Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 02

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 347

૪/૪
० प्रमेये प्रमाणसप्तभङ्गी ।
५४९ (૧) નિન્તધર્માત્મષ્ઠ વસ્તુ પ્રમાણતઃ સવા (૨) નયતોડવા (૩) મિોમાળિયા ચાતુમયYI (૪) યુપડુમયા"ળયાગવરૂધ્યમેવા (પ-૬-૭) શેષા: ત્રયો મા યથાયોકામનુયોન્યા
(घ) 'प्रमाणे सप्तभङ्गी = प्रमाणसप्तभङ्गी' इति विग्रहकरणे त्वित्थं सा बोध्याः - (१) प्रमाणपदार्थमुख्यत्वे नयपदार्थगौणभावे प्रमाणार्थस्य विधिकल्पनया प्रथमो भङ्गः।।
(२) नयपदार्थानुपसर्जनभावे प्रमाणपदार्थोपसर्जने प्रमाणपदार्थस्य प्रतिषेधकल्पनया द्वितीयो મ : |
(રૂ) મત: પ્રમUTHવાર્થવિધિ-નવાર્થપ્રતિવેધકત્પના 9તીયો મફTI. (४) सहप्रमाणपदार्थविधि-नयपदार्थप्रतिषेधविवक्षया चतुर्थो भङ्गः । (૧) અનન્તધર્માત્મક વસ્તુ પ્રમાણની અપેક્ષાએ સત જ છે. (૨) નયની અપેક્ષાએ તે અસત્ જ છે. (૩) ક્રમશઃ પ્રમાણ-નયની અપેક્ષાએ સત-અસત્ ઉભયસ્વરૂપ છે. (૪) એકીસાથે પ્રમાણ-નયઉભયની વિવક્ષાએ તે અવક્તવ્ય જ છે. (૫) તે પ્રમાણની અપેક્ષાએ સત્ અને પ્રમાણ-નયઉભયની અપેક્ષાએ અવક્તવ્ય જ છે. (૬) તે નયની અપેક્ષાએ અસત્ જ છે, પ્રમાણ-ન ઉભયની દષ્ટિએ અવાચ્ય જ છે.
(૭) તે પ્રમાણની વિવક્ષાએ સત્ છે, નયના અભિપ્રાયથી અસત્ જ છે તથા ઉભયની યુગપત્ વિવક્ષા કરવાથી અવક્તવ્ય જ છે. આ રીતે પ્રમેય = પ્રમાવિષયભૂત અનન્તધર્માત્મક વસ્તુને ઉદ્દેશીને શું પ્રમાણ દ્વારા પ્રવૃત્ત થતી પ્રમાણસપ્તભંગી જાણવી.
() તથા “પ્રમાણને ઉદ્દેશીને પ્રવર્તતી સપ્તભંગી = પ્રમાણસપ્તભંગી' - આ પ્રમાણે જો “પ્રમાણસપ્તભંગી' ની શબ્દને બોલવામાં આવે તો પ્રમાણસપ્તભંગી આ રીતે સમજવી. (૧) “પ્રમાણ' પદના અર્થને મુખ્ય કરવામાં આવે અને પ્રમાણ ઘટકીભૂત નપાર્થને ગૌણ કરવામાં આવે તો
તો વિધિકલ્પના કરવાથી પ્રમાણપદાર્થ પ્રમાણરૂપે સત્ છે' - આ પ્રમાણે પ્રમાણસપ્તભંગીનો પ્રથમ
ભાંગો પ્રાપ્ત થશે. (૨) નયાર્થને મુખ્ય કરવામાં આવે અને પ્રમાણપદાર્થને ગૌણ કરવામાં આવે તો “નયસ્વરૂપે પ્રમાણપદાર્થ
અસત્ છે' - આ પ્રમાણે નિષેધકલ્પનાસહકૃત બીજો ભાંગો પ્રાપ્ત થશે. પ્રમાણપદાર્થની અને નયપદાર્થની ક્રમશઃ વિધિકલ્પના અને નિષેધકલ્પના કરવામાં આવે તો
પ્રમાણપદાર્થ સત્ અને અસત્ છે' - આ પ્રમાણે ત્રીજો ભાંગો પ્રસ્તુતમાં પ્રાપ્ત થાય છે. (૪) પ્રમાણપદાર્થની વિધિકલ્પના અને નયપદાર્થની નિષેધકલ્પના એકીસાથે કરવામાં આવે તો
પ્રમાણપદાર્થ અવાચ્ય છે' - આ પ્રમાણે ચોથો ભાંગો મળી શકે.