્ધ વિદ્વાન નાની નાની પુસ્તિકાઓ પણ તેમણે લખી છે. આ
ડોકટર વાસુદેવશરણ અગ્રવાલ લખે છે કે “ શ્રી સમગ્ર સાહિત્યમાં તેમણે પોતાના અનુભવને નિતાર્યો છે.
જયભિખુ ગુજરાતના પ્રસિદ્ધ લેખક છે. પ્રાચીન સાહિત્યપ્રકાર ગમે તે હોય, પરંતુ તેનું વસ્તુ પસંદ સાહિત્યના નિષ્કર્ષને નૂતન સમાજની સામે રજ કરવામાં શ્રી જયભિખુ મુખ્યત્વે બે વાતનો વિચાર કરવાનું જે એક મોટું આન્દોલન ભારતીય સાહિત્ય કરે છે: એક તો એ કે તે કેટલું સક્ષમ છે અને બીજું જગતમાં ચાલી રહ્યું છે અને જેનો પ્રભાવ બધીય એ કે એમાં માનવતાનું દર્શન કેટલે અંશે થાય છે. પ્રાદેશિક ભાષાઓ ઉપર પડવ્યો છે એમને જ શ્રી વસ્તુમાં નાવીન્ય એ બહુ મોટી વસ્તુ નથી, એનું જયભિખુને આ સુંદર પ્રયત્ન છે.” રસવાહી રૂપ એ જ લેખકની ખરી કળા છે. શ્રી જયભિખુના સાહિત્યની યશગાથા ગુજરાત
લિદાસે કે શેકસપિયરે ઇતિહાસ કે લોકપ્રસિદ્ધ ના સીમાડા ઓળંગી હિંદી, તેલુગુ, કન્નડ, મરાઠી કથાનકોના આધારે સર્જન કર્યું હોવા છતાં એ વગેરે બીજી પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં પણ હવે સંભળાવા અપૂર્વ લેખાયું છે અને તેનું કારણ એ જ છે કે લાગી છે. ભારત સરકાર અને ગુજરાત સરકાર તેમણે તેમાં રસ અને ભાવનું સુંદર શિલીમાં સિંચન તરફથી તેમના અનેક પુસ્તકને પુરસ્કાર મળ્યા છે કર્યા છે. તેમાં વ્યષ્ટિ અને સમષ્ટિના નિભાવ અને પ્રાયઃ દર વર્ષે મળતા રહે છે. આ પણ તેમના આદર્શ શબ્દદેહ ધારણ કરે છે. શ્રી જયભિખુ પણ સાહિત્યની સમૃદ્ધિને એક પુરાવો છે. જેન સાહિત્ય, પુરાણ અને ઇતિહાસમાંથી જ માટે તેમને આ વારસે તેમના પુત્ર પ્રા. શ્રી કુમાર ભાગે વસ્તુ લે છે. પણ પછી તેને જે રસવાહી ઓપ પાળમાં પણ ઊતર્યો છે, અને તેમને પણ તેમનાં આપે છે તેમાં જ તેમની નિપુણતા અને સર્જનશીલતા પુસ્તકની શ્રેષ્ઠતા બદલ પુરસ્કાર મળવા લાગ્યા છે. રહી છે. વસ્તુની માનવતા અને મૃદુતાપૂર્ણ માવજત, આ પરંપરા અવિચ્છિન્ન ચાલુ રહે ! રસળતી ભાષા, રોચક શૈલી અને સર્જક કલ્પનાશક્તિ ગુજરાતી સાહિત્યનો ઈતિહાસ તેમના કામની તેમના વાચકને તલ્લીન અને તરબોળ કરી મૂકે છે. નોંધ લીધા વિના અધૂરો જ લેખાય. અર્વાચીન
તેમના સાહિત્યની આવી વિશેષતાઓથી આકર્ષાઈ ગુજરાતી સાહિત્યના ઇતિહાસમાં તેમને અચૂક સ્થાન ને જ પંડિતપ્રવર શ્રી સુખલાલજીએ નોંધ્યું છે કે, મળ્યું છે. આંખની તકલીફ હોવા છતાં તેમનું “...જૈન કથાસાહિત્યના વિશાળ ખજાનામાંથી જૂની, સાહિત્યસર્જન પુણ્યતિયા ભાગીરથીની જેમ અવિરત નાની-મોટી કથાઓનો આધાર લઈ, તેનાં અતિ- વહ્યા કરે છે. ષષ્ટિપૂર્તાિના આ વિરલ અવસરે આપણે હાસિક કે કલ્પિત પાત્રોના અવલંબન દ્વારા, નવા એટલું જ ઇરછીએ કે તેઓ સતત પ્રગતિ કરતા યુગની રસવૃત્તિ અને આવશ્યક્તાને સંતોષે એવા રહે અને દીર્ઘ-સુદીર્ઘ જીવનકથાને આનંદ માણતા રહે.
