Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudrshn-crit| lekhakaudayalAla kaashliivaal|
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina-caritamAlA naM0 10. zrIvItarAgAya namaH / sudrshn-crit| mUla granthakartAzrImatsakalakIrti bhaTTAraka hindI lekhakaudayalAla kaashliivaal| prakAzakahindI jainasAhityaprasAraka kaaryaaly| prathama sNskrnn| kImata // .) aane|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakaudayalAla kAzalIvAla, vyavasthApakahindI-jainasAhityaprasAraka kAryAlaya candAvAr3I, girgaaNv-bmbii| mudrakamUlacanda kisanadAsa kApar3iyA, 'jaina-vijaya' presa, khapATiyA cakalA, lakSmInArAyaNakI vAr3I-sUrata /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ vissysuucii| -00 adhyAya. 1 maMgala aura prastAvanA 1 sudarzanakA janma 2 sudarzanakI yuvAvasthA 3 sudarzana saMkaTameM 4 sudarzanakA dharma-zravaNa 5 sudarzana aura manoramAke bhava .... 6 sudarzanakI tapasyA 7 saMkaTapara vijaya 8 sudarzanakA nirvANa-gamana
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ tacchirohananAyaikaH sevakaH sahasA'zubhAt / tasyAGge jitakandarpa tIkSNa khaDgaM nyapAtayat // aho tasya mahAzIla-prabhAvenAsirUrjitaH / muktAphalamayo divyo hAraH kaNThe 'bhavanmahAn // -sudarzana-carita /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvItarAgAya nmH| zrIsakalakIrtiAcAryakRta sudrshn-crit| athavA . . paMcanamaskAramaMtra-mAhAtmya / maMgala aura prstaavnaa| zrI varddhamAna bhagavAnko namaskAra hai, jo dharmatIrthake calAne vAle aura tIna lokake svAmI haiM, tathA saMsArake bandhu aura anantasukha-maya haiN| aura karmokA nAzakara jinhoMne avinAzI sukhakA sthAna mokSa prApta kara liyA hai| zrIAdinAtha bhagavAnko namaskAra hai| dharma hI jinakA AtmA hai, jo bailake cihnase yukta haiM aura yugakI AdimeM pavitra dharmatIrthake pravartaka hue haiN| inake sivA aura jo tIrthakara haiM unheM bhI maiM namaskAra karatA huuN| ve saMsArake jIvoMkA upakAra karanevAle aura sabake hitU haiM,
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2] sudrshn-crit| avinAzI lakSmIse yukta aura devoM dvArA pUjya haiM tathA jagatke svAmI haiN| siddha bhagavAnko maiM namaskAra karatA hU~, jo samyagdarzana, jJAna, agurulaghu, avagAhanA Adi ATha guNoMse yukta aura ATha karmoM tathA zarIrase rahita haiM, antarahita aura loka-zikharake Upara virAjamAna haiN| zrIsudarzana munirAjako maiM namaskAra karatA hU~, jo karmAko nAzakara siddha ho cuke haiM, jinake acala brahmacaryako naSTa karaneke lie aneka upadrava kiye gaye to bhI jinheM kisI prakArakA kSobha yA ghabarAhaTa na huI-merukI taraha jo nizcala bane rhe| una AcAryoko maiM namaskAra karatA hU~, jo svayaM mokSa-sukhakI prAptike lie paMcAcAra pAlate haiM aura apane ziSyoMko unake pAlanekA upadeza karate haiM tathA sArA saMsAra jinheM sira navAtA hai| una upAdhyAyoMko bhaktipUrvaka namaskAra hai, jo gyAraha aMga aura caudahapUrvakA svayaM abhyAsa karate haiM aura apane ziSyoMko karAte haiN| ye upAdhyAya mahArAja mujhe AtmalAbha karAveM / una sAdhuoMko bArambAra namaskAra hai, jo trikAla yogake dhAraNa karanevAle aura mokSa-lakSmIke sAdhaka-mokSa prApta karaneke upAyameM lage hue haiM tathA ghoratara tapa karanevAle haiN| jisakI kRpAse merI buddhi granthoMke racanemeM samartha huI, vaha jinavANI mere isa prAraMbha kiye kAryameM siddhikI denevAlI ho /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgala aura prastAvanA | [ 3 ve gautamAdi gaNadhara RSi mere kalyANake bar3hAnevAle hoM, jo saba Rddhi aura aMgazAstrarUpI samudrake pAra pahu~ca cuke haiM - jo bar3e bhArI siddha-yogI aura vidvAn haiM tathA bAhya aura antaraMga parigraha rahita haiN| unheM maiM namaskAra karatA hU~ / una guruoMke caraNa kamaloMko namaskAra hai, jinakI kRpAse mujhe una sarIkhe guNoMkI prApti ho tathA jo parigraha rahita aura uttama guNoMke dhAraka haiM / jinadeva, guru aura zAstrakI maiMne vandanA - stuti kI aura jinakI svarga deva aura cakravarttI Adi mahA puruSa vandanA - stuti karate haiM ve saba sukhoM ke denevAle yA saMsArake jIvamAtrako sukhI karanevAle deva, guru aura zAstra mere isa AraMbha kiye granthameM AnevAle vighnoMko nAza kareM, sukha deM aura isa zubha kAmako pUrA kare / vaizya kula bhUSaNa zrIvardhamAnadevake kularUpI AkAzake jo sUrya hue, saba padArthoke jAnanevAle pA~caveM antaH kRtakevalI hue, sundara zarIradhArI kAmadeva hue aura ghoratara upasarga jItakara jinhoMne saMsAra pUjyatA prApta kI una sudarzana munirAjakA yaha pavitra aura bhavyajanoMko sukha denevAlA dhArmika bhAvapUrNa caritra likhA jAtA hai| isase sabakA hita hogaa| maiM jo isa caritako likhatA hU~ vaha isalie ki isake dvArA svayaM merA aura bhavyajanoMkA kalyANa ho aura paMcanamaskAra maMtra kA prabhAva vistRta ho / ise sunakara yA par3hakara bhavyajanoMkI paMca parameSThimeM zraddhA paidA hogI, brahmacarya Adi pavitra vratoMke dhAraNa karanekI bhAvanA hogI, saMsAraviSaya-bhogoM udAsInatA hogI aura vairAgya bar3hegA /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudrshn-crit| sudarzanakA jnm| jambUdvIpa eka prasiddha aura manohara dvIpa hai| use ___ lavaNasamudra cAroM orase ghere hue hai| acche dharmAtmA aura puNyavAnoMkA vaha nivAsa hai| usake ThIka bIcameM sumeru parvata hai| vaha aisA jAna par3atA hai mAnoM jambUdvIpakI nAbhi hai| sumeru eka lAkha yojana U~cA aura sundara bAga-bagIce tathA jinamandiroMse zobhita hai / usase dakSiNakI ora bhAratavarSa bar3I sundaratA dhAraNa kiye hue hai| rUpAcala nAmake parbatako tIna orase gherakara bahanevAlI nadIse vaha aisA jAna par3atA hai mAnoM usane dhanuSabANa car3hA rakkhA ho| usake bIcameM AryakhaNDa basA huA hai| vaha Arya-puruSoM se paripUrNa hai, dharmakA khanAnA hai aura svarga-mokSakI prAptikA kAraNa hai| usameM aMgadeza nAmakA eka sundara aura prasiddha deza hai| vaha dharma aura sukhakA sthAna hai, aneka choTe-moTe gA~va aura bAga-bagIcoMse zobhita hai| vahA~ke sabhI gA~va, nagara, pura, zahara, deza, dharmAtmA puruSoM aura bar3e U~ce jinamandiroMse yukta haiN| vahA~ muni, AryikA, zrAvaka aura zrAvikAoMke saMgha dharmopadezake lie sadA bihAra karate haiM aura bhavyajanoMko mokSakA mArga batalAte haiN| vahA~ke vAga phala-phUloMse sundaratA dhAraNa kiye hue vRkSoMse yukta haiN| ve dekhanevAloMkA mana phaurana apanI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA jnm| ora AkarSita kara lete haiN| unakI chAyAmeM baiThakara loga garmIkA kaSTa dUrakara bar3A zAntilAbha karate haiM / ve cAroM ora bar3I bar3I dUratakakI jagahameM vistRta haiN| ve aise jAna par3ate haiM jaise yogI ho / kyoMki yogIloga bhI jIvoMkA saMsAra-tApa miTAkara zAnti dete haiM, pavitra hote haiM aura ratnatrayarUpa phaloMse yukta haiN| muniyoMkA mana jaisA nirmala hotA hai ThIka aise hI nirmala jalake bhare vahA~ke sarovara, kue, bAvar3iyA~ haiM / muniyoMkA mana pApa-malakA nAza karanevAlA hai, ye zarIrakI malinatA dUra karate haiM / muniyoMkA mana saMsArake viSaya-bhogoMkI tRSNAse rahita haiM aura ve pyAsekI pyAsa bujhAte haiN| ... vahA~ke kitane dharmAtmA zrAvaka ratnatraya dhAraNakara tapa dvArA nirvANa lAbha karate haiM, kitane graiveyaka jAte haiM, kitane saudharmAdi svargoMmeM jAte haiM, kitane sarala pariNAmI dAna dekara bhogabhUmi lAbha karate haiM aura kitane deva-guru-zAstrakI pUjA dvArA puNya utpanna kara indra yA tIrthakaroMke vaibhavako prApta karate haiM / vahA~ utpanna hue loga jaba apane pavitra AcAra-vicAroM dvArA dharma, artha, kAma aura mokSa ina cAra puruSArthIko prApta kara sakate haiM taba vahA~kA aura adhika varNana kyA ho sakatA hai ? aMgadeza isa prakAra dhana-daulata, dharma-karma, guNa-gaurava Adi sabhI uttama bAtoMse paripUrNa hai| jisa samayakI yaha kathA hai usa samaya aMgadezakI rAjadhAnI campAnagarI thii| vaha bar3I sundara aura guNI, dhanI, dharmAtmA puruSoMse yukta thii| bar3e U~ce U~ce koToM, daravAjoM, bAvar3iyoM, khAiyoM aura
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudrshn-crit| zuravIroMse vaha zobhita thI aura isI lie zatrulogoMkA usameM praveza na thaa| vaha ina bAtoMse ayodhyA jaisI thii| atyanta vizAla, bhavya, jinabhagavAnke mandiroMse usane jo manoharatA dhAraNa kara kkhI thI usase aisI jAna par3atI thI mAno vaha dharmakI sundara khAna hai| ve jinamandira U~ce zikharoM para phaharAtI huI dhvajAoMke samUhase, sonekI banI huI pratimAoMse, bhAmaNDala-chatra-cava~ra Adi upakaraNoMse, bAjoMke mana mohanevAle sundara zabdoMse aura darzanoMke lie Ane-jAnevAle bhavyajanoMse utsava aura Anandamaya ho rahe the| vahA~ logoMko dharmase itanA prema thA-ve itane dharmAtmA the ki sabere uThate hI sabase pahale sAmAyika karate the| isake bAda nitya kriyAoMse chuTTI pAkara ve bhaktise jinabhagavAnkI pUjA karate, svAdhyAya karate aura phira gharapara Akara dAnake lie pAtroMkA nirIkSaNa krte| isI prakAra sA~jhako sAmAyikAdi kriyAyeM karate, parameSThikA dhyAna karate, vandanA-stuti krte| yaha unakI zubhacaryA thii| isake pAlane meM ve kabhI Alasa yA pramAda nahIM karate the| ve mithyAtvase sadA dUra rahate the| sAdhu-mahAtmAoMke ve bar3e sevaka the| dharmase unheM atyanta prema thaa| ve bar3e puNyavAn the, jJAnI the, dAnI the, dhanI the,, svarUpavAn the, sukhI the, aura samyagdarzana, vrata, zIla Adi guNoMse bhUSita the| ve jaba apane unnata aura sundara mahaloMpara apane samAna hI sundara aura guNavAlI apanI striyoMke sAtha baiThate taba aisA jAna par3atA thA mAno svargoke devagaNa apanI devAGganAoMke sAtha, baiThe haiN|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA janma / [ 7 campAnagarI kI prajA bar3I saubhAgyavatI thI, jo jaisI nagarI sundara aura saba guNoMse paripUrNa thI vaise hI guNI aura saba rAjoMke ziromaNi rAjA bhI use puNyase mila gaye / unakA nAma dhAtrIvAhana thA / ve bar3e dharmAtmA the, dAnI the, pratApI the aura zIlavAn the / rAjanItike ve bar3e dhuraMdhara vidvAn the / prajApara unakA atyanta prema thA / apane ina guNoMse ve cakravartIkI taraha tejasvI jAna par3ate the / unakI rAnIkA nAma abhayamatI thA / paTTarAnIkA ucca sammAna ise hI prApta thA / yaha bar3I sundarI aura guNavatI thI / 1 1 campAnagarIke rAjaseThakA sammAna vRSabhadAsako prApta thA / vRSabhadAsa bar3e dharmAtmA aura pavitra ratnatraya - vrata-saMyama- zIla Adi guNoMke dhAraka the| bar3e svarUpavAn the / deva guruke ve bar3e bhakta the aura sadAcArI the | jinadharma para unakA bar3A prema thA / inhIM guNoMke kAraNa sArI campAnagarI meM unakI bar3I mAna-maryAdA thii| unakI strIkA nAma jinamatI thA / vaha bar3I sundarI thI - devAGganAyeM usake rUpako dekhakara zarmAtI thI / vRSabhadAsake samAna yaha bhI jinabhagavAnkI pUrNa bhakta thI, mahAsatI thI aura puNyavatI thii| vRSabhadAsa apane samAna hI guNavatI strIko pAkara khUba sukhI hue / eka dina jinamatI apane zayyAgRha meM palaMgapara sukhakI nIMda soI huI thI / pichalI rAtakA samaya thA / isa samaya usane eka zubha svapna dekhA / usameM usane phaloMse yukta sudarzana nAmaka
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1] sudrshn-crit| wrrrrrrrrrrrram kalpavRkSa aura devoMke mahalakA, vizAla samudra aura bar3hatI huI pracaNDa - anikA dekhA / savere jaba vaha uThI aura svapnakA use smaraNa huA taba vaha bar3I Anandita huii| dharmaprAptike lie pahale usane sAmAyikAdi kriyAyeM kii| isake bAda vaha khUba gahane-gA~The aura sundara vastroMko pahara kara apane svAmIke pAsa pahu~cI / bar3e vinayake sAtha usane vRSabhadAsase apane svapnakA hAla kahA / usa zubha svapnako sunakara unheM bhI bar3A Ananda huA / seThane taba jinamatIse kahA-priye, calo, jinamaMdira calakara jJAnI munirAjase isa svapnakA hAla pUche / kyoMki isakA phala jaisA munirAja kaha sakeMge vaisA koI nahIM kaha sakatA / yaha kahakara vRSabhadAsa jinamatIko sAtha liye jinamaMdira pahu~ce / unheM svapnakA hAla jAnanekI bar3I utkaMThA lagI thii| pahale hI unhoMne dharmaprAptike lie bhaktike sAtha bhagavAnkI pUjAstuti aura bandanA kI / isase unheM mahAn puNyakA baMdha huA / isake bAda ve tIna jJAna-dhArI zrIsugupti munirAjake pAsa phuNce| unakI bhI pUjA-stuti kara unhoMne unase svapnakA phala puuchaa| yogIne anugraha kara seThase kahA-seTha mahAzaya, dhyAnase sunie / maiM Apako svapnakA phala kahatA huuN| svapnameM pahale hI jo sudarzana meru dekhA hai usase Apako eka putra-ratnakI prApti hogii| vaha bar3A sAhasI aura atyanta svarUpavAn kAmadeva hogaa| apane guNoMse vaha khUba mAna-maryAdA lAbha kregaa| kalpavRkSake dekhanese vaha bar3A dhanI, dAnI, bhogI aura sabakI AzAoMko pUrNa karanevAlA hogA aura jo
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA janma / [9 svapnameM devoMkA mahala dekhA hai usase vaha devoM dvArA pUjya hogaa| antameM ami dekhI gaI hai usake phalase vaha saba karmokA nAzakara mokSalAbha karegA / sunie-ye saba zubha svapna haiM aura Apake honevAle putrake guNoMke sUcaka haiN| svapnakA phala sunakara seTha bar3e khuza hue| isake bAda ve una munirAjako namaskAra kara priyAke sAtha apane mahala lauTa aaye| isa ghaTanAke kucha hI dina bAda jinamatIke garbha rhaa| use dekha bandhu-bAndhavoMko bar3I khuzI huii| vaha pavitra garbha jyoM jyoM bar3hane lagA tyoM tyoM kuTumbiyoMko jinamatIpara bar3A prema hone lgaa| isa garbhase jinamatI aisI zobhane lagI mAnoM vaha ratnakI khAna hai| jaba nau mahIne pUre hue taba acche muhUrtameM pauSa sudI 4 ko sukhapUrvaka usane putra-ratna prasava kiyaa| usake pracaNDa tejane sUryake tejako dabA diyaa| usake zarIrakI kAntine candramAko jIta liyaa| vaha sundara itanA thA ki usakI upamA deneke lie saMsAra meM koI padArtha hI na rahA / vRSabhadAsa taba usI samaya apane bandhuoMko liye jinamaMdira phuNcaa| vahA~ usane bar3e vaibhavake sAtha sukhaprAptike lie jinabhagavAnkI pUjA kI, jo saba sukhoMkI denevAlI haiN| garIba, asahAya, anAthoMko unakI icchAke anusAra usane dAna diyA; khUba gIta-nRtyAdi utsava karavAyA / gharoMpara dhvajA, toraNa bA~dhe gye| ityAdi bar3e ThATa-bATase putrakA janmotsava manAyA gyaa| kucha dinoM bAda seThane putrakA nAmakaraNa saMskAra kiyaa| vaha dekhanemeM bar3A sundara thA, isalie usakA nAma bhI sudarzana
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 ] sudrshn-crit| rakkhA gayA / sudarzana apane yogya khAna-pAnase dinoM dina dUjake candramAkI taraha bar3hane lgaa| usakI vaha madhura ha~sI, totalI bolI Adi svAbhAvika bAla-vinodako dekhakara parivArake logoMko atyanta Ananda hotA thaa| usake jaise to choTe-choTe sundara hAtha-pA~va aura unameM vaise hI choTe-choTe AbhUSaNa paharAye gaye, unase vaha bar3A hI sundara dikhatA thA / usakI bAla-buddhikI caMcalatA dekhakara sabako bar3I prasannatA hotI thii| eka aura seTha isI campApurImeM rahatA thaa| usakA nAma sAgaradatta thA / vaha bhI bar3A buddhivAn aura dhanI thaa| usakI strIkA nAma sAgarasenA thaa| vRSabhadAsa aura sAgaradattakI parasparameM gAr3hI mitratA thii| isI mitratAke vaza hokara eka dina sAgaradattane vRSabhadAsase kahA-priyamitra, merI priyAke jo santAna hogI aura vaha yadi lar3akI huI to maiM usakA byAha Apake sudarzanake sAtha hI karU~gA / yaha sambandha apane lie bar3A sukhakA kAraNa hogaa| bhAvanA niSphala nahIM jAtI, isa uktike anusAra sAgaradattake bar3I sundarI aura guNavatI lar3akI hI huI / usakA nAma rakkhA gayA manoramA / vaha bhI dinoMdina bar3hane lgii| idhara sudarzanane mugdhAvasthAko chor3akara kumArAvasthAmeM pA~va rakkhA / rUpase, tejase, zarIrakI sundaratA aura gaThanase vaha devakumArasA dikhane lagA / use sundaratAmeM kAmadevase bhI bar3hakara dekhakara vRSabhadAsane bar3e vaibhavake sAtha deva-guru-zAstrakI pUjA kI aura isI zubha dinameM use guruke pAsa par3haneko bheja diyaa|
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... sudarzanakA jnm| [ 11 mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm sudarzana bhAgyazAlI aura buddhivAn thA / isalie vaha thor3e hI dinoMmeM zAstrarUpI samudrake pArako prApta ho gayA-acchA vidvAn ho gayA / sudarzanakI purohita-putra kapilake sAtha mitratA ho gaI / sudarzana use jI-jAnese cAhane lgaa| kapilako bhI eka palabhara sudarzanako na dekhe cena na par3atA thaa| vaha sadA usake sAtha rahA karatA thA / kapila hRdayakA bhI bar3A pavitra thaa| sudarzanane aba kumAra avasthAko chor3akara javAnImeM pAva rakkhA / ratnoMke AbhUSaNoM aura phUloMkI mAlAoMne usakI apUrva zobhA bar3hA dI / netroMne caMcalatA aura prasannatA dhAraNa kii| mukha candramAkI taraha zobhA dene lgaa| caur3A lalATa kAntise dipa utthaa| motiyoMke hAroMne gale aura chAtikI zobhAmeM aura bhI sundaratA laadii| aMgUThI, kar3e, poMcI Adi AbhUSaNoMse hAtha kRtArtha hue| ratnoMkI karadhanIse kamara prakAzita ho utthii|sudrshnkii jA~dhe keleke staMbha samAna komala aura sundara thii| usakA sArA zarIra kAntise dipa rahA thaa| usake caraNa-kamala nakharUpI candramAkI kiraNoMse bar3I sundaratA dhAraNa kiye the| vaha sadA bahumUlya aura sundara vastrAbhUSaNoMse, candana aura sugandhita phUla-mAlAoMse sajA rahatA thaa| isa prakAra use zArIrika sampatti aura dhanavaibhavakA manacAhA sukha to prApta thA hI para isake sAtha hI use dhArmika sampatti bhI, jo vAstavameM sukhakI kAraNa hai, prApta thii| vaha bar3A dharmAtmA thA, buddhivAn thA, vicArazIla thA, sAhasI thA,, catura thA, vivekI thA, vinayI thA, deva-guru-zAstrakA saccA bhakta thA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ] sudrshn-crit| bar3A bolanevAlA thA, svarUpavAn thA, guNI thA aura hRdayakA bar3A pavitra thaa| eka mahApuruSameM jo lakSaNa hone cAhie~, ve yazasvitA, tejasvitA Adi prAyaH sabhI guNa sudarzanako prApta the / isa prakAra yuvAvasthAko prApta hokara apane guNoM dvArA sudarzana devakumAroM jaisA zobhane lgaa| yaha saba puNyakA prabhAva hai ki jo sudarzana kAmadeva aura guNoMkA samudra huA; aura jisakI sundaratAkI samAnatA saMsArakI koI vastu nahIM kara skii| ise jo dekha pAtA usIkI A~khoMmeM yaha basa jAtA thA-sabako bar3A priya lagatA thaa| isa prakAra kumAra avasthAke yogya sukhoMko isane khUba bhogA / tatra jo tatvajJa haiM-dharmakA prabhAva jAnate haiM unheM ucita hai ki ve bhI dharmakA sevana kreN| kyoMki dharma hI dharmaprAptikA kAraNa aura sukhakI khAna hai| aura isIlie dharmAtmA jana jinadharmakA Azraya lete haiN| dharmase saba guNa prApta hote haiN| dharmako chor3akara aura koI aisI vastu nahIM jo jIvakA hita kara ske| aise ucca dharmakA mUla hai dyaa| usameM maiM apane manako lagAtA hU~-ekAgra karatA huuN| isa dharmako merA namaskAra hai| vaha mere pApoMkA nAza kare /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI yuvAvasthA / sudarzanakI yuvAvasthA / [ 13 jo sadA jIvoMkA kalyANa-hita karanevAle haiM aura saMsArake sarvottama zaraNa haiM, una arhanta, siddha, sAdhu aura sarvajJa - praNIta dharmako merA namaskAra hai / 1 eka dina sudarzana apane mitroMko sAtha liye zahara meM ghUmaneko nikalA / vaha ha~sI - vinoda karatA huA jA rahA thA / usakI khUbasUratIko dekhakara loga mugdha hote the / isI samaya manoramA solahoM zrRMgAra kiye apanI sakhI - sahaliyoMke sAtha jinamandirako jA rahI thI / sudarzanane use dekhA - usakI rUpasudhAkA pAna kiyA / use jAna par3A ki kisI gupta zaktine usake hRdayako bar3e jorase pakar3a liyA / vaha chUTane kI koziza karatA hai para chUTa nahIM pAtA - manoramA para vaha atyanta mohita ho gayA / vaha vahA~se Age na bar3hakara vApisa gharakI aura lauttaa| usakI be-cena avasthA bar3hatI hI jAtI thI / ghara jAte hI vaha vichaunepara jA pdd'aa| usakI yaha dazA dekhakara usake mAtA- pitAne usase pUchA- beTA, ekAeka terI aisI burI hAlata kyoM ho gaI ? khudarzana lajjAke mAre unheM kucha uttara na de skaa| taba unhoMne usake mitra kapilase pUchA / kapila bolA- pitAjI, hama loga zaharameM ghUmate hue cale jA rahe the| isI samaya apane sAgaradatta seThakI lar3akI manoramA mandira jA rahI
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 ] sudrshn-crit| thii| sudarzanakI usapara najara par3a gii| jAna par3atA hai use dekhakara hI isakI yaha dazA ho gaI hai| kapila dvArA yaha hAla sunakara vRSabhadAsako bar3I khuzI huI / isalie ki manoramA eka to apane mitrakI hI lar3akI aura usapara bhI sAgaradatta svayaM sudarzanake sAtha usakA vyAha karaneke lie usake janma na honeke pahale hI kaha cukA hai| taba putrake sukhake lie ve svayaM sAgaradattake ghara jAneko taiyAra hI hue the ki itanemeM manoramAkA pitA unake gharapara A upasthita huaa| kAraNa idhara jaise sudarzana manoramAko dekhakara kAmase pIr3ita huA, udhara manoramAkI bhI yahI dazA huii| suda rzanako dekhakara jo kAmAgni dhadhakI vaha usake hRdaya aura zarIrako bar3e pracaNDarUpase jalAne lgii| kAmane mAnoM use grAsa banA liyaa| vaha ghara Akara apanI sejapara jA soI / sudarzanakA viyoga use atyanta kaSTa dene lgaa| usakI yaha dazA dekhakara usake pitAne usakI sakhI-sahaliyoMse isakA kAraNa puuchaa| sudarzanapara manoramAkA prema huA sunakara sAgaradatta usake ghara pahu~cA / sudarzanakA pitA to jAneke lie taiyAra khar3e hI the ki isI samaya ekAeka sAgaradattako apane yahIM AyA dekhakara ve bar3e prasanna hue| unhoMne sAgaradattakA ucita Adara-satkAra kara use eka acchI jagaha baiThAyA aura Apa bhI baiThe / isake bAda bar3e namra zabdoMmeM unhoMne sAgaradattase pUchA--hA~ Apa vaha kAraNa batalAie jisase ki mere kSudra gRhako apane caraNoMse pavitra kara Apane merA saubhAgya bddh'aayaa| sAgaradattane taba madhura madhura ha~sate hue kahA-mahAzaya, mujhe isa bAtakI Aja
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI yuvaavsthaa| / 15 atyanta khuzI hai ki merA kiyA saMkalpa Aja pUrA hotA hai| Apako smaraNa hogA ki maiMne Apase kahA thA ki maiM apanI lar3akIkI zAdI Apake putrake sAtha kruuNgaa| baha samaya upasthita hai aura khAsa usI lie maiM Aja Apase prArthanA karane AyA huuN| AzA hai, nahIM vizvAsa hai--Apa merI namra prArthanA svIkAra kareMge / yaha sunakara sudarzanake pitAne kahA-priyamitra, jaisA merA sudarzana sundara aura guNI, vaisI hI ApakI manoramA sundarI aura viduSI, bhalA taba kahie isa maNi-kAMcana saMyogakA kauna na caahegaa| isake bAda hI unhoMne zrIdhara nAmake eka acche jyotiSI vidvAnko vivAhakA zubha dina pUchanekA bulAyA / jyotiSI mahAzayane taba apane pothI-pAne dekha kara byAhakA zubha dina batalAyA-baisAkha sudI paMcamI / vahI dina nizcaya kara vRSabhadAsa aura sAgaradattane byAhakA kAma-kAja bhI zurU kara diyaa| donoMke yahA~ acche maMDapa taiyAra kiye gaye / subaha aura zAmako naubateM jhar3ane lgiiN| khUba utsava kiyA gayA / jo dina byAhake lie nizcita thA, usa dina pahale hI donoM seThoMne jinamandira jAkara bar3e ThATa-bATase jinabhagavAnkI abhiSekapUrvaka pUjA kI / isalie ki unakA vivAhotsava nirvighna pUrA ho--koI prakArakA vighna na Ave aura saba sukhoMkI prApti ho| isake bAda unhoMne apane bandhu-bAndhavoMko bahumUlya vastrA bhUSaNa Adi bheMTakara unakA ucita Adara-sammAna kiyA / avirata honevAle gIta-nRtya-saMgIta Adise unakA ghara utsavamaya bana gyaa| jidhara dekho udhara hI utsava-Ananda dikhAI par3ane lgaa|
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudrshn-crit| sudarzana aura manoramA eka to vaise hI svabhAva sundara, usapara unheM jo bahumUlya javAharAtake bhUSaNa, sundara vastra, phUlamAlA Adi paharAye gaye unase unakI zobhA aura bhI bar3ha gii| ve aise jAna par3ane lage mAnoM devakumAra aura surabAlAkA jor3A isa lokameM apanA aizvarya batalAneko svargase AyA hai| samayapara bar3e vaibhavake sAtha inakA pavitra vivAhotsava sampanna ho gayA / puNyake udayase donoM dampatIko apanI apanI manacAhI vastu prApta ho gii| donoMko isase jo sukha jo Ananda milA, usakA varNana nahIM kiyA jA sktaa| ina nava dampatIke aba jyoM jyoM dina bItane lage tyoM tyoM unakA prema adhikAdhika bar3hatA hI gyaa| donoM sundara, divya dehake dhArI, donoM guNI, phira inake premakA, inake sukhakA kyA puuchnaa| donoM hI dampatI kalpavRkSase utpanna hue sukhako bhogate hue Anandase samaya bitAne lge| inakI sundaratA bar3I hI mohita karanevAlI thii| inheM jo dekha pAtA thA usakI A~khoMko bar3I zAnti milatI thii| isI taraha sukhase rahate hue puNyase inheM eka putraratnakI prApti huii| vaha bhI inhIM sarIkhA divyarUpa dhArI, guNI aura netroMkA Ananda denevAlA thaa| usakA nAma sukAnta rakhA gyaa| ekavAra samAdhigupta munirAja apane bar3e bhArI saMghake sAtha vihAra karate hue campApurImeM aaye| Akara ve zahara bAhara bAgameM tthhre| ve bar3e jJAnI aura tapasvI the| bar3e bar3e rAje-mahArAje, deva, vidyAdhara Adi sabhI unheM mAnate the-unakI sevA-bhakti karate the|
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI yuvAvasthA / / 17 sacce mokSamArgakA pracAra karanA aura bhavyajanoMko usameM pravRtta karAnA unakA kAma thaa| jIvamAtrakA hita ho aura ve jJAna lAbha kareM aise upAyoM kozizoMke karanemeM ve sadA tatpara rahA karate the| bAgake mAlIne unake Aneke samAcAra rAjA vagairahako diye| zaharake saba loga apane apane parijanake sAtha pUjana sAmagrI le-lekara bar3e Anandase unakI pUjA-vandanA karanekA gye| vahA~ saba saMvake sAtha virAje hue samAdhigupta yogirAjakI unhoMne bar3I bhaktike sAtha ATha dravyoMse pUjA kI, unheM sira jhukA namaskAra kiyA, bar3e premake sAtha unake guNa gAye-stuti kii| isake bAda dharmopadeza sunanekI icchAse ve saba unake pAvoMke pAsa baiTha gaye / samAdhigupta munirAjane usa dharmAmRtakI pyAsI bhavyasabhAko dharmavRddhi dekara isa prakAra upadeza karanA AraMbha kiyA ___ bhavyajano, jinabhagavAnne jisa dharmakA upadeza kiyA vaha pavitra dayAdharma saMsArameM saba dharmoMse ucca dharma hai / usameM jIva mAtra, phira cAhe vaha choTA ho yA bar3A, samAna dRSTise dekhe jAte haiM-kisI bhI jIvako pramAda yA kaSAyase jarA bhI kaSTa pahu~cAnA usameM manA hai aura usakI yaha udAra bhAvanA hai ki 'mA kArSItkopi pApAni mA ca bhUtkopi duHkhitaH / ' matalaba yaha ki na koI pApakarma kare aura na koI dukhI ho-saMsArake jIvamAtra sukhalAbha kreN| taba bhavyajano, tuma isI pavitra dharmako dRr3hatAke sAtha dhAraNa karo / dekho, yaha dayAmayI dharma pApoMkA nAza karanevAlA aura mokSa-sukhakA denevAlA hai| isI
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 sudarzana-carita / dharmake prasAdase dharmAtmA jana tIna lokakI sampatti prApta karate haiM / usake lie unheM kucha prayatna nahIM karanA par3atA / jo loga indra aura ahamindrakA pada lAbha karate haiM, tIrthakara hote haiM, AcArya yA saMghAdhipati hote haiM vaha saba isI dharmakA phala hai / tIna lokameM jo uttamase uttama sukha hai, U~cIse U~cI bhAvanAyeM haiM - manacAhI vastuoMkI cAha hai, ve saba hameM dharmase prApta ho sakatI haiN| dharmarAjake bhayase mauta bhI bhAga jAtI hai usakA koI vaza nahIM calatA aura pAparUpI rAkSasa to usake sAmane khar3A bhI nahIM hotA / dharmase buddhi nirmala aura pAparahita hotI hai, zreSTha aura pavitra hotI hai aura usameM saba par3hArtha pratibhAsita hone lagate haiM / samyagdarzana, jJAna-cAritra Adi jitane saMsAra ke haranevAle aura mokSa-sukhake denevAle guNa haiM, ve saba dharmAtmA jana dharmake prabhAvase prApta karate haiN| kalA, vijJAna, caturatA, viveka, zAnti, saMsArake duHkhoMse bhaya, vairAgya Adi pavitra guNa dharmase hI bar3hate haiN| isa dharmarUpI maMtrakA prabhAva bahuta bar3hA car3hA hai | zivasundarI bhI isase AkarSita hokara dharmAtmA janako apanA samAgama-sukha detI hai taba becArI svargakI devAGganAoMkI to usake sAmane kathA hI kyA / isa prakAra svarga aura mokSakA sukha denevAlA jo dharma hai, use jina bhagavAn ne do bhAgoM meM bA~TA hai / pahalA - gRhasthadharma, jo saralatAse dhAraNa kiyA jAnevAlA ekadezarUpa hai| isameM pA~ca aNuvrata, tIna guNatrata aura cAra zikSAvrata isa prakAra ye bAraha vrata dhAraNa kiye jAte haiM aura deva-pUjA,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI yuvAvasthA / 19 guru- sevA, svAdhyAya, saMyama, tapa, dAna ye chaha karma pratidina kiye jAte haiN| isI gRhasthadharmake vizeSa bhedarUpa gyAraha pratimAyeM haiM / krama-kramase unheM dhAraNa karatA huA zrAvaka isa dharmakI antima zreNI taka pahu~cakara phira dUsare munidharmake yogya ho jAtA hai / isa gRhasthadharmakA sAkSAt phala hai solaha svargaukI prApti aura paramparA mokSa | dUsarA- munidharma hai| yaha sarva tyAgarUpa hotA hai, ata eva kaThina bhI hai / sahasA use koI dhAraNa nahIM kara pAtA / usameM jina bAtoMkA tyAga kiyA jAtA hai yA jo bAteM grahaNa kI jAtI haiM vaha tyAga aura grahaNa pUrNarUpase hotA hai / kalpanA kIjie, jaise aNuvratoM meM pA~cavA~ aNuvrata hai 'parigraha-parimANa ' / arthAt dhanya-dhAnya, dAsI - dAsa, sonA-cA~dI Adi dasa prakAra vastuoMkA pramANa karanA - apanI lokayAtrA ke nirvAha lAyaka vastuyeM rakhakara bAkI vastuoMkA tyAga krdenaa| yaha to gRhasthadharmake yogya ekadeza- tyAgarUpa aNuvrata aura isI vratako muni jaba dhAraNa karate haiM to ve sarva-tyAgarUpa dhAraNa kareMge - ina vastuoMmeMse ve kucha bhI na rakhakara sabakA tyAga karadeMge / ve ghara-bAra chor3akara jaMgaloM meM raheMge / isI dharmakA dUsarA nAma hai mahAvrata / isameM pA~ca mahAvrata, tIna gupti, pA~ca samiti Adi ATAIsa mUlaguNa dhAraNa kiye jAte haiM / isa dharma hI dhAraNa kara sakate haiM jo bar3e dhIra-vIra aura sAhasI hote haiM / isake dhAraNa karanevAle yogI loga bar3I kaThina tapasyA karate haiM / ve garmI ke dinoM meM pahAr3oMkI coTiyoMpara, varSAke dinoM meM
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 ] sudrshn-crit| vRkSoMke nIce aura ThaMDake dinoMmeM nadI yA tAlAbake kinAroMpara tapa tapA karate haiN| ve bar3e kSamAzIla, komala-pariNAmI, saralasvabhAvI, satya bolanevAle, nirlobhI, saMyamI, tapasvI, tyAgI, niSparigRhI aura brahmacArI hote haiM / isa dharmakA sAkSAt phala hai mokSa aura gauNa phala svargAdikakA sukha / isa niSpApa yatidhamako jaisA nirmohI muni loga grahaNa kara sakate haiM vaisA mohI gRhastha svapnameM bhI use dhAraNa nahIM kara sakate / isI lie ki unakA citta sadA Akula-vyAkula rahaneke kAraNa unake azubha karmIkA Asrava adhika AtA rahatA hai aura yahI kAraNa hai ki ve munidharmakI kAraNa vAstavika citta-zuddhiko prApta nahIM kara sakate / itane kahanekA sAra yaha hai ki yaha moha saMsArakA zatru hai, isalie mahAtmA puruSoMko cAhie ki ve ise vairAgyarUpI talavArase mArakara dharmako grahaNa kareM / ___ sudarzanake pitAne isa prakAra nirdoSa munidharmakA upadeza sunakara manameM vicArA-hAya, hama logoMne moharUpI zatruke vaza hokara dharma-sAdhana karanekA bahutasA samaya saMyama na dhAraNa kara vyartha hI ga~vA diyA / na jAne kAlarUpI zatru Aja-kalameM kaba livAneko AjAya, ise koI nahIM jAna sakatA / kayoMki isa pApI kAlako na bAlakoMkA vicAra hai, na javAnoMkA aura na buuddhoNkaa| hara ekako apanI icchAnusAra yaha caTapaTa apane peTameM rakha letA hai| Ayu bijalIke samAna caMcala hai / kuTumba-parivAra kSaNika hai / dhana-daulata bAdaloMke samAna dekhate dekhate
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI yuvAvasthA / [ 21 rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr naSTa honevAlI hai| javAnI rogase ghirI hai| indriyoMkA sukha duHkhakA kAraNa hai| buddhimAn loga use acchA nahIM khte| isa saMsArameM pitA-putra, pati-patnI, bhAI-bahina Adi jitane saMyoga haiM yA bhogopabhoga haiM ve saba vinAzIka haiM-nizcayase naSTa honevAle haiN| isalie samajhadAra logoMko ucita hai ki jabataka zarIra nIroga hai, indriyA~ samartha haiM, aura Ayu naSTa nahIM huI hai usake pahale ve apane Atmahitake lie nirdoSa tapakA sAdhana kreN| taba mujhe yogya hai ki maiM bhI yogI banakara parama gurukI kRpAse mohakA nAzakara nirdoSa tapa grahaNa kruuN| isa vicArane vRSabhadAsake hRdayameM dUnA vairAgya bar3hA diyaa| unhoMne taba apane priya putra sudarzanako rAjAkI saMrakSakatAmeM rakhakara aura Apa bAhyAbhyantara parigrahakA, saba dhana-daulatakA tRNakI taraha parityAga kara deva-durlabha saMyama--munidharma-ke dhAraka yogI hogaye / ___ idhara unakI strI jinamatI bhI samAdhigupta munirAjako namaskAra kara aura saba parigrahako chor3akara karmokI nAza karanevAlI jinadIkSA le AryikA hogii| ina donoMne jIvanaparyanta mahAn tapa kiyaa| antameM samAdhipUrvaka prANoMko chor3akara ye usake phalase svargameM gaye, jo ki divya aizvarya aura vaibhavase paripUrNa hai| ___ sudarzana bhI bar3A hI dharmAtmA thaa| usane bhI munirAjake pAsa mokSakI icchAse zraddhApUrvaka samyagdarzana aura usake sAtha sAtha pA~ca aNuvrata, tIna guNavrata aura cAra zikSAvrata dhAraNa kiye aura dAna, pUjA, svAdhyAya Adike pratidina karanekI pratijJA kii| apanI indriyoMkI yA viSayoMkI zAntike lie usane eka niyama kiyA /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 / sudrshn-crit| vaha yaha ki " maiM apanI priya patnI manoramAke sivA saMsArakI strI-mAtrako apanI mAtA-bahinake samAna ginU~gA / " isa dharmalAbhase tathA munirAjake pavitra guNoMse sudarzanako bar3A hI Ananda . huA-usakA citta khUba hI prasanna huaa| vaha unheM bAra bAra praNAma kara apane ghara lauTa aayaa| sudarzanane aba apanA gharakA saba kArobAra samhAlA / putrako vaha svayaM vijJAna, kalA kauzala AdikI zikSA dene lagA / dharmakI ora bhI usakI pUrNa sAvadhAnI thii| vaha bhaktipUrvaka roja deva-gurukI sevA-pUjA karatA thA, supAtroMko zakti aura zraddhAse dAna detA thA, jinavANIkA manana-ciMtana karatA thA, aura dhamakI prApti ho, vairAgya bar3he, isake lie vaha mana-vacana-kAyakI zuddhise niraticAra bAraha vratoMkA pAlana karatA thaa| isake sivA vaha aSTamI aura caturdazIko gharagiristIkA saba AraMbha-sAraMbha chor3akara proSadhopavAsa karatA thA aura rAtameM munisamAna sarva tyAgI ho masAnameM kAyotsarga dhyAna karatA thaa| zaMkAdi doSa rahita samyagdarzana, pavitra AcAra-vicAroM, aura zubha bhAvanA oMse dharmalAbha karatA huA vaha aisA zobhatA thA jaisA mAnoM dhamakI sAkSAt pratimA ho-mUrtimAn dharma ho / isa dharmake phalase use jo sukha, jo aizvarya, jo bhogopabhoga-sAmagrI prApta huI use usane apanI priyAke sAtha sAtha khUba bhogaa| saca hai dharmase manacAhI dhana-sampatti prApta hotI hai aura dhana-sampattise kAma-puruSArthakI prApti hotI hai aura jo nispRha hokara inheM bhI chor3a detA hai phira usake sukhakA to pUchanA hI kyA / vaha to mokSake sukhako prApta kara letA hai, jo
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI yuvAvasthA / [ 23 sukhakA samudra hai| yahI jAnakara sudarzana seTha apane manorathakI siddhike lie bar3e yatnase dharma-sAdhana karatA thaa| isa prakAra vaha svayaM hRdayameM dharmakA ciMtana karatA thA aura logoMko usakA upadeza karatA thA / usake zuddha AcAra-vicAroMko dekhakara yaha jAna par3atA mAnoM vaha dharmamaya ho gayA hai| dharmane deha dhAraNa kara liyA hai| dekhie, sudarzana jo itanA sukha bhoga rahA hai, usakA rAjApranAmeM mAna hai, vaha guNoMkA samudra kahA jAtA hai, yaha saba usane jo dharma-sAdhana kara puNya kamAyA hai usakA phala hai / taba jo buddhimAn haiM aura sukhakI cAha karate haiM unheM bhI cAhie ki ve manavacana-kAyakI pavitratAke sAtha eka dharmahIkI ArAdhanA kreN| merI bhI yaha pavitra bhAvanA hai ki dharma guNoMkA khajAnA hai, isalie maiM usakA sadA ArAdhana karatA rahU~ / dharmakA mujhe Azraya prApta ho| dharma dvArA maiM mokSamArgakA AcaraNa karatA rhuuN| merI saba kriyAyeM dharmake lie hoM / merA dRr3ha vizvAsa hai-dharmako chor3akara merA koI . hitU nhiiN| mujhe vaha zakti prApta ho jisase maiM dharmake kAraNoMkA pAlana karatA rhuuN| dharmameM merA citta dRr3ha ho aura he dharma, merI tujhase prArthanA hai ki tU mere hRdayameM virAjamAna ho| dharma pAparUpI zatrukA nAza karanevAlA aura manacAhe sukhoMkA denevAlA hai| jo svarga cAhatA hai use svarga, jo cakravartI bananA cAhatA hai use cakravartI-pada, jise indra honekI cAha hai use indra-pada, jo putra cAhatA hai use putra, jo dhana-daulata cAhatA hai use dhana-daulata, jo sukha cAhatA hai use sukha aura jo mokSa
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ]. sudrshn-crit| cAhatA hai use mokSa arthAt jise jo kucha icchA hai-cAha hai vaha saba use eka dharmake prasAdase prApta ho sakatI hai| isalie he bhavyajano, maiM bahuta kahakara ADaMbara bar3hAnA pasaMda nahIM karatA / Apa eka dharmahIkI sAvadhAnIse pratidina ArAdhanA kareM / usase Apa saba kucha manacAhA sukha lAbha kara skeNge| tIsarA pricched| sudarzana sNkttmeN| mahAtmA sudarzanane jisa parama-gatiko prApta kiyA, usake svAmI siddha bhagavAnko mokSa prAptike lie maiM namaskAra karatA huuN| eka dina kapilakI strI kapilAne sudarzanako dekhaa| usakI alaukika sundaratAko dekhakara vaha usapara jI-jAnase nichAvara ho gaI / vaha mana hI mana kahane lagI-isa khUbasUrata yuvAke binA merA jIvana niSphala hai| yaha sundaratA jabataka merA AliGgana na kare tabataka maiM jItI huI bhI marI huuN| taba mujhe koI aisA upAya karanA cAhie, jisase maiM isa svargIya-sudhAkA pAna kara skuuN| vaha aba aise maukeko DhU~r3hane lgii| idhara dharmAtmA sudarzanako isa bAtakA kucha patA nahIM, jisase ki vaha sAvadhAna ho jAya / eka dina sudarzana apanI mitra-maMDalIke sAtha kahIM jA rahA thaa| vaha kapilake gharake nIce hokara niklaa| use jAtA dekhakara kapilakI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana sNkttmeN| 25 strIne, jo ki kAmake bANoMse bahuta hI kaSTa pA rahI thI, apanI eka sakhIko bulAkara kahA--sakhi, sudarzanako maiM bahuta hI pyAra karatI huuN| maiM nahIM kaha sakatI ki usake binA mere prANa baca sakeMge yA nhiiN| isalie maiM tujhase prArthanA karatI hU~ ki tU jisa taraha bane sudarzanako mere pAsa lA / vaha taba daur3atI huI jAkara sudarzanase bolI-ku~arajI, Apa to aise nirdayI hogaye jo apane mitra takakI khabara nahIM lete ki vaha kisa dazAmeM hai ? unakI Aja kaI dinoMse A~kheM bar3I dukhatI haiN| usase ve bar3e kaSTameM haiN| bhaI, na jAne Apa kaise mitra haiM jo unakI bAta bhI nahIM pUchate / sudarzanane kahA-mujhe isa bAtakI kucha khabara nahIM / nahIM to bhalA aisA kaise ho sakatA hai ki maiM unake pAsa na AtA / yaha kahakara sudarzana kapilake ghara pahu~cA / use mAlUma na thA ki kapila kahA~ hai| usane kapilAkI sakhIse pUchA-mitra kahA~para hai ? usane jhUThe hI sudarzanase kaha diyA-ve Upara soye hue haiN| Apa apanI isa maMDalIko yahIM baiThAkara akele jaaie| sudarzanane vaisA hI kiyaa| apane mitroMko vaha nIce hI baiThAkara Apa bar3e premase mitrake milanekI icchAse Upara pahu~cakara eka sundara saje hue kamaremeM dAkhila huaa| idhara kAmukI kapilakI strI sakhIke jAte hI apanI senapara, jisapara ki eka bahuta komala aura zarIrameM gudagudI paidA karanevAlA gadelA bichA huA thA, jA soI aura Uparase usane eka bArIka kapar3A mu~hapara DAla liyaa|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ] sudarzana-carita / sudarzana jAkara dhIrese palaMgapara baiTha gyaa| kAraNa use to yaha jJAta na thA ki isapara kapilakI strI soI huI hai| baiThakara usane bar3e premase pUchA-priyamitra, Apako kyA takalIpha hai ? itanemeM kapilAne sudarzanakA hAtha pakar3akara use apane stanoMpara rakha liyA aura bar3I dInatAke sAtha vaha sudarzanase bolI-prANapyAre, jisa dinase Apako maiMne dekha pAyA hai tabase maiM apane Ape takako kho cukI huuN| mRtyukI senapara par3I par3I rAta-dina ApakI maMjula mUrtikA dhyAna kiyA karatI huuN| Aja bar3e bhAgyase mujhe ApakA samAgama lAbha huaa| Apa dayAvAna haiM, isalie maiM Apase premakI bhIkha mA~gatI huuN| mujhe saMbhogadAna dekara kRtArtha kIjie-mujhe kAlake mu~hase chudd'aaie| sudarzana ekadama coMka pdd'aa| lajjAke mAre vaha adhamarAsA ho gyaa| use kATo to khUna nhiiN| vaha kapilAkI isa bIbhatsa vAsanAkA kyA uttara de| usa parama zIlavAnke sAmane bar3I kaThina samasyA Akara upasthita huii| usane taba bar3e namra zabdoMmeM kahA-bahina, tU jisakI cAha karatI hai, vaha puruSatvapanA to mujhameM hai hI nahIM-maiM to viSaya-sevanake bilkula ayogya huuN| aura isake sivA tujhasI kulIna gharAnekI striyoMke lie aisA karanA mahAn kalaMka aura pApakA kAraNa hai| tujhe to ucita hai ki tU isa ajeya kAmarUpI zatruko vairAgyakI talavArase mArakara zIlarUpI divya alaMkArase apaneko bhUSita kare-apane kAmI manako kAbUmeM rakkhe / kyoMki jo strI yA puruSa zIla rahita haiM, apavitra haiM ve apane zIla-bhaMgake pApase sAtaveM narkameM jAte haiN| isalie prANoMkA chor3a denA kahIM acchA hai, para
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana sNkttmeN| 27 ] zIla naSTa karanA acchA nhiiN| kAraNa zIla naSTa karadenese pApakA baMdha hotA hai, saMsArameM apakIrti hotI hai aura antameM ananta kaSTa uThAne par3ate haiN| isa prakAra bacana sunakara kapilAko sudarzanase bar3I napharata hogii| usane sudarzanako chor3a diyA / sudarzana bhI usake gharase nikalakara nirvighna apane ghara pahu~ca gayA / abase vaha aura dRr3hatAke sAtha apane zIla-dhamakI rakSA karane lagA / bar3e dharma-sAdhana aura sukhase usake dina jAne lage / puNyake udayase use saba kucha prApta huaa| vasanta AyA / jaMgalameM maMgala huaa| vanazrIne apane gharako khUba hI sjaayaa| jidhara dekho udhara hI latAyeM vasantakA-apane prANapyArekA Agamana dekhakara khile phUloMke bahAne manda manda musakyA rahI thIM / AmravRkSa apanI sugandhita maMjarIke bahAne puSpavRSTi kara rahe the| unapara kUjatI huI kokilAyeM badhAIke gIta gA rahI thiiN| thA vana,para vasantane apane Agamanase use acche acche zaharoMse bhI suhAvanA aura mohaka banA diyA thaa| vasanta AyA jAnakara rAnA-pranA apane apane priyajanako sAtha lekara vana-vihArake lie upavanoMmeM A jamA hue / rAnI abhayamatI apane saba antaHpura aura priya sahelI kapilAke sAtha puSpaka rathameM baiThakara upavanameM jAneko rAjamahalase niklii| isI samaya sudarzanakI strI manoramA bhI priyaputra sukAntako godameM liye rathameM baiThI vasantotsavameM zAmila honeko jA rahI thii| isa svargakIsI sundarIko jAte dekhakara abhayamatIne apanI sakhI-saheliyoMse pUchA-jisakI sundaratA A~khoMmeM
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ] sudrshn-crit| cakAcauMdha kiye detI hai, vaha rathameM baiThI huI sundarI kauna hai? aura kisa puNyavAnkA samAgama pAkara vaha saphala-manoratha huI hai ? unameMse kisI eka sakhIne kahA-mahArAnIjI, Apa nahIM jAnatI, yaha apane rAjaseTha sudarzanajIkI priyA aura godameM baiThe hue unake putra sukAntakI mAtA manoramA hai| yaha sunakara rAnIne eka lambI sA~sa lekara kahAvaha mAtA dhanya hai, jo aise sundara putra-ratnakI mAtA aura sudarzanase khUbasUrata yuvAkI patnI hai| isapara kapilAne kahA-para mahArAnIjI, mujhe to kisIne kahA thA ki sudarzana seTha puruSatva-hIna haiM, phira bhalA unake putra kaise huA ? rAnI bolI-nahIM kapilA, yaha bAta bilkula jhUThI hai| sudarzanasA dharmAtmA kabhI puruSatva-hIna nahIM ho sakatA / kintu jo atyanta pApI hotA hai, vahI puruSatva-hIna hotA hai, dUsarA nhiiN| kisI duSTane sudarzanake sambandhameM aisI jhUThI bAta tujhase kahadI hogii| kapilA bolImahArAnIjI, maiM jo kucha kahatI hU~ vaha saba satya hai / aura to kyA, para yaha ghaTanA svayaM mujhapara bItI hai / maiM Apase saca kahatI hU~ ki merA sudarzanapara bar3A anurAga hogayA thaa| eka dina maukA pAkara maiMne usase premakI prArthanA kI; para usane svayaM apaneko puruSatvahIna batalAyA taba mujhe usase bar3I napharata hogaI / rAnIne phira kahA-kapilA, bAta yaha hai ki vaha bar3A dharmAtmA musma hai / pApakI bAtoMkI, pApakI kriyAoMkI jahA~ carcA ho vahA~ to vaha jAkara khar3A bhI nahIM rhtaa| yahI kAraNa thA ki tujhe usa buddhimAnne aisA uttara dekara Thaga liyA / yaha suna duSTa kapilAko sudarzanase bar3I IrSA huii|
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana saMkaTameM / 29 ] usa pApinIne taba nirlajja hokara rAnIse bar3e nindita zabdoMmeM, jo striyoMke bolane lAyaka nahIM aura durgatimeM lejAnevAle the, kahArAnIjI, maiM to mUrkha brAhmaNI ThaharI so usane jaisA kahA vahI ThIka mAna liyaa| para Apa to kyA sundaratA meM aura kyA aizvaryameM, saba taraha yogya haiM, isalie maiM Apase kahatI hU~ ki ApakI yaha javAnI, yaha saubhAgya tabhI saphala hai jaba ki Apa usa divyarUpa dhArIke sAtha sukha bhogeM- aizo ArAma kreN| rAnI abhayamatI pahalehI to sudarzanapara mohita aura usapara kapilAkI yaha kutsita preraNA, taba vaha kyoM na isa kAmameM Age bddh'e| usane usI samaya apane satItva dharmako jalAJjali dekara kahA-pratijJA kI--" maiM yA to sudarzana ke sAtha sukha hI bhogU~gI aura yadi aisA yoga na milA to una upAyoMke karanemeM hI maiM apanI jindagI pUrI kara dU~gI, jo sudarzanake zIla - dharmako naSTa karanemeM kAraNa hoMge / " isa prakAra abhimAna ke sAtha pratijJA kara vaha kula-kalaMkinI vana-vihAra ke lie Age bar3hI / upavana meM pahu~ca kara usane thor3I-bahuta jala - ke li kI sahI, para usakA mana to sudarzana ke lie tar3apha rahA thA; so use vahA~ kucha acchA na lagA / vaha cintAtura hokara apane mahala lauTa AI / yahA~ bhI usakI vahI dazA rahI - kAmane usakI vilatA aura bhI bar3hA dii| vaha taba apanI sejapara auMdhA mu~ha par3a rahI / usakI yaha dazA dekhakara usakI dhAyane usase pUchA- beTI, Aja aisI tujhe kyA cintA hogaI jisase tujhe caina nahIM hai / abhayamatIne bar3e kaSTase usase kahA - mA, maiM jisa nirla -
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ] sudrshn-crit| jjatAse Apase bolatI hU~, use kSamA krnaa| maiM isa samaya sarvathA para-vaza ho rahI hU~ aura asaMbhava nahIM ki jisa dazAmeM maiM aba hU~ usImeM kucha dina aura rahU~ to mere prANa cale jAya~ / isalie mujhe yadi tuma jindA rakhanA cAhatI ho, to jisa kisI upAyase bane ekavAra mere pyAre sudarzanako lAkara mujhase milAo / vahI mujhe jilAneke lie saMjIvanI hai| usakI yaha asAdhya vAsanA sunakara usa dhAyane use samajhAyA-devI, tUne bar3I hI burI aura ghRNita icchA kii| jarA A~khe kholakara apaneko dekha to sahI ki tU kauna hai ? terA kula kauna hai ? tU kisakI gRhiNI hai? aura ye nindanIya vicAra, jo tere pavitra kulako kalaMkita karanevAle haiM, tere-tujhasI rAna-rAnIke yogya haiM kyA ? tU nahIM jAnatI ki aise bure kAmoMse mahAn pApakA baMdha hotA hai, apanA sarvanAza hotA hai aura sAre saMsArameM apakIrti-apavAda phaila jAtA hai| kyA tujhe ina bAtoMkA bhaya nahIM ? yadi aisA hai to bar3e hI duHkhakI bAta hai| kulIna gharAnekI striyoMke lie para-puruSakA samAgama to dUra rahe, kintu usakA cintana karanA-use hRdayameM jagaha denA bhI mahA pApa hai, anucita hai aura sarvasva nAzakA kAraNa hai| aura tujhe yaha bhI mAlUma nahIM ki sudarzana bar3A zIlavAn hai| usake eka patnIvrata hai| vaha dUsarI striyoMse to bAta bhI nahIM krtaa| isake sivA yaha bhI sunA gayA hai ki vaha puruSatva-hIna hai| bhalA, taba tU usake sAtha kyA sukha bhogegI? aura aisA saMbhava bhI ho, to isa pApase tujhe durgatike duHkha bhoganA pdd'eNge| yaha kAma mahAn niMdya aura sarvasva nAza karanevAlA hai|
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana saMkaTa meN| 31 ] aura eka bAta hai / vaha yaha ki terA mahala koI aisA vaisA sAdhAraNa manuSyakA ghara nahIM, jo usameM hara koI be roka Toka calA Ave / use bar3e bar3e vizAla sAta koTa ghere hue haiN| taba batalA usa zIlavAnkA yahA~ le AnA kaise saMbhava ho sakatA hai ? isalie tujhe aisA mithyA aura niMdanIya Agraha karanA ucita nahIM / isase sivA sarvanAzake tujhe kucha lAbha nhiiN| maiMne jo tere hitake lie itanA kahA- tujhe do acchI bAteM sunAI, inapara vicAra kara aura apane caMcala cittako vaza karake isa durAgrahako chor3a / abhayamatIko yaha saba upadeza kucha nahIM rucA / kAmane use aisI andhI banA diyA ki usakA jJAna - netra sadA lie jAtA rahA / vaha apanI dhAyase jarA jorameM Akara bolI-mA, suno, bahuta kahanese kucha lAbha nahIM / merA yaha nizcaya hai ki yadi maiM pyAre sudarzana ke sAtha sukha na bhoga sakI to kucha paravA nahIM, isalie ki vaha sukha para vaza hai / para taba apane pyAreke viyoga meM svAdhInatAse marate hue mujhe kauna roka sakegA ? maiM apane pyAre ko yAda karatI huI bar3I khuzIke sAtha prANa - visarjana karU~gI - unheM premakI bali dU~gI / abhayamatIkA yaha Agraha dekhakara usakI dhAyane socA - yaha kisI taraha apane durAgrahako chor3atI nahIM dikhatI / tatra lAcAra ho usane kahA-nA, aisA burA vicAra na kara / thor3I dhIratA rkh| maiM isake lie koI upAya karatI hU~ / isa prakAra abhayamatIko kucha dhIra ba~dhAkara vaha eka kumhAra ke pAsa gaI aura usase kahakara usane sAta puruSa-pratimAyeM bnvaaii| unameM se par3avAkI rAtako eka pratimAko apane kandhepara
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 ] . sudrshn-crit| rakhakara vaha rAjamahalake daravAjepara aaii| apanA kArya siddha honeke lie daravAjeke paharedArako apanI muTImeM karalenA bahuta jarUrI samajhA aura isIlie usane yaha kapaTa-nATaka rcaa| vaha daravAjepara jaisI AI vaisI hI kisIse kucha na kaha-sunakara bhItara jAne lgii| use bhItara ghusate dekhakara pahareparake sipAhIne rokakara kahA-mAjI, Apa bhItara na jAya / maiM Apako manA karatA huuN| isapara banAvaTI krodhake sAtha usane kahA-mUrkha kahIMke, tU nahIM jAnatA ki maiM rAnIke mahalameM jA rahI huuN| mujhe tU kyoM nahIM jAne detA ? sipAhI bhI phira kyoM cupa honevAlA thaa| usane kahA-rA~Da, cala lambI ho ! dikhatA nahIM ki rAta kitanI jA cukI hai ? isa samaya maiM tujhe kisI taraha nahIM jAne de sktaa| sipAhIke manA karanepara bhI usane usakI kucha na sunI aura Apa jabaradastIbhItara ghusane lgii| sipAhIko gussA AyA so usane use eka dhakkA mArA / vaha jamInapara gira pdd'ii| sAtha hI usake kandhepara rakhI huI vaha puruSa-pratimA bhI girakara phUTa gii| usane taba ekadama apanA bhAva badalakara gusseke sAtha usa paharedArase kahA-mUrsa, Thahara, ghabarA mata maiM tujhe isakA majA cakhAtI huuN| tU nahIM jAnatA ki Aja mahArAnIne upavAsa kiyA thaa| so ve isa miTTIke bane kAmadevakI pUjA kara Aja jAgaraNa karatIM aura Ananda mnaatiiN| so tUne ise phor3a ddaalaa| dekha aba sabere hI mahArAnI isa aparAdhake badale meM terA kyA hAla karatI haiM ? tujhe sakuTumba ve sUlIpara car3hA deNgii| usakI isa vibhISikAne becAre usa paharedArake roma-romako kaeNpA
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana sNkttmeN| [ 33 diyaa| vaha usake pA~voMmeM par3akara gir3agir3Ane lagA-rone lgaa| mA, kSamA karo-mujha garIbapara dayA kro| Aja pIche maiM kabhI Apake kAmameM kisI prakArakI bAdhA na duuNgaa| mA, krodha chor3o-mere bAlabaccoMkI rakSA kro| isa prakAra kUTa-kapaTase usa becAreko jAlameM pha~sAkara usane apanI muTImeM kara liyaa| apane prayatnameM saphalatA ho jAnese use bar3A Ananda huaa| vaha usa dina bar3I prasannatAke sAtha apane ghara gii| isI upAyase usane aura bhI chaha paharedAroMko chaha rAtameM apane kAvUmeM kara liyA / ____ yaha pahale likhA jA jukA hai ki puNyAtmA sudarzana aSTamI aura caturdazIko ghara-giristIkA saba AraMbha chor3akara proSadhopavAsa karatA thA aura rAtameM kuTumba parigraha tathA zarIrAdikase mamatva chor3akara bar3I dhIratAke sAtha masAnameM pratimA-yoga dvArA dhyAna karatA thaa| Aja aSTamIkA dina thaa| apane niyamake anusAra sudarzanane sUryAsta honeke bAda masAnameM jAkara muniyoMke samAna pratimA-yoga dhAraNa kiyaa| sudarzanakI yaha masAnameM Akara dhyAna karanekI bAta rAnI abhayamatIkI dhAyako pahalehIse jJAta thii| so kucha rAta bItanepara sudarzanako rAjamahalameM liyA le jAneko vaha aaii| usane sudarzanako dekhaa| vaha isa samaya arhanta bhagavAnke dhyAnameM lIna ho rahA thaa| macchara Adi jIva bAdhA na kareM, isalie usane apanepara vastra DAla rakkhA thaa| usase vaha aisA jAna par3atA thA mAnoM koI dhyAnI muni upasarga saha rahe haiN| nizcalatA usakI sumerusI thii|
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] sudarzana-carita / zarIrase usane bilkula moha chor3a diyA thaa| bar3e dhIrajake sAtha vaha dhyAna kara rahA thaa| gaMbhIratA usakI samudra sarIkhI thI / kSamA pRthvI sarIkhI thI / hRdaya usakA nirmala pAnI jaisA thA / karmarUpI vanako bhasma karaneke lie vaha agni thA / ekAkI thaa| zarIra bhI usakA bar3A grANDIla banA thA / use isa rUpameM dekhakara vaha dhAya Azcaryake mAre cakita hogii| taba vaha dhyAnase kisI taraha cala jAya, isake lie usa duSTAne sudarzana se kutsita-vikAra paidA karanevAle zabdoM meM kahanA zurU kiyA - dhIra, tU dhanya hai | tU kRtArtha huA, jo rAnI abhayamatI Aja tujhapara anurakta huI / maiM bhI cAhatI hU~ ki tU saikar3oM saubhAgyoMkA bhogane vAlA ho / uTha, cala | rAnIne tujhase prArthanA kI hai ki tU usake sAtha divya bhogoMko bhoge - Ananda - vilAsameM apanI jindagI pUrI kare / ityAdi bahuta dera taka usane sudarzanako dhyAna se DigAneke lie prayatna kiyA / parantu usakA sudarzanapara kucha asara na huaa| vaha eka rattIbhara bhI dhyAna se na DigA / yaha dekhakara sudarzanapara usakI IrpA aura adhika bar3ha gaI / taba usa duSTinIne usa pApinIne sudarzana ke zarIrase lipaTakara usake mu~hameM apanA mu~ha dekara, tathA usakI upastha-indrI, netra Adise aneka prakArakI kucezayeM - kAmavikAra paidA karanevAlI kriyAyeM kara, nAnA bhA~ti bhaya, lobha batAkara usapara upasarga kiyA usake hRdaya meM kAmakI Aga bhar3akAkara use dhyAnase calAnA cAhA; para vaha mahA dhIra-vIra, aura dRr3ha nizcayI sudarzana aise duHsaha upasarga honepara bhI na calA aura merukI bhA~ti sthira
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana saMkaTameM / [ 35 - banA rahA / itanA saba kucha karanepara bhI use jaba aisA nizcala dekhA taba vaha khIjakara use apane kandhepara uThAkara calatI banI / sudarzana taba bhI apane dhyAnameM vaisA hI acala banA rahA, mAnoM jaisA kAThakA putalA ho / usa kAmake kAlako ghAyane chupAkara mahArAnIke soneke mahala meM lA khakhA / abhagamatI sudarzanakI anupama rUpa-sundaratA dekhakara bar3I prasanna huI / usane taba svayaM sudarzanase premakI bhIkha maaNgii| vaha bolI- prANanAtha, svAmI, Apa mujhe atyanta pyAre haiN| ApakI isa alaukika sundaratAko dekhakara hI maiMne Apapara prema kiyA hai- maiM Apapara jI - jAnase nichAvara ho. cukI hU~ / isalie he prANapyAre, mere sAtha premakI do bAteM kIjie aura kRpAkara mujhe saMbhoga sukhase paritRpta kiijie| merI Apase prArthanA hai ki Apa mere sAtha jindagIke saphala karanevAle bhogoMko bhogeM / ityAdi kAma - vikAra paidA karanevAle zabdoMse abhayamatIne pavitra hRdayI sudarzanase bahuta kucha prArthanA kara use uttejita karanA cAhA, para sudarzanane apane zarIra aura manako tilatusa mAtra bhI na hilAyA calAyA / usakI yaha hAlata dekhakara abhayamatI bar3I khinna huI / usane taba IrSAse cir3hakara sudarzanako uThAkara apanI sejapara sulA liyA aura apanI kAmalipsA pUrNa ho, isake lie usane nAnA bhA~ti kuceSTAyeM karanA zurU kiyaa| vaha hAva-bhAva - vilAsa karane lagI, -gAne lagI, nAcane lagI, nAnA bhA~tikA zRMgAra kara use mohane lagI kaTAkSa pheMkane lagI, sudarzanakA bArabAra mu~ha cUmane lagI, usake zarIrase lipaTane lagI, usake hAthoMko uThA-uThAkara apane stanoMpara
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANNARY 36 ] sudrshn-crit| rakhane lagI, apanI aura usakI guhyendriyase sambandha karAne lagI, usakI guhyendriyako apane hAthoMse uttejita karane lgii| ityAdi jitanI brahmacaryake naSTa karane aura kAmAgnikI bar3hAnevAlI vikAra ceSTAyeM haiM, aura jinheM yadi kisI sAdhAraNa puruSapara AjamAI jAya~ to vaha kabhI apanI rakSA nahIM kara sakatA, una sabako karane meM usane koI bAta uThA na rakkhI / sudarzana usake sAtha viSayasevana kare, isake lie usane usapara bar3A hI ghora upasarga kiyaa| para dhanya sudarzanakI dhIratA aura sahana-zIlatAko jo usane kAmavikArakI bhAvanAko raMcamAtra bhI jagaha na dI; kintu usakI vairAgya-bhAvanA adhika bar3he, isake lie usane yoM vicAra karanA zurU kiyA-striyoMkA zarIra jina cIjoMse banA hai unapara vaha vicAra karane lgaa| yaha zarIra haDDiyoMse banA huA hai| isake Upara camar3A lapeTA huA hai| isalie bAharase kucha sAphasA mAlUma detA hai, para vAstavameM yaha sApha nahIM hai| jitanI apavitrase apavitra vastuyeM saMsArameM haiM, ve saba isameM maujUda haiN| durgandhakA yaha ghara hai / taba striyoM ke zarIrameM aisI uttama vastu kaunasI hai, jo acchI aura prema karane yogya ho ? kucha loga striyoMke mukhakI tArIpha karate haiM, para yaha unakI bhUla hai| kyoMki vAstavameM usameM koI aisI vastu nahIM jo tArIphake lAyaka ho / vaha rakta-zleSmase bharA huA hai| usameM lAra sadA bharI rahatI hai| phira kisa vastupara rIjhakara use acchA kaheM ? kyA usapara lapeTe hue kucha gore camaDe para ? nhiiN| use bhI jarA dhyAnase dekho taba jAna
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana sNkttmeN| par3egA ki vaha bhI una cIjoMse judA nahIM hai / striyoMke stanoMko dekhie to ve bhI rakta aura mAMsake loMde haiN| A~khoMmeM aisI koI khUbI nahIM jo buddhimAn loga unapara rIjheM / unakA udare dekhie to vaha bhI viSTA, mala, mUtra Adi durgandhita vastuose bharA huA, mahA apavitra aura bilabilAte kIr3oMse yukta hai / taba buddhimAn loga usakI kisa muddepara tArIpha kareM: rahA striyoMkA guhyAGga, so vaha to ina sabase bhI kharAba hai| usameM mUta Adi kharAba vastuyeM sravatI haiM aura isIlie baha glAnikA sthAna hai, badabU mAratA hai, aura aisA jAna par3atA hai mAnoM nArakiyoMke rahanekA bila ho| taba vaha bhI koI aisI vastu nahIM jisapara samajhadAra loga prema kara skeN| striyoMke zarIrameM jo jo vastuyeM haiM, unapara jitanA jitanA acchI taraha vicAra kiyA jAya to sivA napharata karaneke koI aisI acchI vastu na dekha par3egI, jisase prema kiyA jaay| ___ isake sivA yaha parastrI hai aura parastrIko maiM apanI mAtA, bahina aura putrIke samAna ginatA huuN| unake sAtha burA kAma karanA mahAn pApakA kAraNa hai| aura isIlie AcAryoMne parastrIko darzana-jJAna Adi guNoMkI curAnevAlI aura dharmakI nAza karanevAlI, narakoMmeM lejAnekA rAstA aura pApakI khAna, kIrtikI naSTa karanevAlI aura vadha-bandhana Adi duHkhoMkI kAraNa batalAyA hai / aura sacamuca parastrI bar3I hI niMdanIya vastu hai| jaharIlI nAginako, jo usI samaya prANoMko naSTa kara de, lipaTA lenA kahIM acchA hai, para isa sAtaveM narakameM lejAne
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 ] sudarzana-carita / vAlI dIpikAkA to ha~sI-vinodase bhI chUnA acchA nhiiN| Aja mujhe isa bAtakI bar3I khuzI hai ki merA zuddha zIladhama saphala huaa| ina upadravoMko sahakara bhI vaha akhaMDita rhaa| isa prakAra pavitra bhAvanAoMse apane hRdayako atyanta vairAgyamaya banA kara bar3I nizcalatAke sAtha sudarzana zubha dhyAna karane lagA aura abhayamatI dvArA kiye gaye saba upadravoMko-saba vikAroMko jItakara bAhya aura antaraMgameM vanakI taraha sthira aura abhedya banA rhaa| abhayamatI apane isa prakAra nAnA bhauti vikAra-ceSTAke karane para bhI sudarzanako pakkA jitendrI aura meruke samAna kSobharahita-nizcala dekhakara bar3I udvigna huI-bar3I ghabarAI / tRNa-rahita bhUmipara girI agni jaise nirarthaka ho jAtI hai, nAgadamanI nAmakI auSadhise jaise sarpa nirviSa ho jAtA hai usI taraha rAnI abhayamatIkA jhUThA abhimAna brahmacArI sudarzanake sAmane cUra cUra hogyaa| usake sAtha vaha burIse burI ceSTA karake bhI usakA kucha na kara skii| taba cir3hakara usane apanI dhAyako bulAkara kahA-jahA~se tU ise lAI hai vahIM jAkara isI samaya ise pheMka aa| usane bAhara Akara dekhA to usa samaya kucha kucha ujelA ho cukA thaa| usane jAkara rAnIse kahAdevIjI, aba to samaya nahIM rahA-saberA ho cukA / ise aba maiM nahIM lejA sktii| saca hai, jo durbuddhi loga durAcAra karate haiM, ve apanA sarvanAza kara kleza bhogate haiM aura pApabaMdha karate haiN| isake sivA unheM aura koI acchA phala nahIM miltaa| isa saMkaTa dazAko dekhakara rAnI bar3I ghbraaii| isase use apanepara bar3I bhArI vipatti
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana sNkttmeN| [ 39 AtI jAna pdd'ii| usane taba apanI rakSAke lie eka kuTilatAkIcAla clii| kisIkI burAI, IrSA, dveSa, matsaratA Adise sambandha na rakhanevAle dhIra sudarzanako usane kAyotsargase khar3A kara aura apane zarIrameM nakhoM, dA~toM Adike bahutase ghAva karake vaha ekadama bar3e jorase kilkArI mArakara rone lagI aura logoMko pukArane lagI, daur3o ! daur3o !! yaha pApI mujha zIlavatIkA satItva naSTa karanA cAhatA hai| isa durAcArIne kAmase andhe hokara merA sArA zarIra noMca ddaalaa| abhayamatIkA Akrandana sunakara bahutase naukara-cAkara daur3a aaye| unameMse kuchane to sudarzanako giraphtAra kara bA~dha liyA aura kuchane pahu~ca kara rAjAse phiriyAda kI-mahArAja, kAmAndha hue sudarzanane Apake ranavAsameM ghusakara rAnIjIkI bar3I durdazA kIunake sAre zarIrako usa pApIne nakhoMse noMcakara lahu-luhAna kara diyaa| rAjAne jAkara svayaM bhI isa ghaTanAko dekhaa| dekhate hI unake krodhakA kucha ThikAnA na rhaa| usakI kucha vizeSa tapAsa na kara avicArase unhoMne naukaroko AjJA dI ki-jAo isa kAmAndha hue anyAyI seThako mRtyusthAnapara lenAkara mAraDAlo! rAjAkI AjJA pAte hI ve loga sudarzanako keza pakar3a kara ghIMsate hue mAranekI jagaha le gye| sudarzanake mAre jAnekI khabara jaisI hI cAroM ora phailI ki sAre zaharameM hA-hAkAra maca gyaa| kyA svajana aura kyA parajana sabhI bar3e dukhI hue| saba usake lie ro-rokara kahane lage ki he subhaga, Aja tujhase satpuruSake hAthoMse aisA kaunasA akAraja ho gayA jisase tujhe mautake mu~hameM jAnA par3A ! hAya ! tujhase dharmAtmAko
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 / sudrshn-crit| aura prANadaMDa ? yaha kabhI saMbhava nahIM ki tU aisA bhayaMkara pApa kare / para jAna par3atA hai daiva Aja tujhase sarvathA pratikUla hai / isIlie tujhe yaha kaThora daMDa bhoganA pdd'egaa| sudarzana, lejAkara mRtyu sthAnapara khar3A kiyA gyaa| itanemeM eka jallAdane usake kAmadevase kahIM bahakara sundara aura phUlase komala zarIrameM talavArakA eka vAra kara hI diyA / para kyA Azcarya hai ki usake mahAn zIladharmake prabhAvase vaha talavAra usake galekA eka divya hAra bana gii| isa Azcaryako dekhakara uga jallAdako atyanta IrvA bar3ha gii| usa mUrkhane taba ekapara eka aise koI saikar3oM vAra sudarzanake zarIrapara kara ddaale| para dhanya sudarzanake vratakA prabhAva, jo vaha jitane hI vAra kiye jAtA thA ve saba divya puSpamAlAke rUpameM pariNata hote jAte the| itanA saba kucha karane para bhI sudarzanako koI kisI tarahakA kaSTa na pahu~cA skaa| udhara sudarzanakI isa sudRr3ha zIla-zaktike prabhAvase devoMke sahasA Asana kampAyamAna ho utthe| unameMse koI dharmAtmA yakSa isa Asanakampase sudarzanapara upasarga hotA dekhakara use naSTa karaneke lie zIghra hI mRtyu-sthalapara A upasthita huA aura usa zarIrase moha chor3e mahAtmA sudarzanako vAra vAra namaskAra kara usane una mAranevAloMko pattharake khaMbhoMkI bhA~ti kIla diyaa| saca hai zIlake prabhAvase dharmAtmA puruSoMko kyA kyA nahIM hotaa| aura to kyA para jisakA tIna lokameM prApta karanA kaThina hai vaha bhI zIlavatake prabhAvase sahasA pAsa A jAtA hai / isa zIlake prabhAvase devatA loga
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana saMkaTameM / [ 41 naukara-cAkaroMkI taraha caraNoMkI sevA karane lagate haiM aura saba vighna-bAdhAyeM naSTa ho jAtI haiN| jo sacce zIlavAn haiM unheM deva, dAnava, bhUta, pizAca, DAkinI, zAkinI Adi koI kaSTa nahIM pahu~cA sakatA / taba becAre manuSya - nRkITakI to bAta hI kyA ? vaha kauna ginatI meM ? sudarzanane jo dRr3ha zIlavatakA pAlana kiyA usake mAhAtmyase eka yakSane usake saba upasarga - satra vinna kSaNamAtrameM naSTa kara usakI pUjA kI / isakA matalaba yaha huA ki zIlake prabhAvase duHkha naSTa hote haiM aura saba prakArakA sukha prApta hotA hai / taba bhavyajano, apanI Atmazuddhike lie isa parama pavitra zIlatratako dRr3hatA ke sAtha tuma bhI dhAraNa karo na, jisase tumako saba sukhoMkI prApti ho / dekho, yaha zIla muktirUpI strIko bar3A priya hai aura saMsArake paribhramaNako miTAnevAlA hai| jo suzIla haiM--satpuruSa haiM ve isa zIladharmako bar3I dRr3hatAse apanAte haiM--isakA Azraya lete hai, zIladharmase mokSakA sukha milatA hai / usa pavitra zIladharmake lie maiM namaskAra karatA hU~ / zIlake barAbara koI sudharmako prApta nahIM karA sakatA / jahA~ zIla hai samajho ki vahA~ saba guNa haiM / aura he zIla, maiM tujhameM apane manako lagAtA hU~, tU mujhe mukti meM le cala / una munirAjoMkI maiM stuti karatA hU~ jo pavitra buddhike dhArI aura zIlatratarUpI AbhUSaNako pahare hue haiM, indra, cakravartI Adise pUjya aura kAma zatruke nAza karanevAle haiM, svayaM saMsAra - samudrase
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ marmarwa rrrrrrrrrrrrrrrrrrawwanawwamirrrrr/ 42 ] sudrshn-crit| pArako pahu~ca cuke haiM aura dUsaroMko pahu~cAkara mokSakA sukha dete haiM tathA jinhoMne kAmadeva-padake dhArI hokara karmokA nAza kiyA haiM; ve mujhe bhI aisA pavitra AzIrvAda deM ki jisase maiM zIlavatako bar3I dRr3hatAke sAtha dhAraNa kara skuuN| cauthA pariccheda / Singer - sudarzanakA dhrm-shrvnn| . zIlarUpI samudrameM nimagna aura mokSako prApta hue sudarzana Adi. ____ mahAtmAoMko maiM namaskAra karatA hU~, ve mujhe sudRr3ha zIla dhamakI prApti karAveM / kisIne jAkara rAjAse kahA ki-mahArAja, jina naukaroMko Apane sudarzanako mAra Aneke lie AjJA kI thI, sudarzanane unako maMtrase kIla diyA-ve saba pattharakI taraha mRtyusthalapara kIle hue khar3e haiM / sunate hI rAjAko bar3A krodha AyA / usane taba aura bahutase naukaroMko sudarzanake mAraDAlaneko bhejaa| usa yakSane una sabako bhI pahalekI taraha kIla diyaa| unakA kIla denA bhI jaba rAjAko mAlUma huA taba vaha krodhase adhIra hokara svayaM apanI senA lekara sudarzanase yuddha karaneko pahu~cA / usa yakSako bhI bhalA taba kaise caina par3a sakatA thaa|
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA dharma-zravaNa | [ 43 rAjAke Ate hI usane bhI mAyAmaI eka vizAla senA dekhate dekhate taiyAra karalI aura yuddha karaneko vaha raNabhUmimeM utara AyA / donoM senAmeM vyUha-racanA huii| donoM orake vIra yoddhA hAthI, ghor3e Adipara car3hakara yuddhabhUmimeM utare / yakSa sudarzanakI rakSAke lie vizeSa sAvadhAna huaa| donoM senAkI muThabher3a huii| bar3A bhayaMkara aura mRtyukA kAraNa saMgrAma hone lgaa| bar3I dera hogaI, para jayazrIne kisIkA sAtha na diyA / donoM orakI senA kucha kucha pIchI httii| senAko pIchI haTatI dekhakara rAjA aura yakSa donoM hI vIra apane apane hAthIpara car3hakara Amane-sAmane hue / rAjAko sAmane dekhakara yakSane usake hitakI icchAse kahA- tU jAnatA hai ki maiM kauna hU~ aura merA bala jAnatA hai to suna- maiM manuSya nahIM kintu deva hU~ aura merA bala pracaNDa hai / mere sAmane tU manuSya jAtikA eka choTAsA kIr3A hai| taba tU vicAra dekha ki mere balake sAmane tU kahA~ taka Thahara sakegA ? isalie maiM tujhe samajhAtA hU~ ki tU vyartha hI mere hAthoMse na mara! tU to mahAtmA sudarzanakI cintA chor3akara sukhase rAjya kara / rAjA kSatriya thA aura kSatriyoMke abhimAnakA kyA ThikAnA ! usane taba bar3e garvake sAtha usa yakSase kahA- tU yakSa hai - vikriyARddhikA dhArI deva hai to isameM Azcarya karanekI kauna bAta huI ? para sAtha hI tU kyA yaha bhUla gayA ki. rAjAoMke tujhase hajAroM deva naukara ho cuke haiM - gulAma raha cuke haiN| phira tujhe apane tuccha deva-padakA itanA abhimAna ? yaha sacamuca . * kitanA hai? yadi nahIM vikriyARddhikA dhArI
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ] sudrshn-crit| bar3e AzcaryakI bAta hai| aura tujhameM apAra bala hai to use batA, kevala gAla phulAnese to koI apAra balI nahIM ho sktaa| nahIM, to dekha, maiM tujhe apanI bhujAoMkA parAkrama batalAtA hU~ / rAjAkI eka devake sAmane itanI dhIratA ! yaha dekhakara yakSa bhI cakita raha gyaa| isake bAda usane kucha na kahakara rAjAke sAtha bhayaMkara yuddha cher3a hI diyA / thor3I derataka yuddha hotA rahA, para jaba usakA kucha phala na nikalA to rAjAne krodhameM Akara yakSake hAthIko bANoMse khUba vedha diyA / bANoMkI mArase hAthI itanA jarnarita ho gayA ki usase apanA sthUla zarIra samhAlA na jA sakA-vaha parvatakI taraha dhar3Amase pRthvIpara girakara dharAzAyI ho gyaa| rAjAke isa bar3he hue pratApako dekhakara yakSako bar3A Azcarya huaa| vaha taba dUsare hAthIpara car3hakara yuddha karane lgaa| abakI bAra usane rAjAke hAthIkI vaisI hI dazA karaDAlI jaisI rAjAne usake hAthIkI kI thii| taba rAjA bhI dUsare hAthIpara car3hakara yuddha karane lgaa| aura usane yakSake dhujA-chatrako phAr3akara hAthIko bhI mAra ddaalaa| yakSa taba eka bar3e bhArI rathAra savAra hokara yuddha karane -lgaa| donoMkA bar3A hI ghora yuddha huaa| donoM apanI apanI yuddha-kuzalatA aura zara-nikSepameM bar3I hI kamAla karate the| logoMko use dekhakara Azcarya hotA thaa| becAre DarapoMka-yuddhake nAmase DaranevAle logoMke DarakA to usa samaya kyA pUchanA ? ve to mAre Darake mare jAte the| donoMke isa mahA yuddha meM rAjAne apane tIkSNa bANoMse yakSake rathako chinna-bhinna kara DAlA / yakSa taba jamInapara hI
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA dharma-zravaNa / [ 45 lar3ane lgaa| aba bhI use surakSita dekhakara rAjAko bar3I vIrazrI cddh'ii| usane apanA khaDga nikAla kara isa jorase yakSake sirapara mArA ki usakA sira muTTesA do Tukar3e hokara alaga jA giraa| yakSane taba usI samaya vikriyAse apane do rUpa banA liye| rAjAne una donoMko bhI kATa diyaa| yakSane taba cAra rUpa banA liye| isa prakAra rAjA jyoM jyoM una bahu saMkhyaka yakSoMko kATatA jAtA thA tyoM tyoM vaha apanI dUnI dUnI saMkhyA bar3hAtA jAtA thaa| phala yaha huA ki thor3I derameM sArA yuddhasthala kevala yakSoM hI yakSoMse vyApta ho gyaa| jidhara A~kha uThAkara dekho udhara yakSa hI yakSa dekha par3ate the| aba to rAjA ghbraayaa| bhayase vaha kApane lgaa| Akhira usase vaha bhayaMkara dRzya na dekhA gyaa| so vaha yuddhasthalase bhAga khar3A huaa| use bhAgatA dekhakara vaha yakSa bhI usake pIche pIche bhAgA aura rAjAse bolA-AH durAtman, dekhatA hU~, aba tU bhAgakara kahA~ jAtA hai ? jahA~ tU jAyagA vahA~ maiM tujhe mAra DAlU~gA / hA~ eka upAya terI rakSAkA hai aura vaha yaha ki yadi tU mahAtmA sudarzanakI zaraNa jAya to maiM tujhe jIva-dAna de sakatA huuN| isake sivA aura koI upAya tere jInekA nahIM hai / bhayake mAre mara rahA rAjA taba lAcAra hokara sudarzanakI zaraNameM pahu~cA aura sudarzanase gir3agir3A kara prArthanA karane lagA ki mahApuruSa, mujhe bacAie, merI rakSA kijie / maiM apanI rakSAke lie ApakI zaraNameM AyA huuN| yaha kahakara rAjA sudarzanake pA~voMmeM gira par3A / sudarzanane taba hAtha uThAkara yakSako rokA aura usase pUchA-bhAI tu kauna hai
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4.6 ] sudarzana-carita / aura yahA~ kyoM AyA? taba usa yakSane sudarzanako bar3I bhaktise namaskAra kara aura bar3e sundara zabdoMmeM usakI prazaMsA karanA AraMbha kii| vaha bolA-he buddhivAnoMke ziromaNi, tU dhanya hai, tU bar3e bar3e mahAtmAoMkA guru hai, aura dhIroMmeM mahA dhIra hai, dharmAtmAoMmeM mahA dharmAtmA aura guNavAnoMmeM mahAn guNI hai, caturoMmeM mahA catura aura zrAvakoMmeM mahAn zrAvaka hai| tere samAna gaMbhIra, guNoMkA samudra, brahmacArI, lokamAnya aura parvatake samAna acala koI nahIM dekhA jAtA / tujhe svargake devatA bhI namaskAra karate haiM taba auroMkI to bAta hI kyaa| yaha tere hI zIlakA prabhAva thA jo hama logoMke Asana kampAyamAna ho gaye / devatA Azcaryake mAre cakita raha gye| sAre lokameM eka vilakSaNa kSobha ho uThA-saba ghabarA gaye / tUhI kAma, krodha, lobha, mAna, mAyA Adi zatruoM aura paJcendriyoMke viSayoMpara vijaya prApta karanevAlA saMsArakA eka mahAn vijetA aura duHsaha upasargokA sahanevAlA mahAn balI hai| tere hI zIlarUpI maMtrase AkRSTa hokara yahA~ Aye maiMne terA upasarga dUra kiyaa| mujhe bhI isa mahAn dharmakI prApti ho, isalie he dhIra, he guNoMke samudra, aura kaSTake samaya bhI kSobhako na prApta honevAle-- na ghabarAnevAle he sace brahmacArI, tujhe namaskAra hai / usa dharmAtmA yakSane isa prakAra sudarzanakI prazaMsA aura pUjA kara usapara phUloMkI varSA kI, manda-sugandha havA calAI aura nAnA bhAtike manohara bAjoMke zabdoMse sArA AkAza pUra diyaa| isake sivA usane aura bhI kitanI aisI bAteM kI jo Azcarya paidA karatI thiiN| ina bAtoMse usa yakSane bahuta puNyakdha kiyA /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA dharma-zravaNa [47 ::. isake bAda vaha yakSa abhayamatIkI jitanI nIcatA aura kuTilatA thI vaha saba rAjA aura sarvasAdhAraNa logoMke sAmane pragaTa kara tathA rAjAkI jitanI senA usakI mAyAse hata huI thI use jilAkara aura sudarzanake caraNoMko bAraMbAra namaskAra kara svarga calA gayA / . abhayamatIko jaba yaha suna par3A ki eka devatAne sudarzanakI rakSA karalI aura apanI jitanI kuTilatA aura nIcatA thI use rAjApara pragaTa kara diyA, taba vaha rAjAke bhayase galemeM phAMsI lagAkara mara gaI / usane pahale jo kucha puNya upArjana kiyA thA usake phalase vaha pATalIputra yA paTanAmeM eka duSTa vyantarI huii| . aura vaha abhayamatIkI dhAya, jo sudarzanako masAnase lAI thI, sudarzanake zIlake prabhAvako dekhakara rAjAke bhayase bhAgakara paTanAmeM A gaI / vaha yahA~ eka devadattA nAmakI vezyAke pAsa tthhrii| do-cAra dina bItane para usane usa vezyAse apanA saba hAla kahakara kahA-dekhojI, buddhimAn sudarzana bar3A hI adbhuta brahmacArI hai ! usane kapilAsI catura aura sundara strIko jhUTha-mUTha kuchakA kucha samajhA kara Thaga liyA / eka dina vaha dhyAnameM baiThA thA, usa samaya maiMne aneka vikAra ceSTAye kI, para to bhI maiM use kisI taraha dhyAnase na DigA sakI / isI taraha rAnI abhayamatIne usapara mohita hokara aneka upAya kiye aura aneka upadrava kiye, para vaha bhI usake brahmacaryako naSTa na kara sakI aura Akhira mara hI gaI / isa prakAra striyoM dvArA kiye gaye saba upasargoko sahakara vaha apane zIla-dharmameM bar3A dRr3ha banA rhaa| aisA vijetA maiMne koI na. dekhaa|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ] sudrshn-crit| yaha sunakara durabhimAninI devadattA bolI-tUne kahA yaha saba ThIka hI hai| kyoMki vezyAko chor3akara aura khiyA usake manako kisI prakAra bicalita nahIM kara sktiiN| vaha kapilA brAhmaNI, jo bhIkha mA~ga mA~gakara peTa bharatI hai, logoMke manako mohanevAle hAva-bhAvavilAsoMko kyA jAne ? aura vaha sadA ranavAsameM rahanevAlI becArI rAnI abhayamatI striyoMke durdhara caritroM, puruSoMke lakSaNoM aura dAsIpanake kAmoMko kyA samajhe ? isa prakAra una sabakI ha~sI ur3Akara mUrkhiNI devadattAne usa dhAyake sAmane pratijJA kI-ki dekha, tuma logoMne bhI usa dhIra aura nara-zreSThako cAhA aura use prApta karanekA yatna kiyA, para vaha tumhArA cAhanA aura vaha yatna karanA nAma mAtrakA thaa| use vAstavameM maiM cAhatI hU~-merA usapara saccA prema hai aura isIlie dekha, jisa taraha hogA maiM apanI saba zaktiyoMko lagAkara usakA brahmacarya naSTa karUMgI-aura avazya naSTa kruuNgii| idhara rAjA sudarzanake sAmane apanI nindA aura usakI prazaMsA karane lagA-he mahApuruSa, tU bar3A hI dhIrajavAn hai-parvatakI dhIratAko bhI tUne jIta liyaa| tU bar3A zIlavAn dharmAtmA hai| saMsArakA pUjya mahAtmA hai| he vaizya-kula-bhUSaNa, mujha avivekI durAsmAne striyoMkA carita na jAnakara terA bar3A bhArI aparAdha kiyA / maiM tujhase prArthanA karatA hU~ ki apanI divya kSamA mujhe dAnakara mere saba aparAdhoMko tU kSamA kr| he saMsArameM zreSThatA pAye hue, he devoM dvArA pUje jAnevAle aura he sacce suzIla, mujhe vizvAsa hai ki tU
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA dharma-zravaNa / [49 merI prArthanA svIkAra kara mujhe avazya kSamA kregaa| isake sivA maiM tujhase eka aura prArthanA karatA huuN| vaha yaha ki maiM terI isa dRr3hatApara bahuta hI khuza huA hU~, isalie maiM tujhe apanA AdhA rAjya bheMTa karatA huuN| tU ise svIkAra kr| isake uttarameM puNyAtmA sudarzanane nispRhatAke sAtha kahA ki rAjan , cAhe koI merA zatru ho yA mitra, merI to una sabake sAtha pahalehIse kSamA hai-merA kisIpara krodha nhiiN| mirpha krodha hai to mere Atma-zatru krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dvaSa, moha aura indriyoM para; aura unheM naSTa karanekA maiM sadA prayatna bhI karatA rahatA hU~ / yahI kAraNa hai ki maiMne jinabhagavAnkA upadeza kiyA aura sukhoMkA samudra uttamakSamA, uttamamArdava, uttamaArjava Adi dasalakSagarUpa dharma grahaNa kara rakkhA hai| aura isa samaya jo mujhapara upadrava hue-mujhe kaSTa diyA gayA, yaha saba to mera pUrva pApakarmokA udaya hai / athavA yoM samajhie ki yaha bhI mera mahAn puNyakA udaya thA, jo mere brahmacarya-vratakI parIkSA hogii| rAjan , merA to vizvAsa hai ki duHkha yA sukha, guNa yA durguNa, dUSaNa yA bhUSaNa, Adi jitanI bAteM haiM ve saba pUrva kamAye karmoMse hotI haiM-unheM chor3akara ina bAtoMko koI nahIM kara sktaa| taba mujhapara jo upadrava hue, usameM tuma to nimitta mAtra ho-isameM tumhArA koI doSa nhiiN| athavA tuma to mere upakAraka hue| kyoMki jaba maiM masAna bhUmise lAyA gayA, tabahIse maiMne niyama kara liyA thA ki yadi isa ghora upasargameM vadha-bandhana Adise merI mauta ho jAya taba to
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudrshn-crit| maiM mokSa-sukhakI prAptike lie isI samayase hI cAra prakArake AhArakA tyAga karatA hU~ aura pUrva puNyase yadi isa samaya merI rakSA ho jAya to maiM phira jinadIkSA lekara hI bhojana karU~gA / isalie he mahArAja, aba to parama sukhakA kAraNa jinadIkSA hI maiM grahaNa karU~gA / mujhe to usa mokSake rAjyakA lobha hai / phira maiM Apake isa kSaNasthAyI rAjyako lekara kyA karU~gA ? isa prakAra santoSajanaka uttara dekara sudarzana, rAjA vagairahake manA karanepara bhI jinamandira phuNcaa| usake sAtha rAjA vagairaha bhI gaye / vahA~ usane vighnoMkI nAza karanevAlI aura saba prakArakA sukha denevAlI ratnamayI jina pratimAoMkI bar3I bhaktise pUjA-vandanA kii| isake bAda vaha tIna jJAnake dhArI aura saMsArakA hita karanevAle vimalavAhana munirAjako bhaktipUrvaka namaskAra kara apanA mana zAnta karaneke lie unase dharmopadeza sunaneko baiTha gyaa| usake sAtha rAjA Adi bhI baiTha gye| munirAjane use dharmAmRtakA pyAsA-dharmopadeza sunaneko uskaNThita dekhakara dharmavRddhi dI aura isa prakAra dharmopadeza karanA zurU kiyA-sudarzana, tU buddhimAn hai aura isIlie maiM tujhe mokSasukha denevAle jisa munidharmakA upadeza karU~, usakA svarUpa samajhakara tU use grahaNa kara / usa dharmakI kalpavRkSake sAtha tulanA kara maiM tujhe khulAsA samajhA detA huuN| jarA dhyAnase suna / isa dharmase tere satra upadrava-kaSTa naSTa hoMge aura ziva-sundarIkI tujhe prApti hogii| isameM kisI tarahakA sandeha nahIM hai|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA dhrm-shrvnn| [ 5.1 jaise vRkSakA mUla bhAga hotA hai vaise isa dharmarUpI kalpavRkSakA mUla hai krodhAdise naSTa na honevAlI pRthvI samAna zreSTha kssmaa| vRkSa pAnIse sIMcA jAtA hai aura yaha dharmarUpI kalpavRkSa uttama-mArdavarUpI amRta-bhare ghar3oMse, jo sAre jagatko santuSa karate haiM, sIMcA jAkara prati dina bar3hatA hai / vRkSake cAroM ora cabUtarA banA diyA jAtA hai, isa lie ki vaha havA vagairahake dhakkoMse na gire-par3e aura yaha dharmarUpI vRkSa uttama-ArjavarUpI sudRr3ha cabUtarese yukta hai| isalie ise mAyA-prapaMcakI pracaNDa vAyu tor3a-mor3a nahIM sakatI-yaha sadA ekasA sthira banA rahatA hai / vRkSake skandha hotA hai aura yaha dharma-kalpavRkSa satyarUpI skandhavAlA hai, jise saba pasanda karate haiM / aura isI kAraNa yaha asatyarUpI kuThArase kATA na jAkara bar3A majabUta ho jAtA hai| vRkSake DAliyA~ hotI haiM aura unase vaha bahuta vistRta ho jAtA hai, aura yaha dharmarUpI kalpavRkSa . nirlobhatArUra DAliyoMse zobhita hai; aura isI lie phira isakA lobharUpI bhIla Azraya nahIM le pAte-yaha cAroM ora khUba bar3ha jAtA hai / vRkSa, pattoMse yukta hokara logoMke garmIkA kaSTa dUra karatA hai aura yaha dharma-kalpavRkSa do prakAra saMyamarUpa pattoMse, jo .satpuruSoMkA saMsAra-tApa miTAte haiM, yukta hai| ise asaMyamarUpI vAyukA vega kucha hAni nahIM pahuMcA sakatA / yaha sadA saghana aura zItalatA liye rahatA hai / vRkSa phUloMse yukta hotA hai aura yaha dharmakalpavRkSa bAraha prakAra taparUpI sugandhita phUloMse zomita hai|
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 ] sudrshn-crit| saMsArakA AtApa miTAnevAlA hai aura sabako priya hai / vRkSa parigrahaphaloMkA tyAga karatA hai aura kyArImeM Aye dAna-pAnIkI apanI vRddhike lie rakSA karatA hai aura dharma-kalpavRkSa parigraha-dhana, dhAnya, dAsI, dAsa, sonA, cA~dI AdikA tyAga karatA hai aura AhAra, auSadhi, abhaya aura jJAna ina cAra prakArake dAnoMkI rakSA karatA hai-ina dAnoMko detA hai / isalie vaha tabataka bar3hatA hI jAtA hai jabataka ki mokSa na prApta ho jAya / vRkSa RtukA sambandha pAkara phalate haiM aura una phaloMko logoMko dete haiM; aura dharma-kalpavRkSa AkiMcanya-parigraha-rahitapanArUpa RtukA sambandha pAkara nirmamatva-bhAvase logoMko svarga-mokSakA phala detA hai| vRkSa apane sthUla zarIrase bar3hakara paripUrNatA lAbha karatA hai aura manacAhe sundara phaloMko detA hai aura dharma-kalpavRkSa brahmacaryarUpI tejasvI zarIrase bar3A hokara paripUrNatA lAbha karatA hai aura dharmAtmAoMko sarvArthasiddhi AdikA sukha detA hai / sudarzana, isa prakAra uttama-kSamAdi dasalakSaNamaya dharma-kalpavRkSakA tujhe mokSarUpI phalakI prAptike lie sevana karanA cAhie / yaha moha saMsArake jIvoMko mahAn kaSTa denevAlA hai| isalie vairAgya-khaDgase ise mArakara pA~ca mahAvrata, pA~ca samiti, tIna gupti aura muniyoMke mUlaguNa tathA uttaraguNa, isake sivA ratnatraya Adika tapa, jo dharmake mUla haiM, ina sabako tU dhAraNa kara / yaha yatidharma mahAn sukhakA kAraNa hai|
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana aura manoramAke bhava / ___ maiM cAhatA hU~ ki tujhase buddhimAn dharmako sadA dhAraNa kareMusakA Azraya leN| dharmake dvArA mokSa-mArgakA AcaraNa kareM / dharma prAptike lie dIkSA leN| tujhe khUba yAda rakhanA cAhie ki eka dharmako chor3akara koI tujhe mokSakA sukha prApta nahIM karA sktaa| isalie tU dharmake mUlako prApta karanekA yatna kara--dharmameM sadA sthira rh| aura dharmase yaha prArthanA kara ki he dharma, tU mujhe mokSa prApta karA / kyoMki yahI dharma indra, cakravartI AdikA pada aura mokSakA denevAlA hai, ananta guNoMkA sthAna aura saMsArakA bhramaNa miTAnevAlA hai, pApoMkA nAza karanevAlA aura saba sukhoMkA denevAlA hai, duHkhoMkA nAzaka aura manacAhI vastuoMko denevAlA hai| isa dharmako bar3e Adarase maiM svIkAra karatA huuN| vaha mujhe mokSakA sukha de / pA~cavA~ pariccheda sudarzana aura manoramAke bhava // meM sukha-mokSa prAptike lie pA~coM parameSThIko namaskAra karatA huuN| ___ ve dharmatIrthaka calAnevAle, jagatpUjya aura saba sukhoMke denevAle haiN| sudarzana vimalavAhana munirAjake mukha-candramAse jharA dharmAmRta pI-kara bahuta santuSTa huA / isake bAda usane unase pUchA-yogirAja, maiM jAnatA hU~ ki sneha-prema dharmameM bAdhA karanevAlA hai,
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 ] sudrshn-crit| para to bhI na jAne kyoM manoramApara merA itanA adhika prema hai ? isakA kAraNa kRpAkara Apa batalAie / aura yaha bhI batalAie ki maiM kisa puNyake udayase aisA dhanI, sundara aura kAmadeva-padakA dhArI huA ? sudarzanake isa praznako sunakara munirAjane apanI divya vANI dvArA puNya-pApakA phala batalAte hue yoM kahanA AraMbha kiyaa| isalie ki usase bhavyajanoMkA upakAra ho| sudarzana, terI pUrva janmakI kathA bar3I hI vairAgya paidA karanevAlI hai, isalie tU use jarA sAvadhAna manase suna / ( rAjA vagairahakI ora izArA karake) aura Apa loga bhI jarA apane manako idhara lagAveM / "isa bharatakSetrameM base hue AryakhaNDameM bandhya nAma eka prasiddha deza hai / dharma-sAdhana aura sukha-sAdhanake kAraNoMse vaha yukta hai| usameM kAzIkozala nAmakA eka bar3A hI sundara nagara thaa| usake rAjAkA nAma bhUpAla thaa| bhUpAlakI rAnIkA nAma vasuMdharA thaa| unake eka lar3akA thaa| usakA nAma thA lokapAla / vaha bar3A pratApI thaa| ___ eka dina rAjA rAjasabhAmeM siMhAsanapara baiThe hue the| unake pAsa unakA putra lokapAla tathA maMtrI Adi bhI baiThe hue the| itanemeM rAjamahalake khAsa daravAjepara rAjAne prajAke kucha logoMko kaSTase rote-guhAra macAte hue dekhA / dekhakara rAjAne apane pAsa hI baiThe hue anantabuddhi maMtrIko pUchA-dekho to ye loga aise kyoM cillA rahe haiM ? anantabuddhine rAjAse kahA-mahArAja, yahA~se dakSiNakI ora vindhyagiri nAmakA baTha hue the| lokapAla tathA the| itane
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana aura manoramAke bhava / [ 55 eka vizAla parvata hai / usameM vyAghra nAma eka bhIloMkA rAjA rahatA hai| usakI strIkA nAma kuraMgI hai| vaha rAjA bar3A duSTa hai / sadA prajAko kaSTa diyA karatA hai / usa kaSTako dUra karaneke lie prajA Apase prArthanA karaneko AI hai| sunakara rAjAne usI samaya senApati anantako phauja lekara usapara car3hAI karanekI AjJA dii| senApati bar3I bhArI senA lekara vindhyagiripara phuNcaa| bhIlarAjake sAtha usakA ghora yuddha huA / parantu pApakA udaya honese jayalakSmI anantako na milakara bhIlarAjako milI / bhIlarAjake isa prakAra balavAn honekI jaba bhUpAlako khabara milI to abakI vAra ve svayaM lar3AIpara jAneko taiyAra hue| pitAkI yaha taiyArI dekhakara unake putra lokapAlane unheM rokakara Apa saMgrAmake lie bhIlarAjapara jA car3hA / donoMkA bar3A bhArI yuddha huaa| rAjakumAra lokapAlane apane tIkSNa bANoMse vyAghrarAjako mArakara vijayalakSmI prApta kii| idhara bhIlarAja pApake udayase bar3e bure bhAvoMse marakara vatsadezake kisI choTe gA~vameM kuttA huA / vahA~se vaha eka gvAlinake sAtha sAtha kauzAmbImeM A gyaa| vahA~ vaha eka jinamandirake muhallemeM rahane lagA / pApake udayase vahA~se marakara vaha campAnagarImeM priyasiMha aura usakI strI siMhanIke lodha nAmakA putra huA / azubha karmoke udayase usake mAtA-pitA bAlapanameM hI mara gaye / vaha anAtha hogayA / koI isakI sAla-samhAla karanevAlA na
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudrshn-crit| rhaa| mAtR-sukha rahita hokara, bhUkha-pyAsakA usane bahuta kaSTa sahA / Akhira azubha karmane use bhI mAtA-pitAkA sAthI banA diyA / isI campAnagarImeM eka mahA dhanI vRSabhadAsa seTha rahatA thA / usakI strIkA nAma jinamatI thaa| unake yahA~ eka gvAla thA / vaha bar3A khUbasUrata thA-bhavya thA / bar3A sIdhA-sAdhA aura buddhimAna thaa| vaha gvAla usI lodhakA jIva thaa| eka dina sUryake asta honekA samaya thA / ThaMDa khUba par3a rahI thii| usa samaya vaha gvAla apane gharapara A rahA thaa| rAmtemeM use eka caurAhA par3A / vahA~ usane eka munirAnako dhyAna karate dekhe / ve aneka RddhiyoMse yukta the / usa samaya ekatvabhAvanAkA vicAra kara rahe the / Atma-dhyAnase utpanna honevAle parama sugvameM ve lIna the| mahA dhIra-vIra the / ekAvihArI the| dhyeya unakA thA kevala mukti-priyAkI prApti / ve rAgadveSase rahita the / dharmadhyAna aura zuklalyAnake dvArA apane hRdayako unhoMne donoM dhyAnamaya banA liyA thaa| donoM prakArake parigrahase ve rahita the / dravyakarma aura bhAvakama ina donoM karmoke nAza karaneke lie unakA pUrNa prayatna thA / ve ratnatrayase bhUSita the / mAyA, mithyA aura nidAna ina tIna prakArake zalyase rahita the| ve tInoM vAra sAmAyika karate the, trikAlayoga dhAraNa karate the aura sabake upakArI-- hitaiSI the| krodha, mAna, mAyA, lobha rUpI cAroM zatruoMke nAza karanevAle aura cAroM ArAdhanAoMkI ArAdhanA karanevAle the
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana aura manoramAke bhava / [57 paJcAstikAyake jAnanevAle aura pA~cavIM siddhagatikA dhyAna karanevAle the| pA~coM parameSThiyoMkI sevA karanevAle aura pA~coM indriyoMke viSayoMke cAtaka the| chahoM dravyoMke svarUpako acche jAnanevAle aura chahoM prakArake jIvoMkI rakSA karanevAle the| muniyoMke sAmAyikAdi chaha Avazyaka haiM, unake karanevAle aura chahoM anAyatana-kudeva-kugurukudharmakI sevA aura unake mAnanevAloMkI prazaMsA, ina-se rahita the / sAtoM tatvoMke svarUpake jAnanevAle aura sAtoM bhayoMse rahita the / sAtaveM guNasthAnake dhArI aura sAtoM RddhiyoMko prApta karanevAle the / ATha karmarUpI zatruoMke ghAtaka aura siddhoMke ATha guNoMke cAhanevAle the, AThavIM pRthvI-mokSake mArgameM sthita the / nau padArthoke sAra-matalabako jAnanevAle aura brahmacaryakI nau bAr3hadoSoMse rahita the / uttamakSamA Adi dasa dharmoke pAlanevAle aura dasa prakArake dhyAnameM apane manako lagAnevAle the| gyAraha pratimAoMkA zrAvakoMko upadeza karanevAle aura bAraha prakAra tapake karanevAle mahAn sAdhu the| teraha prakAra cAritrake pAlanevAle aura caudaha guNasthAna, caudaha jIva samAsoMke jAnanevAle the| pandraha prakArake pramAda rahita aura solahakAraNabhAvanAoMke bhAnevAle the| hRdayake va bar3e pavitra the| nimpRha the| vanavAsI the| bhavyajanoMkA hita karaneke lie ve sadA tatpara rahate the| unake casNakamaloMkI saba pUnama karate the-unheM saba mAnate the| ina guNoMke sivA unameM aura bhI ananta guNa the| zIlake ve samudra the, parama dhIrajavAn the aura ThaMDase jaise vRkSa jalakara vivarNa ho jAtA hai vaise hI veho rahe the| una parama tapasvI yogirAjako
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58] sudrshn-crit| / dekhakara usa gdhAlako bar3I dayA aaii| usane apane manameM kahA-ahA, aisI jorakI ThaMDa aura osa gira rahI hai aura inake pAsa koI vastra nahIM, taba ye sArI rAta kaise bitAveMge ? mere pAsa jyAdA vastra nahIM jo use or3hAkara inakI ThaMDa vagairahase rakSA karadU~ / taba kyA karU~ kucha sUjha nahIM par3atA / isake bAda hI use eka upAya sUjha gayA / vaha munibhaktike vaza hokara usI samaya apane ghara jAkara lakar3iyoMkA eka bhArI gaTA bA~dha lAyA aura sAthameM thoDIsI Aga bhI letA aayaa| munirAjake pAsa usane Aga jalAI, jisase unheM usakI garamI pahu~catI rhe| aura Apa unake pA~voMke pAsa baiThakara thor3I thor3I lakar3I usa AgameM jalAtA gyaa| isI taraha karate use sArI rAta bIta gaI / gvAlane munirAjakI zIta-bAdhA avazya dUra kI, para isase ve khuza hue hoM, so nahIM / kAraNa cAhe duHkha ho yA sukha, bItarAgI muniyoMko usameM na dveSa hotA hai aura na prema hotA hai-unake lie to donoM dazA ekasI hotI haiM-donoMmeM unake samabhAva hote haiM aura aise hI muni kameMkA nAza kara sakate haiN| aura jo duHkhoMse Darakara sukhakI cAha karate haiM ve kabhI karmokA nAza nahIM kara skte| ___ sUryodaya huaa| yogirAjane usa gvAlako bhavya samajhakara hAthake izArese uThAyA aura isa prakAra dharmopadeza diyA-"vatsa, maiM tujhe jo kucha kahU~, use sAvadhAnIse sunakara usapara calanekA yatna karanA / usase tujhe bahuta kucha lAbha hogaa| dekha, tU jo kucha kAma kare, vaha phira choTA ho yA bar3A, use zurU karaneke pahale tU
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana aura manoramAke bhava / 59 " Namo arahaMtANaM " isa maMtrako eka vAra yAda kara liyA karanA / isa mahAmaMtrameM arhanta bhagavAnko namaskAra kiyA hai| isase tU jo cAhegA vahI tujhe prApta hogaa|" isa prakAra usa gvAlako samajhA kara aura usapara usakA vizvAsa ho-prema ho, isake lie Apa svayaM bhI " Namo araMhatANaM " kahakara ve AkAzameM gamana kara gye| unheM AkAzameM jAte dekhakara usane samajhA munirAja isI maMtrake prabhAvase AkAzameM cale gaye / maMtrake isa sAkSAt phalako dekhakara vaha bar3A khuza huaa| usane taba manameM vicArA-ahA, jaise ye munirAja isa mahAmaMtrake uccAraNa mAtrase hI AkAzameM cale gaye vaise maiM bhI taba isa maMtrakI zaktise AkAzameM ur3a skuuNgaa| isa vicArane usake komala-sarala hRdayameM maMtra japanekI pavitra zraddhAko khUba hI bar3hA diyaa| isake bAda yaha isa maMtrakA dhyAna karatA huA apane ghara phuNcaa| bhabase vaha jo kucha bhI kAma karatA usake pahale isa maMtrakA smaraNa kara liyA karatA thaa| isa prakAra maMtrakA smaraNa karate dekhakara eka dina usake mAlika vRSabhadAsane usase pUchA-kyAre, tU jo roja roja ' Namo arahaMtANaM ' isa maMtrakA smaraNa kiyA karatA hai, isakA kyA kAraNa hai ? gvAlane taba munirAjakI zIta bAdhAkA dUra karanA aura unake dvArA apaneko maMtra-lAbha honA Adi, saba bAteM Adise itiparyanta seThako sunA diiN| sunakara seTha bar3e khuza hue aura unhoMne usakI prazaMsA kara kahA-bhAI, tU dhanya hai| terA yaha dharma-prema dekhakara mujhe bar3I khuzI huii| isa maMtra-lAbhase terA janma saphala hogyaa| isa maMtrake japanese tU donoM lokameM sukha lAbha
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 ] sudazana-carita / karegA-tujhe uttama gati prApta hogii| isa prakAra seThane usakI prazaMsA kara bar3e premase use bhojana karAyA aura acche acche vastrAbhUSaNa upahAra diye| saca hai dharmakA jaba isa lokameM bhI mahAn phala milatA hai-dharmAtmA puruSa logoM dvArA Adara-satkAra, pUjApratiSThA prApta karate haiM tatra paralokameM ve dharmake phalase dhana-daulata, rAjya-vaibhava, svarga-mokSa AdikA sukha prApta kareM to isameM Azcarya kyaa| ___ eka dina vaha gvAla bhaiMseM carAneko jaMgalameM gayA thA / kisI manuSyane Akara usase kahA-bhAI, terI bhaiMseM to gaMgAke usa pAra calI gii| yaha sunakara vaha unheM lauTAneko daur3A aura usa mahAmaMtrakA smaraNa kara jhaTase nadImeM kUda par3A / jahA~ vaha kUdA vahA~ eka tIkhA lakar3A gar3A huA thA / so usake koI aisA pApakA udaya AyA ki usapte usakA peTa phaTa gyaa| marate hue usane nidAna kiyA-isa mahAmaMtrake phalase maiM ina seThake yahIM putra-janma lU~ ! vaha marakara phira usa nidAnake phalase tU atyanta sundara kAmadeva huaa| sudarzana, yaha kAmadevapanA, yaha alaukika dhIratA, yaha divya rUpa-sundaratA, yaha mAna-maryAdA, yaha ananta yaza, ye uttama uttama guNa, aura yaha ekase eka bar3hakara sukha Adi jitanI bAteM tujhe prApta haiM ve saba eka isI mahAmaMtrakA phala hai| sudarzana, isa arhanta bhagavAnke nAmammaraNarUpa mahAmaMtrake prabhAvase arhantoMkI zreSTha vibhUti prApta hotI hai, aura zuddha samyagdarzanakI prAptikA lAbha hokara jagatpUjya mukti prApta hotI hai / tIna lokakI lakSmI isa maMtrakA dhyAna karanevAle
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana aura manoramAke bhv| [61 dharmAtmA puruSoMkI dAsI ho jAtI hai / indra, ahamiMdra, cakravartI, balabhadra Adi jitane mahAn pada haiM ve saba isa maMtrakA smaraNa karanevAle bar3I AsAnIse lAbha karate haiM / dharmAtmA puruSoMko svarga yA. cakravartI AdikI sampatti bar3I utkaNThAke sAtha varatI hai| vina, duSTa rAjA, bhUta-pizAca, zAkinI-DAkinI Adike dvArA diye gaye kaSTa-vagairaha, maMtrase kIle hue sarpakI taraha satpuruSoMko kabhI nahIM satA sakate / aneka prakArakI takalIpheM denevAle mahA pApa isa maMtrakI ArAdhanA karanevAleke isa taraha naSTa hote haiM jaise sUryase aMdhakAra / sonA jaise Agase zuddhi lAbha karatA hai usI taraha jo loga pApI haiM-kalaMkita haiM ve isa maMtrake dhyAnarUpI agnise parama zuddhi lAbha karate haiN| isa maMtrake prabhAvase zatru mitra bana jAte haiM; duSTa, krUra bhUta-pizAca Adi vaza ho jAte hai; bhayaMkara sarpa galekA hAra ho jAtA hai, kitanA hI teja viSa kyoM na ho vaha phaurana utara jAtA hai aura talavAra phUloMkI mAlA ho jAtI hai| isameM koI Azcarya nahIM jo isa mahAmaMtrakI zaktise vipattiyA~ sampattike rUpameM aura duHkha sukhake rUpameM pariNata ho jAya aura siMha, vyAghra Adi bhayaMkara jIva vaza ho jAya~ / isa maMtrakA prabhAva to dekhie, jinhoMne jIvanabhara sAtoM vyasanoMkA sevana kiyA; hiMsA, jhUTha, caurI Adi pApoMko kiyA ve loga bhI isa maMtrake smaraNase-kevala mRtyu samaya prApta hue maMtrakA dhyAna kara svarga gaye, kitane mokSa gye| sudarzana, yaha maMtra kalpanAke anusAra tamAma sukha denevAlA hai-isalie kalpavRkSa hai,
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 ] sudrshn-crit| cintita vastukA denevAlA hai-isalie amola cintAmaNi hai, saba bhogopabhogakI sAmagrIkA denevAlA hai-isalie akSaya nidhi hai aura kAmanA kiye hue arthakA denevAlA hai-isalie kAmadhenu hai / jaise paramANuse koI choTA nahIM aura AkAzase koI bar3A nahIM, usI bhA~ti isa mahAmaMtrake samAna saMsArameM koI maMtra nahIM, jo saba siddhiyoMkA denevAlA ho / kSudra vidyA aura staMbhanAdika jitane maMtra yaMtra haiM, saba isa arhanta bhagavAnke dhyAnarUpa maMtrake prabhAvase be-kAmake ho jAte haiN| isa maMtrake prabhAvase vaza huI muktizrI usa dharmAtmAko, jisane isa maMtrakI ArAdhanA kI hai, kanyAkI taraha svayaM varatI hai-apanA svAmI banAtI hai-isa maMtrakA dhyAna karanevAlA avazya mokSa jAtA hai / taba svargakI devakumAriyA~ usa puruSako cAheM to isameM Azcarya kyA / matalaba yaha ki isa maMtrakA mukhya phala mokSa hai aura svargIya sukhoMkA prApta honA gauNa phala hai| merI samajhake anusAra isa paramamaMtrakA jo prabhAva hai use pUrNapane yadi koI kaha sakate haiM to ve kevalI bhagavAn , aura koI kahane samartha nahIM / sudarzana, isa maMtrake ' arhanta / padameM eka aura vizeSatA hai| vaha yaha ki isameM pA~coM hI parameSThI garbhita haiN| sakala paramAtmA arhanta bhagavAn to siddha haiM, ve paMcAcArakA upadeza dete haiM isalie AcArya haiM, divyadhvani dvArA saba padArthoMkA svarUpa kahate haiM-isalie upAdhyAya haiM aura muktirUpI strIkI sAdhanA karanese parama
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana aura manoramAke bhava / / 63 sAdhu haiN| isa prakAra pA~coM parameSThIke saba guNoMse yukta yaha maMtra saba maMtrokA mahAn maMtra hai / isakI upamAko koI maMtra nahIM pA sakatA / aise mahA maMtrarUpa arhanta padakA dhyAna karanese yaha saba siddhiyoMko detA hai| kyoMki isakA dhyAna karanese pA~coM hI parameSThIkA dhyAna ho jAtA hai| sudarzana, jo mokSake sukhakI icchA karate haiM unheM isa arhanta bhagavAnke ucca guNa-svarUpa aura satyake prApta karAnevAle namaskAra-garbhita pavitra maMtrakA . mana-vacana-kAyake yogapUrvaka saba avasthAoMmeM-pukhameM, dukhameM, bhayameM, rAstemeM, samudra meM, ghora yuddha meM, parvatameM, Aga laganepara, yA Agake aura koI upadravameM, sote samaya, sarpa-vyAghra Adi hiMsaka jIvoM dvArA diye gaye kaSTameM, coroMke upadravameM, asAdhya rogameM, mRtyuke samaya, yA aura kisI prakArake kaSTa yA vighnoMke upasthita honepara-dhyAna karanA caahie| yaha mahAn maMtra hai, isakA prabhAva sabase bar3hA car3hA hai / arhanta bhagavAnke saba ucca guNa isameM samAye hue haiM / yaha satyakA prApta karAnevAlA hai| isalie pApoMkA nAza aura mokSakA sukha prApta karaneke lie isa maMtrako hRdayase aura bacanase kabhI na bhulAnA cAhie-pratidina isakA dhyAna- ArAdhana karate rahanA ucita haikartavya hai| isa maMtrakA aisA utkRSTa mAhAtmya sunakara sudarzana, rAjA aura prajAjana bar3e khuza hue| unameMse kitanoMne isa mahAmaMtrakI eka hajAra jApa pratidina karanekI pratijJA kI, kitanoMne do hajArakI, kitanoMne cAra hajArakI aura . .
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudrshn-crit| kitanoMne dasa hjaarkii| kucha logoMne saba prakArakI bAta-cIta karanA chor3akara maunapUrvaka eka eka lAkha jApa karanekA saMkalpa kiyA / sudarzana, pUrva bhavameM tumhArI jo kuraMgI nAmakI strI thI, vaha bure pariNAmoMse marakara banArasameM bhaiMsa huI / usa paryAyameM usane bar3I bar3I takalIpheM utthaaii| tiryaMcagatike dussaha duHkhoMko cira kAlataka bhogA / phira jaba usakA pApakarma kucha halakA huA to vaha vahA~se marakara isI campAnagarImeM sA~vala nAmake dhobIkI strI yazomatIke vatsinI nAma lar3akI huii| kAlalabdhise eka dina use AryikAoMkA saMgha mila gayA / usane bar3I zraddhA aura bhaktise una saba AryikAoMkI vandanA kii| saMghakI pradhAna AryikAko usakI dazApara bar3I dayA aaii| usane isase kahA-beTA, tujhe dharmake grahaNa karanekA sambandha abataka na milA / dekha, yaha usI pApakA phala hai jo tU aise daridra, madirAmAMsa khAnevAle, aura pApake kAraNa nIca kulameM paidA huI / isalie aba tujhe ucita hai ki tU isa pavitra dharmako grahaNa kare, jisase tujhe isa jhvameM sukha-sampatti aura parabhavameM acchI gati, acchA kula aura rUpa-saubhAgya prApta ho| usa dharmakA saMkSepa svarUpa hai-pA~ca aNuvrata, tIna guNatrata aura cAra zikSAvrata, ina bAraha vratoMkA pAlanA, rAtameM bhojanakA tyAga karanA, upavAsa karanA, dAna denA, paMca namaskAra maMtrakI ArAdhanA karanA aura jainadharmapara vizvAsa karanA / ina pavitra AcAra-vicAroMse tujhe dharmakI prApti ho skegii|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzana aura manoramAke bhv| [65 AryikAke upadezapara usakI bar3I zraddhA hogaI / usane usake upadezAnusAra mAMsa-madirA AdikA svAnA chor3a diyA, trasa jIvoMkI hiMsA karanI chor3a dI aura apane anukUla vratoMko grahaNa kara vaha aba una AryikAoMke hI sAtha rahane lgii| sudarzana, unake sAtha rahakara usane jo pavitratA lAbha kI usase aura vrata-pAlanase use jo puNyabandha huA usake prabhAvase vaha zubha pariNAmoMse mara kara yaha terI rUpa-saubhAgyavatI aura bar3I dharmazIla strI manoramA huI hai aura yahI kAraNa hai ki isakA tujhapara aura terA isapara atyadhika prema hai / sudarzana, ye prema, mitratA, zatrutA Adi jitanI bAte haiM ve saba pUrva janmake saMskArase huA karatI haiM, isalie buddhimAnoMko isameM Azcarya karanekI koI bAta nhiiN| ___isa prakAra vimalavAhana munirAjake mu~hase sudarzana apane puNyapApake phalarUpa pUrva janmoMkA varNana sunakara saMsAra-duHkhake kAraNa pApAcaraNase bar3A DarA aura isIlie vaha jinadIkSA leneko taiyAra hogyaa| eka gvAlane kSudra kulameM janme manuSyane " Namo arahaMtANaM " isa maMtrakI ArAdhanA kii| usake prabhAvase vaha bar3A bhArI seTha huA, guNI huA, mahAn dhIrajavAn huA, caramAMgadhArI-usI bhavase mokSa jAnevAlA huA; aura antameM mokSa prAptike kAraNa vairAgyako prApta hokara muni hogayA / taba bhavyajano, tuma bhI isa mahAn paMca namaskAra-maMtrakA manoyogapUrvaka dhyAna karo, jisase tumheM mokSakI prApti ho ske|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudrshn-crit| una arhanta bhagavAnko, jo saMsArake buddhimAnoM dvArA pUjya aura indriya tathA mokSa sukhake denevAle haiM, una siddhabhAvAnko, jo samyagdarzana-jJAna-cAritra Adi ATha guNoMke dhAraka aura zarIrarahita haiM, una AcAryako, jo sadA paMtrAcArake pAlanemeM tatpara rahate haiM, una upAdhyAyako, jo paThana-pAThanameM lage rahate haiM aura una sAdhuko, jo nispRhI aura parama vItarAgI haiM, maiM namaskAra karatA huuN| ve mujhe apane apane guNa pradAna kreN| chaThA pricched| sudarzanakI tpsyaa| jinheM indra, dharaNendra, aura cakravartI Adi saMsArake mahApuruSa pUjate haiM, aura jo saMsAra-samudrameM bahate hue ataeva avalambana rahita-nirAdhAra prANiyoMko sahArA dekara pAra karate haiM-saba sukhoMko dete haiM, una pA~coM parameSThiyoMko maiM zraddhA pUrvaka namaskAra karatA huuN| vimalavAhana munirAjake dvArA apane aura manoramAke bhavoMko sunakara sudarzana saMsAra-bhramaNake kAraNapara yoM vicAra karane lagA saMsAra bar3A hI durgama hai, mahA bhayAnaka hai / isameM sukhakA nAma bhI nahIM; kintu yaha ulTA ananta duHkhoMse paripUrNa hai| tatra satpuruSa isase kaise prema kara sakate haiN| pApa-karmarUpI saoNkalase ba~dhe aura viSayarUpI zatruoMse Thage gaye prANI dharma-karma rahita ho anAdi kAlase isameM ghUmate-phirate haiM, para abataka ve isake pAra na hue|
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI tapasyA / isameM bhramaNa karAnevAle pApa-karma jIvoM ke lie bar3e hI anarthake karanevAle haiN| ina saMtati-kramase cale Aye karmokA kAraNa mithyAtva hai| vaha mokSa-mArgakA naSTa karanevAlA aura mahAn duHkhoMkA denevAlA hai| use sahasA chor3a denA bar3A hI kaThina hai| usake pA~ca bheda haiM / ekAnta, vinaya, viparIta, sAMzayika aura ajJAna / ye pAMcoM hI mithyAtva mahAniMdya haiM, halAhala viSa haiN| inake sambandhase saMsAra bar3hatA hai, pApa bar3hatA hai aura ananta duHkha uThAne par3ate haiN| isalie jo dharmAtmA haiM, dharma-lAbha cAhate haiM, unheM samyaktva grahaNa kara isa mithyAtva zatrukA nAza kara denA caahie| nahIM to isa mithyAtvase unake dharmAcAra-darzana, jJAna aura cAritra Adi guNa, jo saMsArake uttamottama sukhake kAraNa haiM, jaharase naSTa honevAle dUdhakI bhA~ti bahuta zIghra naSTa ho jaayeNge| kAraNa yaha mithyAtva-zatru bar3A hI durjaya hai, pApakA samudra hai, saMsArako duHkha denevAlA hai| ise to naSTa karanemeM hI Atma-hita hai| isake sivA pA~ca indriya aura mana ina chahoMkI svacchanda pravRtti aura pRthvI, apa, teja, vAyu, vanaspati aura trasa ina chahoM prakArake jIvoMkI pramAdase virAdhanA-hiMsA, ye bAraha avrata kahe jAte haiN| ye pApake khAna haiM aura saMsArake bar3hAnevAle haiN| isalie jo apanA Atmahita cAhate haiM, unheM vrata, saMyama Adike dvArA ina avatoMko chor3anekA yatna karanA caahie| ___saMsArake bar3hAnevAle pA~coM indriyoMke viSaya bhI haiN| so jo sacce sukhakI icchA karate haiM, ve ina viSayarUpI coroMko vairAgyakI
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68] sudrshn-crit| rassIse khUba majabUta bA~dhakara tapaHklezarUpI kaidakhAnemeM DAla dete haiN| phira ve inako kucha hAni nahIM pahuMcA sakate / aura jo vecAre ina mahAn dhUrtIke phandemeM pha~sa jAte haiM, unakI saba viveka-buddhi naSTa ho jAtI hai| phira ve striyoMke sAtha viSaya-bhogoMmeM, jo ananta duHkhoMke denevAle haiM, sukha dekhane lagate haiN| para asalameM ye viSaya-bhoga bar3e duSTa haiM, dhUrta haiM aura saMsArako dhokhemeM DAlanevAle haiN| isalie mumukSuoMko cAhie ki ve vrata-dharmarUpI talavArase zatruoMkI bhA~ti inheM naSTa karanekA yatna kareM / jo jar3a haiM-jinheM hitAhitakA jJAna nahIM, ve hI ina pApake samudra, azubha, aura antameM atyanta tIvra duHkhake denevAle aura duHkhake mUla kAraNa viSaya-bhogoMko bhogate haiN| jina viSayoMko pazu mleccha Adi bhogate haiM unheM buddhimAn loga kaise acche samajheM / unameM sivA apane aura striyoMke zarIra naSTa hone, zakti naSTa hone aura duHkha honeke, kucha lAbha nhiiN| ina viSayoMkA sevana to kiyA jAtA hai kAma-zAntike lie, para jyoM jyoM ve bhoge jAte haiM tyoM tyoM kAmAgni zAnta na hokara ulTI adhika adhika bar3hatI jAtI hai / taba buddhimAnoMko yaha samajhakara, ki ye viSaya sarva anarthoM ke karanevAle aura bar3e duSTa haiM, inake chor3anekA yatna karanA cAhie / jaise ki rogake miTAnekA yatna kiyA jAtA hai / jisa saMsArameM sukha samajhakara viSayI mUrkha loga zarIra dvArA viSayoMkA sevana karate haiM, vaha saMsAra mahAniMdya hai, tamAma apavitratAoMkA sthAna hai| aura yaha zarIra bhI mahA burA hai, eka girI-par3I jhoMpar3Ike samAna hai|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI tapasyA / isameM bhUkha-pyAsarUpI Aga jala rahI hai / kAma, krodha, lobha, mAna, mAyArUpI bhayaMkara sone apane rahanekA ise bila banA liyA hai aura eka ora dharma-ratnake curAnevAle paMcendriyarUpI coroMne isameM apanA DerA DAla rakkhA hai / taba aisI jagaha kauna buddhimAn eka kSaNabharake lie bhI rahanA pasanda karegA ! isa zarIrakA pAnA to unhIM logoMkA smaphala hai jinhoMne svarga, mokSa aura dharmakI prAptike lie kaThinase kaThina tapa kara zarIrako kaSTa diyA, auroMkA nhiiN| yaha jAnakara isa asAra zarIra dvArA svarga, mokSa aura Atma-kalyANakA parama kAraNa nirdoSa tapa karanA caahie| sabameM mana bar3A hI caMcala hai| zarIra aura indriyarUpI naukaroMkA rAjA hai| isIkI preraNAse indriyA~ viSayoMkI ora jAtI haiM / isalie sabase pahale isa durjaya manako vairAgyarUpI khaDgase mAra DAlanA caahie| kyoMki jisa buddhimAnne apane manako roka liyA, usakI indriyA~ phira kucha kukarma nahIM kara pAtIM aura unake lie koI Azraya na rahanese ve svayaM naSTa ho jAtI haiN| isake atirikta dharmAtmA puruSoMko mokSa prAptike lie vrata, samiti Adi grahaNa kara bar3I sAvadhAnIke sAtha chaha kAyake jIvoMkI rakSA karanI caahie| ye saba yatna karmoke nAza karaneke lie batalAye gaye haiN| jinabhagavAnne jisa mahAn dharmakA upadeza kiyA hai, usakA mUla hai-' ahiMsA ' / yaha dharma saMsArakA bhramaNa miTAkara jIvako mokSakA sukha prApta karAtA hai| isa dharmameM saMyama grahaNa dvArA bAraha avratakA tyAga karanA kahA gayA hai| kyoMki ye avrata pApa baMdhake kAraNa haiN|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 ] sudrshn-crit| ___ cAra vikathA aura pandraha pramAda ye bhI pApa-baMdhake kAraNa haiN| Atma-kalyANakI kAmanA karanevAloMko dhyAna, adhyayana Adi dvArA inake naSTa karanekA prayatna karanA cAhie / kyoMki pramAdI puruSoMke karmoMkA Asrava sadA hI AtA rahatA hai| unake darzana, jJAna, cAritra Adi naSTa hokara saMsAra bar3hane laga jAtA hai| mokSakA sukha cAhanevAloMko kaSAyoM para vijaya karanA cAhie / kyoMki ye karmokI sthitiko bar3hAtI haiN| aura ina kaSAyoMke AvezameM jaba krodha AtA hai taba usa krodhI manuSyakA tapa-japa, dhyAna-jJAna, AcAra-vicAra, kriyA-cAritra Adi sabhI naSTa hokara duHkha, vipatti, saMsAra-sthiti Adi khUba bar3ha jAte haiN| yaha jAnakara buddhimAnoMko uttama-kSamA Adi dasa dharmarUpI dhanuSabANa dvArA ina duSTa kaSAyarUpI zatruoMko naSTa kara denA cAhie / tabhI ve sukha prApta karaneke adhikArI bana skeNge| mana-vacana-kAyake karma-vyApArako yoga kahate haiN| isake pandraha bheda haiM / ye yoga zubha-puNyabandha aura azubha-pApabaMdhake kAraNa haiM / ina tInoM hI prakArake yogoMko rokanA cAhie / satyamanoyoga aura anubhayamanoyoga, satyavacanayoga aura anubhayavacanayoga ye cAra yoga zubhabaMdhake kAraNa haiM aura asatyamanoyoga tathA ubhayamanoyoga, aura asatyavacanayoga tathA ubhayavacanayoga ye cAra yoga pApabaMdhake kAraNa haiN| azubha manoyogavAleke sadA karmokA Asrava AtA rahatA hai| isalie buddhimAnoMko zubha dhyAna dvArA isa azubha yogake chor3anekA yatna karanA caahie| aura azubha
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... sudazanakI tpsyaa| [ 71 vacanayogako, jo atyanta niMdya aura pApakA kAraNa hai, satyavrata aura maunavrata dvArA rokanA caahie| yadyapi upadeza zubha aura azubha ina donoM hI yogoMke chor3anekA hai; parantu dharmopadeza, dhyAna-siddhi Adike lie kabhI kabhI zubha yoga bhI dhAraNa kiyA jAtA hai| vaha puNyake bar3hAnekA kAraNa hai| rahA sAta prakArakA kAyayoga, so vaha pApa aura anarthIkA kAraNa-azubha hai, isalie sAdhuoMko kAyotsarga, dhyAna-adhyayanAdi dvArA use naSTa karanA cAhie / yahA~ jina jina saMsArake bar3hAnevAle kAraNoMkA ullekha kiyA gayA, ve saba ananta duHkhoMke kAraNa haiN| unheM kAle bhayaMkara sarpakI taraha dUrahIse chor3adenA cAhie / taba hI karmokA AnA ruka sakegA aura mokSa sukhakA lAbha prApta kiyA jA skegaa| ina mithyAtva, avirata, pramAda, kaSAya, yoga Adike rukate hI karmokA AnA ruka jAyagA aura karmoke rokaneke lie vairAgyarUpI zastrase rAga, dveSa, moha Adi zatruoMko naSTa kara munipada svIkAra karanA caahie| ___isa prakArake vicAroMse sudarzanakA vairAgya bahuta hI bar3ha gayA / vaha phira strI-putra, bhAI-bandhu, dhana-daulata, sukha-vaibhava, tathA dasa prakAra bAhya parigraha aura mithyAtva, rAga, dveSa Adi caudaha antaraMga parigraha-Atma-zatru, ina sabako chor3akara niHzalya-cintArahita ho gyaa| isake bAda vaha zrIvimalavAhana munirAjake pAsa AyA aura unheM apanA dIkSA-guru banA usane namaskAra kiyaa| phira unake kahe anusAra zuddha manase yaha saMkalpa kara, ki-'sAre saMsArake
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 ] sudarzana-carita / jIvoMpara merA samAna bhAva hai, aura aTAIsa mUlaguNoMkI, jo kevalajJAna Adi guNoMke prApta karAnevAle haiM, bhAvanA bhAte hue usa dharmAtmAne mana-vacana-kAyakI zuddhipUrvaka saba sukhoM aura muktikI mAtA divya jina-dIkSA grahaNa kara lii| ___sudarzanakA yaha sAhasa dekhakara rAjAko bar3A vairAgya huA / vaha bhI taba saMsAra-zarIra-bhogoMse virakta hogyaa| usane apane putrako rAjyakA saba bhAra sauMpakara aura sudarzanake putra sukAntako rAjaseTha banAkara bAhyAbhyantara parigrahako chor3akara sudarzanake sAtha hI vimalavAhana munirAjase jina-dIkSA lelI, jo saMsArakA bhramaNa miTAkara karmokA nAza karatI hai-mokSakA sukha detI hai| apane svAmIko yogI hote dekha saba rAja-rAniyA~ bhI eka sAr3Ike sivA saba parigrahako chor3akara dIkSA le AryikA hogii| aba ve japa-tapa, dhyAnAdhyayana karatI huI AryikAoMke sAtha rahane lagIM / apane svIkAra kiye saMyamako pAlatI huI aura dharma sAdhana karatI huI unhoMne vahIM pAraNA kiyaa| yahA~se ve saba muni vihAra kara aneka dezoM aura zaharoMmeM dharmopadezArtha ghUme-phire / apane vratoMko unhoMne pramAda rahita hokara pAlana kiyaa| sudarzana bar3A buddhimAn aura jitendrI thA, so usane abhyAsarUpI khevaTiye dvArA kheye gaye aura apramAdarUpa vAyu vegase bahanevAle zrIguruke mukharUpI jahAjapara car3hakara thor3e hI dinoMmeM dvAdazAMgarUpI mahAn samudrako, jo ki anamola ratnoMse bharA huA hai, pAra kara liyA /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI tapasyA / [ 73 __sudarzanane tapasyA dvArA apanI Atmazaktiko khUba bar3hA liyaa| vaha bar3A hI dhIra aura tejasvI hogayA / duHsaha pariSahoMko sahane lgaa| nAnA dezoM aura nAnA gA~voMmeM ghUmane-phiranese aneka bhASAyeM use aagii| aisA koI guNa na bacA jo usameM na ho| vaha vajravRSabhanArAcasaMhananakA dhAraka thA / use isa prakAra sahanazIla aura tejasvI dekhakara usake gurune akele rahanekI AjJA de dii| guru mahArAjakI AjJA pAkara vaha apane mUla aura uttara guNoMkA mana-vacana-kAyakI zuddhipUrvaka pAlana karatA huA akelA hI nAnA dezoMmeM paryaTana karane lgaa| usane aba karmoMke nAza karanekI khUba taiyArI kii| apanI zaktiko pragaTa kara vaha bAraha prakAra tapa karane lgaa| 1-anazana-tapake lie vaha pandraha-pandraha dina, eka-eka, do-do tathA cAra-cAra, chaha-chaha mahInAke upavAsa karatA thaa| isalie ki unase utpanna huI taparUpI agni karmarUpI vanako bhasmakara mokSakA sukha de| 2-avamaudarya-tapake lie vaha pAraNAke dina bhI thor3AsA khAkara raha jAtA aura phira dinoM dina AdhA AdhA AhAra ghaTAtA jAtA thaa| jisase ki pramAda-Alasa na bar3ha paaye| ___3-vRttaparisaMkhyAna-tapake lie vaha bar3I bar3I kar3I pratijJAyeM krtaa| kabhI vaha pratijJA karatA ki Aja mujhe corAhepara AhAra milegA to karU~gA, athavA eka hI gharataka AhArake lie jAU~gA / kabhI isase aura koI vilakSaNa hI pratijJA krtaa| usI dazAmeM yadi AhAra mila gayA to kara letA, nahIM to vApisa tapovanameM lauTa aataa|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwwwwww 74 ] sudrshn-crit| wwwwwww 4-rasaparityAga-tapake lie vaha kabhI kevala eka hI anna . khAkara raha jAtA, kabhI koI rasa chor3a detA aura kabhI koI / jisase vikAra na bar3he-indriyoMkI viSaya-lAlasA naSTa ho, aisA AhAra vaha sadA karatA thaa| 5-viviktazayyAsana-tapake lie vaha kabhI sUne gharoM meM, kabhI guphAoMmeM, kabhI vanoMmeM, kabhI masAnoMmeM aura kabhI parvatoMmeM rahatA, jahA~ koI na hotA-jo nirjana-ekAnta sthAna hote / aura kabhI aise bhayaMkara sthAnoMmeM, jahA~ siMha, vyAghra, rIcha, cIte, ger3e Adi hiMsaka jIva rahate, siMhakI taraha nirbhaya-niDara hokara rhtaa| usakA lakSya thA 'dhyAnasiddhi' aura usIke lie vaha saba kucha karatA aura sahatA thaa| 6-kAyakleza tapake lie vaha varSA samaya vRkSoMke nIce dhyAna krtaa| Upara mUsaladhAra pAnI varasa rahA hai, bar3I pracaMDa havA baha rahI hai aura vRkSa viSele sApa, bicchU Adi jIvoMse yukta ho rahe haiN| aisI bhayaMkara jagahameM jahA~ acchAse acchA himmata-bahAdura bhI eka kSaNa nahIM raha sakatA, vahA~ vaha mahInoM ekAsanase gujAra detaa| zItake dinoMmeM jaba kar3akar3ATa ThaMDa par3atI, vRkSa jhulasa jAte, zarIra tharathara kA~pane lagatA, usa samaya vaha zarIrase saba mAyAmamatA chor3akara naMge-zarIra kAThakI bhA~ti khar3A hokara dhyAna krtaa| so vaha bhI khule maidAnameM yA nadI athavA tAlAba Adike kinaaroNpr| garmIke dinoMmeM jaba khUba garamI par3atI, parvatoMke U~ce zikhara usa
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI tapasyA / [ 75 garamIke mAre tapakara Agase lAla ho jAte, sAre zarIrase pasInA nikalane lagatA, usapara havAse ur3I dhUla A-Akara cAroM orase giratI, pyAsake mAre galA sUkhane lagatA, aura hRdaya chaTa-paTAne lagatAjahA~para eka minaTake lie ThaharanekI kisIkI himmata na par3atI, vahA~ sudarzanasA dhIravIra mahAtmA mahInoM bitA detA aura kaSToMkI kucha paravA na karatA-bar3I zAntike sAtha unheM sahatA / yaha kAyakleza-tapa bar3A hI duHsaha hai, para sudarzanamunikA dhyeya thA ananta sukha-mokSakI prApti aura pApoMkA nAza / isalie vaha ina sabako bar3I dhIratAke sAtha saha letA thaa| yaha huA chaha prakArakA bAhya tapa aura isI taraha chaha hI prakArakA abhyantara tapa hai| abhyantara tapa jisa lie kiyA jAtA hai vaha kAraNa yogiyoMko pratyakSa hai| yaha tapa bar3A duHsaha hai, jinakA hRdaya Darapoka hai, ve ise dhAraNa nahIM kara skte| yaha karmarUpI vanako jalAneke lie dAvAnalake samAna hai| yogI loga kama-zatruoMkI zAntike lie ise dhAraNa karanA apanA kartavya samajhate haiN| ___ sAdhu loga yadyapi bar3I sAvadhAnI rakhate haiM ki unase koI prakAra pramAda na bana jAya / tathApi yadi daivI-ghaTanAse unake vratoMmeM koI doSa laga jAya, to unakI zuddhike lie ve prAyazcitta lete haiN| prAyazcittase unake saba vrata-AcAraNa nirdoSa hokara parama zuddha ho jAte haiM / yaha pahalA prAyazcita-tapa hai| dUsarA vinaya-tapa hai / usake lie vaha samyagdarzana, samyarajJAna, samyakcAritra aura samyaktapa aura inake dhAraNa karanevAle
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 / sudrshn-crit| pavitra tapasviyoMkA mana-vacana-kAyakI zuddhipUrvaka vinaya karatA / isa vinaya-guNake prabhAvase use saba vidyAyeM siddha hogaI thIM, jo saMsArake padArthokA jJAna karAneke lie dIyekI bhA~ti haiN| tIsarA vaiyAvRtya-tapa hai| isake lie vaha apanese jo tapa, dhyAna, yoga aura guNoMmeM adhika the, unakI bar3e harSake sAtha jitanI apanemeM zakti hotI usake anusAra vaiyAvRtya krtaa| jisase ki use bhI unake samAna zaktiyA~ prApta hoM / isa tapake prabhAvase use bar3I zakti prApta hogaI thii| usase vaha kaThinase kaThina tapa karanemeM kabhI pIchA paga na detaa| usakA ratnatraya jo saba siddhiyoMkA denevAlA hai, bar3A nirdoSa-nirmala hogayA thaa| ___cauthA svAdhyAya-tapa hai| isake lie vaha apramAdI, jitendrI sudarzana sadA svAdhyAyameM lIna rahatA thaa| svAdhyAyake pA~ca bheda haiM, so vaha kabhI svayaM zAstroMkA adhyayana karatA, kabhI apanese adhika jJAniyoMse apanI zaMkAoMkA samAdhAna karatA, kabhI tattvajJAnakA vAra vAra manana yA ciMtana karatA-usapara vicAra karatA, kabhI pAThako zuddhatAke sAtha ghokhatA aura kabhI mithyA mArgako dUra karane aura satyArtha mArgako pragaTa karaneke lie dharmakA pavitra upadeza karatA / yaha pA~coM prakArakA svAdhyAya ajJAnarUpI andhakArako naSTa karanevAlA hai / ise niraMtara karate rahanese sAdhuoMkA citta svapnameM bhI apane dhyAnase nahIM DigatA aura vairAgyameM bar3A hI sthira ho jAtA hai| pA~cavA vyutsarga-kAyotsarga-tapa hai / isake lie vaha kAThakI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI tpsyaa| [77 bhA~ti nizcala hokara ekAnta sthAnameM nAnA prakAra kAyotsarga krtaa| pandraha pandraha dina, mahInA mahInA vaha dhyAnameM khar3A hI rahatA / isa tapake prabhAvase vaha saMsAra-viSaya-bhoga-sambandhI sukhoMmeM bar3A hI nirmohI hogayA thaa| yaha tapa karmoMkA jar3amUlase nAza karanevAlA hai| chaThA dhyAna nAmA tapa hai / dhyAnake cAra bheda haiN| ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna, aura zukladhyAna / isameM ArtadhyAnake bhI cAra bheda haiN| pahalA aniSTa-saMyoga nAma ArtadhyAna, arthAt jisa vastuko mana nahIM cAhatA usake naSTa honekA vAra vAra ciMtana karate rahanAvaha kaba naSTa hogI / dUsarA iSTa-viyoga nAma ArtadhyAna, arthAt jise mana cAhatA hai usakI prAptike lie ciMtana karate rahanA / tIsarA rogase honevAlA ArtadhyAna hai| roga-janita kaSTakA cintana karanA, adhIra honA, ronA-dhonA Adi / cauthA nidAna nAma ArttadhyAna hai / nidAna arthAt AgAmI viSaya-bhogAdikakI icchAkaranA, usakA vicAra krnaa| yaha artadhyAna bar3A hI burA aura puNyakarmakA nAza karanevAlA hai / sudarzanane ise zubha dhyAna dvArA jar3amUlase naSTa kara diyA thA / isalie usake nirmala hRdayako isa ArtadhyAnane svapnameM bhI na chuu-paayaa| isI prakAra raudradhyAnake bhI cAra bheda haiN| pahalA hiMsAnanda-raudradhyAna arthAt hiMsAmeM Ananda maannaa| dUsarA mRSAnaMda-raudradhyAna, arthAt jhUTha bolanemeM Ananda maannaa| tIsarA steyAnanda-ArtadhyAna, arthAt corI karane meM Ananda mAnanA / cauthA parigrahAnanda-ArtadhyAna, arthAta bhogopabhogakI vastuoMkI rakSAkA cintana karanA aura usameM Ananda mAnanA / isa dhyAnameM sivA kaSTake sukhakA nAma nhiiN|
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ] sudrshn-crit| wwwwwww yaha bar3A burA dhyAna hai / para sudarzanane apane nirmala AtmApara isakA tanika bhI asara na hone diyA / so ThIka hI haisAmAnya yogiyoMke mahAnatameM bhI jaba yaha kucha hAni nahIM kara sakatA taba sudarzanase mahAyogIke atyanta zuddha AtmApara yaha kaise apanA prabhAva DAla sakatA hai ! ye ArtadhyAna aura raudra dhyAna bure haiM, isalie chor3ane yogya haiN| aura dharmadhyAna tathA zukladhyAna Atma-kalyANake parama sAdhana haiM, isalie grahaNa karane yogya haiM / ukta donoM dhyAnoMkI bhA~ti inake bhI cAra cAra bheda haiN| dharmadhyAnake cAra bhedoMmeM pahalA AjJAvicaya-dharmadhyAna, arthAt sarvajJa bhagavAnne jo satyArtha pratipAdana kiyA aura kama buddhi honeke kAraNa yadi vaha samajhameM na Ave to usapara vaisA hI vizvAsa kara vAra vAra vicAra krnaa| dUsarA apAya vicaya-dharmadhyAna, arthAt karuNAI antaHkaraNase, hA ! mithyAmArgapara calate hue ye saMsArI jIva kava sumArgapara calane lagegeM, isa prakAra mithyAmArgake apAyanAzakA bAra vAra ciMtana karanA / tIsarA vipAkavicaya-dharmadhyAna, arthAt jJAnAvaraNAdi karmoMke phalapara vAra vAra vicAra karanA / cauthA saMsthAnavicaya-dharmadhyAna, arthAt lokake saMsthAnakA-AkAra-prakArakA ciMtana karanA / yaha dharmadhyAna utkRSTa dhyAna hai, sukhakA denevAlA hai, dharmakA samudra hai aura sarvArthasiddhi paryanta le jAnevAlA hai| mahAyogI sudarzana apane yogoMko roka kara isa dhyAnako karatA thaa| ___ isake bAda usane apane manako nirvikalpa aura parama vairAgI banAkara apramattaguNasthAnameM zukladhyAnake pahale pAye pRthaktvavitarka
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakI tpsyaa| [ 79 vIcArakA dhyAna karanA AraMbha kiyaa| yaha dhyAna Atmatattvako prakAzita karaneke lie ratnamayI dIpakake samAna hai aura karmarUpI vanake jalAneko Agake samAna hai| zukladhyAnake zeSa rahe tIna pAyoMko Age pUrNa kara sudarzana mokSake kAraNa kevalajJAnako prApta karegA / isa dhyAnake dvArA hRdayameM bar3A hI apUrva Ananda utpanna hotA hai aura pApakarmokA kSaNamAtrameM nAza hotA hai| . yaha jinabhagavAnke dvArA kahA gayA aura Antarika krodha, mAna, mAyA, rAga, dveSa, Adi zatruoMkI zaktiko nAza karanevAlA chaha prakArakA parama abhyantara tapa hai / mahAtapasvI sudarzana ise karmazatruoMke nAzArtha pratidina dhAraNa krtaa| isase usakA antaraMga bar3A hI pavitra hogayA thaa| maMtrakI zaktise jaise sarpa sAmarthyahIna ho jAte haiM- kATa nahIM sakate aura kATe bhI to unakA jahara nahIM car3hatA, usI taraha isa tapa dvArA sudarzanake karma bar3e hI azakta hogaye the-apanA kArya ve kucha na kara pAte the| usa tapake prabhAvase sudarzanakI Atma-zakti khUba bar3ha gaI, use kaI RddhiyA~ prApta ho gaI, jo ki mokSa-mArgakI sahAyaka thiiN| sudarzana saMsArake prANI mAtrameM mitratAkI bhAvanA bhAtA, apanese adhika guNadhArI muniyoMmeM Ananda manAtA, rogAdike kaSTase duHkha pA rahe jIvoMpara karuNA karatA aura apanese vaira karanevAle pApI logoM meM samabhAva rakhatA / ina pavitra bhAvanAoMko vaha sadA bhAtA rahatA thaa| isalie usake hRdayameM rAga-dveSAdi doSoMne svapnameM bhI sthAna na paayaa| kintu usake nirmala hRdayameM ratnamayI dIpakake samAna eka prakAzamAna
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 ] sudarzana-carita / pavitra dhyAna-jyoti, jo mokSa-mArgameM pahu~cAnevAlI hai, sadA jalA karatI thii| ____ isa prakAra cAritra aura vratoMkA jisane dhAraNa kiyA, dharma aura zukladhyAnameM apane AtmAkA sthiratAse lagAyA, indriyoM aura kAmadevako parAjita kiyA, saba doSAMko naSTa kiyA, saMsArakI carama sImA prApta kI aura jo guNoMkA samudra kahalAyA vaha sudarzana mokSamArgameM jaya lAbha kare / use maiM namaskAra karatA hU~, vaha merI AtmazaktiyoMko bar3hAve / vratoMke dhAraNa karanese saba guNa prApta hote haiM aura Atmahita hotA hai| buddhimAn loga vratoMkA Azraya isIlie prApta karate haiM ki inase ziva-vadhUkA sukha prApta hotA hai| aise vratoMke lie maiM bhaktise namaskAra kastA huuN| merI yaha zraddhA hai ki vratoMko chor3akara sukhasampattikA denevAlA aura koI nahIM hai| ina vratoMkA mUla hai kriyA-cAritra / aise vratoMmeM maiM apane cittako lagAtA hU~ aura vratoMse prArthanA karatA hU~ ki ve merI sadA rakSA kreN| - sudarzana aura vimalavAhana munirAja mujhe apane apane guNa pradAna kareM, mokSa-lakSmIko prApta karanekA prayatna karate haiM, jo dhyAnake dvArA saba pAparUpI viSako naSTa kara jJAnarUpI samudrake pAra pahu~ca cuke haiM, jo zIlavata Adi uttama uttama guNoMse yukta haiM aura dharmAtmA jana jinakI sadA pUjA-prazaMsA karate haiN| una parama vItarAgI munirAjoMko merA namaskAra hai|
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ [81 saMkaTapara vijy| sAtavA~ pariccheda / saMkaTapara vijy| svadarzanako Adi lekara jitane dhIravIra antaHkRta kevalI hue-kaSTa sahate sahate mRtyuke antima samayameM jinhoMne kevalajJAna prApta kara mokSa lAbha kiyA una munirAjoMka meM namaskAra karatA hU~ / ve mujhe bhI apane jaisI zakti aMdAna kreN| sudarzana aneka dezoM aura zaharoMmeM vihAra karatA aura sastemeM par3anevAle tIrthoM kI yAtrA karatA calA jAtA thaa| dharmameM usakI buddhi bar3I dRr3ha hogaI thii| vaha calate samaya jamInako dekhakara bar3I sAvadhAnIse calatA-aise uddhatapanese vaha kabhI pA~va nahIM dharatA, jisase jIvoMko kaSTa phuNce| use kabhI to AhAra mila jAtA aura kabhI na bhI milatA / milanepara na vaha qhuzI manAtA aura na milanepara dukhI hotaa| usake bhAvoMmeM yaha mahAn samabhAvanA utpanna hogaI thii| vaha sadA mana-vacana-kAyase vairAgya-bhAvanAkA vicAra karatA rhtaa| paramArtha sAdhanameM usakI bar3I tatparatA thii| vaha bar3A hI vItarAgI aura nispRha mahAtmA thaa| yaha saba kucha honepara bhI usakI eka mahAn uccAkAMkSA thii| vaha yaha ki-mokSake lie vaha bar3A utkaNThita thaa| ___sudarzana dhIre dhIre pATaliputra (paTanA ) meM phuNcaa| vahA~ zrAvakoMke bahuta ghara the| eka dina vaha AhArake lie niklaa|
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89. ] sudarzana-carita / rAstemeM jAtA huA vaha isa bAtakA vicAra karatA jAtA thA ki kauna ghara uttama logoMkA hai aura kauna nIca logoMkA / kAraNa sAdhu loga uttama puruSoMke yahIM AhAra lete haiN| sudarzana jo AhAra karatA vaha isalie nahIM ki usakA zarIra puSTa ho, kintu isalie ki dharma-sAdhanAke lie zarIrakA TikA rakhanA vaha Avazyaka jJAna karatA thA / __apanI divya sundaratAse kAmadevako lajAnevAle usa mahAn dhIra yuvA mahAtmA sudarzanako jAte hue usa abhayamatI rAnIkI dAsIne, jisakA ki Upara jikara A cukA hai, dekhaa| usane taba apanI mAlakina devadattA vezyAse kahA-dekho, jisa sudarzana munikI bAbata maiMne tumase jikara kiyA thA, vaha yaha jA rahA hai / aba yadi tuma kucha kara sakatI ho, to karo / itanI yAda dilAte hI devadattAko apanI pratijJAkI bhI yAda ho utthii| usane taba apanI eka dAsIko bulAyA aura use nakalI zrAvikA banAkara sudarzana muniko livA leAneko bhenA / usa duSTinIne jAkara usako namaskAra kiyA aura AhArake lie prArthanA kii| sudarzana khar3A hogyaa| vaha sIdhAsAdA aura zuddha-hRdayI thA; so usane usa duSTinIkI Thaga-vidyAko na jAna pAyA / dAsI muniko devadattAke gharameM le aaii| yahA~se vaha sudarzanako eka dUsare kamaremeM livA legaI aura namaskAra kara usa durAcAriNIne muniko eka paTTepara baiThA diyA / ___ itanemeM devadattA bhI vahA~ Akara pAsa hI rakkhe hue paTTepara baiTha gii| munike sAtha nAnA bhA~ti kuceSTA kara vaha bolI-pyAre,
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkaTapara vijaya / [83 tuma bar3e hI sundara ho, tumhArI isa divya sundaratAko dekhakara becArA kAmadeva bhI zarmindA hotA hai / tumhAre saubhAgya, tejasvitA Adiko dekhakara manameM eka apUrva AnandakA sotA bahane lagatA hai| tuma guNoMke samudra ho| pyAre, bhAgyane tumheM saba kucha diyA hai| tumhArI bhara javAnIkI chaTAyeM chUTakara jidhara ur3atI haiM udhara hI vaha sabako apanI ora khIMcane lagatI haiN| taba maiM jo tumheM itanA pyAra karatI hU~, isapara tumako Azcarya na karanA caahie| tuma itane buddhimAn hokara bhI na jAne kyoM aisI jhaMjhaTameM par3e ho aura itanA kaSTa saha rahe ho| batalAie to isa durdhara tapako karake aura aisA zArIrika kaSTa uThAkara tuma kyA lAbha uThAoge ? aura phira tumako karanA hI kyA hai, jisake lie aisA kaSTa uThAyA jAya / tuma to ina saba kaSToMko chor3akara Anandase yahIM rho| maiMne tumhArI kRpAse bahuta dhana kamAyA hai| mere pAsa sone-javAharAtake bane acche acche gahane-dAgIne haiN| bhogopabhogakI ekase eka bar3hiyA cIz2a hai / acche kImatI aura sundara rezamI vastra haiN| maiM adhika tumase kyA kahU~, mere yahA~ jina vastuoMkA saMgraha hai vaha saMgraha 'eka rAjAke mahalameM bhI na hogaa| isake sivA sarvopari jaise tuma sundara vaisI hI maiM sundrii| bhagavAnne-vidhine ApakI merI bar3I alabelI jor3I milAI hai / yahI dekhakara merA mana tumapara anurakta huA hai| taba pyAre, prArthanAko mAna dekara tuma yahIM rahanA kubUla kro| tuma hama khUba Ananda-bhoga kareMge aura isa jindagIkA majA luutteNge| kyoMki isa asAra saMsArameM eka strI-ratna hI sAra hai| isake
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudrshn-crit| dvArA saba indriyA~ paritRpta hotI haiN| catura puruSoMko isake sAtha sukhopabhoga karanAhI caahie| brahmAjIne saMsArameM jitanI bhogopabhogakI vastuyeM nirmANa kI haiM ve sabastrI aura puruSoMke Anandaupabhogake lie haiN| isalie indriyoMkI tRptike lie ina bhogopabhogoMko, jo jIvanako saphala karanevAle haiM, bhogane hI caahie| aura jo svarga-sukhakA kAraNa yaha tapa hai vaha to bur3hApemeM vAnaprasthAzramameM ghara-bAra chor3akara dhAraNa kiyA jAtA hai| jo samajhadAra loga haiM ve to isI prakAra jaisI jaisI unakI avasthA hotI hai usI prakAra dharma, artha, kAma aura mokSa ina cAra puruSArthoMkA sevana karate haiN| Apako bhI vaisA hI karanA cAhie / devadattAkI ye saba bAteM suna-sunAkara sudarzana munine usase kahA-o be-samajha . mUrSiNI, tUne yaha jo kucha kahA vaha niMdya hai-burA hai| tU strIko ratna kahakara yaha batalAnA cAhatI hai ki saMsArakI saba vastuoMmeM strI zreSTha hai, para terA yaha kahanA satya nahIM-jhUThA hai| kyoMki strI kaisI hI sundara kyoM na ho, para jaba usake sambandhameM vicAra karate haiM taba yaha spaSTa jAna par3atA hai ki usake mukhameM zleSma-kapha, carma, haDDI Adiko chor3akara aisI koI sundara vastu nahIM jise acche loga pyAra kara skeN| striyoMkA udara, jise bar3I bar3I upamAyeM dI jAtI haiM, mala, mUtra, mAMsa, lohU, majjA; haDDI Adi durgandhita aura niMdya vastuoMse bharA huA hai-usameM aisI koI manako haranevAlI cIna nahIM dikhAI par3atI / striyoMke stanoM meM mAMsa aura khUnake sivA koI pavitra vastu nhiiN| unakA yonisthAna,
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkaTapara vijaya / [85 jisase ki sadA mala-mUtrAdi ghRNita vastuyeM bahatI rahatI haiM, niMdya hai, apavitratAkI sAkSAt khAna hai| tUne jina bhogopabhoga vastuoMko kAmiyoMke lie acchA batalAyA, batalA to unameM sAra kyA hai ? aura kauna unameM aisI khUbI hai jo ve tRptikI kAraNa kahI jAya~ ? unakA mu~ha, jise kAmI loga cAhate haiM-cUmate haiM, lArAdise yukta hai aura sadA badabU mArA karatA hai| usakA cUmanA aisA hai jaisA kuttekA murde aura durgandhita zarIrako caattnaa| jo viSaya-lampaTI loga isa zarIra dvArA bhogoMko bhogate haiM aura usameM Ananda mAnate haiM, yadi vicAra kara dekhA jAya to yaha zarIra saba apavitratAoMkA ghara hai| jisake nau dvAroMse sadA mala-mUtrAdi durgandhita vastuyeM bahatI rahatI haiM usa zarIrako bhalA aisA kauna buddhimAn hogA jo khilA-pilA kara pAle aura vastrAbhUSaNoM dvArA sajAve / zarIra AtmAkA zatru hai aura zatruko kitanA hI pAlAposA jAya, para antameM hogA vaha duHkhakA kAraNa hI / yahI hAlata isa zarIrakI hai / ise kitanA hI khilA-pilAkara puSTa karo-kaSTa na dekara ArAma do, para yaha apane svabhAvako na chor3akara nAnA bhA~ti rogoMko utpanna karegA aura kaSTa degA tathA paralokameM durgatimeM pahu~cAvegA / isalie jo samajhadAra haiM-paraloka sudhAranA cAhate haiM ve isa zarIrako tapa dvArA sukhAkara apane manuSya janmako sArthaka karate haiN| jina aneka prakArake bhogoMko bhoga kara bhI kAmI loga jaba tRpta nahIM hue taba una narakoMmeM lejAnevAle bhogoMse satpuruSako kyA lAbha? loga to yaha samajhate haiM ki viSaya
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudrshn-crit| bhogoMse tRpti hotI hai, para ve nahIM jAnane ki kAmAtura loga jyoM jyoM ina bhogoMko bhogate haiM tyoM tyoM unakI icchA adhika adhika bar3hatI hI jAtI hai-unase raMcamAtra bhI tRpti nahIM hotii| yaha kAmarUpI agni asAdhya hai-isakA bujhA denA sahana nhiiN| yaha sAre zarIrako khAkameM milAkara hI chor3atI hai| yaha saba anarthoMkA kAraNa hai| jaise jaise isakA sahavAsa bar3hatA hai, yaha bhI phira usI taraha adhikAdhika bar3hatI jAtI hai| ye bhoga jaharIle sose bhI saikaDoM guNA adhika kaSTa denevAle haiN| kyoMki sarpa to eka janmameM eka hI vAra prANoMko harate haiM aura ye bhoga naraka, tiryaca Adi kugatiyoMmeM ananta vAra prANoMko harate haiM / inheM tU narakoMmeM lejAnevAle. aura donoM janmoMko bigAr3anevAle mahAn zatru smjh| una rogoMkA saha lenA kahIM acchA hai jo thor3e duHkhoMke denevAle haiM, para ina bhogoMkA bhoganA acchA nahIM jo janma janmameM ananta duHkhoMke denevAle haiN| kAraNa, rogoMko zAntipUrvaka sahalenese. to purAne pApa naSTa hote haiM aura bhogoMko bhoganese ulTe naye pApakarma bandha hote haiM aura phira unase durgatimeM duHkha uThAnA par3atA hai| jo mUrkha jana bhogoMko bhogakara apane lie sukhakI AzA karate haiM, samajhanA cAhie ki ve kAlakUTa viSako khAkara cira kAlataka jInA cAhate haiM / para yaha unakI buddhikA bhrama hai| jo kAmase pIr3e gaye loga yaha samajhate haiM ki viSaya-bhogoMse hameM sukha prApta hogA, samajho ki ve zItalatAke lie jalatI huI AgameM ghusate haiN| jisa prakAra gauke sIMga duhanese kabhI dUdha nahIM nikalatA aura sarpameM amRta nahIM
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkaTapara vinaya / [87 hotA usI prakAra viSaya-bhogoM dvArA kabhI sukhakA leza bhI nahIM miltaa| yaha samajhakara jo vidvAn haiM-vicAravAn haiM unheM ucita hai ki ve ina AtmAke mahAn zatru viSaya-bhogoMko acche teja vairAgyarUpI khaDgase mArakara sukhake kAraNa tapako svIkAra kreN| aura devadattA, tUne jo yaha kahA ki tapa bur3hApemeM karanA cAhie, so bhI ThIka nahIM / terA yaha kahanA mithyA hai aura apane tathA dUsaroMke duHkhakA kAraNa hai| kyoMki kitane to becAre aise abhAge haiM ki ve garbhahImeM mara jAte haiM aura kitane paidA hote hote mara jAte haiN| kitane bAlapanameM mara jAte haiM aura kitane kumAra avasthAmeM mara jAte haiN| kitane javAna hokara mara jAte aura kitane kucha DhalatI umarameM hI mara jAte haiN| agni sukhe kAThake Dherake Dhera jaise jalAkara khAka kara detI hai usI taraha yaha durbuddhi kAla bAlaka, yuvA, vRddha AdikA khayAla na kara sabako mautake mukhameM DAla detA hai / yaha pApI kAla pratidina na jAne kitane bAlaka, javAna aura bUDhoMko apane sadA jArI rahanevAle Agamanase mArakara miTTImeM milA detA hai / isalie kAlakA to koI nizcaya nahIM ki vaha kisIko to mAre aura kisIko na mAre; kintu usake lie to AjakA paidA huA baccA aura sau barasakA bUr3hA bhI samAna hai| taba jo kAlase Darate haiM una buddhimAnoMko cAhie ki ve taparUpI dhanuSa car3hAkara ratnatrayamayI bANoM dvArA kAlarUpI zatruko pahale hI naSTa krdeN| kucha loga yaha vicArA karate haiM ki Atmahitake lie tapa dhAraNa to karanA cAhie, para vaha javAnImeM nahIM, kintu bur3hApemeM; aise loga bar3e mUrkha haiN|
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ mudarzana-carita / kAraNa, ve to vicArate hI rahate haiM aura kAla kSaNabharameM unheM uThA le ur3atA hai| yaha Ayu, jise hama bhramase sthira samajha rahe haiM, hAthakI u~galiyoMke chidroMse girate hue pAnIkI taraha kSaNa kSaNameM naSTa ho rahI hai, indriyA zithila par3atI jA rahI haiM aura javAnI vilIna hotI jAtI hai| isalie jabataka ki zarIra svastha hai-nIroga hai, indriyoMkI zakti nahIM ghaTI hai, buddhi barAbara kAma de rahI hai aura saMyama, vrata, upavAsAdimeM barAbara prayatna hai tabataka isa moharUpI yoddhAko aura sAtha hI kAma tathA viSayoMko naSTakara svarga-mokSakI prAptike lie jitanA zIghra bana sake tapa grahaNa karalenA ucita hai| yahI saba jAnakara aura yaha samajhakara, ki mauta sirapara savAra hai, apane Atma-kalyANake lie yogI loga tapa aura yogAbhyAsa dvArA indriyoMke viSayoMko naSTakara AtmahitakA mArga dharma-sAdhana karate haiN| sudarzana munike isa prakAra samajhAnepara devadattA niruttara hogaI / jaise nAgadamanI nAmaka auSadhise nAgina nirviSa ho jAtI hai| yaha sahI hai ki devadattA sudarzana muniko kucha uttara na de sakI, para usakI IrSA pahalese koI hanAra guNI bar3ha gaI / phira usane sudarzanako sirpha yaha kahakara, ki tumhArI yaha umara tapa yogya nahIM, tapa tuma bur3hApemeM dhAraNa karanA, uThA kara apane palaMga para, jisapara ki eka bar3A narama gaddA bichA huA thA, liTA liyA aura kAma-sukhake lie vaha unake sAtha aneka prakArakI vikAra ceSTAyeM karane lgii| devadattAko isa prakAra upasarga karate dekhakara sudarzanane saMnyAsa lekara pratijJA kI ki yadi isa upasargameM mere prANa cale jAya taba to maiM apane Atmahitake
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkaTapara vijaya / [ 9 lie abhIse jIvana paryanta anazana-prata dhAraNa karatA hU~ aura kahAcit daivayogase prANa baca jAya~ to maiM pAraNA kruuNgaa| yaha pratijJA kara sudarzana munine zarIrase moha chor3a diyA aura kAThakI taraha nizcala hokara apaneko bhagavAnke dhyAnameM lgaayaa| yaha dekhakara duSTinI devadattAne munike sthira manako vicalita karane, unake brahmacaryako naSTa karane aura apane kAma-sukhakI siddhike lie unapara upadrava karanA zurU kiyA / kAma-vAsanAse atyanta pIr3ita hokara usane apane zarIra parake saba vastroMko utAra diyA aura naMgI hokara vaha munike galese lipaTa gii| unake zarIrako apane hAthoMke bIcameM lekara unase lipaTa kara vaha senapara so rahI / itane para bhI jaba muniko vaha vicalita na kara sakI taba usane aura bhI bhayaMkara vikAra ceSTAyeM karanA AraMbha kii| vaha kabhI munikI upastha indrIko apane hAthoMse apane guhya aMgameM rakhatI, kabhI unake hAthoMko apane stanoMpara rakhatI, kabhI unake mu~hameM apanA apavitra mu~ha detI, kabhI vikAroMkI gulAma banakara naMgI hI unake sundara zarIrapara jA par3atI aura kAma-vAsanAse aneka vikAra ceSTAye karatI aura kabhI unake naMge zarIrako apane zarIrapara liTA letI / ityAdi kAmarUpI agniko bar3hAnevAlI nAnA duzceSTAoMko usane apane mu~ha, stana, hAtha, yoni Adi dvArA kiyA, kaTAkSa kiyA, hAva-bhAva-vilAsa kiyA, khUba manohara AvAjase gAyA, nAcA, siMgAra kiyaa| matalaba yaha ki unake brahmacarya-vratako naSTa karaneke lie usameM jitanI zakti thI, usane vezyA-yogya vikAroMke karanemeM koI bAta uThA na
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ .90 ] sudarzana-carita / rakkhI-munipara ghoratara upadrava kiyaa| jise dekha kAmI loga apanI kabhI rakSA nahIM kara skte| isa mahAn duHsaha upasargameM bhI sudarzana merusA acala banA rhaa| usane apanI vairAgya bhAvanAko bar3hAneke lie taba apane pavitra hRdayameM isa prakAra vicAra karanA zurU kiyA / ve nirmala vicAra usakI mana-vacana-kAyakI kriyAoMko rokanemeM bar3e sahAyaka hue| usane vicArA-ye vezyAyeM pApakI khAna haiN| inheM nIca U~cake sAtha viSaya-sevanakA vicAra nhiiN| zaharakI gaTarameM jaise mala-mUtra bahatA hai usI taraha inake yahA~ nIcase nIca puruSa Ate rahate haiM / taba bhalA, aisI nIca ina vezyAoMko kauna buddhimAn sevegaa| jo nIca ina madya-mAMsa khAnevAlI vezyAoMke sAtha viSaya-sevana karate haiM unake zarIrase apane zarIrakA sambandha karAte haiM, usa samaya jo parasparameM zvAsozvAsakA saMmizraNa hotA hai, usase una logoMke khAne-pIne AdikA koI vrata-niyama nahIM bana sktaa| inake sAtha sambandha karanese jo garbha rahatA hai usase una vyabhicArI logoMke kulakA nAza hotA hai, kalaMka lagatA hai aura sAtoM vyasanoMkA ve phira sevana karane lagate haiM / isa vezyA-sevanake pApase yaha to huI isa lokameM hAni aura paralokameM ve viSaya-lampaTI ghora duHkhoMke denevAle narakoMmeM jAte haiN| isa prakAra vezyAoMke doSoMpara vicAra kara sudarzana munine apane manako vairAgyarUpI dRr3ha kavacase Dhaka liyA aura saMkalpa rahita utkRSTa AtmadhyAnameM use lagAkara Apa merusA sthira
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkaTapara vijaya / [ 91 hogayA-saba kriyA-karmase rahita ho vaha bar3I sthiratAse dhyAna karane lagA / dhanya mahAtmA sudarzana ! devadattA unheM phira usI taraha dhyAna-nizcala dekhakara IrSAse duHkha denevAle kAmavikAroMke karaneko taiyAra hogaI aura munise bolI-suno, maiM tumase antima bAta kahatI huuN| yadi tuma merI bAta na mAnoge to maiM aba aisA ghora upadrava karU~gI ki usase tumhArI jAna hI calI jaaygii| isapara sudarzana kucha na kahakara dhyAna karate rahe / unheM kucha na kahate dekhakara devadattAne unase aneka prakAra kAmake bar3hAnevAle vacana kahe, unakI guhyendrIko apane hAthoMse uttejita kara kAmako bar3hAnevAlI nAnA bhA~ti vikAra ceSTAye kI aura manamAnI burI-bhalI sunAI / isa prakAra koI tIna dina aura tIna rAtataka usane jitanA usase banA, munipara upasarga kiyA, unheM duHsaha kaSTa diyaa| para sudarzanane parvatake samAna sthira ho ina saba duHsaha pariSahoMko sahA- mahAtapasvI, mahAmanA sudarzana aise samaya bhI rattIbhara apane dhyAnase na cle| devadattAne sudarzanako itanA kaSTa diyA usase na to unheM usapara kucha dveSa huA aura na usakI kAma-sukha sambandhI bAtoMse unheM kisI prakArakA rAgabhAva-prema huaa| unhoMne dveSa yA prema sambandhI kaluSatAkA hRdayameM vicArataka bhI na Ane diyaa| ve madhyastha bane rhe| isase unake hRdayakI jo nirmalatA thI vaha Atma-dhyAnake sambandhase bahuta hI bar3ha gii| sudarzanako aisA sthira acala dekhakara devadattA udvigna to bahuta huI, para vaha usa agnikI taraha, jo tRNa rahita jamInapara
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudazana-carita / 'par3I kucha kara nahIM sakatI, sudarzanakA kucha kara na sakI / jisakI itanI dhIratA, jisakA mana itanA avikArI usa mahAtmAkA duSTa puruSa vA vikAra-vaza huI vezyA kyA kara sakatI hai / yaha saMbhava hai ki kabhI daivayogase parvata jala jAya~, para yaha kabhI saMbhava nahIM ki yogiyoMkA nirvikalpa mana vikAroMse cala jAya / ve mahAtmA dhanya haiM aura ve hI saMsArameM pUjya haiM jinakA mana duHsaha parISaha yA kaSToMke Anepara bhI na calA / sudarzanakI isa sthiratAne devadattAke abhimAnako naSTa kara diyaa| vaha socane lagI, yaha bar3A dhIrajavAn hai-ise maiM kisI taraha vicalita nahIM kara sktii| ise maiM aba apane gharase bAhara bhI kaise karU~gI ? isa vicArake sAtha use eka yukti suujhii| rAtakA samaya to thA hI aura muni bhI zarIrakA moha chor3akara AtmadhyAna kara rahe the, so isa yogako acchA samajha devadattA muniko kandhepara uThAye gharase nikalI aura caukannI ho idhara udhara dekhatI huI jalatI citAse bhayaMkara masAnameM le-jAkara usane unheM kAyotsarga dhyAnase khar3A kara diyaa| isa prakAra apane Atmabalase jisa mahAtmA sudarzanane devadattA dvArA kiye gaye, brahmacaryako naSTa karanevAle duHsaha kAma-vikAroMpara vinaya lAbha kiyA, aura jo apane mana-vacana-kAyakI kriyAoMko rokakara aisA klavAn bana gayA ki jise parvata bhI vicalita nahIM kara sakate the| yaha jAnakara buddhimAnoMko parISaha-jaya dvArA apanA Atmabala prakaTa karanA caahie| ve arhanta bhagavAn, jo saMsAra dvArA vaMdanIya aura saba jIvoMkA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA nirvaann-gmn| [93 hita karanevAle, saba doSoMse rahita aura sarvotkRSTa haiM; ve siddha bhagavAn , jo utkRSTa guNoMke dhAraka aura anta rahita haiM-jinakA kabhI nAza na hogA; ve AcArya, jo sadA dharma-sAdhanameM tatpara aura paMcAcArake pAlanevAle haiM tathA buddhimAn loga jinheM namaskAra karate haiM; aura ve vidvAn upAdhyAya tathA sAdhu-ye pA~coM parameSThI mujhe apane apane guNa pradAna kareM-mujhe apanA sarIkhA mahAn yogI banAveM / AThavA~ pricched| sudarzanakA nirvANa-gamana / jinhoMne saba kamAko jIta liyA, una parama dhIra aura guNoMke __samudra sudarzana muniko maiM namaskAra karatA huuN| ve mujhe apanI zakti pradAna kreN| devadattA unheM masAnameM khar3A kara calI gii| ve usI taraha sthira-mana, jitendrI aura nirvikAra ho dhyAna karate rahe / isI samaya vaha jo pUrva janmameM abhayamatI rAnI thI aura jisane pahale bhI sudarzana munipara upasarga kiyA thA, vimAnameM baiThI huI AkAza mArgase jA rahI thii| munike Upara jyoM hI usakA vimAna AyA ki vaha munike yoga-prabhAvase Age na bar3ha pAyA-vahIM kIlita ho gayA / vimAnako ThaharA dekha vyantarIko bar3A Azcarya huaa| usane taba vimAnake Thahara jAnekA kAraNa jAnaneke lie
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ -.- ~ ~ / sudarzana-carita / cAroM aura najara daur3AI / use nIcekI ora dikhAI diyA ki saba parigraha rahita, parama guNavAn aura apane zarIratakase moha chor3e hue eka digambara mahAtmA dhyAna kara rahe haiN| unheM dekhate hI vyantarIke krodhakA kucha ThikAnA na rahA / usane ku-avadhijJAnase munike sAtha jisa kAraNa usakI zatrutA huI thI use jAna liyA / use yaha bhI jJAna hogayA ki ina munine merI rati-kAmanAko bhI pUrA nahIM kiyA thA, aura isI kAraNa mujhe maranA par3A thaa| taba usa bairakA badalA cukAneke lie usane munipara upasarga karanA vicArA / vaha AkAzase nIce utarakara sudarzanake pAsa AI aura apanI bar3I DarAvanI krUra sUrata banA munise bolI-sudarzana, mujhe khUba yAda hai ki maiM pUrva janmameM eka rAjarAnI thii| maiMne taba bar3I AzAse tere sAtha saMbhoga-sukhakI icchA kI thI; para tUne apane isa dhIratAke abhimAnameM Akara merI usa icchAkA tiraskAra kiyA thaa| usI duHkhake mAre marakara maiM isa janmameM vyantarI huii| maiMne pahale bhI tujhapara upasarga kiyA thA, para usa samaya kisI devane tujhe mautake mukhase bacA liyA thaa| astu, aba batalA ki isa samaya maiM jo tujhe kaSTa dUMgI, unase terI kauna rakSA karegA ? . isa prakAra kar3e vacanoMke sAtha usa pApinIne munipara upasarga karanA zurU kiyaa| use vikriyARddhi to prApta thI hI, so usane nAnA bhA~tikI bhayAvanI aura kara sUrateM banAkara muniko DarAyA, aneka durvacana kahe, bA~dhA, mArA-pITA / unheM kaSTa denemeM usane koI kamI na rakkhI / usa samaya munike yogabalase devoMke Asana kampita hue| jisa devane sudarzanakA upasarga pahale bhI dUra
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA nirvANa-gamana / [95 kiyA thA vahI apane Asanake kampita honese sudarzanapara phira upasarga huA jAnakara usI samaya vahA~ aayaa| sudarzanakI usane tIna pradakSiNA dI, pUjA kI aura unheM namaskAra kara vaha usa vyantarIse bolA-devI, tujhe ina mahA munipara upasarga karanA ucita nahIM / vaha dharmakA nAza karanevAlA, pApakA khAna, niMdanIya aura narakoMmeM lejAnevAlA hai| jo pApI loga ina muniyoMkI nindA karate haiM, ve narakAdi durgatimeM bhava bhavameM nindAke pAtra hote haiM / jo mUrkha ina nispRha mahAtmAoMko kaSTa dete haiM-duHkha pahu~cAte haiM ve durgatiyoMmeM mahAn duHkha uThAte haiN| aura jo inakA mana-vacana-zarIrase thor3A bhI burA ciMtana karate haiM ve paga-pagapara hajAroM dukhoMko bhogate haiN| devI, yaha saba jAnakara tujhe ina mahAtmAke sAtha zatrutA karanA ucita nhiiN| tU inakI bhakti kara, inake hAtha jor3a jisase terA kalyANa ho| kAraNa jo yogiyoMkI bhakti karate haiM ve usa puNyake udayase saba jagaha saubhAgya, sukha-sampatti prApta karate haiN| jo muniyoMke caraNa-kamaloMmeM apanA mastaka navAte haiM unheM phira indrAdi devataka pUjate haiM-namaskAra karate haiN| aura jo bhavyajana aise yogiyoMke caragoMkI pUjA karate haiM ve sAre saMsAra dvArA pUjya hote haiN| ityAdi guNa-doSa, hAni-lAbha vicAra kara tujhe ucita hai ki inake sAtha IrSA bhAva chor3akara tU apane kalyANake lie inakI bhakti kare / yakSane vyantarIko isa prakAra bahuta samajhAyA, para isase usako raMcamAtra bhI zAnti na huii| kintu usane ulTI lAla Akha kara usa yakSako ghur3akI batAnA cAhA / usakI yaha dazA dekha yakSane socA-duSToMko diyA dharmopadeza
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudrshn-crit| unheM zAnti na pahu~cAkara unakI krodhAgniko aura bhar3akA detA hai| aise logoMko samajhAnA sarpako dUdha pilAneke barAbara hai| yakSane apane kahekA kucha upayoga hotA na dekhakara devIko jarA kar3e zabdoMmeM phaTakArA aura munikA upasarga dUra karaneke lie vaha bolA-pApinI durAcAriNI, munipara jo tUne upasarga karanA vicArA hai, yAda rakha isa mahApApase tujhe durgatimeM jo duHkha bhoganA par3egA vaha vacanoM dvArA nahIM kahA jA sakatA / isalie maiM tujhe samajhAtA hU~ ki tU mere kahanese apane isa durAgrahako chor3a de / yadi tUne aba bhI apane Agrahako na chor3A to phira mujhe bhI tujhe isakA prAyazcitta deneke lie lAcAra ho taiyAra honA pdd'egaa|ab bhI apane bhaleke lie samajha jaa|. vyantarI usakI phaTakArase zAnta na huI, kintu krodhAndha ho usase lar3anako taiyAra hogii| donoMmeM bar3I bhArI lar3AI chidd'ii| donoMhIko vikriyARddhi prApta, taba unake balakA kyA pUchanA ? donoMhIne apanI apanI daivI zaktise aneka naye naye Ayudha AviSkAra kiye, aneka vidyAyeM pragaTa kI aura bhayAnaka lar3AI ldd'ii| unakI yaha lar3AI koI sAta dinataka barAbara calatI rhii| Akhira vyantarIkI zakti zithila par3a gaI / yakSako vinayazrI prApta huii| vyantarI usake sAmane aba Thahara na sakI / vaha bhAga gii| isI samaya mahAyogI sudarzanane yoga-nirodha kara kSapakazreNI ArohaNa kI, jo mokSa jAneke lie nasainI jaisI hai| isake bAda unhoMne AtmAnubhavase utpanna hue aura karmarUpI vanako bhasma karanevAle zukladhyAnake pahale pAyekA nirvikalpa nirAnandamaya hRdayameM dhyAna
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA nirvANa-gamana / karanA zurU kiyaa| isa dhyAnake balase paramAnanda svarUpa sudarzanake bahutasI karma-prakRtiyoMke sAtha sAtha mohanIya karmakA nAza ho gyaa| isa prakAra mohazatru para jayalAbha kara inane zIlarUpI kavaca dvArA apane AtmAko DhakA aura guNasenAko liye ye cAritrarUpI raNa-bhUmimeM utare / yahA~ ye upazamarUpI hAthIpara car3hakara dhyAnarUpI khaDgako hAthameM liye karmazatruoM para vijaya karaneke lie eka vIra' yoddhAse zobhane lage / yahA~ inane bar3I zIghratAke sAtha uchala karapariNAmoMko unnata kara eka aisI chalA~ga mArI ki dekhate dekhate atyanta durlabha aura kevalajJAnake kAraNa kSINakaSAya nAmake guNasthAnako prApta kara liyaa| phira zeSa bace eka yogake dvArA zuddha hRdayase dUsare zukladhyAna ekatvavitarka-avicArakA, jo maNimaya dIpakakI taraha prakAza karanevAlA hai, inane dhyAna kiyaa| isa dhyAnake balase bAkI bace tIna ghAtiyA karmoMkA bhI inhoMne nAza kara diyaa| jaise rAjA apane zatruoMko naSTa kara detA hai| isa prakAra tresaTha karmaprakRtiyoMkA nAza kara sudarzanane AtmazatruoM para vijaya-lAbha kiyA / isI samaya isa apUrva vijaya-lAbhase lokAlokakA prakAzaka, jagatpUjya aura mukti-sundarIke mukha dekhaneko kAca jaisA kevalajJAna inheM prApta hogyaa| isIke sAtha inheM nau kevalalabdhiyA~ prApta huii| ve ye haiM anantajJAna, anantadarzana, anantadAna, dharmopadeza kRta anantalAbha, puNyase honevAlA puSpavRSTi Adi rUpa anantabhogasamavazaraNa siMhAsanAdirUpa anantaupabhoga, jisakI zaktikA pAra nahIM aisA anantavIrya, kSAyikasamyaktva aura candramAke samAna nirmala yathAkhyAtacAritra /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 ] sudarzana-carita / prApta hue isa kevalajJAnake prabhAvase sahasA svargake devoMke Asana kampita hue, mukuTa vinamra hue, mahaloMmeM phUloMkI varSA huI, nAnA bhA~tike bAje bje| inake sivA aura bhI kitane hI Azcarya hue| ina Azcaryose cAroM kA yake devoMne antaHkRta kevalI sudarzanako kevalajJAna huA jAna liyA / taba unhoMne aMjali jor3akara bhagavAnko parokSa hI namaskAra kiyA aura unake jJAnakalyANakI pUjanako ve taiyAra hue| indrane taba pahale hI bhagavAnke virAjaneko gaMdhakuTIke racanekI kuberako AjJA kI / indrakI AjJAse kuberane Akara eka bhavya aura sundara suvarNamaya gandhakuTI banAI / usameM usane nAnA bhA~tike sundara sundara ratnoMkI jar3AI kI / dhvajA, siMhAsana, chatra, cavara Adi dvArA use vibhUSita kiyaa| mAnastaMbhoMkI racanA kii| bhagavAnke dvArA bhavyajana dharma lAbha kareM, saMsArake jIvoMkA kalyANa ho yaha usakA uddezya thA / isake bAda saba devagaga apane apane vimAnoMpara car3hakara divya vaibhavake sAtha jaya-jayakAra karate, gAte bajAte aura dasoM dizAoMko zabdamaya karate bhagavAn sudarzanake kevalajJAnakI pUjAke lie aaye| unake sAtha unakI deviyA~ bhI AI / unakA dharmaprema unake Anandamaya prasanna ceharese TapakA par3atA thA / bhagavAn jahA~ gaMdhakuTIpara virAje the, vahA~ Akara pahale hI unhoMne gaMdhakuTIkI tIna pradakSiNA kI aura phira saba zarIra jhukA bhagavAnko paMcAMga namaskAra kiyaa| isake bAda unhoMne bar3I bhaktike sAtha
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA nirvaann-gmn| [99 suvarNa-ratnamayI jhArImeM bhare jala, malayAgiri candana, motiyoMke akSata, kalpavRkSoMke phUla, amRtake bane naivedya, maNimaya pradIpa, dazAGga dhUpa, sundara aura sugandhita phala Adi svargIya dravyoM dvArA bhagavAnke caraNa-kamaloMkI pUjA kI, phUloMkI varSA kI, nRtya kiyA, gAyA, bajAyA aura khUba Ananda-utsava mnaayaa| unakA pUjA dravya, unakA gIta saMgIta dekhakara logoMko Azcarya hotA thaa| unakI sabhI bAteM nirupama thiiN| bhaktike vaza hue ve saba devagaNa pUjana pUrI hue bAda bhagavAnko namaskAra kara unakI stuti karane lage __ bhagavana, Apa dhanya hai| ApakI yaha adbhuta dhIratA hameM Azcarya paidA kara rahI hai| Apa ananta kaSToMke jItanevAle mahAn parvata haiN| prabho, Apa hI pUjyoMke pUjya, guruoMke guru, jJAniyoMke jJAnI, devoMke deva, yogiyoMke yogI, tapasviyoMke tapasvI, tejasviyoMke tejasvI, guNiyoMke guNI, vijetAoMke vijetA, aura pratApiyoMke pratApI haiN| svAmI, Apa hI hamAre manorathoMke pUre karanevAle aura divya rUpake dhArI haiM; saMsArake svAmI aura bhavyajanoMke hitameM tatpara rahate haiM; kevalajJAnarUpI netrase yukta aura saMsArameM Anandake bar3hAnevAle haiM; saba devagaNa tathA cakravartI Adi mahA puruSoM dvArA pUjya aura bhavyajanoMko saMsAra-samudrase pAra karanevAle parama bandhu haiN| bhagavan, Apa hI hameM indriya-sukha evaM ziva-sukhake denevAle haiN| prabho, Apake samAna upasargokA jItanevAlA dhIra isa samaya saMsArameM koI nahIM / nAtha, yahI kyA kintu ApameM to ananta guNa haiN| unakA varNana gagadhara bhagavAn taka to kara hI nahIM sakate taba hamase
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 ] sudrshn-crit| alpajJoMkI, jo eka bahuta hI sAdhAraNa jJAna rakhate haiM, kyA clii| kRpAke bhaMDAra, yahI samajha hamane ApakI stutike lie adhika kaSTa uThAnA ucita na samajhA / Apa guNoMke samudra haiM, ananta-cAritra aura ananta-sukhake dhAraka haiM, divyarUpI aura paramAtmA haiM-sabase utkRSTa haiM, mukti-sundarIke svAmI aura Andake denevAle haiN| isalie bhaktipUrvaka Apake caraNa kamaloMko hama namaskAra karate haiN| guNasAgara, hamane jo ApakI stuti kI vaha isa AzAse nahIM ki Apa hameM saMsArakI uccase ucca dhana-sampatti, aizvarya-vaibhava deM; kintu hama cAhate haiM ApakI sarIkhI Atmazakti, jisake dvArA mokSa-mAgako sukha-sAdhya banA skeN| kRpAkara Apa hameM yahI zakti bhIkhameM deM, yaha hamArI sAnurodha sAnunaya Apase vAra vAra prArthanA hai| devatA loga isa prakAra bhagavAnkI stuti-prArthanA kara dharmopadeza sunaneke lie bhagavAnke cAroM ora baiTha gaye / tava bhagavAn sanmArgakI pravRttike lie divyavani dvArA dharmatatvakA, jisameM ki saba padArtha garbhita haiM, upadeza karane lge| ve bole-bhavyajano, tuma Atmahita karanA cAhate ho, to ina viSayarUpI coroMko naSTakara dharmakA pAlana karo / yaha dharma svarga aura mokSa-lakSmIkI prAptikA vazIkaraNa maMtra hai| isa dharmake do bheda haiN| pahalA yatidharma aura dUsarA zrAvakadharma yA gRhasthadharma / zrAvakadharma sukha-sAdhya hai aura svargakA kAraNa hai / munidharma kaSTa sAdhya hai aura sAkSAt mokSakA kAraNa hai| munidharmameM kisI prakArakA AraMbha-sAraMbha, baNija-vyApAra nahIM kiyA jaataa|
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA nirvANa-gamana / [101 vaha sarvathA niSpApa hai, paramotkRSTa hai, sArarUpa hai aura sukhakA sasudra hai| samyagdarzanake sAtha sapta vyasanakA tyAga, ATha mUlaguNoMkA dhAraNa, bAraha vratoMkA pAlana aura gyAraha pratimAoMkA grahaNa, yaha saba zrAvakadharma hai| zrAvakadharma eka dezarUpa hotA hai| ekadezakA matalaba yaha hai ki jaise brahmacaryavrata donoM hI dharmomeM dhAraNa kiyA jAtA hai| gRhasthadharmakA pAlana karanevAlA apanI strIke sAtha saMbandha kara sakatA hai, para munidharmakA pAlaka strI mAtrakA tyAgI hotA hai| isI prakAra ahiMsAvata satyavrata, acauryavrata, parigraha-parimANavata AdimeM samajhanA caahie| isake sivA munidharmameM aura bhI kaI vizeSatAye haiN| ukta bAtoMke sivA zrAvakadharmakI aura bhI kaI bAteM haiM / aura ve zrAvakoMke lie Avazyaka haiN| jaise apanI AyuSyake bar3hAnevAlI jinabhagavAnkI pUjA karanA, nigrantha guruoMkI bhakti pUrvaka upAsanA-sevA karanA, jainazAstroMkA svAdhyAya karanA, vrata-saMyamakA pAlanA, bAraha prakAra tapa dhAraNa karanA aura AhAradAna, auSadhidAna abhayadAna tathA jJAnadAna ina cAra dAnoMkA denA / ye chaha grahasthoMke nityakarma kahalAte haiM / isa zrAvaka dharmako jo samyadarzana sahita pAlana karate haiM ve sarvArthasiddhikA sukha lAbha kara kramase mokSa jAte haiN| ___ munidharma mahAn dharma hai| isameM teraha prakAra cAritra, aTThAIsa mUlaguNa, caurAsI lAkha uttaraguNa aura bAraha prakAra tapa dhAraNa
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 ] sudarzana-carita / kiyA jAtA hai| mana-vacana- kAmakI kriyAoMko rokA jAtA hai, aura uttama-kSamA, uttama-mArdava Adi dharmake dasa parama lakSaNoMkA pAlana kiyA jAtA hai| mokSakA sAkSAt prApta karAnevAlA yahI dharma haiM / ise saMsAra-zarIra-bhogAdise sarvathA moha chor3e hue muni hI dhAraNa kara sakate haiM / jo ratnatraya-samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrake dhArI isa yati-dharmako dhAraNa karate haiM ve saMsAra-pUjya hokara antameM mokSa lakSmIke svAmI hote haiN| jina zAsanameM sAta tatva kahe gaye haiN| ve haiM-jIva, ajIva, Asrava, bandha, saMvara, nirjarA aura mokSa / inakA yathArtha zraddhAna samyagdarzanakA kAraNa hai / inakA saMkSepa svarUpa isa prakAra hai____ jIva use kahate haiM-jisameM cetanA-jAnanA aura dekhanA pAyA jaay| jo vyavahArase dasa prANoM aura nizcayase cAra prANoMkA dhAraka ho, upayogamaya ho, anAdi ho, apane karmokA kartA aura bhoktA ho tathA ananta guNoMkA dhAraka ho / ___ajIva use kahate haiM jisameM cetanA-dekhanA-jAnanA na pAyA jaay| isake pA~ca bheda haiM / pudgala, dharma, adharma AkAza aura kAla / pudgala vaha hai-jisameM sparza, rasa, gandha aura varNa ye cAra bAteM hoN| dharma vaha hai-jo jIva aura pudgaloMko calanemeM sahAyatA de| jaise machalIko jl| adharma vaha hai jo ukta donoM dravyoMko ThaharAnemeM sahAyatA de| jaise rAstAgIrako vRkSoMkI chaayaa| AkAza use kahate haiM-jo saba dravyoMko sthAna-dAna de / kAlake do bheda haiN| vyavahArakAla aura nishcy-kaal| vyavahAra-kAla varSa, mahInA, dina, prahara,
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA nirvANa-gamana / [103 ghar3I, miniTa, saiMkeMDa-Adi rUpa hai| aura nizcaya-kAla parivartana rUpa hai| vaha pudgalAdi dravyoMke pariNamanase jAnA jAtA hai| arthAt unakI jo samaya samayameM jIrNatA navInatA rUpa payArye badalA karatI haiM ve hI 'nizcayakAla koI khAsa dravya hai', aisI vizvAsa karAtI hai| Atrava-mithyAtva, avirata, pramAda, kaSAya, Adi dvArA jo karma Ate haiM vaha Asrava hai / yaha saMsArameM jIvoMko ananta kAla taka bhramaNa karAtA hai| bandha-karma aura AtmAkA parasparameM ekakSetrarUpa honA bandha hai| jaise dUdhameM pAnI milA denese una donoMkI pRthak pRthak sattA nahIM jAna par3atI / bandhake-prakRtibandha, pradezabaMdha, sthitibandha aura anubhAgabandha aise cAra bheda haiN| yaha bandha saba duHkhoMkA kAraNa hai| saMvara-Atma-dhyAna, vrata, tapa Adi dvArA kake Agamanako roka deneko saMvara kahate hai| yaha mokSakA kAraNa hai, isalie ise prApta karanekA yatna karanA caahie| nirjarA-pUrvasthita karbhIkA thor3A thor3A kSaya honeko nirjarA kahate haiN| isake do bheda haiM / savipAkanirjarA aura avipaaknirjraa| karma apanA phala dekara jo naSTa ho vaha savipAkanirjarA hai aura tapasyA dvArA jo karma naSTa kiye jAyeM vaha avipAkanirjarA hai| ___mokSa-AtmAke sAtha jo karmokA sambandha ho rahA thA usakA sarvathA naSTa ho jAnA- AtmAse karmokA sadAke lie sambandha chUTa jAnA vaha mokSa hai| karmokA sambandha chUTanese AtmA atyanta zuddha ho jAtA hai| phira kabhI usake sAtha karmokA
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 ] sudarzana-carita / sambandha nahIM hotaa| isa avasthAmeM AtmA ananta guNakA dhArI ho jAtA hai / ina sAta tatvoMke zaMkAdi doSa rahita zraddhAnako samyagdazana kahate haiN| yaha samyagdarzana mokSa prApta karanekI pahalI sIr3hI hai| padArthokA jaisA svarUpa hai use vaisA jAnanA samyagjJAna hai| yaha jJAna saMsArase ajJAnarUpI andhakArako naSTa karanevAlA dIpaka hai / hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla Adi pA~ca pApoMke chor3ane tathA pA~ca samiti aura tIna guptike pAlanako samyakcAritra kahate haiN| isa prakAra samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra ina tInoMko vyavahAra ratnatraya kahate haiN| yaha saba prakArake abhyudaya aura riddhi-siddhikA denevAlA hai| isake phalase AtmA sarvArthasiddhi lAbha karatA hai| yaha huA vyavahAra ratnatraya / aura nizcaya ratnatrayakA svarUpa isa prakAra hai / . jJAnI puruSa ananta guNamaya apane AtmAkA jo hRdayameM zraddhAna karate haiM vaha nizcaya samyagdarzana hai, kevalajJAnasvarUpa siddha samAna AtmAkA jo anubhava karate haiM-use jAnate haiM vaha nizcaya jJAna hai aura parama-Anandake samudrarUpa apane AtmAkA hRdayameM AcaraNa karate haiM--para padArthoMmeM rAga-dveSa karate hue AtmAko usa orase haTA kara apane ApameM sthira karate haiM vaha nizcaya samyak cAritra hai / yaha nizcaya ratnatraya usI bhavase mokSa prAptikA kAraNa aura bAhya cintAoMse rahita saba guNoMkA sthAna hai| isa prakAra ratnatrayake do bheda honese mokSamArgake bhI do bheda hogye| mokSakI icchA karanevAleko yaha ratnatraya dhAraNa karanA cAhie / yaha muktistrIkA eka mahAn vazIkaraNa hai / mohakA nAza kara jo bhavyajana
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA nirvANa-gamana / [ 105 mokSako gaye aura jAya~ge ve isI do prakArake ratnatraya dvArA / ise chor3akara mokSa jAnekA aura koI mArga nahIM hai / yaha jAnakara buddhimAnoMko isa indriyoMke svAmI moha-zatrukA nAza kara Atmahitake lie do prakArakA ratnatraya dhAraNa karanA caahie| isa prakAra sudarzana kevalIke mukha-candramAse jhare dharmAmRtako pIkara deva aura nara bahuta santuSTa hue| usa samaya kitane hI bhavyajanoMko mokSa-mArgakA svarUpa jAnakara vairAgya hogyaa| unhoMne mohakA nAza kara pavitra jinadIkSA grahaNa krlii| kitanoMne bhagavAnke dvArA dharmakA svarUpa sunakara dharmasiddhi aura mokSake lie aNuvrata Adi vratoMko dhAraNa kiyaa| kitanI vikinI striyoMne upacAra-mahAvrata grahaNa kiyA / kitanIne zrAvikAoMke vrata liye / kitane pazuoMne bhI bhagavAnke dvArA bodhako prApta hokara dharma prAptike lie kAlalabdhike anusAra apane yogya vratoMko grahaNa kiyA / kucha devoM, kucha manuSyoM, kucha deviyoM aura kucha striyoMne candramAke samAna nirmala samyaktvako hI dhAraNa kiyA / usa vyantarIne bhI bhagavAnke mukhase dharmarasAyanakA pAna kara halAhala viSake samAna mithyAtvako mana-vacana-kAyase chor3a diyaa| apanI AtmAkI bar3I nindA kara usane bhagavAnke caraNoMko namaskAra kara mokSa prAptike artha mana-vacana-kAyakI zuddhipUrvaka samyagdarzana grahaNa kiyA / aura jo vaha abhayamatIkI dhAya tathA vezyA thI una sabane sudarzana kevalIke mu~hase dharmakA upadeza sunakara apane pApakarmapara bar3A duHkha pragaTa kiyA-apanI unhoMne bar3I nindA kI
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] sudarzana-carita / www wimmmmmmmmmmmmwwwnwww. Isake bAda devatoM, cakravatiyoM, vidyAdharoM Adi dvArA sevanIya sarvajJa sudarzana munike caraNoMko namaskAra kara una sabane apane apane yogya vrata grahaNa kiye| sudarzanakI strI manoramA sudarzanako kevalajJAna huA sunakara apane putrake manA karanepara bhI dharma-siddhike lie sudarzana kevalIke pAsa AI / unheM namaskAra kara usane bhagavAnkA upadeza sunA / usase use bar3A vairAgya hogyaa| usane mokSa prAptikI kAraNa jinadIkSA svIkAra krlii| isake bAda sudarzana kevalI bhavyajanoMko bodha dene aura mokSamArgakA pracAra karaneke lie cAroM saMghoMke sAtha nAnA deza aura nagaroMmeM vihAra karane lge| una lokanAtha bhagavAnne apane dharmopadezAmRtase aneka janoMko santuSTa kiyA, anekoMko mokSamArgameM lagAyA, anakoMko anamola ratnatrayase vibhUSita kiyA, anekoMko jagatkA hita karanevAle samyagdarzana aura samyagjJAna ye mahAn ratna diye, anekoMko dharma-ratna diyA aura anakoMko tapa-ratna diyaa| isa prakAra saba saMsArake jIvoMko mahAn dAna dekara bhagavAn sudarzana kalpavRkSakI taraha zobhAko prApta hue| antameM bhagavAnne yoga-nirodha kara dharmopadeza karanA chor3a diyA aura ziva-sukhakI prAptike lie caudahavA~ guNasthAna prApta kara ni:kriya avasthA dhAraNa karalI / isake bAda ve zukla yAnake tIsare pAyeko chor3akara antima vyuparatakriyAnivRtti nAma dhyAna karane lge| yaha dhyAna karma-zatru aura zarIrAdikakA nAza karanevAlA tathA mokSakA
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudarzanakA nirvANa-gamana / [ 107 prApta karAnevAlA hai / isa dhyAnake pahale samayameM bhagavAnne bahattara prakRtiyoMkA nAza kiyA aura antima samayameM teraha prakRtiyoMkA / isa prakAra sudarzana kevalI bhagavAnne saba karma aura tInoM zarIrakA nAza kara ananta-darzana Adi ATha zreSTha guNoMko prApta kiyaa| ve saMsAra vandanIya hue / pauSa sudI paMcamIko bhagavAnne, svabhAvase U~cekI ora jAnevAle eraMDake bIjakI taraha Urdhvagamana kara mokSa lAbha kiyA / vahA~ ve siddha bhagavAn nitya, apane AtmAnandase prApta hue, ghaTa-bar3ha rahita, bAdhA-hIna, nirupama, atIndriya, duHkharahita, aura anya dravyoMkI sahAyarahita lokAgra-bhAgakA ananta-sukha bhogate haiM aura ananta kAlataka bhogeMge / indrAdika devatoM, vidyAdharoM cakravartiyoM tathA bhogabhUmimeM utpanna logoMne jo sukha bhogA, jo sukha ve bhogate haiM tathA Age bhogeMge usa saba sukhako milAkara ikaTThA kara denepara bhI vaha siddhoMke eka samayameM bhoge hue sukhakI bhI tulanA nahIM kara sktaa| usa sukhakA zabdoM dvArA varNana nahIM kiyA jA sakatA / vaha vacanoMke agocara hai / pahale jo dhAtrIvAhana Adi rAjA loga muni hue the unameM kitane tapa dvArA karmoMkA nAzakara mokSa cale gye| kitane apanI zaktike anusAra kI huI tapasyAse saudharma svargase lekara sarvArthasiddhi gaye / kitanI zuddha samyagdarzanako dhAraNa karanevAlI AryikAyeM tapake prabhAvase niMdya strIliMgakA nAzakara saudharma svargameM gaI; / kitanI acyuta svargako gaI / kitanI acyuta svargameM deva huI aura kitanI usI svargameM sukha denevAlI deviyA~ huii|
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 ] sudarzana-carita / xxxwww isa prakAra namaskAra-garbhita kevala eka arhanta bhagavAnke nAmasmaraNarUpa padake prabhAvase arthAt ' Namo arahaMtANaM' isa padake dhyAnase eka subhaga nAma gvAlA dUsare janmameM jagakA Adara-pAtra, bar3A bhArI dhanI, dharmabuddhi aura mukti-strIkA pyArA sudarzana huaa| jo saMsArake buddhimAnoM dvArA stuti kiyA gayA, jo ananta guNoMkA samudra huA aura jo mukti-vadhUkA pyArA premI banA usa sudarzanako maiM namaskAra karatA hU~; vaha mujhe zivakA denevAlA ho / ___manuSya aura devoM dvArA kiye gaye upadravoMse jo calAyamAna na hokara parvata samAna tapameM acala banA rahA aura jisane kaivalya prAptakara mukti lAbha kI vaha sudarzana mujhe zakti de / jo saMsArameM parama sundara kAmadeva, dhIra, dakSa aura pratApI huA, jisane saba pariSahoM-kaSToMpara vijaya prApta kI usa sudarzanako paramArtha siddhike lie maiM vandanA karatA huuN| kevalajJAnake samaya jinheM indra, nAgendra, narendra, Adine vibhUSita kiyA, jinakA janma vaizyakulameM huA, jo bar3e dharmAtmA aura divya sundaratAse yukta the, jo ananta guNoMke samudra aura mahA balavAn the, jo bar3e hI pavitra the aura jinane karma-parvatako tapa-vajrase tor3akara nirvANarUpI sukha-ratna prApta kiyA una muni-zreSTha sudarzanako maiM namaskAra karatA hU~ aura unakI stuti karatA huuN| ve mujhe apanIsI zakti deN| ____ isa prakAra bhaktise jinakI maiMne stuti kI, jisane caMcala striyoMpara asAdhAraNa vinaya prApta kara apanI dRr3ha cAritratA pragaTa kI, jo
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sudarzanakA nirvANa-gamana / [109 karmokA nAzakara mokSa gaye, aneka guNoMse yukta ve sudarzana yogirAja mujhe-jisameM karmokA nAza vaha mauta, duHkha-rahita mokSa, darzana-jJAnacAritrakI vizuddhatA karanevAle apane guNa aura mokSa jAneko apanI zakti, ye saba bAteM deN| mere (sakalakIrtike ) dvArA racA gayA yaha pavitra aura kalyANakA karanevAlA sudarzana mahAmunikA caritra isa pRthvItalameM vidvAnoM dvArA vRddhiko prApta ho-isakA khUba pracAra ho| satra saMsAra jinakI stuti karatA hai ve bhukti-muktiko denevAle tIrthakara, satpuruSoMko saba siddhike denevAle aura utkRSTa ananta siddha parameSThI, paJcAcAra pAlanameM tatpara AcAryagaNa, jJAnake samudra upAdhyAya aura pApa nAza karanevAle sAdhujana ye saba maMgala kareM-sukha deN| jo vicArazIla ziva-siddhike artha isa nirdoSa caritrako par3heMge yA dUsaroMko sunAveMge aura jo ise vidhipUrvaka suneMge ve puNyase anantasukha prApta kreNge| ___ isa sudarzana caritrake zlokoMkI saMkhyA saba milAkara jor3anese nausau (900) hai|
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaincritmaalaa| isameM jainAcAryoMke banAye acche saMskRta grantha hindI bhASAmeM anuvAda karAkara prakAzita kiye jAte haiN| ATha Ane praveza phI jamA karAke sthAyI grAhaka honevAleko isake saba grantha paunI kImata meM diye jAte haiN| grantha taiyAra hote hI sthAI grAhakoMko vI0pI0 se bheja diye jAte haiN| abataka isameM nimna grantha prakAzita ho cuke haiM: nemi-puraann| ___ isameM bAvIsaveM tIrthaGkara neminAtha bhagavAnkA pavitra caritra aura rAjakumArI rAjImatIkI karuNa-kathA bar3I sundaratAse likhI gaI hai| par3hate par3hate hRdaya bhara AtA hai| prasaGgavaza isameM kRSNa aura unake vIra-putra pradyumna kumArakA bhI sundara caritra likha diyA gayA hai| ekavAra par3hanA AraMbha karanepara phira pUrA kiye binA chor3aneko mana nahIM caahtaa| saMskRta bhASAse hindImeM bar3A sarala anuvAda huA hai| kImata sAdI jilda do rupyaa| pakkI kapar3ekI savA do rupyaa| sudrshn-crit| 'zIla ' pAlanevAloMmeM sudarzanakA nAma vizeSa ullekha yogya hai| sudarzana bar3A hI dRr3ha nizcayI thaa| kAmI striyoMne usapara bar3e bar3e ghora upasarga kiye, para sudarzana unase vilkula na DigA / zIlake prabhAvase, usapara kiyA gayA talavArakA vAra motiyoMkA hAra bana gyaa| devatoMne usako puujaa| zIla dharmameM dRr3ha karaneke lie sudarzanacarita bar3A uttama grantha hai / saMskRta parase nayA hI anuvAda karake chapAyA gayA hai / kImata nau Ane /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ cndrprbh-crit| mahAkavi-zrIvIranandi AcAryakRta / isameM AThaveM tIrthakara zrIcandraprabha bhagavAnkA pavitra aura manohara carita likhA gayA hai / saMskRta sAhityameM 'candraprabha-carita' ucca koTikA kAvya hai / isameM prasaMgAnusAra zRMgAra, vairAgya, vIra, karuNA-Adi sabhI rasoMkA bar3I khUbIke sAtha varNana kiyA gayA hai| bar3I hI manoraMjanakI sAmagrI hai| abataka yaha kevala saMskRta bhASAmeM hI thA; para eka mahAkavike banAye zreSTha kAvyakI sundara aura manomohaka varNana zailIkA rasapAna hindIke pAThaka bhI kara sakeM, isalie hamane eka acche vidvAn dvArA isakA hindI anuvAda karAkara prakAzita kiyA hai| yaha vidyArthiyoMke lie bhI bar3e kAmakI vastu bana gaI hai| isake dvArA ve mUlagranthake bhAvoMko bar3I saralatAse samajha skeNge| anuvAda bar3A sundara aura sarala huA hai| kImata sAdI jildakA 1) ru0 aura kapar3ekI pakkI jildakA 1 / ) ru0 / bhaktAmara-kathA-( maMtrayaMtra sahita ) isameM pahale bhaktAmarake mUla zloka, phira hindI padyAnuvAda, bAda mUlakA khulAsA bhAvArtha, phira bhaktAmarake maMtroMko siddha karanevAloMkI 33 sundara kathAyeM, isake bAda antameM maMtra, Rddhi aura unakI sAdhanavidhi tathA ar3atAlIsa hI zlokoMke ar3atAlIsa yaMtra, isa prakAra yojanA karake sarva sAdhAraNake lAbhArtha yaha grantha chapAyA gayA hai| thor3IsI pratiyA~ rahI haiN| mUlya savA ru0| samyakatva-kaumudI-yaha jaina-kathA-sAhityakA sundara grantha hai| isameM samyakttva prApta karanevAloMkI ATha manohara aura dhArmika
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAyeM haiN| yaha hindIbhASAmeM anuvAda hokara abhI hI prakAzita huA hai| isakI sarala aura sundara bolacAlakI. saMskRta bhASAdvArA vidyArthIgaNa bhI lAbha uThA sakeM, isalie ise saMskRta sahita chapAyA hai| kImata sAdI nilda 1-), kapar3ekI pakkI jildakA 1 / 8) / nAgakumAra-carita-nAgakumAra kaisA karttavya-parAyaNa puruSaratna thA / kaisA paropakArI aura zUravIra thaa| isa bAtakA bar3I acchI tarahase isa pustakameM varNana hai| kImata chaha Ane / yazodhara-carita--isameM yazodhara mahArAjakA carita bar3I sundaratAse likhA gayA hai| isake par3hanese hRdayameM karuNArasakA pravAha baha uThatA hai| kImata cAra aanaa| zreNika-caritasAra-zreNikacaritakI uttamatA aura usakI kathAkI sundaratA sabapara pragaTa hai| svalpa mUlyameM sarva sAdhAraNake lAbhArtha hamane brahmacArI nemidattake saMskRta 'zreNikacaritasAra' kA yaha hindI anuvAda prakAzita kiyA hai / mUlya tIna aanaa| pavanadUta kAvya-ujjainake rAjA vijayanarezakI strI sutArAko eka vidyAdhara harakara le gayA thaa| usIke AdhAra para yaha racA gayA hai| kImata cAra aane| sukumAla-caritasAra-sukumAla kuarakA carita bar3A sundara hai| usIkA sAra yaha hai| kImata Der3ha AnA / isake sivA aura saba prakArake jainagrantha hamAre yahA~ sadA vikrIke lie taiyAra rahate haiN| nIce patese ma~gA liyA kiijie| patA-hindI-jainasAhitya prasAraka kAryAlaya, candAvAr3I, giragAva-bambaI
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
_