Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
માનવતાની દિલચપી
પ્રા. જિતેન્દ્ર સી. દેસાઈ
યત્રવાદના વિકાસને પરિણામે વીસમી સદીમાં વિશેષ અનુરાગ છે. તેમની શૈલીમાં જેમ છે. ભાષામાનવ પ્રગતિની ગતિ વધુ તીવ્ર બની છે. ભૌતિક ની પ્રવાહિતા અને ચિત્રાત્મકતા શ્રી ભિખૂની સુખાકારીની વધતી જતી સુલભતાને કારણે માનવ શૈલીનાં પ્રધાન લક્ષણો છે. તેમનામાં ભાવ-જમાઅધ્યાત્મવાદથી વિમુખ થતો જાય છે. આવા સં- વટની કુશળતા છે. કાંતિકાળે મૂલ્યોનો અર્થ કરી, માનવચારિત્ર ધડ- સર્જકમાં જરૂરી એવી સર્વગ્રાહિતા એમનામાં તરમાં જ્યભિખુની વાર્તાઓ કિંમતી ફાળો આપશે છે. ભાષાનું ચોખલિયાપણું એમને બહુ ગમતું તે નિઃશંક વાત છે.
લાગતું નથી. “ગૂંગે ગોળ ખાધા જેવી” ચલણી પુણ્યબળો અને પાપબળોનો સંઘર્ષ એ સંસા. લેકોક્તિ તેઓ સુંદર રીતે ઉપયોગમાં લે છે. “સુદરનું સત્ય છે. વિજયી થવા પુણ્યબળાને આકરી શેનનું લેાહી મીણ બન્યું ” જેવી ઉક્તિઓમાંથી ચુકવણી કરવી પડે છે. સત્યને સિદ્ધ થવા કસોટીએ કથયિતવ્યની વેધકતાનું દર્શન થાય છે. શ્રી જ્યચઢવું પડે છે. આવા સત્ય, ધર્મ, જ્ઞાન, વૈરાગ્યના ભિખુ વાર્તાપ્રવાહને ખંડિત ન કરતાં ધાર્યા નિશાન આદર્શને મૂર્ત કરવા મરજીવાઓને આકરાં બલિદા- તરફ એકાગ્ર રીતે ગતિ કરે છે. નો આપવાં પડે છે. તેમના સ્વાર્પણની યશગાથાઓ શ્રી જયભિખુની વાર્તામાં સંઘર્ષ અને કાર્ય. ભાવુક બનાવે છે. શ્રી જયભિખુએ આવા મહા- વેગની માવજત સારા પ્રમાણમાં વર્તાય છે, તેમને વીરોનાં ઉદાત્ત ચિત્રોને પોતાની કથાઓના વિષય અલંકાર માટેનો આગ્રહ પ્રાચીન લેખકે જેવો જ છે. બનાવ્યાં છે. તેમનાં પ્રતીકાત્મક ચરિત્રો માનવ. તેમની વાર્તાનાં પાત્રોનાં વ્યક્તિવમાં સત્ય સમાજને નીતિ અને ધર્મનો, પ્રેમ અને ત્યાગનો, માટેની તાલાવેલી અને ફના થઈ જવાની ભાવના તેહ અને સ્વાર્પણનો મંત્ર બક્ષે છે. આજના યુદ્ધ છે. અહીં આલેખાતું આદર્શનું ચિત્ર કેઈ ઉપદેશ ખોર માનસને શ્રી જયભિખુની વાર્તાઓ પથદર્શક રૂપે નથી અપાતું. લેખકને મન આ તે માનવબનશે. શ્રી જ્યભિખુ તેમની ભાવનાભક્તિને સ્વભાવમાં પડેલી સુગંધ જ છે. તેને પ્રગટ કરવાને કારણે આજે આમવર્ગના સર્જક તરીકે સ્વીકારાયા છે. યથાર્થ પરિશ્રમમાત્ર છે.
આચાર્યશ્રી ધીરુભાઈ ઠાકર નેધે છે તેમ શ્રી શ્રી ગોવર્ધનરામ સરસ્વતીચંદ્રની પ્રસ્તાવનામાં જયભિખુની વાર્તામાં સંવેદનની સચ્ચાઈ અને “ઈશ્વરલીલાનું સદૃઅર્થે ચિત્રણ કરવાની” જે કથનની સરસતા છે. જોકે તેમનામાં આધુનિક પ્રતિજ્ઞા કરે છે તેનું શ્રી જયભિખું યથાર્થ રીતે નવલિકાનું મનોવૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિબિંદુ યા માનવ- પાલન કરતા જણાય છે, સ્વભાવનું સૂક્ષ્મ વિશ્લેષણ નથી; તેમનો એ આદર્શ “સૂલી પર સેજ હમારી” શ્રી જયભિખુની પણ નથી. તેમને તો માનવસ્વભાવની ખાનદાની વીસ વાર્તાઓનો સંગ્રહ છે. પ્રસ્તાવનામાં જ લેખકે અને જિંદાદિલીનો જ પરિચય આપે છે. પ્રેમ નેણું છે કે દરેક સિદ્ધાના પિતાના પ્રતિપાલક પાસે અને શૌર્યના કસુંબી રંગને માટે શ્રી જયભિખુને કઈક અર્પણ માગે છે. આ સિદ્ધાન્તો માનવતાએ
