Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 02

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 445

૧/૪
☼ व्ययादिसापेक्षद्रव्यार्थनयप्रज्ञापनम्
તે અશુદ્ધ વલી પાંચમો, વ્યય-ઉત્પત્તિસાપેખો રે;
21
ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રુવ એકઈ, સમયઈ દ્રવ્ય જિમ પેખો રે ।।૫/૧૪॥ (૬૮) ગ્યાન. (વલી) તે (અશુદ્ધ) દ્રવ્યાર્થિક ભેદ પાંચમો વ્યય-ઉત્પત્તિસાપેક્ષ જાણવો. “ઉત્પાવ-વ્યયસાપેક્ષસત્તાપ્રાઇજોડશુદ્ધદ્રવ્યાધિ : પદ્મન” । જિમ એક સમયઈ દ્રવ્ય ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રૌવ્ય રૂપ (પેખો) કહિઇં. જે સ કટકાઘુત્પાદ સમય, તેહ જ કેયૂરાદિવિનાશસમય; અનઈં કનકસત્તા તો અવર્જનીય જ છઈં.
द्रव्यार्थिकपञ्चमभेदं व्याख्यानयति - 'द्रव्यार्थिके 'ति ।
द्रव्यार्थिकनयोऽशुद्धः पञ्चमो व्यय - जन्मतः । યુથેસમયે દ્રવ્ય ઉત્પાદ્-વ્યય-નિતા ||૪||
प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् - व्यय - जन्मतः पञ्चमोऽशुद्धो द्रव्यार्थिकनयः, यथा 'एकसमये द्रव्ये म ઉત્પાવ-વ્યય-નિત્યતા’ ||૯/૧૪||
६४३
उत्पत्ति
=
વ્યય-નમત: = ध्वंसोत्पादाभ्यां सापेक्षः सत्ताग्राहकः अशुद्धः द्रव्यार्थिकनयः पञ्चमः ज्ञेयः । उदाहरति - यथा एकसमये एकस्मिन् समये द्रव्ये द्रव्यमात्रे उत्पाद-व्यय-नित्यता -क्षय-ध्रौव्यरूपता ‘द्रव्यं कथञ्चिद् नित्यम्' इत्यादिवाक्येन उच्यते, यतो य एव कटकाद्युत्पादसमयः ि स एव केयूरादिपर्यायविनाशसमयः तदा कनकसत्ता त्ववर्जनीयैव । अत एकसमये सुवर्णद्रव्यस्य कटकोत्पाद-केयूरव्यय-कनकध्रौव्यरूपतां निराबाधतयैव साधयति उत्पाद - व्ययसापेक्षसत्ताग्रहणात् पञ्चमोऽशुद्धद्रव्यार्थिकनयः ।
=
અવતરણિકા :- દ્રવ્યાર્થિકનયના પાંચમા ભેદને ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે :" દ્રવ્યાર્થિકનયના પાંચમા ભેદને સમજીએ
=
લાકાશ :- ઉત્પાદ-વ્યયની અપેક્ષાએ પાંચમો અશુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિકનય જાણવો. જેમ કે ‘એક સમયે દ્રવ્યમાં ઉત્પાદ, વ્યય, ધ્રૌવ્ય રહે છે' - આ પ્રમાણેનું વચન (૫/૧૪)
♦ ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રૌવ્ય સમકાલીન
વ્યાખ્યાર્થ :- વસ્તુના ઉત્પાદને અને વ્યયને સાપેક્ષ રહીને સત્તાને ગ્રહણ કરનારો અશુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિકનય પ્રસ્તુતમાં પાંચમો ભેદ જાણવો. આનું ઉદાહરણ આ પ્રમાણે છે. જેમ કે દ્રવ્ય કથંચિત્ નિત્ય છે’ ઈત્યાદિ વાક્ય દ્વારા એક સમયે તમામ દ્રવ્યમાં ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રૌવ્યરૂપતા જણાવાય છે. આવું કહેવાનું કારણ એ છે કે જે સમય કટક વગેરે પર્યાયની ઉત્પત્તિનો છે, તે જ સમય કેયૂર વગેરે પર્યાયના વિનાશનો છે. તથા તે સમયે સોનાની સત્તા (= હાજરી) તો અવર્જનીય જ છે. આથી એક જ સમયે સુવર્ણદ્રવ્ય એ કટકપર્યાયની ઉત્પત્તિ સ્વરૂપ, કેયૂરપર્યાયના ધ્વંસ સ્વરૂપ તથા સુવર્ણૌવ્ય સ્વરૂપ છે. આ પ્રમાણેની હકીકતને પાંચમો અશુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિકનય કોઈ પણ જાતની મુશ્કેલી વિના સિદ્ધ કરી આપે
• કો.(૯) + સિ.માં ‘સર્મિ’ પાઠ. કો.(૪)માં ‘સમયે' પાઠ. સં.(૧)માં ‘સમઈં’ પાઠ. અહીં કો.(૨)નો પાઠ લીધો છે. * કો.(૧૨)માં ‘...દવ્યયસમય’ અશુદ્ધ પાઠ. ↑ કો.(૧૩)માં ‘તેહ જ' પાઠ નથી.
E
का