Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
View full book text
________________
શ્રી જ્યભિષ્મ પિષ્ટિપૂર્તિ સ્મરણિકા : ૭૭ પત્રકારત્વ જ્યારથી વ્યવસાય બન્યું છે ત્યારથી પં. સુખલાલજીનું કહેવું બરોબર છે કે જ્યાં સુધી તેનું શિક્ષણ પણ અપાય છે, પરંતુ તેમાં સફળ પત્ર- વૈષ્ણવ સાહિત્યને ઠીક ઠીક પરિચય સાધવામાં ન કાર તો જવલ્લે જ થાય છે. બર્નાર્ડ શે, એમ છે. આવે અને એ પરંપરાનું સામ્પ્રદાયિક દૃષ્ટિએ પરિવેલ્સ જેવા પાશ્ચાત્ય લેખકોની અપૂર્વ સફળતા આપ- શીલન ન કરાય, ત્યાં સુધી આવી પ્રભાવક નવલ ણને તેમની શરૂઆતની કઠિનાઈઓ જોવા અને કયારેય લખી ન શકાય.. વૈષ્ણવ પરંપરાની પ્રશંસાસમજવા પ્રેરણા નથી આપતી, જ્યારે તેમનાં પાત્ર કે નિંદાપાત્ર શુંગારભક્તિ પ્રસિદ્ધ છે જ્યારે લખાણો તેમને હતોત્સાહ કરવા વારંવાર પાછાં લેખક “જયદેવ’ના “સૌદર્યપૂજા'ના પ્રકરણમાં આ આવતાં, પરંતુ તેઓ એટલા માટે હતોત્સાહ ન શુંગારભક્તિમાં અદ્વૈત જુએ છે તો તેના વૈષ્ણવ બન્યા કે તે વખતે તેઓએ લેખનને જીવનનિર્વાહનું હવામાં સંદેહ જ નથી રહેતો... પરંતુ આ પ્રકરણ એકમાત્ર સાધન નહોતું બનાવ્યું. તેમનાં લખાણની તરફ મારું ખાસ ધ્યાન ગયું. મેં લેખકની સાથે જે આલોચના થતી તેનાથી પિતાનાં લખાણોને મુક્ત ચર્ચા કરી, તેમને દૃષ્ટિકોણ જાણી લીધું અને સુધારવા–પરિભાજિત કરવા તે સતત પ્રયાસ કરતા. મારો દૃષ્ટિકોણ પણ તેમની સામે મૂક્યો. જ્યારે મેં પરિણામે તે એવા તો વિશ્વવિશ્રત લેખક બની શક્યા જાણ્યું કે બીજા સંસ્કરણમાં લેખક આ પ્રકરણ કાઢી કે વારસારૂપે કરોડોની મિલકત તેઓ પાછળ મૂકતા નાખવાના છે એટલું જ નહિ, પણ તરુણ પેઢીની ગયા.
વૃત્તિને થાબડે એવું શુંગારી લખાણું ખાસ પ્રલો. કલમને આશરે જીવવું એ સિદ્ધાન્ત શ્રી ભન આપીને લખાવનારાઓને પણ તેમણે નકાયાં જયભિખુએ અપનાવ્યા તો ખરો, પણ જે કઠ-
છે. છે, ત્યારે મને દઢ વિશ્વાસ થયે કે આ લેખકની
છે, ત્યારે મન દઢ વિશ્વાસ ણાઈ માંથી પસાર થતાં તે આજના સફળ શકિત હવે નવી પેઢીને બળ અને સમર્પણપૂર્ણ લેખક બની શકયા છે તેની કાંઈક ઝાંખી તેમના કાંઈક નવું જ આપશે.” આ કથનમાંથી આપણને સ્પષ્ટ મળે છે : “ ઊષર પરંતુ સમયને અનુરૂપ આવી ચેતવણી આપજમીનમાં જે વૃક્ષ રોયું, તેનું પાલનપોષણ કરતાં નાર અને સાંભળનાર દેશમાં વધારે હોત તો યથાકઠોર કસોટી થઈ, પરંતુ છેવટે તેના ઉપર ફૂલ થંવાડની આડમાં લોરેંસના “લેડી ચેટલીક લવર' આવ્યાં, તેની સુગંધથી મન મહેકી ઊઠયું અને દીર્ઘ અથવા જેમ્સ જેસના “એલેસી' જેવું સાહિત્ય અવધિ પછી તેનાં સુસ્વાદુ ફળ પણ મળ્યાં.” દેશમાં લખાત કે પ્રચલિત થાત નહિ અને ન તો
કઠિનાઈ એ વખતે પોતાના સિદ્ધાન્ત ઉપર અશ્લીલ સાહિત્યને લગતા કાયદાને કઠોર બનાવટકી રહેવું એ દરેકને માટે સંભવ નથી હોતું. યથા. લાની જરૂરી ઊભી થાત. શ્રી જયભિખુએ શ્રી. થંવાદની આડમાં કેટલાયે લેખકો પ્રકાશકથી પ્રેરા- લાલભાઈ શાહના સહયોગ અને તેમની મદદથી જીવઈને લપસી પડે છે અને ચાંદીના થોડા ટુકડાના નમણિ દ્વાચનમાળા ટ્રસ્ટ પણ આ જ ઉદાત્ત લોભમાં આવી એવું લખે છે જેને અંગ્રેજીમાં યલો ધ્યેયને સામે રાખી સ્થાપિત કર્યું છે અને તેનું અને હિંદીમાં “ઘાસલેટી' સાહિત્ય કહે છે. સાહિત્ય સર્વસુલભ બનાવ્યું છે.
શ્રી જયભિખુ નવલકથાના લેખનમાં પહેલાં સફળ જૈન કથાસાહિત્ય ઉપર આધારિત નવલકથાઓ નથી થયા એ એમની ૧૯૩૩ની ‘ભાગ્યવિધાતા' અને અંગે પણ શ્રી જયભિખને યથાસમચ ચેતવણી ૧૯૪૧ની કામવિજેતા' નવલકથાઓનું પુનર્મુદ્રણ મળી ગઈ અને તેણે તેમને કાર્યની સિદ્ધિને માટે ન થવાથી જણાઈ આવે છે. ૧૯૪૪માં તેમણે વિક્ર જપ અને મંત્રતંત્રમાં પડેલા ત્યાગી વેશધારી જૈન માદિત્ય હેમ' અને ૧૯૪૫માં “પ્રેમભક્ત કવિ જય- જતિની યોગ્ય સમાલોચના કરવા પ્રેર્યા અને બીજા દેવ’ લખી. “કવિ જયદેવ’ નવલકથા વિશે પ્રજ્ઞાચક્ષુ સંસ્કરણમાં તેમણે આવું લખાણ સુધારી પણ લીધું.
