Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयद्योतिका टीका
प्र. १ जीवाजीवाभिगममध्ययनप्ररूपणम् १३ ज्ञानेन भगवता श्रीवर्द्धमानस्वामिना प्रणीतं सकलार्थसंग्राहकमातृकापदत्रयप्रणयनात् जिन प्रणीतमिति कथ्यते स खलु वर्द्धमानस्वामी केवलज्ञानप्राप्त्यनन्तरम् आदावेव बीजबुद्धित्वादिगुणपरिकलितान् गौतमादिगणधरान् प्रति एतन्मात्रिकापदत्रयं कथितवान् ।। 'उप्पन्नेइ वा निगमेइ वा धुवेइ वा' एतत्पदत्रयं बीजरूपेण तीर्थकरमुखात् आसाद्य विनयमूलद्रव्यार्थिकपर्यायार्थिकस्कन्धपञ्चमहावतशाखास्याद्वादप्रतिशाखा द्वादशभावनापत्रकेवलज्ञानपुष्पमोक्षफलसन्नद्धपादपमिव अमुं द्वादशाङ्गं विरचितवन्तो गौतमादयो गणधराः । ततो भवन्त्येवैतत् जिनमतं जिनप्रणीतमिति । जिनप्रणीतत्वकथनात् आगममात्रस्य सूत्ररूपेण पौरुषेयत्वमभिव्यञ्जितम् सूत्रस्याक्षरविन्यासरूपत्वेन वचनानाञ्च पुरुषव्यापारमन्तरेण उच्चारणा. संभवात् , नहि पुरुषव्यापारमनादृत्य कुत्रापि शब्द उपलभ्यते । आगमानां सूत्ररूपतः पौरुषेयत्वप्रतिपादनेन आगमापौरुषेयवादिनां मीमांसकानां मतं निरस्तं भवति इति । यथाऽस्माक
यह प्रकट करता है कि रागादि शत्रुओं को जब श्रीवर्धमान स्वामी ने जीत लिया-तब केवलज्ञान की उन्हें प्राप्ति हुई और उससे उन्होंने सकलार्थ संग्राहक तीन मातृकापदों का प्रणयन किया अर्थात् वर्द्धमान स्वामी ने केवलज्ञान प्राप्ति के अनन्तर ही सर्वप्रथम बीजबुद्धि आदि रूप गुणों से युक्त गौतमादि गणधरों के प्रति इस तीन मातृकापदों का कथन किया-उप्पन्नेइ वा, विगमेइ वा, धुवेइ वा" इन तीन मातृकापदों को बीजरूप से तीर्थकर के मुख से प्राप्त करके उनके गौतमादि गणधरों ने द्रव्यार्थिक पर्यायार्थिकनयरूप स्कन्धवाले, पांच महाव्रतरूप शाखाओं एवं स्याद्वादरूप प्रतिशाखाओं वाले, द्वादशभावनाओं रूप पत्रों वाले, केवलज्ञानरूप पुष्पवाले और मोक्षरूप पके हुए फल वाले वृक्ष के जैसे इस द्वादशाङ्ग की रचना की अतः यह जिनमत इस प्रकार से जिनप्रणीत विशेषण से विशिष्ट प्रकट किया गया है। इस कथन से जो आगमों को-वेदों को अपौरुषेय मानते हैं ऐसे मीमांसकों की मान्यता का
"जिनप्रणीतं" मा विशेष सात ५४८ ४२ छ -न्यारे १मान स्वामी रामाદિક શત્રુઓને જીતી લીધાં, ત્યારે જ તેમને કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થઈ, અને ત્યારે જ તેમણે સકલાર્થ સંગ્રાહક ત્રણ માતૃકાપદનું કથન કર્યું. એટલે કે વર્ધમાન સ્વામીને કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થઈ ત્યાર બાદ તેમણે ગૌતમાદિ ગણધરેની સમીપે બીજ બુદ્ધિ આદિ ३५ गुथा युस्त मात्र) मातृपिहोनु थन यु "उप्पन्ने इ वा. विगमेइ वा धुवेइ वा" આ ત્રણ માતૃકાપદેને બીજા રૂપ તીર્થ કરના મુખે શ્રવણ કરીને, ગૌતમાદિ ગણધરીએ તેમને દ્રવ્યાર્થિક પર્યાયાર્થિક નય રૂ૫ સ્કન્ધ(થડ)વાળા, પાંચ મહાવ્રતરૂપ શાખાઓ અને સ્યાદ્વાદરૂપ ઉપશાખાઓ વાળા, બાર ભાવનાઓ રૂપ પર્ણો વાળા, કેવળજ્ઞાન રૂપ પુષ્પવાળા અને મેક્ષરૂપ પકવ ફળવાળા વૃક્ષ જેવા આ દ્વાદશાંગની રચના કરી, આ પ્રકારે આ જિનમતને જે જિનપ્રણીત વિશેષણ લગાડયું છે, તે એગ્ય જ છે. આગમને-વેદેને જે મીમાંસકે અપૌરુષેય, માને છે, તેમની માન્યતાનું પણ આ કથન
જીવાભિગમસૂત્ર
