________________
११९३
अनेकान्तजयपताका
HOM
विशेषप्रवृत्त्येदमपनेतुं न्याय्यम् । (४३) असतः को विशेष इति चेत्, वयमप्येतदेव ब्रूम इत्यनुपालम्भ एषोऽस्मद्विधानाम् । तत्तथास्वभावत्वविभवप्रतिनियमाददोष इति चेत्,
..* व्याख्या .... वधिरहितं तथास्वभावत्वं न तदविशेषे-असत्तामात्राविशेषे सति विशेषप्रवृत्त्या-असद्विशेषगोचरतया इदं-तथास्वभावत्वमकारणवत्सलाख्यमपनेतुं न्याय्यम् । अपनीयते च ततोऽसद्विशेषभावेनेति भावनीयम् । असतः को विशेष इति चेत् निरुपाख्यतया, न कश्चिदित्यर्थः । एतदाशङ्कयाह-वयमप्येतदेव ब्रूम इति-एवमनुपालम्भ एषोऽस्मद्विधानांसर्वासदविशिष्टजननैकस्वभावतः असद्विशेषभवनवादिपर्यनुयोगपराणाम् । तत्तथास्वभावत्व
....... मनेतिरश्मि ... વિનાનું તથાસ્વભાવપણું; એ તો ખરવિષાણાદિ તમામ અસત્ વિશે અવિશેષ છે, સમાન છે, તો આવા અકારણવત્સલત્વરૂપ તથાસ્વભાવપણાને, પ્રતિનિયત વિશેષ અસદુ વિશે જ નિયંત્રિત કરી દેવું બિલકુલ ન્યાયસંગત નથી.
(તમે તથાસ્વભાવને; માત્ર ઘટક્ષણ જેવી પ્રતિનિયત અસક્ષણજનનસ્વભાવરૂપ કહીને, ખરેખર તો તેનું તમામ અસત્ વિશેનું વ્યાપકપણે તોડી નાંખો છો. પણ આવું યોગ્ય નથી. તેવું અકારણવત્સલ તથાસ્વભાવપણું તો તમામ અસને ઉત્પન્ન કરવાના સ્વભાવરૂપ છે. એટલે તેના આધારે પ્રતિનિયત અસની ઉત્પત્તિ કહેવી સાવ ખોટી છે.)
(४३) बौद्ध : ५९ असत् तो तु७-नि:स्वभावीछे, तो तेनो विशेष शाशते थाय ? (माटीथी ઘટક્ષણરૂપ અસવિશેષની ઉત્પત્તિ મનાય છે. પણ અસત્ તો નિઃસ્વભાવી છે, તેનો વિશેષ શી રીતે ?)
स्यावाही : अरे ! अभे ५९ मा ४ वात ही छीमे. भेटले अमने भावो उपासम (=841) આપી શકાય નહીં. (અભિપ્રાય એ કે, કારણનો સ્વભાવ, તમામ અસતુને અવિશિષ્ટપણે ઉત્પન્ન કરવાના એકસ્વભાવરૂપ છે. તો તેનાથી પ્રતિનિયત અસદૂવિશેષની જ ઉત્પત્તિ કેમ? એવો પ્રશ્ન, અસવિશેષની ઉત્પત્તિ કહેનારા એવા તમને અમે કહીએ છીએ. એટલે અમારું તો કહેવું છે જ કે, અસત્ તો નિઃસ્વભાવ હોઈ તેનો કોઈ વિશેષ ન જ હોય, એટલે તમે જે કહ્યું, તે ઉપાલંભરૂપ નથી, ............... ... .........* विवरणम् ............... ..............
19. सर्वासदविशिष्टजननैकरवभावत: असद्विशेषभवनवादिपर्यनुयोगपराणामिति । असद्विशेषस्य भवनम्-उत्पादं वदतीत्येवंशीलोऽसद्विशेषभवनवादी तत्पर्यनुयोग: पर:-प्रकृष्टो येषां ते तथाविधा: । तेषां कुतो यदसद्विशेषभवनमित्याह-अविशिष्ट: सन् जननोऽविशिष्टजनन: सर्वासतामविशिष्टजनन एक: स्वभावो यस्य वस्तुनस्तत् तथा तस्मात् ।।
१. 'तदविशेषे सत्ता०' इति ङ-पाठः। २. पूर्वमुद्रिते 'मात्रविशे' इति पाठस्याशुद्धिः। ३. पूर्वमुद्रिते 'मु(?मनु) पा' इति पाठः। ४. 'तो सिद्विशेष०' इति ङ-पाठः । ५. 'विशिष्टजननः सर्वाशतामविशिष्ट०' इति ख-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
