Jaybhikkhu Smruti Granth

Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan

Page 67

વસ્તુ—ચર્ચા પણ અહીં થતી, અને કયાં રૂપરંગ ઠીક લાગશે તથા તેના ઐતિહાસિક પ્રસંગાનું નિરૂપણ શી રીતે યથેાચિત સ્વરૂપ ધારણ કરે એની મર્મજ્ઞ વિચારણા થતી, તેને હું એક સાક્ષી છું.
ભાઈ શ્રી બાલાભાઈ દેસાઈ આ બધુ' કહેતા તે માત્ર શિષ્યભાવે કહેતા. એમણે કદી પણ પાતે સમર્થ સાહિત્યકાર છે એવા હુંકાર કર્યાં નથી—અંતરમાં એવી અપેક્ષા પણ રાખેલી નથી.
એમણે ઘણાં માસિકાનાં સંપાદન—કાર્ય સ્વીકારી તે માસિકાને ઊભાં કર્યાં છે–તેજસ્વી બનાવ્યાં છે— લોકપ્રિય બનાવ્યાં છે. શ્રી પુનિત મહારાજે એક સમયે તમામ સાહિત્યકારાને મણિનગરના પુરાતન નિવાસ પર આમંત્રી જે રીતે આદર કર્યાં તેમાં હુ હતા. અને તે પ્રસ`ગે સારી એવી દૃષ્ટિ શ્રી બાલાભાઈ દેસાઈ એ પૂરી પાડેલી છતાં તેના ઉલ્લેખ તેમણે થવા દીધા નથી.
તેમણે આ રીતે ઉગતાં સામયિકાને તેમની સંપાદન કળાથી પ્રકાશિત કર્યાં છે અને તેમના વિશાળ લેખકમિત્રોના પરિચયથી ઇચ્છિત રસથાળ પીરસી શકવામાં એમની શક્તિ અજોડ રહેતી.
શ્રી. ‘ કે. લાલ ’ કલકત્તાવાળાને યથાર્થ સ્વરૂપ આપવામાં એમની કલમે જાદુ કરેલ છે. હજાર જાહેરખારે। જે કામ ન કરી શકત તે તેમની કલમે કયુ છે. એ એક હકીકત છે.
.
ગૂર્જર ગ્રન્થરત્ન કાર્યાલયે ' મારી નવલકથા ' નિર્વાસિતા' પ્રસિદ્ધ કરી પરંતુ તેના લેપ ઉપર જે સંક્ષિપ્ત માહિતી લેખક તરીકે મારે માટે મૂકી છે તે મેં અત્યાર સુધી કહેલી વાતના પુરાવા છે.
શ્રી જયભિખ્ખુ ષષ્ટિપૂતિ સ્મરણિકા : પહે કાએ તેમણે પ્રકાશિત કરી છે અને કયે જ જાય છે. આટલું છતાં એમાંની વસ્તુને પ્રસ ંગેાચિત રંગ કે વળાંક આપવામાં એમનું બુદ્ધિકૌશલ્ય ભરાવદાર કામ કરે છે.
એ મધપૂડા જેવા છે. એમણે જે મધુસંચય કર્યાં છે તેને મેળવવા એમને થાડાક જ યાદ કરવા પડે છે. મધપૂડાની આસપાસ ભ્રમરો વળગેલા જ હોય, એ સ્વાભાવિક છે.
જો એ મધપૂડાને સમયસર ઉપયેાગ કરવામાં ન આવે તે તેને વળગેલી મધમાખે। પાછો બધા જ રસ ચૂસી લે અને મધપુડા મવિહીન બની જાય. એટલે તેા તેના સદુપયોગ કરવા—મેળવવા ધુમાડા કાઇક કરે છે, તે કોઈક વધુ સરળ માર્ગ અપનાવે છે.
આપણા બાલાભાઈ લગભગ આવા જ છે. એમની સંસિદ્ધિ મધપૂડા જેવી છે. એમાંથી મધ જ ટપકે છે. એને સહેજ નીચેાવા કે દુખાવા એટલે તેમાંથી ખીજી કેાઈ વસ્તુ હાથ નહિ આવે—માત્ર મધ જ હાથ આવશે.
સાઠ વ તેમને પૂરાં થયાં છે અને વધુ વષૅ તેએ પૂરાં કરશે, એમાં શંકા નથી. એમણે એમના પુત્રને આ જ માર્ગે વાળી સાહિત્યની એજસ્વિતાના દીપકેા પ્રગટાવવા જે મનારથા સેવ્યા છે તે આ વિચાર। તથા ભાવનાના અનુસંધાનમાં જ છે. તે ખેલે છે ત્યારે આચરણની વાત ખ્યાલમાં રાખતા નથી—એવું નથી.
ધર, કુટુંબ, ધર્મ, સમાજ, ભાષા, રાષ્ટ્ર તથા સાંગાપાંગ સુર્ગ વ્યંગ અતિશે ધારા ગિરા ગુર્જરી'ના પૂજક બની, એમણે એમની રીતે સ્વત ંત્ર વાગવ્યવહાર–પ્રવાહ વહેતા કર્યાં છે.
C
અખાધ કરાવવામાં શબ્દાળુતા કઈયે નથી. શબ્દબાહુલ્ય કરતાં શબ્દોના સચોટ પ્રયાગ જે રીતે થાય અને કથન-ભાવ સ્પષ્ટપણે દીપી ઊઠે એ જ એમની કલમની કળા છે. એમનામાં હૈયાની સૂઝ તથા વસ્તુની પારખ સચાટ તથા વાસ્તવદર્શી છે. દૈનિક પત્રો કે ખીજે સામયિકામાં એમનુ` લેખન
કા વિપુલ છે. ઘણી ભાતનાં ઘણાં પુસ્તકો કે પુતિ-સ્વીકાર કરી અહીં વિરમું છું.
ટૂકાં વાકયા, ટૂંકા શબ્દો અને છતાં અંગંભીર ભાષાને જોમ આપે એવી એજસ્વિની બનાવવા તેમણે હમેશાં ચીવટ રાખી છે.
તે શત શરદો વેશ તથા યાવચ્ચ દ્રદિવાકરો જેવું ભાષાના મમત્વવાળુ ગુજરાતી સાહિત્ય પ્રગટાવ્યા જ કરે એટલી પ્રકટ આશા સાથે તેમના પ્રેમને