Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ C5Yd SVARSTY samyA-varzana-jJAna-cAritrALi mokSamArga: 1 zrI navatattva prakaraNa sArtha artha, vivecana, yaMtrAdi sahita 5 VAY VAY : prakAzaka : (sadgata zeThazrI veNIcaMda suracaMda saMsthApita) zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA ane zrI jaina zreyaskara maMDaLa - mahesANA kiMmata rUA.36=00 chApelI kiMmatathI vadhAre kiMmata levI nahi. blmul
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa --jJAna-caritrA mokSamA namo rihaMtApa | zrI navatatva prakaraNa sArtha artha, vivecana, yaMtrAdi sahita - - : prakAzaka: (sadgata zeThazrI veNIcaMda suracaMda saMsthApita) zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA ane zrI jaina zreyaskara maMDaLa - mahesANA vira saM. 2532 I.sa. 2006 vi.saM. 2062 AvRtti: 10mI nakala: 5,000 kiMmata rUA. 36=00 chApelI kiMmatathI vadhAre kiMmata levI nahi.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbaMdha A jagat ghaNA ja citra-vicitra banAvavAnuM je rIte che, te rIte jo ke jJAnI puruSoe tene pUrepUruM joyuM che - jANyuM che. chatAM tenuM pUrepUruM varNana AjasudhImAM koI karI zakyuM nathI, hAlamAM koI karI zakatuM nathI, ane bhaviSyamAM koI karI zakaze nahIM. topaNa, sarvajJa zrI vItarAga prabhue upadezelA ane zrI gaNadhara bhagavaMtoe racelAM zrI jaina zAstromAM judI judI aneka daSTiothI jagannAM judAM judAM mULatattvo, teno vistAra, ane ekaMdara jaganI tamAma ghaTanAono khyAla ApavA prayatna karavAmAM Avyo che. temAMnI eka daSTi e che ke jenAM "mokSamArga, AdhyAtmika jIvana, AtmAnA vikAsano mArga, AtmakalyANano rasto" vagere nAmo che. te daSTithI paNa AkhuM jagatuM mULa navatattvomAM samAveza pAmI jAya che jeno vistAra jaina zAstromAM ghaNo ja samajAvyo che. paraMtu sAdhAraNa buddhinA bALa jIvone temAM barAbara samajaNa na paDI zake mATe pUrvanA koI upakArI AcArya mahArAjAe ApaNA mATe A saraLa nAnakaDuM prakaraNa racI ApeluM che. mahesANA juna 2006 DaoN. maphatalAla je. zAha saMvata : 2062 asADa onararI sekreTarI (c) sarva hakka prakAzakane svAdhIna (prAptisthAno zrI jaina zreyaskara maMDaLa zrI jaina zreyaskara maMDaLa sTezana roDa The. bAbu bilDIMga mahesANA-384001 pAlItANA-364270 : mudrakaH bharata prinTarI kAntilAla DI. zAha nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rIlIka roDa, amadAvAda-1. phonaH 22194798
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA sinora nivAsI mAstara caMdulAla nAnacaMda pAse khAsa lakhAvelA navatattva prakaraNanA vistarArthanA keTalAka sudhArA-vadhArA sAthenI bahAra paDelI chaThThI AvRtti uparathI navamI AvRtti khalAsa thavAthI te uparathI A dazamI AvRtti bahAra pADavAmAM Ave che te saMkSepa ke vistArathI navatattvanuM rahasya samajavA mATe A pustaka lokapriya thatuM jAya che, e spaSTapaNe samajI zakAya che. navatattvo A citra-vicitra ghaTanAothI bharapUra saMsAra ane jagatnI goThavaNa tathA racanA kevA prakAranI che ? e eka adbhuta koyaDo ukelavAne aneka buddhizALI mahAtmA puruSoe jiMdagInI jiMdagI arpaNa karIne prayatna karyo che. bhAratanA prAcIna darzanakAroe te koyaDAno judI judI rIte ukela karavA prayatno karela che. temaja jainadarzananA praNetA mahAnuM bahAnuM tIrthakaroe paNa teno ukela karyo che. bhAratanA prAcIna darzanakAroe jagatuno ane jIvanano koyaDo kevI rIte ukelyo che? te prathama vicArIe. pachI jainadarzana viSe jaNAvIzuM. cAvaka darzana 1. A darzana eka ja vAta kare che ke -"A jagatmAM pRthvI, pANI, agni, vAyu ane AkAza A pAMca bhUto ja jagannAM mULa tattvo che. AtmA, puNya, pApa, paraloka, evuM kAMI che ja nahi. khAvuM, pIvuM, lahera karavI, eka bIjAnA svArtha jALavavA, karArothI baMdhAIne manuSyoe rahevuM. pAMca bhUtonA samUhamAMthI madirAmAMthI madanazaktinI jema prANIomAM prANacaitanya-zakti pragaTa thAya che. ane teonA nAza sAthe caitanyazaktino paNa nAza thAya che. je kAMI pratyakSa dekhAya che, te ja jagat che, svarga, naraka vagere kAMI ja nathI. dharma-adharma ke dhArmika kriyAo jevuM kAMI nathI." A darzananA sthApanAra bRhaspati kahevAya che. tenuM nAma cArvAka darzana-nAstika darzana kahevAya che. 1. vedAMta darzana tyAre vedAnta darzana ema kahe che ke-"e pAMca bhUto vagere je kAMI jagamAM jovAmAM Ave che, te badhuM ema ne ema meLa vagaranuM nathI. te badhAmAM brahma
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI navatattva prakaraNa nAmanuM eka mahattvanuM tattva che, ke jenI sAthe AkhuM jagat saMkaLAyeluM che, eTaluM ja nahIM, paNa kharI rIte brahma pote ja ApaNane A jagat svarUpe bhAse che, vAstavika rIte brahma sivAya kAMI ja nathI. je kAMI bhAse che, te svapnanI sRSTinI jema kevaLa jUTho bhAsamAtra che. e bhAsa UDI jAya, ane AtmA ane jagat badhuMya kevaLa brahma rUpe bhAse eTale basa. e ja mokSa. brahma nitya ja che." A darzananAM bIjAM nAmo-uttara mImAMsA ane advaitavAda kahevAya che. A darzananuM valaNa jaganA tamAma padArthonA ekIkaraNa tarapha che. 2. vaizeSika darzana A darzana kahe che ke-"badhuM brahmamaya ja che, ane A je kAMI dekhAya che te kAMI ja nathI, e te vaLI gaLe UtaratuM haze? A badhuM je kAMI dekhAya che, te 6-7-tattvamAM vaheMcAyela che. dravya, guNa, kriyA, sAmAnya, vizeSa, samavAya, e che athavA abhAva sAthe sAta tattvomAM vaheMcAyela che. Ama najare dekhAtI vastuo-tenA bheda-prabheda, tathA citra-vicitratA ane aneka jAtanA pratyakSa anubhavo e saghaLuM kAMI ja nathI, ema kahevAya? mANasa khAya che, pIe che, vaLI bhUkha lAge che. e badhuM zuM kAMI ja nahIM? nA. ema nahIM paNa badhuMya che." A darzananA pravartakanuM nAma kaNAdatraSi kahevAya che. tenuM bIjuM nAma uluka darzana paNa che. ane tenA cha padArthone hisAbe SaDulukya nAma che. tathA pAzupata darzana paNa kahevAya che. A darzana Izvarane jagakartA mAne che. A darzananuM valaNa jagatanuM pRthakkaraNa karavA tarapha che. 3. nyAya darzana 1. pramANa (pramANa rUpa jJAnanuM kAraNa). 2. prameya (pramANathI jANavA yogya) 3. saMzaya (saMdeha-anizcita jJAna) 4. prayojana (sAbita karavA yogya) 5. dAMta (banneyane kabUla dAkhalo) 6. siddhAnta (banneyane kabUla nirNaya) 7. avayava (parArtha anumAnanAM aMgo) 8. tarka (nirNaya mATe ciMtana) 9. nirNaya (nizcaya)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 10. vAda (vAdI-prativAdInI carcA) 11. jalpa (vAdIne jItavA prapaMcabharI vANI) 12. vitaMDA (sAmA pakSanA dUSaNa ja kADhavA) 13. hetvAbhAsa (khoTA hetuo) 14. chaLa (UMdho artha karI harAvavAno prayatna) 15. jAti (nirdoSa hetune sadoSa batAvavo) 16. nigrahasthAna (khaMDana yogyavAdInI gaphalata bhUla) 5 e soLa padArthonA jJAnathI tattvajJAna thAya che. ane tattvajJAna thavAthI mokSa maLe che. A darzana paNa "Izvara jagat kartA che, anaMta AtmAo sarva vyApaka che. AtmAmAM jJAna utpanna thatuM baMdha paDe, te mokSa" mAne che. A darzananA praNetA gautama gotrIya akSapAda RSi che. vaizeSika darzana ane A darzana lagabhaga maLatA Ave che. vaizeSikanAM dravyo vagereno samAveza prameyanA vibhAgomAM A darzana kare che. tyAre AtmadravyanA jJAna guNanA bhedomAM u52nA 16 padArthono samAveza vaizeSika darzana kare che. A darzananuM mukhya valaNa tarkazAstranuM vijJAna 2jU ka2vA tarapha che. 4. jaiminIya darzana A darzana kahe che ke--"koInI racanA agara (apauruSeya)pramANa-bhUta vedomAM je yajJAdi kriyAo batAvela che, te pramANe vartavuM, e ja jIvanano sAra che. vedomAM parasparavirodhI vAto jaNAya che. te kharI rIte virodhI nathI. mAtra tenA artho ane Azayo barAbara samajavA prayatna karavAmAM Ave, to tenI dareka vAto saMgata che.' ema kahI, teo vedonuM prAmANya siddha karavAne mATe aneka yuktiprayukti samajAve che. ane yajJAdi kriyAo upara ja khAsa bhAra mUke che. sarvajJapaNuM temaja Izva2kartRtvane A darzanavALA mAnatA nathI. AnuM bIjuM nAma pUrva mImAMsA darzana kahevAya che. tenA praNetA jaimini muni che. A darzananuM valaNa zAstra pramANanA vijJAnane khUba majabUta rIte khIlavavA tarapha jaNAya che. mImAMsaka-UMDo vicAra karanAra. 5. sAMkhya darzana A darzanakAro pacIsa tattvo mAne che. "puruSamAMthI sattva, rajas ane
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI navatattva prakaraNa tama e traNa guNamaya prakRti utpanna thAya che. prakRtimAMthI mahattattva eTale buddhitattva utpanna thAya che. temAMthI ahaMpaNArUpa ahaMkAra utpanna thAya che. ahaMkAramAMthI 5 jJAnendriya (sparzanA, rasanA, ghANa, cakSu, zrotra, e 5 karmendriya (pAyu-gudA, upastha-strI-puruSa cihana, mukha, hAtha, paga) mana, ane 5 tanAtrA (varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda) utpanna thAya che. pAMca tanmAtrAmAMthI 5. bhUta (pRthvI, pANI, agni, vAyu, AkAza) utpanna thAya che. - puruSa caitanyamaya che. prakRti kAMIka caitanyamaya ane kAMIka jaDarUpa che. prakRti ane puruSanI gaDamathala e ja jagat ane baMnenA judApaNAnuM bhAna, te mokSa. AtmA sarvavyApI, nirguNa, sUkSma ane caitanyarUpa che, paNa jJAnayukta nathI. kAraNa ke buddhitattva to prakRtimAMthI utpanna thAya che. baMdha, mokSa prakRtino svabhAva che, puruSano nathI." sAMkhyo Izvarakartutva mAnatA nathI. A darzananA praNetA kapila muni kahevAya che. A darzananuM valaNa jaDa-cetanarUpa jaganI Uthala-pAthalanuM ekadhAruM dhoraNa samajAvI, ekIkaraNa ane pRthakkaraNano krama samajAvavA tarapha che. 6. yogadarzana A darzana "yogavidyAnI aneka jAtanI prakriyAnA sevanathI kaivalya prApta thaI mokSa maLe che." ema kahI yogavidyAnI aneka prakAranI prakriyA samajAve che. AtmAnuM caitanya svIkAre che. Izvarakatva mAne che. ane lagabhaga sAMkhya darzananAM tattvo svIkAre che. mATe te sAMkhya darzanamAM antargata gaNAya che. cArvAka pachI batAvelA A cha darzano veda ane upaniSado vagere vaidika sAhityane anusaranArA che. cArvAka, bauddha ane jaina e traNeya darzano avaidika ane svataMtra darzano che. cha darzananI saMkhyA be rIte pUrI karavAmAM Ave che. 1. "(1) sAMkhya, (2) yoga, (3) pUrva mImAMsA, (4) uttara mImAMsA, (5) nyAya, (6) vaizeSika" e cha vaidika darzano athavA (1) jaina, (2) sAMkhyayoga), (3) mImAMsA (pUrva ane uttara). (4) nyAya (nyAya ane vaizeSika), (5) bauddha, (6) cArvAka A rIte paNa cha darzanonI gaNatarI che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA cArvAka sivAya badhAM darzano Astika che. jainadarzana tattvajJAna rUpa che, ane bIjAM dareka darzano eka eka vijJAnarUpa che. bauddha darzana 7 1. 5 saMsArI skaMdho=1luM duHkha tattva. (2) vedanA (1) vijJAna (3) saMjJA (4) saMskAra 2. 5 dUSaNo=2juM samudaya tattva (1) rAga (2) dveSa (5) kaSAya (3) moha (4) IrSyA 3. pAMca skaMdhonA kSaNavinAzIpaNAnI bhAvanA=vAsanA, 3 huM mArga tattva. 4. nirvikalpa dazA. 4thuM mokSa tattva. bauddhadarzana-"mokSa zUnyarUpa che. dareka vastu kSaNavinAzI che. AtmA, paramANu dizA, kALa, Izvara vagere nathI" ema mAne che. pAMca skaMdho kSaNavinAzI che. A cAra Arya satyo kahevAya che. 5 indriyo, 5 viSayo, mana, ane 1 dharma e 12 Ayatanane paNa tattva mAne che. (5) rUpa bauddha darzananuM valaNa mAtra vairAgya ta2pha mukhyapaNe jaNAya che. chatAM madhyama mArganA upadezane lIdhe e dharma tarapha saraLatA, sagavaDo ane kaThoratA vagaranI tapazcaryAne lIdhe jainasamAja vadhAre kheMcAyo hato. jainonI bAra bhAvanAomAM A tattvono lagabhaga samAveza thaI jAya che. 1. jainadarzana 1. nAmo--A darzananAM Arhata darzana, jainadarzana, syAdvAda siddhAnta, anekAntadarzana vagere aneka nAmo che. 2. praNetA--A darzananA praNetA rAga-dveSa rahita sarvajJa-kevaLI tIrthaMkaro ja hoI zake che. 3. jagat svarUpa nirUpaNa-- A darzananA jaganA svarUpanuM aneka judAM judAM dRSTibiMduothI nirUpaNa kare che. 1. padArtha vijJAnanI dRSTithI, dhArmika jIvananI dRSTithI, vikAsavAdanI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zrI navatattva prakaraNa dRSTithI, prAkRtika svarUpanI dRSTithI, mULa padArthonI dRSTithI, padArthonA peTA dharmonI dRSTithI, jagatnA ekIkaraNanI dRSTithI, pRthakkaraNanI dRSTithI, nyAya zAstranI dRSTithI, zabda zAstranI dRSTithI, mokSamAM upayogI-anupayogIpaNAnI dRSTithI, vyavahAra dRSTithI, nizcaya dRSTithI, prANIja sRSTinI dRSTithI, jaDasRSTinI dRSTithI, nityAnityapaNAnI dRSTithI, bhedAbhedanI dRSTithI, kALa pravAhanI dRSTithI, svabhAvanI dRSTithI, ityAdi aneka dRSTibiMduothI AkhA jagatanuM nirUpaNa, svataMtra ane eka bIjA upara AdhAra rAkhatA aneka pAribhASika zabdothI saMpUrNa karyuM che. A dareka dRSTibiMduone dAkhalAdalIlothI samajAvavA jatAM ghaNo ja vistAra thAya, e svAbhAvika che. ane A rIte bhinna bhinna daSTibiMduothI jaganuM nirUpaNa kareluM hovAthI jagatanA buddhizALI puruSoe bIjAM je je dRSTibiMduthI nirUpaNa karyuM hoya che te sarvano AmAM samAveza maLI Ave che. tyAre AmAMnAM judAM judAM aneka dRSTibiMduo judAM judAM vidvAnonA matamAM maLI Ave che. paraMtu eka ja ThekANe badhA maLI zakatA nathI tyAre ahIM sarva vidvAnonA mato saMgRhIta maLI Ave che. uparAMta bIjAM ghaNAM tattvo maLe che. dAkhalA tarIke : 1. padArthavijJAnanI dRSTithI--AkhuM jagat cha dravyamAM vaheMcAyeluM che. tenA guNo, dharmo, kriyAo, rUpAMtaro vagereno samAveza e chamAM karI lIdho che, jyAre vaizeSiko 6-7 padArthomAM kare che. 2. dharmanirUpaNanI dRSTithI--samyagdarzana, samyag jJAna, samyakcAritra e traNa tattvanA nirUpaNamAM AkhA jagatanuM nirUpaNa tenA anukULapratikULapaNA vagere rUpe thaI jAya che. 3. vikAsavAdanI dRSTithI-14 guNasthAnakamAM AkhA jagatanuM nirUpaNa karI zakAya che, temAM avAMta25Ne loka-aloka ane jaDanuM svarUpa paNa vicAravuM paDe che. 4. prAkRtika svarUpanI dRSTithIdravya, kSetra, kALa ane bhAvanI dRSTithI loka ane alokanuM saMpUrNa svarUpa vicArI zakAya che. 5. mULa padanI dRSTithI--dravyArthika nayanI dRSTithI AkhA jagatanuM svarUpa vicArI zakAya che. ahIM nityavAdanI dRSTithI paNa vicArI zakAya che.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 6. padArthonA peTA dharmanI dRSTithI-eTale paryAyArthikanayanI daSTithI paNa AkhA jagatanuM svarUpa vicArI zakAya che. ahIM anityavAdanI daSTithI paNa vicArI zakAya che. 7. ekIkaraNanI dRSTithI AkhuM jagat cha dravyamaya che. te dravyamAM paNa utpAda, vyaya, prauvyarUpa traNa dharma che. eTale jagat e traNa dharmamaya che. ane te traNeyamAM sata eka ja dharma rahelo che eTale ke jagat satarUpa che, ema jainadaSTithI kahI zakAya. jene vedAMtIo brahma kahe che. A sat dareka padArthamAM trikAlavyApI che ane AkhuM jagat tanmaya che. te satnI ja samagra UthalapAthalalIlA e ja jagat che mATe sat nAmano dharma ghaNo ja mahAnuM ane sarvathI vizeSa ucca ane zaktizALI che, jethI tene "Izvara" kahevuM hoya, to jaina daSTithI vAMdho nathI ane te AkhA jagamAM trikALamAM eka ja sat dharmarUpa (Izvara) sarva padArthamAM vyApaka che, ane te nitya che. utpAvyAdhrauvyayu$ . tattvArtha adhyAya 5 mo 8. pRthakkaraNanI dRSTithI-vaLI te sat traNa rUpe che-utpAda, vyaya, ane dhrauvya. jagatmAM evo koIpaNa padArtha nathI ke jemAM e traNa tattvo na hoya. purANIo kahe che ke, brahmA utpanna kare che, ziva nAza kare che, ane viSNu sthira rAkhe che. uparanAM traNa tattvo bALajIvone samajAvavA kadAca traNa devanAM nAma ApyAM hoya to jaina dRSTithI koIpaNa evo padArtha nathI ke jemAM brahmA, viSNu ane ziva na hoya eTale dareka padArthamAM utpAda, vyaya, ane prauvya, dareka vakhate ekIsAthe che ja. mArI vIMTImAM sonuM dhruva che, lagaDIno nAza thayo, ane vIMTInI utpatti thaI che. atyAre paNa sonuM kAyama chatAM temAM aneka aNuo bhaLe che, ane aneka aNuo chUTA paDe che. tene ghasAro lAge che. temAMnAM raMga ane camakamAM pharaka thAya che vagere utpAda-vyayo thayA ja kare che. pRthakkaraNamAM vizeSa AgaLa vadhIe to kauvyamAM cha dravyano samAveza, ane utpAda-vinAzamAM anaMta paryAyono samAveza thAya che. ahIM sAMkhya darzananAM tattvono vikAsa vicArI zakAya che. nyAyazAstranI dRSTithI samyagudaSTinA tattvanirNayanI vyavasthAmAM nyAya darzana saMgata thAya che. eTale ke jJAna ane ajJAnanI vicAraNAmAM samagra jaina
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zrI navatattva prakaraNa pramANa zAstra antargata thaI jAya che. pAMca jJAna, traNa ajJAna; ane zeyanI daSTi pramANa-apramANa tathA prameya vibhAga samajAya che. vyAkaraNIo-zabdabrahma ane parabrahmano vibhAga pADe che tyAre jainadarzana zabdanaya ane arthanayanI dRSTithI AkhA jagatanuM nirUpaNa kare che. abhilApya bhAvo ane anabhilAkha bhAvo vagere vicAra e daSTibiMdu pUruM pADe che. mokSanI dRSTithI-adhyAtma zAstra, sAmAyika cAritra, tathA cha Avazyako mAraphata mokSano mArga samajAvatAM AkhA jaganuM nirUpaNa thAya che. athavA te vAtane vadhAre sarasa rIte samajAvavA navatattvanuM nirUpaNa che. te pAchaLathI samajAvIzuM. - vyavahAra dRSTithI samAja vyavasthAthI mAMDIne TheTha tIrthakara bhagavAna sudhInA vyavahAronI ghaTanA vicAratAM AkhA jagatnuM prAsaMgika vivecana thaI jAya che. jIvasRSTinI dRSTithI-pAMca bhAvo yukta jIvonuM vivecana karatAM paNa AkhA jagatnuM vivecana thaI jAya che. A rIte AvAM ghaNAM ja daSTibiMduothI jagatnuM nirUpaNa vigatavAra jaina zAstromAM maLe che. chatAM mokSa prAptinI dRSTithI vivecana karatAM navatattvanA vivecanathI AkhA jaganuM svarUpa bahu ja saraLatAthI samajavyuM che. taddana sAdA ane AbALa-gopALane suparicita zabdothI AkhA jagatanuM navatattvomAM ekIkaraNa karI lIdhuM che, juo- jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha, ane mokSa. AmAM keTalI sAdAI ane suparicitatA jaNAya che? jarAye aTapaTApaNuM ja nahIM. jIva, ajIva, puNya, pApa, baMdha, mokSa vagere zabdo to tadana paricita jevA ja che. Asrava, saMvara, nirjarA, e traNa zabdo kaMIka aparicita jevA lAge che. paNa tenA arthono krama bahu ja sAdo che. caitanyavALA jIvatA padArthono samAveza jIvatattvamAM karyo che. jaDa cIjono samAveza ajIvatattvamAM karavAmAM Avyo che. mokSa e jIvananuM aMtima sAdhya tattva che. bAkInAM tattvo jaDa-cetananA saMjoga-vijogo upara AdhAra rAkhanArA che. pApa-puNya to jagatmAM sArAM kAma ane khoTAM kAma tarIke prasiddha ja che. pApa-puNyanAM karmono ane AtmAno saMbaMdha te baMdha che ke je mokSamAM vignakartA che.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 11 pApa-puNyanA baMdhanuM kAraNa Asravatattva che ane teonA baMdhane rokanAra te saMvaratattva che. mokSa tarapha dhIre dhIre laI janAra baMdha ane AmravanuM virodhI tathA saMva2mAM sahAyaka nirjarAtattva che, je puNya-pApathI dhIme dhIme AtmAne chUTo karavAmAM madada kare che. aMzathI chUTA paDavuM te nirjarA ane ekadama taddana chUTA paDavuM te mokSatattva. nirjarAtattva mokSanA ja aMga tarIke che. Ama ghaNI ja sAdI rIte navatattvonI vyavasthA batAvIne tenA vivecanamAM AkhA jagatanuM saMpUrNa vivecana kevI rIte kare che, je A graMthano abhyAsa karavAthI barAbara samajAze. bIjAM darzano sAthe jainadarzananI tulanA karatAM ghaNo vistAra thaI jAya tema che. TUMkamAM dareka darzananI vicAra paddhati judAM judAM rUpamAM jainadarzanamAM vigatavAra maLe che. te uparAMtanAM aneka dRSTibiMduothI jagatano vicAra maLe che jethI eka jainetara vidvAne kahyuM che ke- "jainadarzana khAsa khAsa bAbatomAM bauddha, cArvAka, vedAMta, sAMkhya, pAtaMjala, nyAya ane vaizeSikane maLatuM hoya ema dekhAya che, paraMtu e eka svataMtra darzana che, e potAnI unnati ke utkarSa mATe koInuM paNa devAdAra nathI. enA bahuvidha, tattvonA viSayamAM e saMpUrNa, ane svataMtra vyaktitvavALuM che." te barAbara che. A pramANe A graMtha jainadarzananA baMdhAraNano mULa pAyo saMkSepamAM samajavAne ghaNo ja upayogI che. eTaluM ja nahIM paNa te jainadarzananuM baMdhAraNa samajAvIne jIvanamAM upayogI yogya mArgo samajAve che, kartavyAkartavyanI dizA cokkasa paddhatisara batAvI mahAna upakAra kare che mATe A navatattvo ja jagannA satya tattvo tarIke, ane jIvananA utkarSa mATe kharekharA mArgadarzaka tarIke che. ema baMneya guNa A navatattvanI vivecana-paddhatimAM che. bIjI vivecana paddhatimAM kAM to jaganuM svarUpa hoya che, ane kAM to jIvanamArga hoya che. paraMtu AmAM to baMneya hovAthI ja tenuM nAma tattva kahevAmAM Avela che. mATe A navatattva mahattvanI vastu che, evI spaSTa samajavALI ke aspaSTa samajavALI zraddhAne samyaktva kahyuM che te barAbara che. ane AvA samyaktvanA sparza pachI jIva kartavya tarapha abhimukha thavAthI avazya thoDA vakhatamAM mokSanA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zrI navatatva prakaraNa sukha sudhI pahoMcI jAya che, e svAbhAvika che mATe ja jene samyakatva sparze tene ardha pudgala parAvarta saMsAra bAkI rahe che, te yukti saMgata che. A prakAre A navatattvanuM mahattva che. A graMthanI A dazamI AvRtti che. zuddhi upara puratuM lakSa ApavAmAM AvyuM che. chatAM daSTi doSathI ke mudraNa doSathI koI azuddhio rahI javA pAmI hoya te sujJa puruSoe sudhArI levI ane amane jaNAvavA vinaMti. A graMthanI bhaNAvavAnI nIce pramANe paddhati rAkhavAthI ThIka raheze. 1. mULagAthA moDhe karyA pachI tenI gAthAono ja saLaMga artha Apela che, te eka noTamAM utArI laI barAbara moDhe karI levA joIe. 2. pachI dareka tattvonI gAthAmAM AvatI hakIkatanA chUTA bolo moDhe karI levA. 3. pachI vivecanamAM AgaLa vadhavuM ane pachI nIce TippaNamAM AvelI hakIkato paNa taiyAra karI levI. 4. gAthArtha barAbara AvaDatA hoya, ane vizeSa zakti hoya, teNe zabdArtho paNa karavA ane gAthArtha sAthe meLavI levA. 5. punarAvartanathI viSaya yAda rAkhI, carcA ane mananathI graMthanuM parizIlana karavAthI uttarottara ghaNo ja AnaMda Avaze. 6. cha dravyanA eka saMjoge che, be saMjoge paMdara, traNa saMjoge visa, cAra saMjoge paMdara, pAMca saMjoge che, ane cha saMjoge eka ema 63 bhAMgA thAya che, te dareka bhAMgA upara 14 mI gAthAmAM batAvela 23 dvAro sAdharma, vaidharma ane saMbhavita vikalpo ghaTAvI jovAthI cha dravyanuM vizeSa jJAna thaI zakaze. 7. evI ja rIte paMdara siddhanA bhedone upara ane bAjumAM lakhIne saMbhavatA bhedonuM tAraNa kADhI zakAze. dAkhalA tarIke-jina siddha upara 15 mAMthI jina, tIrtha, svaliMga, puruSa, strI, svayaMbuddha eka, aneka e prakAra saMbhavI zake. e pramANe yaMtra karIne vidyArthIone samajAvavAthI saraLatA thaze. - prakAzaka
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 24 25 35 43 48 48 50 54 anukramaNikA krama viSaya 1. navatattvonAM nAma (gAthA 1 lI) 2. navatattvonA peTA bhedo (gAthA 2 jI) 1. jIvatattva 1. saMsArI jIvonA judI judI apekSAe bhedo (gAthA 3 jI) 2. saMsArI jIvonA 14 bhedo (gAthA 4 thI). 3. jIvanuM lakSaNa (gAthA 5 mI) 4. saMsArI jIvonI cha paryAtio (gAthA 6 ThI) - 5. daza prANa (jIvanakriyAo) (gAthA 7 mI). 2. ajIvatattva 1. ajIvatattvanA 14 bhedo (gAthA 8 mI) 2. pAMca ajIvo ane tenA svabhAva (gAthA 9-10 mI) 3. pugalonuM lakSaNa (gAthA 11 mI) 4. kALanuM svarUpa (gAthA 12 mI) 5. vyavahAramAM upayogI kALa (gAthA 13 mI) 6. cha dravyono vicAra (gAthA 14) 3. puNyatattva 1. 4ra bhedo (gAthA 15-16 mI) 2. 10 traNa dazaka (gAthA 17 mI) 4. pApatattva 1. 82 bhedo (gAthA 18-19-20 mI) 5. Azravatattva 1. 42 bhedo (gAthA 21 mI) 2. 25 kriyAo (gAthA 22-23-24 mI) 6. saMvaratattva 1. pa7 bhedo (gAthA 25 mI) 2. 5 samitio, 3 guktio (gAthA 26 mI) 3. 22 pariSaho (gAthA 27-28 mI). 57 58 64 75 81 81 90 91 84
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama pRSTha che 120 14 zrI navatattva prakaraNa viSaya 4. 10 yati dharmo (gAthA 29 mI) 5. 12 bhAvanA (gAthA 30-31 mI). 101 6. 5 cAritra (gAthA 32-33 mI). 105 7. nirjarAtattva 112 1. nirjarAnA tathA baMdhanA bhedo (gAthA 34 mI) 112 2. cha prakArano bAhya tapa (gAthA 35 mI) 113 3. cha prakArano abhyattara tapa (gAthA 36 mI) - 115 8. baMdhatattva 1 20 1. 4 baMdhanI vyAkhyA (gAthA 37 mI) 2. 8 karmonA svabhAva (gAthA 38 mI). 124 3. 8 mULa ane 158 uttara pravRtio (gAthA 39 mI) 128 4. utkRSTa sthitibaMdha (gAthA 40-41 mI). 129 5. jaghanya sthitibaMdha (gAthA 42 mI) 131 9. mokSatattva 132 1. nava anuyogadvAra (gAthA 43 mI) 2. satpada prarUpaNA (gAthA 44 mI) 134 3. 14 mULa mArgaNAo (gAthA 45 mI) 136 4. mArgaNAomAM mokSanI prarUpaNA (gAthA 46 mI) - 142 5. dravya pramANa ane kSetra anuyogadvAra (gAthA 47 mI) 144 6. sparzanA, kALa ane aMtaraanuyogadvAra (gAthA 48 mI) - 145 7. bhAga ane bhAvaanuyogadvAra (gAthA 49 mI) - 147 8. alpa bahutva dvAra ane samApti (gAthA 50 mI) - 151 9. navatattvo jANavAnuM phaLa (gAthA 51 mI) - 153 10. samyakatva eTale zuM? (gAthA para mI) - 154 11. samyakatva maLavAthI thato lAbha (gAthA pa3 mI) - 156 12. pudgala parAvartana eTale? (gAthA 54 mI) - 158 13. prasaMge siddhanA 15 bhedo (gAthA 55 mI) 160 14. paMdara bhedonAM daSTAMto (gAthA 56-57-58-59 mI) vizeSArtha saMpUrNa 132 164
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatattvonAM nAmo jIvA'jIvA puNNaM pAvA''savasaMvaro ya nijjaraNA / bandho mukkho ya tahA, nava tattA huMti nAyavvA // 1 // // AryAvRttam // saMskRta anuvAda jIvA'jIvau puNyaM, pApAsravau saMvaraca nijjrnnaa| bandho mokSazca tathA nava tattvAni bhavanti jJAtavyAni // 1 // zabdArtha jIva = 04 bandho = panya ajIvA = va mukkho = mokSa puNNaM = puNya ya = vaNI pAva = 55 tahA = tathA Asava = sAzrava huti = cha saMvaro = saMvara nAyavvA = vA yogya ya = bhane navatattA = nava tatvo nijjaraNA = ni tatpa anvaya ane padaccheda jIva ajIvA puNNaM pAva Asava saMvaro ya nijjrnnaa| tahA banyo ya mukkho , nava tattA nAyavvA huMti // 1 // gAthArtha 9q, bhava, puSya, pApa, mAzraya, saMva2 mane ni , tathA banya, bhane bhokSa : (a) na tatvo vAyogya che. // 1 // vizeSArtha: tattva tat+tva, tat za6, bhane tva pratyaya che. ta=eTale te=A AkhuM-loka ane aloka rUpa jagat. tenume tanuM tva=4j, meTale , mevA tanuM bhUga, te tattva. 1. navatattva prakaraNanI gAthAo AryAvRtta chaMdamAM che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 zrI navatattva prakaraNa arthAt A jagatmAM je kAMI judA-judA padArtho dekhAya che, ane dareka prANIo je rIte jIve che tathA je rIte jIvavuM joIe, e darekanA mULa padArtho te tattva kahevAya che. dAkhalA tarIke - ApaNe jeTalA jIvatA jIvo joIe chIe te badhAMnuM mULa jIvatattva che, te ja pramANe ghaDo, mATI, IMTa vagere jeTalI jaDa vastuo joIe chIe, te badhAMnuM mULa ajIvatattva che. nava tattvonA sAmAnya artha, dravya tathA bhAvathI tenuM svarUpa haya, zeya ane upAdeya vibhAgo, judI judI rIte saMkhyA, jIva ane ajIva vibhAga, rUpI ane arUpI vibhAga, vagere samajAvavAne nIce pramANe teno vizeSa artha batAvyo che. 9 tattvono sAmAnya artha. 1. nIti-prAAna dhArayatiti gIva eTale je jIve, arthAt prANone dhAraNa kare te gava kahevAya. ane lokamAM te mukhyatattva che. tethI jIva e tattvane navatatva kahevAya. prANonuM svarUpa A prakaraNanI ja pAMcamI tathA sAtamI gAthAmAM bhAvathI ane dravyathI kaheze. mATe tevA bhAvaprANone athavA dravyaprANone je dhAraNa kare te gIva kahevAya che, arthAt jJAna, darzana Adi bhAva prANavaMta athavA Indriya Adi dravya prANavaMta hoya, te gIva kahevAya. e jIva vyavahAra naye karI zubhAzubha karmono kartA (karanAra), zubhAzubha karmono hartA (nAza karanAra) tathA zubhAzubha karmono bhoktA (bhogavanAra) che. kahyuM paNa che ke ya: vatta mevAnAM, modaol varmAnArtha saMsartA parinirvAtA, sa hyAtmA naanylkssnnH|| artha - je karmonA bhedono (eTale 158 prakAranAM karmono) kartA (upArjana karanAra) athavA bAMdhanAra che, evAM bAMdhelAM) te karmonA phaLano bhogavanAra che, tathA te karmonA phaLane anusarIne cAre gatimAM saMcaranAra (bhramaNa karanAra) che, tema ja te sarva karmorUpI agnino bUjhavanAra eTale je vinAza karanAra (ane tethI karmarahita thaI paramAtmapaNuM prApta karanAra-nirvANa pAmanAra) te ja AtmA (jIva) che, ane jIvanuM e ja lakSaNa che, paraMtu bIjA lakSaNavALo jIva nathI. e vyavahAra naya AzrayIne vAta kahI che, nizcayanaya AzrayIne to je jJAna, darzana, cAritra ItyAdi svaguNono ja kartA ane bhoktA che, athavA duHkha-sukhanA upabhoga-anubhavavALo tema ja jJAnopayoga ane darzanopayogavALo ItyAdi
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatattva pIThikA 17 caitanya lakSaNa yukta hoya te nava kahevAya che, ane te kAraNathI caitanya athavA caitanya yukta padArtha te ja gIvatattva che. 2. tethI viparIta svabhAvavALuM athavA viparIta lakSaNavALuM eTale caitanya lakSaNa rahita hoya, ane sukha-du:khano anubhava jene na hoya te jaDa lakSaNavALuM manavatattva che, jema AkAza, sUkuM lAkaDuM-ityAdi. 3. jIvone ISTa sAmagrI prApta thAya che to parama AlAda pAme che, tathA sukha bhogave che, tenuM je mULa zubhakarmano baMdha te puNya ane te ja puSyatattva kahevAya che. athavA zubha karmabaMdhanA kAraNabhUta zubha kriyArUpa zubha Azravo te paNa apekSAe puNyatattva kahevAya che. jene lIdhe jIva sukhasAmagrI pAme te puNyatattva. ahIM punati eTale (jIvana) pavitra kare te puSya athavA punati sumati -zubha kare te puSya. 4. puNyatattvathI viparIta je tattva te pApa tattva. athavA azubha karma te pAtattva. athavA jenA vaDe azubha karmanuM grahaNa thAya tevI azubha kriyA (corIjugAra-durgAna-hiMsA Adika) te pApatitva. e pApanA udayathI jIvane pratikULa sAmagrIo prApta thAya che, parama udvega pAme che, ane ghaNuM duHkha bhogave che. patiyati naravivuM eTale narakAdi durgatimAM pADe te pApa athavA pAMzayati-niyati nIvati pApam eTale jIvane malina kare te pApa, athavA pAMti eTale guptati arthAt AtmAne bAMdhe-Avare te pApa kahevAya. ahIM puNya pApanI caturbhagI (eTale cAra prakAra) thAya che, te A pramANe (1) puNyAnubaMdhI puNya, (2) puNyAnubaMdhI pApa, (3) pApAnubaMdhI puNya ane (4) pApAnubaMdhI pApa. tyAM je puNya bhogavatAM bIjuM navuM puNya baMdhAya te 2. puSyAnuvaMzvipuSya kahevAya, e puNya AryAvartadezanA, mahAdharmI ane dAnezvarI mahA-traddhivALA jIvone hoya che, kAraNa ke teoe pUrva bhavamAM evuM zubha puNya upArjana karyuM che ke A bhavamAM te puNyane bhogavatAM bhogavatAM paNa bIjuM tevuM puNya upArjana karI rahyA che. keTalAeka caMDakauzika nAganI mAphaka prabhunA upadezathI samabhAvamAM rahI daramAM paDyA rahI lokoe potAnI upara nAMkhela ghI, dUdhathI kIDIo ekkI thaI tene karaDavA lAgI chatAM te pUrvabhavanuM pApa evI rIte sahana karIne bhogavyuM, ke jethI tene ghaNuM puNya baMdhAyuM, ane te nAga marIne svarge gayo. Ama pApa bhogavatAM zubha karaNI dvArA puNya upArjana kare te ra. puSyAnuvaMbdhi pApa jANavuM. je puNya bhogavatAM navuM pApa baMdhAya te rU. pApanuvadhipujANavuM. te vizeSataH anArya dezanA mahaddhikone hoya che. kAraNa ke teoe pUrvabhavamAM je puNya upArjana
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 zrI navatattva prakaraNa karyuM hatuM te puNyathI A bhavamAM anArya dezamAM mahA-RddhivALA thayA. paraMtu te Rddhino upayoga kevaLa bhayaMkara yuddho karI rAjyonI vRddhi karI aneka mojazokha karI aneka zikAra vagerethI indriyone prApta karI mahA-AraMbha-parigrahamAM raudra pariNAmavALA thayA thakA mahA pApakarma upArjana kare che, mATe te pApanuvadhi puSya che. je pApa bhogavatAM bIjuM navuM paNa pApa ja baMdhAya te 4. pApanuvaMzvi pApa che. A daridrI evA dhIvarone (macchImArone) tathA zikArIo vagerene hoya che. 5. zubha tathA azubha karmanuM AvavuM te mAvatarUM. athavA je kriyAo vaDe zubhAzubha karma Ave tevI kriyAo paNa Azravatattva che. jema sarovaramAM dvAramArge varasAdanuM jaLa praveza kare che, tema jIvarUpI sarovaramAM paNa hiMsAdi dvAramArge karmarUpI varSAjaLa praveza kare che. ahIM mA eTale samantAt arthAt sarva bAjuthI zrava eTale zravavuM-AvavuM te gAjhava kahevAya. athavA nATyUyate 3pavIyate (karma) grahaNa karAya te Azrava (iti navatattvabhASyam) athavA mAnati-matte varSa caite gAvA eTale jIva jenA vaDe karma grahaNa kare te mAjhava. athavAmAzrI te-3pati parityAzravAH eTale jenA vaDe karma upArjana karAya te mAjhava. athavA A eTale sarva bAjuthI zravati kSati navaM sUkSmajoSa vaite mAtravADa eTale chidromAM thaIne jaLarUpI karma jharepraveza kare te mAjhava. jema naukAmAM paDelAM bArIka chidro dvArA jaLano praveza thatAM naukAne samudramAM DubAve che, tema hiMsAdi chidro dvArA jIvarUpI naukAmAM karmarUpI jaLano praveza thavAthI jIva saMsArarUpI samudramAM DUbe che mATe karmanuM AvavuM te Azrava, temaja karmane AvavAnA hiMsAdi mArgo te paNa Azrava kahevAya. 6. Azravano je nirodhane saMvaratatva kahevAya, arthAt AvatAM karmonuM rokANa eTale karmo na AvavA devAM te saMvara. athavA jenA vaDe karma rokAya te vratapratyAkhyAna tathA samiti-guti vagere paNa saMvara kahevAya. saMbriyate pharma para prapatipatati nirUdhyate pariNamena sa saMvAda eTale karma ane karmanuM kAraNa prANAtipAta vagere je AtmapariNAma vaDe saMvarAya eTale rokAya te saMvarakahevAya. 7. nirjaravuM eTale karmanuM kharavuM, jharavuM, saDavuM, vinAza pAmavuM te nirjarAtattva che. athavA jenA vaDe karmonuM kharavuM, jharavuM, saDavuM, vinAza pAmavuM thAya te tapazcaryA vagere paNa nirnA kahevAya. nirnanuM visara parizaTanuM nirna arthAt karmonuM vikharavuM athavA karmono parizATa-vinAza te nirvA kahevAya.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatattva pIThikA 19 ahIM AgaLa kahevAtuM mokSatattva ane A nirjarAtattva baMne karmanI nirjarArUpa che. ethI banne tattvone bhinna samajavA mATe ahIM karmano dezathI kSaya te nirjarA tattva jANavuM ane karmano sarvathA kSaya te mokSatattva ema kahevAze. 8. jIva sAthe karmano kSIra-nIra sarakho (=dUdhamAM jaLa sarakho) paraspara saMbaMdha thavo te baMdhatattva. 9. sarva karmono sarvathA kSaya thavo te mokSatattva. e pramANe 9 tattvono sAmAnya artha kahyo. dravyathI ane bhAvathI nava tattvo. 1, dravyaprANa je pAMca indriya Adi che te dravyaprANone dhAraNa karavAnI apekSAe dravya navar. ane jJAna-darzana Adi bhAvaprANone dhAraNa karavAnI apekSAe mAvajJIva che. athavA viSaya-kaSAyAdi azuddha pariNativALo AtmA te dravyamAtmA, ane vizuddha jJAna-darzanAdi guNapariNativALo AtmA te mAvaJAtmA kahevAya. athavA jIvadravya te dravyanauva ane 10 prANa te bhAvanIva. 2. potAnI mukhya arthakriyAmAM pravartatuM na hoya paraMtu have pachI te arthakriyAmAM pravartaze tevuM (kAraNarUpa) ajIvadravya te dravyaanIva, ane potAnI mukhya arthakriyAmAM pravartatuM hoya te mAvathI anIva dravya che. athavA pudgalAdi te dravya anIva ane varNAdi pariNAma te mAvaanIva. 3. zubha karmanAM pudgalo te dravyapuSya, athavA zuddha upayoga rahita zubha anuSThAna-dharmakriyAo te dravyanuSya ane te zubha karma pudgalo bAMdhavAmAM kAraNarUpa jIvano zubha adhyavasAya (pariNAma) te mAvapuSya athavA zubha pariNAmayukta dharmakriyA-anuSThAna te paNa mAvapukhya che. 4. jIve pUrve bAMdhelAM athavA navAM baMdhAtAM azubha karmanAM pudgalo te dravyavAra, ane te dravyapApanA kAraNarUpa jIvano je azubha adhyavasAya (pariNAma) te mAvapApa kahevAya athavA zubha pariNAmavaMta jayaNAyukta jIvone pApakarmano anubaMdha nahi 1. dezathI eTale dhIre dhIre, athavA alpa, athavA amuka bhAgano evo artha jANavo. AgaLa paNa deza athavA dezathI e pAribhASika zabda vAraMvAra Ave tyAM e 3 arthamAMno koIpaNa ghaTato artha vicAravo. 23. jaina siddhAMtamAM dravya ane bhAva nikSepAonI ghaTanA bhinna bhinna rIte hoya che, paraMtu ahIM dravyanayanI apekSAe be nikSepa che. 4. zAstramAM oghajIva, bhavajIva, ane tadbhava jIvabhedathI traNa prakAre bhAvajIva kahyo che, paraMtu te saMsArI jIvanI apekSAvALA bhAvajIvanA bheda samajavAmAM kaThina paDavAnA kAraNathI ahIM kahyA nathI.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 zrI navatattva prakaraNa karanArI je dekhItI sAvaghakriyA-pApakriyA tedravyApa, pApakarmano anubaMdha karanArI kriyA te bAvA. 5. zubha athavA azubha banne prakAranAM karma pudgalonuM AvavuM-grahaNa karavuM te dravya mAzrava, ane te banne prakAranA karmane grahaNa karavAmAM kAraNabhUta jIvano je zubha athavA azubha adhyavasAya te mAtra bAjhava. 6. zubha athavA azubha karmanuM rokavuM (eTale grahaNa na karavuM) te dravyasaMvara, athavA saMvaranA pariNAma rahita saMvaranI kriyA anuSThAnamAM vartavuM te dravyasaMvara, ane zubhAzubha karmane rokavAmAM kAraNarUpa jIvano je adhyavasAya te mAvasaMvara, athavA saMvaranA adhyavasAya yukta saMvaranI kriyA te paNa bhAvasaMvAda 7. zubha athavA azubha karmono dezathI je kSaya thavo te dravya nirNa, athavA samyakatva rahita ajJAna pariNAmavALI je nirjarAtedravyanirja, athavA samyapha pariNAma rahita tapazcaryA vagere te dravyanirjI, ane karmonA dezakSayamAM kAraNarUpa je AtmAno adhyavasAyane pAvarA, athavA nirjarAnA sabhyapariNAmayukta je tapazcaryAdi kriyAo te paNa pAvanirjharI che. ahIM ajJAna tapasvIonI ajJAna kaSTavALI je nirjarA te mAnanirja kahevAya. te dravyanirjarA che. temaja vanaspatio vagere je TADha, tApa Adi kaSTa sahana kare che, e paNa sarva prakAma nirjarA che. ane samyagdaSTivaMta jIvo athavA dezavirata ane sarvavirata muni mahAtmAo jemaNe sarvajJokta padArthonA bhAva jANyA che, ane tethI jemanAM vivekaca jAgrata thayAM che, tevA jIvonI je nirjarA te, athavA teonI tapazcaryAdi kriyAo te sAmanirna che, ane te anukrame mokSaprAptivALI hovAthI bAvani gaNAya. 8. AtmA sAthe karma pudagalono je saMbaMdha thavo te dravyavadha, ane te dravyabaMdhanA kAraNarUpa AtmAno je adhyavasAya te bhAvavizva kahevAya. ahIMrAga, dveSa, mamatva, krodha, mAna, mAyA, lobha ityAdi sarva mAvalabdha che. 9. karmono je sarvathA kSaya thavo te dravyamokSa ane te karmono sarvathA kSaya thavAmAM kAraNarUpa je AtmAno pariNAma eTale sarva saMvarabhAva'. abaMdhakatA, zailezIbhAva athavA caturtha zukladhyAna te bhAvamokSa che, athavA, siddhatva pariNati te bhAvamokSa che. 1. karmanuM sarvathA rokANa te sarvasaMvara. 2. karmano sarvathA abaMdha. 3. merU parvata tulya AtmAnI ati nizcala avasthA. e traNe pariNati caudame guNasthAne hoya che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra1 navatattva pIThikA 9 tattvomAM heya-ya-upAdeya jIvatattva ane ajIvatattva joya che, puNyatattva mokSamAM vighnarUpa nathI. paraMtu mokSamArgamAM vaLAvA (bhomiyA) sarakhuM che, tethI vyavahAranaye AdaravA yogya che, paraMtu bhomiyAne jema ISTa nagare pahoMcyA bAda choDI devAno hoya che, temanizcayathI to puNyatattva paNa heya eTale choDavA yogya che, kAraNa ke puNya e zubha che to paNa karma che. tethI mokSa mATe sonAnI beDI sarakhuM che; ane mokSa to puNya ane pApa e banne karmano kSaya thAya tyAre hoya che, nizcayathI to puNyakarmarUpa puNyatattva chAMDavA yogya che, topaNa zrAvakane avazya AdaravA yogya che, ane munine to apavAde ja AdaravA yogya che, temaja pApatattva paNa chAMDavA yogya che te prasiddha che. tathA Azravatattva karmanA AgamanarUpa hovAthI deya che, saMvaratattva tathA nirjarAtattva e be tattva jIvanA svabhAvarUpa hovAthI 3pAya che, baMdhatattva deya che, ane mokSatattva 3ya che. ahIM ya eTale jANavA yogya, deya eTale tyAga karavA yogya ane 350 eTale AdaravA yogya evo artha che, jethI kahyuM che ke heyA baMdhAsavapAvA, jIvAjIva hu~ti vineyaa| saMvanambara kuvo , puJui hRtti 3vAthaU II (artha spaSTa che) deyatattva-(puNya), pApa, Azrava, banya. pheyatattva-jIva, ajIva. 3yatattva-saMvara, nirjarA, mokSa ane puNyatattva. ahIM vAstavika rIte jo ke nave tattvo joya che, topaNa vizeSataH je tattva je bAbatanI mukhyatAvALuM che, te tattva bAbatamAM ya ityAdi ekeka vizeSaNavALuM che. 9 tatvomAM saMkhyAbeda A navatattvono ekabIjAmAM yathAyogya samAveza karavAthI tattvo, 5 tattvo athavA 2 tattvo paNa gaNAya che. jemake, zubha karmano Azrava te puNya ane azubha karmano Azrava te pApa che. te kAraNathI puNya ane pApa tattvane AzravamAM gaNIe to 7 tattva thAya che. athavA Azrava, puNya ane pApa e traNane baMdhatattvamAM gaNIe ane nirjarA tathA mokSa e bemAMthI koI paNa eka gaNIe to te pAMca tattva thAya che. athavA saMvara, nirjarA ane mokSa e traNa tattva jIvasvarUpa che mATe jIvamAM gaNIe to 1 jIvatattva ane 2 ajIvatattva ema be ja tattva gaNAya che. ItyAdi vivakAbheda che, paraMtu ahIM cAlu prakaraNamAM to 9 tattvo gaNAze.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 2 zrI navatattva prakaraNa 9 tattvomAM 4 jIva, 5 ajIva jIva e jIva tattva che, temaja saMvara, nirjarA ane mokSa e traNa tattva paNa jIva svarUpa (jIvapariNAma) hovAthI athavA jIvanAsvabhAvarUpa hovAthI jIvatattva che, mATe jIva, saMvara, nirjarA ane mokSa e cAra jIva che, ane zeSa pAMca tattvo ajIva che. temAM puNya-pApa-Azrava-ane bandha e cAre karmapariNAma hovAthI ajIva gaNAya che. 9 tattvomAM rUpI-arUpI jo ke jIva vAstavika rIte to arUpI ja che, paraMtu cAlu prasaMgamAM to dehadhArI hovAthI rUpI kahela che, saMvara, nirjarAanemokSa etraNe jIvanA pariNAmarUpa hovAthI arUpI che, tathA puNya, pApa, Azrava ane baMdha e cAra tattva karmano pariNAma (karmapudgalamaya rUpI) hovAthI rUpI che, ane ajIvatattvamAM rUpI ane arUpI banne prakAre che. kAraNa ke dharmAstikAya vagere arUpI che, ane eka pudgala dravyarUpI che. (te kAraNathI AgaLa ajIvanA 4 bheda rUpI ane 10bheda arUpI kahevAze.) saMkhyA 9 tattvanAM nAma heya | zeya upAdeya jIva ajIva rUpI arUpI jIvata | 0 | ajIvatattva puNyatattva pApatattva Azravatattva saMvaratattva nirjarAtattva baMdhatattva mokSatattva kula 0 0 0 0 0 0 = 0 0 0 0 0 0 0 0| na 1 0 0 0 0 0 o o o o o o o o olu | [0 navatattvonA peTA bhedo caudasa caudasa bAyA-lIsA bAsI ahaMti baayaalaa| sattAvannaM bArasa, cau nava bheyA kameNesi // 2 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatattvanA peTA bhedo saMskRta anuvAda caturdaza caturdaza dvicatvAriMzad, dvyazItizca bhavanti dvicatvAriMzat / saptapaJcAzad dvAdaza, catvAro nava bhedAH krameNaiSAm // 2 // zabdArtha = vaDalsa = cauda (14) vAyAtIsA = beMtALIsa (42) vAsI = byAsI (82) Ja = pAdapUrti mATe (duMti-che) vAyAtA = beMtALIsa (42) sattAvantra = sattAvana (57) vArasa = bAra (12) cau = * cAra (4) nava = nava (9) bhaiyA = bheda meLa = anukrame si = e nava tattvonA anvaya sahita padaccheda esiM kameNa caudasa caudasa bAyAlIsA bAsI bAyAlA sattAvannaM bArasa caDa a nava bheyA huMti // 1 // gAthArtha: 23 eo (navatattvo)nA anukrame 14-14-42-82-42-57-12-4 ane 9 bheda che. (arthAt jIvatattvanA 14 bheda, ajIvatattvanA 14 bheda, puNyatattvanA 42 bheda, pApatattvanA 82 bheda, AzravatattvanA 42 bheda, saMvaratattvanA 57 bheda, nirjarAtattvanA 12 bheda, baMdhatattvanA 4 bheda, ane mokSatattvanA 9 bheda che. 2 vizeSArthaH upara kahyA pramANe navatattvanA sarva bhedanI saMkhyA 276 thAya che. temAM 88 bheda arUpI che, 188 bheda rUpI che. kahyuM che ke dhammAdhammAgAsA, tiya tiya addhA ajIvadasagA ya / sattAvannaM saMvara, nijjara dudasa mutti navagA ya // 1 // artha :- dharmAstikAya', adharmAstikAya, ane AkAzAstikAya e traNanA darekanA traNa traNa bheda gaNatAM 9 bheda, ane ahvA (eTale kALa) sahita karatAM ajIvanA 10 bheda che. tathA saMvaranA 57 bheda. nirjarAnA 12 bheda, ane mokSanA 9 bheda (saMbaMdha AgaLanI gAthAmAM) // 1 // 1. e dharmAstikAyAdikanuM svarUpa AgaLanI 8-9-10mI gAthAmAM kahevAze.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zrI navatattva prakaraNa aTThAsi arUvi havaI saMpaI ubhaNAmi ceva rUvINaM / paramANu desa paesA, khaMgha cau ajIva rUvINaM // 2 // artha - e pramANe arUpI dravyanA 88 bheda che, ane have rUpI dravyanA bheda kahuM chuM. paramANu-deza-pradeza-ane-skaMdha e cAra bheda rUpI ajIvanA che. rA. jIve dasacau, ducau, bAsI bAyAla huMti cttaari| saya aTThAsI rUvI dusayachasatta navatatte // 3 // artha:- tathA jIvanA 14 bheda, ajIvanA 4 bheda, puNyanA 4ra bheda, pApanA 82 bheda, ane AzravanA 42 bheda tathA baMdhatattvanA 4 bheda e pramANe 188 bheda rUpI che. e pramANe navatattvanA sarva maLI 276 bheda che.3. ahIM saMvara, nirjarA ane mokSa e traNa tattva AtmAno sahaja svabhAva (mULa svabhAva) hovAthI arUpI che, tathA jIva, puNya, pApa, Azrava ane baMdha e pAMca tattvano karmanA ATha bhedamAM yathAsaMbhava samAveza thAya che, mATe e pAMca tattva rUpI jANavAM, kAraNa ke karmapudgala rUpI che. ahIM jo ke jIva arUpI chetopaNa AgaLa gaNAtA jIvanA 14 bheda karma sahita saMsArI jIvanA che mATe jIvane ahIM rUpImAM gaNyo che. tathA ajIvatattvamAM pudgaladravyanA 4 bheda rUpI ane dharmAstikAyAdikanA 10 bheda arUpI che. e navatattvanA rUpI-arUpI bhedonI saMkhyAnuM tathA heya zeyAdimAM kayA tattvanA keTalA uttarabheda prApta thAya che te jANavAnuM yaMtra nIce pramANe che. | tattvanAM nAma 276 bhedamAM | 276 bhedamAM | 276 bhedamAM jIva-ajIva rUpI-arUpI | | heya-nzaya-upAdeya jIvatattvanA 14-0 14-0 0-14-0 ajIvatatvanA 0-14 4-10 0-14-0 putatvanA 0-42 42-0 0-0-42 pApatatvanA 0-82 82-0 82-0-0 AzravatattvanA 42-0 42-0-0 saMvaratattvanA pa7-0 0-57 0-0-57 nirjarAtattvanA | 12-0 0-12 0-0-12 baMdhatattvanA 0-4 4-0-0 mokSatattvanA 0-0-9 92-184 188-88 128-28-120 0-42 4-0
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatatva (jIvonA bhedo) 25 saMsArI jIvonA judI judI apekSAe bhedo egaviha duviha tivihA cauvvihA paMcachavvihA jIvA / ceya- tahiM , veya--ra-vArdirUpa saMskRta anuvAda ekavidha-dvividha-trividhA-zcaturvidhAH paJcaSaDvidhA jIvAH / vetana-raseveMdra-ti-ra-vI: rUA zabdArtha vida = eka prakAranA veyana = cetana (eka ja bheda vaDe) vida = be prakAranA tala = trasa (ane) tivihI = traNa prakAranA TdaM= itaravaDe (eTale sthAvaravaDe) vatrihI = cAra prakAranA veya = veda nA 3 bheda vaDe). paM(vidA) = pAMca prakAranA ja = gati (nA 4 bheda vaDe) chavi = cha prakAranA RM = indriya (nA 5 bheda vaDe) gIvA = jIvo kArdi = kAya (nA 6 bheda vaDe) anvaya sahita padaccheda ceyaNa-tasa IyarehiM veya-gai krnn-kaaehi| jIvA egaviha duviha-tivihA-caubdihA-paMca-chabbihA (huMti) gAthArtha cetanA vaDe karIne, trasa ane itara eTale sthAvara vaDe karIne, veda vaDe karIne, gati vaDe karIne, indriyo vaDe karIne, kAya vaDe karIne, jIvo-(anukrame) eka prakAre, be prakAre, traNa prakAre, cAra prakAre, pAMca prakAre, ane cha prakAre che. arthAt jIvo (anukrame) cetana rUpa eka ja bheda vaDe eka prakAranA che. traNa ane sthAvara (e be bheda) vaDe be prakAranA paNa che. vedanA traNa bheda) vaDe traNa prakAranA paNa kahevAya. gati (nA cAra bheda) vaDe cAra prakAranA paNa kahevAya. athavA indriya (nA 5 bheda) vaDe pAMca prakAranA paNa kahevAya ane kAya (nA 6 bheda) vaDe 6 prakAranA paNa kahevAya. vizeSArtha sarva jIvane mati tathA zrutajJAnano anaMtamo bhAga ughADo hovAthI ane te anaMtamA bhAga jeTaluM alpa athavA jIvabhede adhika adhika caitanya spaSTa hovAthI sarva jIvo caitanya lakSaNa vaDe eka ja prakAranA che, arthAt saMsArI jIvo je
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 zrI navatattva prakaraNa anaMtAnaMta che, temAMnA keTalAeka jIvo caitanyavALA ane keTalAeka jIvo caitanya rahita ema be prakAranA jIvo nathI, paraMtu sarve jIva mAtra caitanya lakSaNavALA che mATe caitanya lakSaNa vaDe jIvo eka prakAranA che. athavA bIjI rIte vicArIe to saMsArI jIvomAM keTalAeka 2 che ane keTalAeka thAvara che. ema be bhedamAM sarva saMsArI jIvono samAveza thAya che. mATe trasa ane sthAvara e be bheda vaDe jIvo be prakAranA paNa kahevAya. athavA trIjI rIte vicArIe to saMsArI jIvomAMnA keTalAeka strIvedavALA, keTalAka puruSavezavALA, ane keTalAka napuMsaka vedavALA che. e pramANe traNa bhedamAM sarva saMsArI jIvono samAveza thavAthI vedanI apekSAe jIvo traNa prakAranA paNa gaNAya. athavA cothI rIte vicArIe to saMsArI jIvomAMnA keTalAka deva, keTalAka manuSya, keTalAka tiryaMca, ane keTalAka nArakI hovAthI e cAra gatibhedamAM sarva saMsArI jIvono samAveza thavAthI gatibheda vaDe jIvo 4 prakAranA paNa gaNAya. athavA pAMcamI rIte vicArIe to saMsArI jIvomAMnA keTalAka ekendriya che. keTalAka lIndriya che. keTalAka trIndriya che. keTalAka caturindriya che. ane keTalAka paMcendriya paNa che. e pramANe pAMca indriyabhedamAM sarve saMsArI jIvono samAveza thavAthI indriya bhede saMsArI jIvo pAMca prakAranA paNa gaNAya. athavA chaThThI rIte vicArIe to saMsArI jIvomAM keTalAeka pRthvIkAya che, keTalAka apUkAya che, keTalAka agnikAya che, keTalAka vAyukAya che, keTalAka vanaspatikAya che, ane keTalAka trasakAya che. e pramANe 6 kAyabhedamAM sarvasaMsArI jIvono samAveza thavAthI jIvo 6 prakAranA paNa gaNI zakAya. ahIM ekavidha dvividha ItyAdi 6 gati che, ane tenA trasa, sthAvara ityAdi avAMtara bhedo te prazna che to paNa sAmAnyathI judI judI rIte 6 prakAranA jIvo che ema kahI zakAya. kAraNa ke ahIM jAtizabda paNa prakAravAcaka gaNI zakAya che. saMsArI jIvonA 14 bhedo egidiya suhamiyarA, sanniyarapaNidiyA ya sabiticau / apajjattA, pajjattA, kameNa caudasa jiyaTThANA // 4 // saMskRta anuvAda ekendriyAH sUkSmetarAH, saMjItarapaJcendriyAzca sadvitricatuH / aparyAptAH paryAptAH krameNa caturdaza jIvasthAnAni // 4 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatattva (jIvonA bhedo) yi = ekendriya jIvo muhuna = sUkSma cA = bIjA eTale bAdara sanni = saMzI cara = bIjA eTale asaMjJI paLiyiA = paMcendriya ya = ane, tathA sa = sahita zabdArtha vi = dvIndriya = ti = trIndriya vaDa = caturindriya apannattA = aparyAptA [ttA = paryAmA meLa = anukrame vasa = cauda niyaDhDhALA = jIvasthAno (jIvanA bheda) - anvaya sahita padaccheda suhamiyarA egiMdiya, ya sabi-ti cau sanniyarapaNidiyA / apajjattA pajjattA, kameNa caudasa jiyANA // 4 // 27 gAthArtha: sUkSma ane itara eTale bAdara ekendriya, ane beindriya, teindriya, caurindriya sAthe saMjJI ane itara eTale asaMjJI paMcendriya (ane te badhA) anukrame paryAptA ane aparyAptA (ema) cauda jIvanAM sthAnako (bhedo) che. vizeSArthaH gAthAmAM kahelA jIvanA 14 bhedono anukrama A pramANe che 1. aparyApta sUkSma ekendriya 8. paryApta trIndriya 9. aparyApta caturindriya 10. paryApta caturindriya 11. aparyApta asaMjJIpaMcendriya 2. paryApta sUkSma ekendriya 3. aparyApta bAdara ekendriya 4. paryApta bAdara ekendriya 5. aparyApta dvIndriya 6. paryApta dvIndriya 7. aparyApta trIndriya je ekendriya jIvonAM ghaNA zarIra ekatra thavA chatAM paNa dRSTigocara thAya nahi temaja sparzathI paNa jANavAmAM na Ave, te sUkSma vhendriya jIvo cauda rAjalokamAM sarvatra vyApta thaI rahelA che, lokAkAzamAM evI koI paNa jagyA nathI ke jyAM sUkSma ekendriya jIva na hoya, e jIvo zastrAdikathI bhedAtA-chedAtA nathI, agnithI baLI zakatA nathI, manuSyAdikanA kaMIpaNa upayogamAM AvatA nathI, 12. paryApta asaMzI paMcendriya 13. aparyApta saMjJI paMcendriya 14. paryApta saMjJI paMcendriya
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 zrI navatattva prakaraNa adRzya che, koI indriyathI jANI zakAtA nathI, ane sUkSma nAmakarmanA udayathI ja evA prakAranA sUkSmapaNAne prApta thayA che. e sUkSma jIvonI hiMsA mananA saMkalpa mAtrathI thaI zake, paraMtu vacanathI athavA kAyAthI hiMsA thaI zakatI nathI. punaH e jIvo paNa koI vastune bhedavA-chedavA samartha nathI. evA e sUkSma ekendriya jIvo che. e sUkSma pRthvI-a-teu-vAyu-ane vanaspati ema pAMceya kAyanA che. e tathA je ekendriya jIvonAM ghaNAM zarIra ekatra thatAM cakSugocara thaI zake che (dekhI zakAya che), tevA bAdara nAmakarmanA udayavALA pRthvI-ad-teu-vAyu-ane vanaspati e pAMca prakAranA vAva ndriyo kahevAya che. e bAdara ekendriyomAM keTalAeka (vAyu sarakhA) eka indriyathI grAhya che. ane koI be indriyathI ema yAvat keTalAeka bAdaro pAMce indriyothI jANI zakAya tevA che. e bAdara ekendriyo manuSyAdikanA upabhogamAM Ave che, cauda rAjalokamAM sarvatra vyApta nathI, paraMtu amuka amuka niyata bhAgamAM che, e jIvo zastrathI bhedI-chedI zakAya tevA paNa che, ane teo paNa bIjA padArthone bhedI-chedI zake che, agnithI baLI zake che, ane kAyAthI paNa e jIvonI hiMsA thAya che. tathA e jIvo ekbIjAne paraspara haNe che, temaja eka ja jAtanA ekendriya pote potAnI jAtathI paNa haNAya che, mATe e jIvo svakAyazastra, parakAyazasra, ane ubhayakAya zasranA, viSayavALA paNa che. tathA zaMkha-koDA-jaLo-aLasiyAM-pUrA-kRmi Adika daundriyajIvo che, te kevaLa bAdara nAmakarmanA udayavALA ja che, tethI bAdara hoya che, paNa sUkSma hotA nathI. zAstramAM koI koI sthAne dvIndriyAdikane paNa sUkSma tarIke kahyA che. te kevaLa apekSA athavA vivakSA mAtrathI ja kahyA che, paraMtu vAstavika rIte to bAdara ja che. e pramANe AgaLa kahevAtA trIndriyAdi jIvo paNa bAdara ja jANavA. A jIvone sparzanendriya ane rasanendriya e be indriyo hoya che. tathA gadhaiyAM-dhaneriyAM-iyaLa-mAMkaDa-jU-kuMthuA-kIDI-maMkoDA-ghImela ityAdi trIndriyajIvo che. A jIvone sparzana-rasana ane ghrANendriya e 3 indriyo hoya che. tathA bhramara-vIMcchu-bagAI-karoLiyA-kaMsArI-tIDa-khaDamAMkaDI ityAdi. caturindriya jIvo che. A jIvone karmendriya sivAyanI 4 indriyo hoya che. tathA mAtA-pitAnA saMyoga vinA jaLa-mATI Adika sAmagrIthI ekAeka utpanna thanAra deDakA-sarpa-matsya-ityAdi tiryaMca paMcendriyo ane manuSyanA maLamUtrAdi 14 azuci padArthomAM utpanna thanArA saMmUcchima manuSyo e sarve
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatattva (jIvanAM lakSaNa) 29 saMmUcchima paMcendriya kahevAya ane e saMmUcchima paMcendriyo sarve tathA prakAranA viziSTa manovijJAna (eTale dIrghakAlikI' saMjJArUpa manovijJAna) rahita hovAthI maiNI padriya kahevAya che. - tathA je jIvo mAtA-pitAnA saMyoga vaDe garbhAzayamAM utpanna thAya che, tevA manuSya ane tiryaMca paMcendriyo tathA kuMbhamAM upapAtara janmathI upajanArA nArakIo temaja upapAta zayAmAM upapAta janmathI upajanArA devo e sarve tathA prakAranA viziSTa manovijJAnavALA hovAthI (dIrghakAlikI saMjJAvALA hovAthI) saMjJIpadriya kahevAya che. e pramANe ekendriyanA 2 bheda, kIjiyano 1 bheda, trIjiyano 1 bheda, caturindriyano 1 bheda tathA paMcendriyanA 2 bheda maLIne 7 bheda thayA, e sAte bheTavALA jIvo aparyAptA ane paryAptA ema be be prakAranA hoya che. je jIvane jeTalI paryApti AgaLa kahevAze teTalI paryAti pUrNa karyA vinA maraNa pAme te mAryA kahevAya ane teTalI paryAptio pUrNa karyA bAda maraNa pAme te paryAta kahevAya. ahIM saMkSepamAM eTaluM ja jANavuM ke yogya paryAddhio pUrNa karyA vinA maraNa pAmanAro jIva labdhiaparyApta kahevAya, ane svayogya paryAddhio pUrNa karIne maraNa pAmanAro jIva labdhi paryApta kahevAya che. tyAM dareka aparyApta (eTale labdhiaparyApta)jIva pahelI traNa paryAtio ja pUrNa karI zake che. cothI, pAMcamI ane chaThThI e traNe paryAptio adhUrI ja rahe che, tathA paryApta (eTale labdhiparyApta) jIva to svayogya cAra, pAMca athavA cha paryAptio pUrNa karyA bAda ja maraNa pAme che. ahIM paryApti saMbaMdhI vizeSa svarUpa AgaLa chaThThI gAthAnA arthamAM kahevAze. jIvanuM lakSaNa nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo thaa| vIriyaM uvaogo ya, eyaM jIvassa lakkhaNaM // 5 // saMskRta anuvAda jJAnaM ca darzanaM caiva, cAritraM ca tapastathA / vIryamupayogazcaitajjIvasya lakSaNam // 5 // 1. dIrghakAlikI saMjJA eTale bhUtakALa saMbaMdhI ane bhaviSyakALa saMbaMdhI dIrdhakALanIpUrvAparanI vicArazakti. 2. samUrcyuna-garbhaja-ane upapAta e traNa prakArano janma che. temAM upapAta janma deva-nArakane hoya che, ane bAkInA be janma manuSya-tiryaMcamAM hoya che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zrI navatattva prakaraNa zabdArtha nAkhe = jJAna tathA = tathA = ane (athavA chaMdapUrti mATe) vivuiM = virya vaMsa = darzana 3vono = upayoga veva = nizcaya 2 = ane caritta = cAritra parva = e (jJAnAdi 6) 2 = ane (chaMdapUrti mATe) gavarsa = jIvanuM (jIvana) tavo = tapa navara = lakSaNa-citA anvaya ane padaccheda nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo thaa| vIriyaM ya uvaogo, eyaM jIvassa lakkhaNaM // 5 // gAthArtha jJAna ane darzana to kharAM ja, cAritra ane tapa tathA vIrya ane upayoga e jIvanuM lakSaNa che. | vizeSArtha jJAna te matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna-mana:paryavajJAna-ane kevaLajJAna, e pAMca jJAna samyaguSTijIvanI apekSAe kahevAya che, kAraNa ke samyagdaSTinuM ja je jJAna te jJAna kahevAya, ane mithyASTinuM jJAna te ajJAna kahevAya. ane te mithyAdaSTi saMbaMdhI matiajJAna-zrutaajJAna ane virbhAgajJAna (eTale avadhi saMbaMdhI ajJAna-viparIta jJAna) e traNa ajJAna che. e rIte pa+3 8 prakAranAM jJAna che. jJAyate chidyate vakvati jJAna eTale jenA vaDe vastu jaNAya-parichedAya te jJAna kahevAya. ahIM vastumAM sAmAnya dharma ane vizeSa dharma ema be prakAranA dharma che. be prakAranA dharmamAMthI jenA vaDe vizeSa dharmanuM jJAna thAya, te jJAna, sapiyo ke vizeSopayo kahevAya. A amuka che, athavA A ghaTa vA paTa amuka varNano, amuka sthAnano, amuka kartAno, ityAdi vizeSa dharma athavA vizeSa AkAravALo je bodha te sa %iApayo Adi jJAnopayoga ja che, (ane sAmAnya dharmane jANavAnI zakti te darzana kahevAze.) e 8 jJAnamAMnuM game te eka vA adhika jJAna hInAdhika pramANavALuM dareka jIvane hoya che ja. paraMtu koI jIva jJAna rahita hoya ja nahi. tema ja jIva sivAya bIjA koI dravyamAM jJAna guNa hoya ja nahi. tethI jyAM jyAM jJAna tyAM tyAM jIva, ane jyAM jayAM jIva tyAM tyAM jJAna
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 jIvatattva (jIvanAM lakSaNa) avazya hovAnA kAraNathI jJAna e jIvano ja guNa che, mATe jIvanuM lakSaNa jJAna kahyuM che. tathA saMsArI jIvane te jJAna, jJAnAvaraNa karmanA kSayopazamathI hInAdhika, ane kSayathI saMpUrNa pragaTa thAya che. - tathA cakSudarzana, acakurdarzana, avadhidarzana, ane kevaLadarzana e cAra prakAranA varNana che. e cAra prakAranAM darzanamAMnuM eka vA adhika darzana hIna vA adhika pramANamAM dareka jIvamAtrane hoya che, ane e darzanaguNa paNa jJAnaguNanI peThe avazya jIvane ja hoya paraMtu bIjAne na hoya, tethI paraspara avinAbhAvI saMbaMdha hovAthI darzanaguNa e jIvanuM lakSaNa che. vastuno sAmAnya dharma jANavAnI zakti te rana athavAniyopo athavA sAmAnyopayo kahevAya che. kAraNa ke A ghaTa amuka varNano, amuka sthAnano ItyAdi AkArajJAna nahi paraMtu kevaLa A ghaTa che ema sAmAnya upayoga hoya che mATe e darzanaguNa nirAkAra upayogarUpa che; athavA sAmAnya upayogarUpa che. dRzya vartana sAmAnyarUpati rzana arthAt jenA vaDe vastu sAmAnya rUpe dekhAya te darzana, ane te darzanAvaraNa karmanA kSayopazamathI athavA kSayathI hoya che. ahIM chadmasthane pahelAM darzanopayoga anta"hUrta sudhI hoya che, ane tyArabAda antarmuhUrta jJAnopayoga hoya che. e pramANe darzanopayoga ane jJAnopayoga antarmuhUrta-antarmuhUrtane AMtare vAraMvAra prApta thayA kare che ane kevaLI bhagavantane prathama samaye kevaLajJAna, bIje samaye kevaLadarzana e pramANe ekeka samayane AMtare sAdi anaMtakALa sudhI cAlu rahe che, emAM siddhatva prAptinA prathama samaye paNa jJAnopayoga ja vartato hoya che. e pramANe upayoganI parAvRtti te jIvano svabhAva ja che. zaMkA-darzana eTale sAmAnya upayoga, ane jJAna eTale vizeSa upayoga, e banne upayoga jIvanuM lakSaNa che, ema kahIne punaH upayogane paNa jIvanA lakSaNa tarIke AgaLa judo kaheze, to e traNeyamAM kayA prakAranI bhinnatA che? uttara- he jijJAsu! jJAna, darzana ane upayoga e traNa vAstavika rIte sarvathA bhinna nathI, kAraNa ke jIvano mULa guNa upayoga che, paraMtu e upayoga jyAre vastunA vizeSa dharma grahaNamAM pravartato hoya tyAre te jJAna kahevAya, ane vastunA sAmAnya dharmagrahaNamAM pravartato hoya tyAre e ja upayoga na kahevAya. e pramANe jJAna, darzana ane upayoga jo ke sarvathA bhinna nathI topaNa sarvatra jJAnanuM 1. ATha prakAranA jJAna ane cAra prakAranA darzananuM vizeSa svarUpa karmagraMthAdi anya graMthothI jANavuM. tathA AgaLa kahevAtA sAmAyika Adi cAritranuM svarUpa (pAMca cAritravALI A prakaraNanI) 32-33mI gAthAnA arthamAM kahevAze.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 2 zrI navatatva prakaraNa mAhAtma atizaya hovAthI jJAnanI mukhyatA darzAvavAne jIvanA vizeSa upayoga rUpa jJAnane 6 lakSaNamAM sarvathI paheluM kahyuM. ane darzana e prAthamika (sAmAnya) upayoga che mATe tene bIjuM lakSaNa kahyuM che, jethI sarva siddhAntomAM ane prasiddhimAM paNa jIvanA guNa jJAna, darzana Adi kahevAya che. punaH jJAnopayoga te zeya padArthano saMbaMdha thavA chatAM paNa turata prathama samaye nathI thato paraMtu prathama samayathI jJAnamAtrA vRddhi pAmatAM pAmatAM antarmuhUrta kALe je nizcita athavA viziSTa avabodha thAya che te jJAna che, ane te bIjA antarmuhUrta sudhI ja TakI rahe che. emAM pahelAM antarmuhUrta saMbaMdhI je anizcita athavA aviziSTa bodha te darzana che. (e zrI bhagavatIjIno bhAvArtha dravyaloka prakAzamAM kahyo che, ane te chavsthanA darzana-jJAnanI apekSAe ThIka saMbhave che.) jJAna-vastumAM rahelA vizeSa dharmane jANavAnI AtmAmAM rahelI zakti, te jJAna, vastumAM rahelA sAmAnya dharmane jANavAnI AtmAmAM rahelI zakti te varNana ane te banne zaktiono vyApAra, vaparAza te 3payoga jJAnazaktino vaparAza, te jJAnopayoga ane darzanazaktino vaparAza, te ropayoga.] tathA vAritra, te sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhi-sUkSmasaMpAyayathAkhyAta-dezavirati ane avirati e sAta prakAre che. e cAritra bhAvathIhiMsAdika azubha pariNAmathI nivRtta (virakta) thavA rUpa che, ane dravyathIvyavahArathI azubha kriyAnA nirodha (tyAga) rUpa che, e sAta cAritramAMnuM koIpaNa cAritrahIna vA adhika pramANamAM dareka jIva mAtrane hoya che ja, ane jIva sivAya bIjA koI dravyamAM e hoya nahi, mATe cAritra te jIvanuM lakSaNa kahyuM che. vanti nindratIti vAritra jenA vaDe anidita (eTale prazasta-zubha AcaraNa thAya te caritra athavA cAritra kahevAya athavA vidhArijIrAvvA vAritram ATha prakAranA karmasaMcayane (karmanA saMgrahane) khAlI karanAra hovAthI cAritra kahevAya, athavA vati sthiti ane nivRttAviti vAritram jenA vaDe (je AcaravA vaDe) mokSamAM javAya te cAritra kahevAya. e cAritra cAritramohanIyanA upazamathI tathA kSayopazamathI hInAdhika ane kSayathI saMpUrNa hoya che. tathA tapa dravyathI ane bhAvathI bAhya tapa ane abhyattara tapa te 6-6 prakAre ema 12 prakArano tapa AgaLa nirjarA tattvanI gAthAmAM kahevAze. athavA sAmAnyathI icchAno rola (icchAno tyAga athavA icchAnuM rokANa) te nizcaya tapa bhAva tapa che. ane te icchA virodha karavAnA kAraNarUpa athavA abhyAsarUpa je anazana-upavAsa Adi tapa te dravya vyavahAra tapa che. e tapanA bhedomAMthI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatatva (jIvanAM lakSaNa) koI paNa bhedavALo tapa dareka jIvamAtrane hoya che, ane te paNa hIna vA adhika pramANamAM hoya che ja, ane te jIva dravyamAM ja hoya che, paraMtu anya dravyamAM nahi, mATe tapa e paNa jIvanuM lakSaNa che. tApathati aSTaprAraMrna rUti tapa: ATha prakAranA karmane jetapAve (eTale bALe) te tapa kahevAya. athavAtAvyane rasadhAtava: maNi vA ane neti tapa: (rasa-asthimajjA-mAMsa-rudhira-meda-ane zukra e rasAdi sAta dhAtuone athavA karmone jenA vaDe tapAvAya eTale bALI devAya, te tapa kahevAya) e tapa mohanIya ane varyAntarAya e be karmanA sahacArI kSayopazamathI hInAdhika, ane kSayathI saMpUrNa pragaTa thAya che. tapa-karmothI chUTavA, sva-svarUpa tarapha baLapUrvaka javA mATe AtmAno je prayatna. - tathA vIrtha eTale yoga, utsAha, baLa, parAkrama, zakti ItyAdi kahevAya che te karaNavIrya ane labdhivIrya ema be prakAre che. mana-vacana-kAyAnA AlaMbanathI pravartatuM vIrya te raNavIrya, ane jJAna-darzanAdikanA upayogamAM pravartatuM AtmAnuM svAbhAvika vIrya te saMdhivI kahevAya, athavA AtmAmAM zaktirUpe raheluM vIrya te vhivIrya, ane vIryanI pravRttimAM nimittabhUta mana-vacana ane kAyA rUpa karaNasAdhana-te karaNavIrya, karaNavIryasarvasayogI saMsArI jIvone hoya che ane labdhivIrya to vIryAntarAyanA layopazamathI sarva chabastha jIvone hIna vA adhika Adi asaMkhya prakAranuM hoya che, ane kevali bhagavaMtane tathA siddha paramAtmAne to vIryAntarAya karmanA kSayathI saMpUrNa ane ekasarakhuM anaMta labdhivIrya pragaTa thayeluM hoya che. e vIrya sarvajIva dravyamAM hoya che, temaja jIvadravya sivAya bIjA koI paNa dravyamAM hoI zakatuM nathI, mATe viryaguNa e jIvanuM lakSaNa che. ahIM vi eTale vizeSathI AtmAne yati eTale te-te kriyAomAM prere-pravartAve, te vIrya kahevAya. zaMkA-vIrya eTale zakti to pudgala dravyamAM paNa che. kAraNa ke, paramANu eka samayamAM lokanA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhI zIdhragativALo thaI pahoMcI jAya che. to vIrya jIvanuM ja lakSaNa kema hoya? - uttara-sAmAnyathI zaktidharma to sarvedravyamAM hoya che, ane te vinA koIpaNa dravya potapotAnI arthakriyAmAM pravartI zake nahi. mATe tevA sAmAnya zaktidharma te ahIM vIrya kahevAya nahi. paraMtu yoga, utsAha, parAkrama ityAdi paryAyane anusarato je vIrya guNa ane te rUpa Atmazakti samajavI, te to kevaLa AtmadravyamAM ja hoya che, mATe vIrya e jIvano ja guNa che. - 3yo -te 5 jJAna, 3 ajJAna ane 4 darzana ema 12 prakArano che temAM paNa 5 jJAna ane 3 ajJAna ema 8 no sAkAropayoga ane 4 prakAranA darzanano
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 zrI navatattva prakaraNa nirAkAropayoga hoya che, mATe e sAkAra-nirAkAra rUpa 12 upayogamAMnA yathAsaMbhava upayoga eka vA adhika, tathA hIna vA vadhu pramANamAM dareka jIvane avazya hoya che, temaja jIva sivAyanA anya dravyamAM upayoga guNa hoI zake nahi, mATe upayoga e jIvanuM lakSaNa che. lakSaNa eTale zuM? prazana - ahIM jJAna Adi jIvanAM 6 lakSaNa kahyAM. paraMtu lakSaNa eTale zuM? uttaraH- je dharma athavA guNa je vastuno kahevAto hoya te vastumAM te sarvathA vyApta hoya, ane te sivAya anya vastumAM te na saMbhavato hoya to te dharma athavA guNa te vastunuM lakSaNa kahevAya. paraMtu te dharma athavA guNa jo te vastumAM sarva vyApta na hoya, athavA to te vastumAM sarva vyApta hovA chatAM bIjI vastumAM paNa alpAMze yA sarvAze vyApta hoya, to te dharma nA guNa te vastunuM lakSaNa na gaNAya. jemake, gAyanuM lakSaNa sAsnA (gaLAnI godaDI) che. te dareka gAyamAtrane sadAkALa hoya che, paraMtu koI gAyamAM na hoya ema nathI. temaja e sAsnA bhesa Adi pazuone nathI. mATe sAnA e gAyanuM lakSaNa che. paraMtu iMgitva (ziMgaDAvALApaNuM) e gAyanuM lakSaNa nathI. kAraNa ke ziMgaDAM jo ke sarva gAyane sadAkALa che, topaNa gAyane ja hoya che tema nathI. bheMsa Adikane paNa hoya che temaja kapila varNa (eka jAtano lAla raMga) e paNa gAyanuM lakSaNa nathI, kAraNa ke sarvagAyo kapila varNavALI hotI nathI. mATe AvyApti, ativyApti, ane asaMbhava e 3 doSa rahita hoya, te lakSaNa kahevAya. vyAsa eTale amuka bhAgamAM vyApta hoya paNa sarvamAM vyApta na hoya. tivyati eTale sarvamAM vyApta hovA chatAM te sivAya anya padArthamAM paNa vyApta hoya, ane temasaMbava eTale jenuM lakSaNa karyuM hoya temAM e lakSaNa saMbhave ja nahi. jema gAyanuM lakSaNa eka zaphavattva (eka khurIvALApaNuM) e hoI zake ja nahi, kAraNa ke, gAyane to eka pagamAM be kharI hoya che. e rIte jJAnAdi 6 lakSaNo paNa jIvadravyamAM avyApti Adi doSa rahita che, ema vicAravuM. sUma ekendriyAdi jIvone jJAna Adi kevI rIte? sUkSma aparyApta nigoda jIvane utpattine prathama samaye paNa mati-zrutajJAnano anaMtamo bhAga ughADo hoya che, ane prathama samaye te eka paryAya jeTaluM ja zrutajJAna nahi, paraMtu aneka paryAya jeTaluM (arthAt paryAyasamAsa) zrutajJAna hoya che, mATe temAM paNa jJAna lakSaNa che. jo ke te ati aspaSTa che, to paNa mUrchAgata manuSyavat athavA nidrAgata manuSyavat kiMcit jJAnamAtrA to avazya hoya che. e pramANe anaMtamA bhAga jeTaluM ane aspaSTa acakSudarzana hovAthI rana lakSaNa paNa che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatattva (cha paryAptio) ane te jJAna tathA darzana kSayopazama bhAvanAM che. have cAritranuM AvaraNa karanAra karma jo ke sarvaghAtI che, to paNa ati caDhelA mahAmeghanA samaye paNa divasa rAtrino vibhAga samajI zakAya tevI sUryanI alpa prabhA haMmeza ughADI ja rahe che, tema cAritraguNano ghAta karanAra karma jo ke sarvaghAtI (sarvathA ghAta karanAra) kahyuM che, to paNa cAritraguNanI kiMcit mAtrA to ughADI ja hoya che, ema siddhAMtomAM spaSTa kahela che, tethI sU. a50 nigodane prathama samaye ati alpa cAritra guNa hoya che ane te avirati cAritra hoya che. jema cAritra tema tapa guNa paNa alpa mAtrAvALo hoya che, tathA AhAra grahaNa Adi kriyAomAM pravartatuM ati alpa vIrya paNa hoya che, ane te asaMkhyAta bhede hInAdhika taratamatAvALuM hoya che. te kAraNathI ja karmaprakRti vagere graMthomAM "sU. apa0 nigoda jIvane paNa vIryAntarAyanA kSayopazamathI aparyApta avasthA sudhI nirantara asaMkhya guNavRddhivALAM yogasthAno prati samaya prApta thAya'' ema kahyuM che. vaLI jo jJAna-darzana che, to tenA vyApArarUpa upayo| lakSaNa avazya hoya ja. e pramANe jema sUkSma ekendriya aparyAptAmAM 6 lakSaNo kahyAM, te rIte caude jIvabhedamAM yathAsaMbhava 6 lakSaNo svayaM vicAravAM. vaLI sattAmAtrathI to sUkSma aparyApta nigoda jIvane paNa anaMtajJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra, anaMta tapa, anaMtavIrya, anaMta upayoga che, paraMtu karmanA AvaraNathI te jJAnAdi guNo alpa athavA adhika gaNAya che, ane karmAvaraNa rahita jIvane saMpUrNa puSTa hoya che, mATe jJAnAdi guNo siddha paramAtmAmAM jevA che tevA ja sUkSma nigoda jIvamAM paNa hoya che, paraMtu nigodane sattAgata che, ane siddhane saMpUrNa pragaTa thayela che, e ja taphAvata che. saMsArI jIvonI cha paryAptio AhArasarIriMdiya-pajjattI ANapANabhAsamaNe / cau paMca paMca chappi ya igavigalA'sanni sannINaM // 6 // saMskRta anuvAda AhArazarIrendriya-paryAptaya AnaprANabhASAmanAMsi / catasraH paJca paJca SaDapi, caikavikalA'saMjJisaMjJinAm // 6 // AhAra = AhAra sarI = zarIra zabdArtha 35 pha i= indriya padmattau = paryAmi
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 bALapALa = zvAsocchvAsa mAsa = bhASA maNe = manaH vaDa = cAra maMtra = pAMca zrI navatattva prakaraNa = (cha pi)-chae chappi phaLa = ekendriya jIvone vipata = vikalendriyane atri = asaMjJIpaMcendriyane sannILa = saMjJI paMcendriyane anvaya sahita padaccheda AhAra - sarIra - iMdiya-pajjattI ANapANa bhAsa maNe / phaLa-viyAna-asanni sannInuM dhaDa paMca paMca ya khi // 6 // gAthArtha: AhAra, zarI2 ane indriya etraNa khAsa, (tathAbIjI) zvAsocchvAsa, bhASA ane manaH (e cha) paryAptio che. ekendriya jIvone, vikalendriya jIvone, asaMjJI paMcendriyone ane saMzI paMcendriyone cAra, pAMca, pAMca ane chaye paryAptio hoya .11Ell vizeSArthaH patti-eTale saMsArI jIvane zarIradhArI tarIke jIvavAnI jIvanazakti te paryApta, jo ke koIpaNa jAtinuM zarIra dhAraNa karIne jIvavAnI AtmAmAM zakti che. paraMtu e zakti pudgala-paramANuonI madada vinA pragaTa thatI nathI. arthAt jo pudgala-paramANuonI madada na hoya, to AtmAnI zarIramAM jIvavAnI zakti pragaTa na thAya, eTale ke te zarIradhArI tarIke jIvI na zake. A uparathI e vyAkhyA thAya che ke pudgala paramANuonA samUhanA nimittathI AtmAmAMthI pragaTa thayelI ane zarIradhArIpaNe jIvavA mATenAM upayogI pudgalone pariNamAvavAnuM kAma karanArI AtmAnI amuka jAtanI (zarIra dhAraNa karI jIvavAnI) jIvanazakti, te paryAdi. AhAra vinA zarIra baMdhAya nahIM, zarIra dhAraNa karyA vinA jIva koIpaNa rIte saMsArIpaNe jIvI zake nahIM, tethI indriyo bAMdhavI paDe, zvAsocchvAsa vinA zarIradhArI jIva jIvI zake nahIM. tathA vadhAre zaktivALA jIvane bolavAnI ane vicAravAnI zaktinI jarUra paDe che, ke jene lIdhe te bolI zakecheanevicArI zake che. mATe badhA saMsArI jIvonI apekSAe AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchvAsa, bhASA ane mana e cha paryAptio hoya che. e chathI vadhAre jIvanazakti saMbhavatI ja nathI.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatattva (paryAmionuM svarUpa) 37 potAne yogya paryAptio pUrI kare te jIvanuM nAma paryApta jIva ane potAne yogya paryAptio pUrI karyA vinA mAre te aparyApta jIva. aparyAptapaNe apAvanAra karma te aparyApta nAmakarma. ane paryAptapaNuM apAvanAra karma te paryApta nAmakarma. paryAminI upara pramANe vyAkhyA samajyA pachI tenA kAryakAraNa, bAhyakAraNa bAhya-abhyattara nimitto, dravya bhAva vagere apekSAe aneka jAtanI vyAkhyAo zAstramAM ApavAmAM AvelI che.' AhAra vagerene yogya pudgalone grahaNa karavAmAM tathA AhArAdi rUpe pariNAma pamADavAmAM kAraNarUpa evI AtmAnI zarIramAM jIvanakriyA calAvavAnI zakti te paffi, (athavA te zaktinA AlaMbana-kAraNarUpa je pudgalo te pati athavA te zakti ane zaktinA kAraNarUpa pudgala samUhanI niSpatti te pafa, athavA te zaktinI ane zaktinA kAraNarUpa pudgalasamUhanI parisamAmite ti kahevAya. e pramANe paryAptinA aneka artha thAya che. paNa paryAti eTale phri e mukhya artha che.) te paryApti eTale Atmazakti, pudgalanA avalaMbana vinA utpanna thatI nathI. te kAraNathI AtmA jyAre utpattisthAnamAM utpanna thAya che, tyAre utpanna thatAMnI sAthe ja (koyalAmAM spalA agninI mAphaka) pratisamaya AhAranAM pudgalo grahaNa karato jAya che, ane te amuka amuka pramANamAM jaththAbaMdha jyAre grahaNa thaI jAya che tyAre te te pugalanA jaththA-samUha dvArA AtmAmAM amuka amuka kArya karavAnI (jIvananirvAhamAM karavA yogya Avazyaka kAryo karavAnI) je zakti utpanna thAya che, te AhAraparyAmi AdiparyAyionA nAmathI oLakhAya 1. paryApti e zabdano dhAtusiddha artha samApti paNa thAya che, to paNa AhAragrahaNAdinI zakti vagere artho siddhAntanI paribhASA pramANe jANavA punaH "samApti'. e artha paryAptionA AgaLa kahevAtA arthamAMthI ja ThIka samajAze. ra. utpattinA prathama samaye je pugalo grahaNa thAya che, temAM AtmAnI zakti taijasa-kAzmaNa zarIranAM pugalonA avalaMbana-sahAyathI che. (kAraNa ke saMsArI AtmA mugalonA avalaMbana-sahAya sivAya koI paNa jAtanI ceSTA karI zakato nathI evo sAmAnya niyama che) ane utpatti thayA bAda jeTalI jeTalI yogamAtrA vRddhi pAmatI jAya (te tadbhava zarIra saMbaMdhI yogamAtrA gaNavI, ane te yogamAtrAo tat tat samaye gRhyamANa pudgalonA avalaMbana-sahAyavALI jANavI.) tema tema te zakti khIlatI jAya. 3. pratisamaya AhAragrahaNa-sapta dhAtuonI racanA-Indriyo dvArA viSayonuM grahaNazvAsocchavAsa-vacanoccAra ane mAnasika vicAro, e jIvananirvAhamAM (nivahinA) 6 Avazyaka kAryo gaNAya.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 zrI navatattva prakaraNa che, mATe putinA 3pavAthI (=samudrathI) satpanna thayeta mAtmAnI (mahA pariNAmanavamAM upayorit) ne za ivizeSa. te paff. e artha atiprasiddha che. te AhAra paryApti Adi 6 paryAptionuM yatkiMcisvarUpa manuSyanA tathA tiryaMcanA audArika zarIra saMbaMdhI paryAtione anusarIne kahIe chIe, te A pramANe 1. sahapati-utpattisthAne rahelA AhArane jIva je zakti vaDe grahaNa kare, ane grahaNa karIne khala-rasane yogya banAve, te AhAra paryAmi. (ahIMkhala eTale asAra pudgalo-maLamUtrAdi, ane zarIrAdi racanAmAM upayogI thAya tevAM pugalo te rasa che.) A paryAti prathama samaye ja samApta thAya che. 2. rIpati-rasane yogya pudgalone je zakti vaDe jIva zarIrarUpe-sAta dhAturUpe race, te zakti te zarIraparyApti (ahIM zarIra kAyayogapravRttimAM samartha thAya tyAM sudhInI je zarIra racanA, pachI paryAtinI (zaktinI) samApti thAya che. ane te sAmarthya antarmuhUrta sudhI zarIra-yogya pudgalo meLavyAthI pragaTa thAya che.) 3. kriya pati-rasarUpe judAM paDela pudgalomAMthI temaja sAta dhAtumaya zarIrarUpe racAyelAM pagalomAMthI paNa indriya yogya pagalo grahaNa karI indriyapaNe pariNAvavAnI je zakti te, niyati (zarIraparyAmi samApta thayA bAda paNa bIjA antarmuhUrta sudhI meLavelAM indriyapudgalothI racAtI abhyantara nivRtti indriya jyAre viSayabodha karavAmAM samartha thAya che, tyAre A Indriya paryAtinI samApti thAya che. 4. zvAsopathati-je zakti vaDe zvAsocchavAsa yogya vargaNAnAM pudgalo grahaNa karI zvAsocchavAsa rUpe pariNamAvI avalaMbIne visarje, te zaktinuM nAma zvAsocchavAsa paryAmi che. (indriyaparyAti pUrNa thayA bAda paNa trIjA antarmuhUrta sudhI grahaNa karelI zvAsocchavAsa vargaNAne zvAsocchavAsarUpe pariNamAvavAmAM upakArI pudgalothI jyAre jIva zvAsocchavAsa kriyAmAM samartha thAya che, tyAre A paryAtinI samApti thAya che.) 5 bhASA pati-jIva je zakti vaDe bhASA yogya pudgalo grahaNa karI bhAvApaNe pariNamAvI avalaMbIne visarjana kare, te zaktinuM nAma bhASA paryApti. (zvAsocchavAsa paryApti pUrNa thayA bAda paNa cothA antarmuhUrta sudhI grahaNa karelAM (bhASA pudgalone bhASApaNe pariNamAvavAmAM upakArI) pudgalothI jIva jyAre vacanakriyAmAM samartha thAya che tyAre A paryAtinI samApti thAya che.) 1. AhAraka zarIra saMbaMdhI tathA vaikriya zarIra saMbaMdhI paryAptionuM svarUpa jo ke kaMIka bhinna che, to paNa A uparathI saheje samajI zakAya tevuM che.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatattva (labdhi-aparyApta vage2e 4 bheda) 39 6. mana:paryApti-jIva je zakti vaDe manaH prAyogya pudgalo' grahaNa karI manapaNe pariNamAvI avalaMbIne visarjana kare, te zaktinuM nAma mana:paryApta. (bhASAparyApti pUrNa thayA bAda paNa pAMcamA antarmuhUrta sudhI grahaNa karela (manoyogya pudgalone manapaNe pariNamAvavAmAM samartha) pudgalothI jIva jyAre viSayaciMtanamAM samartha thAya tyAre A paryAptinI samApti thaI gaNAya che.) devAdikane paryAptiono krama e pramANe manuSya-tiryaMcane AhAra paryApti samayamAM ane zeSa pAMca paryApti anukrame antarmuhUrta-antarmuhUrta kALe samApta thAya che, ane deva nAraka saMbaMdhI tathA uttaravaikriya ane AhAraka zarIrasaMbaMdhI paryAptiomAM-AhAra paryApti prathama samaye, zarIra paryApti tyArabAda antarmuhUrve ane zeSa cAra paryAptio anukrame eka-eka samayane antare samApta thAya che. vaLI zrI bhagavatIjI AdikamAM to devane bhASAparyAptinI ane mana:paryAptinI samakALe samApti thavAnI apekSAe devane pAMca paryAmi kahI che. 6. paryAptio pudgala svarUpa che. zrI tattvArtha sUtramAM kahyuM che ke-'paryAptio pudgalarUpa che, ane te karrArUpa AtmAnuM karaNa (sAdhana) vizeSa che ke je karaNavizeSa vaDe AtmAne AhAragrahaNAdi sAmarthya utpanna thAya che, ane te karaNa je pudgalo vaDe racAya che, te AtmAe grahaNa karelAM pudgalo ke je tathA-prakAranI pariNativALAM che. te ja paryApti zabda vaDe kahevAya che. (arthAt te pudgalonuM ja nAma paryApta che.") labdhi aparyApta vage2e 4 bheda paryAptio samApta thavAnA kALane aMge jIvanA paNa paryApta-aparyApta e be mukhya bheda che. tyAM je jIva svayogya paryAptio pUrNa karyA bAda maraNa pAme, te jIva paryApta kahevAya, ane nirdhane karelA manorathonI mAphaka je jIva svayogya paryApti pUrNa karyA vinA maraNa pAme, tevo jIva aparyApta kahevAya. e paryAptapaNuM prApta thavuM te paryApta nAmakarmanA udayathI thAya che, ane aparyApta nAmakarmanA udayathI jIvane aparyAptapaNuM prApta thAya che. e pramANe jIvanA paryApta ane aparyApta evA 1. A pudgalone zrI tattvArtha TIkAmAM manaHraLa nAmathI spaSTa oLakhAvyAM che, ke je manovargaNAnAM pudgalothI bhinna che. jema manaHkaraNa spaSTa kahela che tema bhASAkaraNa ane ucchvAsa karaNa e zabdo spaSTa dekhavAmAM AvyA nathI. paraMtu keTalAka pATho uparathI ucchvAsa karaNa ane bhASAkaraNa paNa hoya ema saMbhave che. pachI satya zrI bahuzrutagamya.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 zrI navatattva prakaraNa be mukhya bheda che. punaH e be bhedanA avAjora bheda paNa che. te sarva bheda chUTA pADatAM cAra bheda thAya che, te A pramANe 1. naivyi mAta-je jIva svayogya paryAddhio pUrNa na kare ane maraNa pAmI jAya te labdhi aparyApta kahevAya. pUrvabhavamAM bAMdhelA aparyApta nAmakarmanA udaya vaDe jIva labdhi aparyApta thAya che. ane A jIvo prathamanI traNa paryAtio pUrNa karI zake che, ane cothI athavA cothI pAMcamI, athavA cothI", pAMcamI ane chaThThI paryAtio adhUrI ja rahe che. 2. pitta-je jIva (potAnA maraNa pahelAM) svayogya sarva paryAktio pUrNa kare che, te jIva (pUrNa karyA pahelAM athavA pachI paNa) labdhi paryApta kahevAya. pUrva bhave bAMdhelA paryApta nAmakarmanA udayathI ja jIva A bhavamAM svayogya sarva paryAddhio pUrNa karI zake che. (arthAt pUrNa karIne maraNa pAme che.) 3. zarA mAta-utpatti sthAne samakALe svayogya sarva paryAptionI racanAno prAraMbha thayo che, jyAM sudhI te samApta na thAya tyAM sudhI jIva karaNa aparyApta kahevAya. ahIM raNa eTale svayogya indriyAdi paryAptio, te vaDe aparyApta (eTale asamApta) artha hovAthI karaNa aparyApta gaNAya. pUrve kahela labdhi paryApta tathA labdhi-aparyApta e banne jIvane karaNa aparyAptapaNuM hoya che, temAM labdhi paryApta jIva to prathama karaNa aparyApta hoI paryAptio pUrNa karyA bAda karaNa paryApta thavAno che, ane labdhi aparyApta jIvane to karaNa paryAptapaNuM thavAnuM ja nathI. 4. rAparyAta-utpattisthAne samakALe svayogya sarva paryAptionI (eTale paryApti saMbaMdhI kAraNabhUta pudgalasamUhanI) racanAno je prAraMbha thayo che, te racanA 1. "svayogya" eTale cAlu gAthAmAM je ekendriyane 4, vikalendriyane 5, asaMjJI paMcendriyane 5, tathA saMjJI paMcendriyane 6 paryAddhio kahI che. te pramANe ekendriyane svayogya paryAmio 4, ityAdi rIte jANavuM. 2. ahIM nadhi eTale pUrvabaddha paryApta nAmakarmajanya yogyatA athavA paryApta nAmakarmano udaya jANavo. kAraNa ke paryAptane pUrvabaddha paryApta nAmakarmano ane aparyAptane pUrvabaddha aparyApta nAmakarmano udaya e ja labdhirUpa che. 3. ekendriyane. 4. vikalendriyane tathA asaMjJI paMcendriyane. 5. saMjJI paMcendriyane. 6. zAstromAM e be sthAne bIjo artha evo paNa kahyo che ke, karaNa eTale indriya paryApta, te vaDe aparyApta-asamApta te ra mata ane indriya paryApti samApta thayA bAda jIva 2 paryApta kahevAya, jethI sarve labdhi aparyApta jIvo paNa karaNa paryApta thayA bAda ja maraNa pAmI zake che. A bemAMthI uparano ja artha yAda rAkhavo. kAraNa ke, be arthothI abhyAsI vargane vizeSa gUMcavaNa UbhI thAya mATe je vizeSa prasiddha artha che, te ja kahyo che.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatattva (paryAptanA bheda-pratibhedanI sthApanA) 41 samApta thayA bAda jIva karaNa paryApta kahevAya. upara kahyA pramANe labdhi paryApta jIva ja karaNa paryApta thaI zake che. labdhi aparyApta vagere 4 bhedano kALa labdhi aparyAptapaNAno kALa-bhavanA prathama samayathI (eTale pUrva bhavamAMthI chUTe te ja samayathI) utpattisthAne indriya paryApti pUrNa kare tyAM sudhI eTale sarva maLI antarmuhUrtano che jethI vATe vahetAM paNa labdhi aparyApta gaNAya. 2. labdhi paryAptapaNAno kALa bhavanA prathama samayathI (eTale pUrva bhavamAMthI chUTe te ja samayathI) saMpUrNa bhava paryanta (eTale devane 33 sAgaropama, manuSyane 3 palyopama ityAdi.) jethI vATe vaheto jIva paNa labdhi paryApta kahevAya. 3. karaNa aparyAptapaNAno kALa-bhavanA prathama samayathI yogya sarva paryAptio pUrNa na kare tyAM sudhI (eTale sarva maLIne antarmuhUrta) tathA vATe vaheto jIva paNa karaNa aparyApta gaNAya. 4. karaNa paryAptapaNAno kALa-labdhi paryAptanA AyuSyamAMthI paryAddhio pUrNa karavAno antarmuhUrta jeTalo kALa bAda kare teTalo jANavo. arthAt antarmuhUrta nyUna sva-AyuSya pramANa. (jethI devane antarmuhUrta nyUna 33 sAgaropama ane manuSyane antarmuhUrNa nyUna 3 palyopama ityAdi) e cAra prakAranA paryApta jIvono artha kahIne, te jIvonA bhedanI paraspara prAptinuM koSTaka batAvIe chIe1. trimapaNAmAM-labdhi aparyApta ane karaNa aparyApta (tathA apekSAe bIjA artha pramANe karaNaparyApta paNa.) 2. vizva paryAyAma-labdhiparyApta-karaNa aparyApta. karaNa paryApta. 3. rapa mapAmAM-karaNa aparyApta-labdhi aparyApta-labdhi paryApta. 4. vaUpatAma-karaNaparyApta-labdhiparyApta (apekSAe bIjA artha pramANe labdhi aparyApta paNa) paryAptanA bheda-pratibhedanI sthApanA nIva labdhi aparyApta labdhi paryApta karaNa aparyApta karaNa aparyApta karaNa paryApta 1. indriya paryAmi pUrNa thayA bAda karaNa paryApta kahevAya, e uparanI TippaNamAM kahelA bIjA artha pramANe.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 zrI navatattva prakaraNa uttara dehamAM bhinna paryAptinI racanA labdhivaMta jIve potAnA janmanA mULa zarIranI racanA samaye je cAra athavA cha paryAptio samApta karI che, te paryAddhio vaDe saMpUrNa bhava sudhI paryApta gaNAya che. paraMtu e ja (tathAvidha labdhivALo) jIva jyAre paryApta avasthAmAM bIjuM navuM zarIra banAve che, tyAre punaH te navA zarIra saMbaMdhI cAra athavA cha paryAptio navesarathI race che. paraMtu prathamanI racelI janma zarIra saMbaMdhI paryAptio upayogI thatI nathI. tyAM labdhiparyApta bAdara vAyukAyamAMnA vaikriyazarIra racavAnI zaktivALA keTalAeka labdhi bAdara paryApta je vAyukAya jIvo che, te jIvoe janma samaye audArika zarIra saMbaMdhI 4 paryApti racI che, topaNa punaH bIjuM navuM zarIra (eTale vaikriyazarIra) racatI vakhate navIna vaikriyazarIra saMbaMdhI judI 4 paryAtio race che. tathA AhArakalabdhivaMta caudapUrvadhara muni mahAtmAo janma samaye audArikazarIranI 6 paryAyio racI che, topaNa AhArakazarIranI racanA prasaMge AhAraka deha saMbaMdhI navI 6 paryAsio race che. e pramANe labdhivaMta manuSyonA paNa mULa dehanI 6 paryApti bhinna ane uttara dehanI 6 paryAmi bhinna racAya che. - paryAptiono prAraMbha samakALe ane samApti anukrame. jIva utpattisthAne AvyA bAda svayogya sarvaparyAtiono prAraMbha samakALe kare che, paraMtu samApti anukrame ja thAya che, kAraNa ke, taijasa kArpaNa zarIranA baLa vaDe AtmAe utpatti sthAnamAM prathama samaye zukra rUdhirAdi je pugalo grahaNa karyA, te ja prathama samaye gRhIta pudgalo dvArA e ja (gRhIta) pudagalone tathA havethI grahaNa karAtAM pugalone paNa khala-rasa paNe judA pADavAnI zakti prApta thaI, te AhAra paryApinI parisamApti thaI. paraMtu e prathama gRhIta pudgalothI zarIra vagerenI paNa kaMIka aMze - eka aMze racanA thaI che. (paNa saMpUrNa racanA thaI nathI), eTale prathama samaya gRhIta pudgalo prathama samaye ja keTalAMka khalapaNe, keTalAMka rasapaNe (eTale sAta dhAtuyogya), keTalAMka indriyapaNe', keTalAMka ucchavAsa kAryamAM sahAyakarUpe, keTalAMka bhASAkAryamAM sahAyakarUpe ane keTalAMka manaHkAryamAM sahAyakarUpe pariNamelAM che, ane teTalAM alpa alpa pudgalo dvArA AtmAne te te kAryamAM kaMIka kaMIka aMze zakti prApta thaI che. te kAraNathI sarve paryAptio samakALe prAraMbhAya che ema kahevAmAM Ave che, ane samApti to anukrame ja thAya che, tenuM kAraNa paryAptiono artha vAMcavAthI ja saheje samajAyuM haze. 1. indriya prANanA artha prasaMge AgaLa kahevAtI mathatA nivRtti driya paNe
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatattva (10 prANonuM svarUpa) 43 6 paryAptio anukrame sUkSma-sUkSmatara che. punaH paryAptio samakALe prAraMbhAvA chatAM paNa anukrame pUrNa thavAnuM kAraNa e che ke emAMnI pahelI AhAra paryApti sthUla che, bIjI zarIra paryApti tethI sUkSma che, ane trIjI paryApti yAvat chaThThI, tethI paNa adhika sUkSma-sUkSma che. ane anukrame adhika adhika pudgala samUha vaDe te te paryAtrionI sUkSmatA banI zake che, ane adhika adhika pudgala samUha meLavavAmAM kALa paNa adhika adhika ja lAge che. jema ze2 rUI kAMtavAne chae kAMtanArIo samakALe kAMtavA mAMDe topaNa jADuM sUtra kAMtanArI kokaDuM vaheluM pUrNa kare, ane adhika adhika sUkSma sUtra kAMtanArI kokaDuM ghaNA vilaMbe pUrNa kare che, tema paryAptionI samAptinA saMbaMdhamAM paNa jANavuM. (ityAdi bhAvArtha zrItattvArthasUtranI TIA mAM kahyo che.) prANanuM kAraNa paryAti vaLI A paryAptio pUrNa thavAthI ja AgaLa (sAtamI gAthAmAM) kahevAtA jIvanA (AyuSya sivAyanA) dravya prANo utpanna thAya che, mATe paryApti kAraNarUpa che, ane prANa kAryarUpa che. kaI paryApti kayA prANanuM kAraNa che, te prANanA varNanamAM AgaLa kahevAze. kayA jIvane keTalI paryAsi ? e pramANe paryAmi saMbaMdhI atisaMkSipta vigata kahIne have caDa paMca paMca chapriya, vipatA'sannikSetrInuM e gAthAnA uttarArdhathI kayA jIvane keTalI paryApti hoya, te batAve che. ekendriya jIvane pahelI cAra paryApta (eTale AhAra-zarIra-indriya ane ucchvAsa) dvIndriya, trIndriya, caturindriya tathA asaMjJI paMcendriya jIvane pahelI pAMca paryApti che, ane saMzI paMcendriya jIvane chae hoya che. // kRti paryAptisvarUpam // saMsArI jIvane jIvavAnI jIvanakriyAo (prANo) paNidiattibalUsA-sAu dasapANa, cau cha sagaM aTTha / rUpA-Tu-ti-carilImAM, asanni-sannILa nava sa ya IIII saMskRta anuvAda paMcendriyatribalocchvAsAyUMSi daza prANAzcatvAraH SaT saptASTau / ekadvitricaturindriyANA-masaMjJisaMjJinAM nava daza ca // 7 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 piiJa = pAMca indriyo tti = traNa vana = baLa-yoga sAla = zvAsocchvAsa Ava = H AyuSya dasa pANa = daza prANa (che) vaDa = cAra prANa che = cha prANa sana = sAta = zabdArtha zrI navatattva prakaraNa aTTha = ATha prANa iga ekendriyane OM = dvIndriyane = ti = trIndriyane vaDalInuM = caturindriyane - asannI - asaMjJI paMcendriyane = sannIna = saMjJI paMcendriyane nava = nava prANa vrukSa = daza prANa 5 = vaLI, ane anvaya sahita padaccheda paLa kRtriya, tti vana, glAsa, A TUsa pALa / iga-du-ti- cauriMdINaM asanni sannINa cau cha saga aTTha, nava ya dasa // gAthArtha: pAMca indriyo, traNa baLa (eTale yoga), zvAsocchvAsa, ane AyuSya e daza prANa che (temAMnA) ekendriyane, dvIndriyane, trIndriyane, caturindriyane, asaMjJIpaMcendriyane ane saMkSIpaMcendriyane cAra, cha, sAta, ATha, nava ane daza (prANa hoya che.) IInA vizeSArtha: prAptiti nIvati aneneti prALaH - jenA vaDe jIve, te prANa kahevAya. arthAt A jIva che, athavA A jIve che, evI pratIti je bAhya lakSaNothI thAya te bAhya lakSaNonuM nAma ahIM prALa, (eTale dravya prALa) kahevAya che. e 10 prANa jIvane ja hoya che, ane jIvadravya sivAya bIjA dravyamAM e prANa hoya nahi, mATe e 10 dravyaprANa te jIvanuM lakSaNa (bAhya lakSaNa) che. prANo e saMsArI jIvanuM jIvana che. jIvana vinA-prANo vinA koI paNa saMsArI jIva jIvI na zake. daza prANo rUpa jIvanakriyA cAlavI e ja saMsArI jIvanuM jIvana che. ane paryAptio jIvanakriyA calAvavAnI madadagAra zakti pragaTa thavAnAM sAdhana che.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 jIvatatva (kayA jIvane keTalA prANa hoya) 5. jiyaWIT:- sparzanendriya, rasanendriya, ghrANendriya, cakSurindriya ane zrotrendriya e 5 indriya che. rUdra eTale AtmA, tenuM je liMga-cihna te driya kahevAya. dekhAtI tvacA-cAmaDI te sparzanendriya nathI. paraMtu aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI pAtaLI, zarIranA bAhya tathA abhyattara bhAga jevaDA (athavA zarIra pramANa aMdarathI ane bahArathI) vistAravALI, zarIranA bAhya tathA abhyattara bhAgamAM patharAyelI, ane cakSuthI na dekhI zakAya tevI zarIranA AkAravALI (abhyattara) nivRttirUpa eka ja bhedavALI sparzandriya che. tathA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI pAtaLI, aMgulapRthakva vistAravALI, cakSuthIna dekhI zakAya tevI, dekhAtI jillAmAM patharAyelI ane ghAsa ukheDavAnI khurapI sarakhA AkAravALI evI abhyattaranirvattirUparasanendriya che. tathA aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalI pAtaLI, lAMbI, pahoLI, cakSuthI na dekhI zakAya evI nAsikAnI aMdara rahelI paDaghamanA AkAravALI abhyattaranivRttirUpa prAndriya che. tathA dhrANendriya sarakhA pramANavALI, cakSuthI nadekhI zakAya evI cakSunI kIkInA tArAmAM rahelI ane candrAkRtivALI abhyattara nivRttirUpa vakSurikriya che. tathA eTalA ja pramANavALI Tondriya paNa che, paraMtu te karNapapeTikAnA (kAnapApaDInA) chidramAM rahelI ane kadaMbapuSpanA AkAravALI che. e pramANe viSayabodha grahaNa karavAvALI e pAMceya indriyo abhyattara racanA(AkAra)vALI hovAthI abhyattara nivRtti kahevAya che, ane cakSuthI dekhAtI jillAdi4 indriyo te bAhya racanA (AkAra)vALI hovAthI bAhyanivRtti indriya kahevAya. te viSayabodha karI zake nahi. 3. vana prApa-(yoga prANa)-mana, vacana ane kAyAnA nimittathI pravartato jIvano vyApAra te yoga. e yoganobaLano artha spaSTa che. 1. phrevIsa prAI-jIva zvAsocchavAsa yogyapugalo grahaNa karI teone zvAsocchavAsapaNe pariNamAvI, avalaMbIne zvAsocchavAsa letAM-mUkatAM je zvAsocchavAsa cAle che, te zvAsocchavAsa prANa kahevAya. dhrANendriyavALA jIvone je zvAsocchavAsa ghrANendriya dvArA grahaNa karAya che, ane spaSTa dekhAya che, te vAhya 3thvI che, paraMtu eno grahaNa prayatna ane zvAsocchavAsanuM pariNamana to sarva Atmapradeze thAya che, te mukhyattara3vAsa che, ane te sthUla daSTimAM upalabdha thato nathI. je jIvone nAsikA nathI teo nAsikA vinA paNa sarva zarIra pradeze zvAsocchavAsanAM yugalo grahaNa karI sarva zarIrapradezamAM zvAsocchavAsapaNe pariNamAve che. ane avalaMbana karI visarjana kare che. nAsikA rahita jIvone 1 abhyattara zvAsocchavAsa hoya che. ane te, avyakta che, tathA nAsikAvALA jIvane to banne
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 zrI navatattva prakaraNa prakAranA zvAsocchavAsa hoya che. A zvAsocchavAsa cAlu hoya che, tyAre "jIva che, jIve che." ema jaNAya che. mATe e jIvanA bAhya lakSaNa rUpa dravya prANa che. 2. madhupra-AyuSya karmanAM pudgalo te dravya AyuSya ane te pudgalo vaDe jIva jeTalA kALa sudhI niyata (amuka) bhavamAM TakI zake teTalA kALanuM nAma vana bAyuSya che. jIvana jIvavAmAM e AyuSya karmanAM pagalo ja (AyuSyano udaya ja) mULa-mukhya kAraNarUpa che. AyuSyanAM pudgalo samApta thaye AhArAdi aneka sAdhano vaDe paNa jIvana jIvI zakato nathI. e be prakAranA AyuSyamAM jIvane dravya AyuSya to avazya pUrNa karavuM ja paDe che ane kALa AyuSya to pUrNa kare athavA na kare. kAraNa ke, e dravya AyuSya jo manapavartanIya (eTale koI paNa upAye dravya AyuSya zIgha kSaya na pAme evuM) hoya, to saMpUrNa kALe maraNa pAme ane jo bAvanI (zastrAdikanA AghAta vagerethI dravya AyuSya zIgha kSaya pAmavAnA svabhAvavALuM) hoya, to apUrNa kALe paNa maraNa pAme, paraMtu dravyAyuSya to saMpUrNa karIne ja maraNa pAme che. kayA jIvane keTalA prANa hoya? | sarva indriya jIvone sparzanendriya, kAyabaLa, zvAsocchavAsa ane AyuSya e 4prANa hoya che. daktiyajIvone rasanendriya tathA vacanabaLa adhika hovAthI 6 prANa hoya che. trIyi ne dhrANendriya adhika hovAthI 7 prANa hoya che, vandriya ne cakSurindriya adhika hovAthI 8 prANa, saMpatriya ne zrotrendriya adhika hovAthI prANa ane saMjJIpandriyane mana:prANa adhika hovAthI 10prANa hoya che. aparyApta jIvone (labdhi aparyApta jIvone) utkRSTathI 7 prANa hoya che, ane jaghanyathI 3 prANa hoya che. tyAM aparyAptA ekendriyane 3 prANa ane aparyApta paMcendriyane 7 prANa hoya che. zeSa jIvone yathAsaMbhava vicAravA. kAraNa ke, aparyAptapaNAmAM zvAsocchavAsa, vacanabaLa ane manabaLa e traNa prANa hoya nahi, mATe sammaskima manuSyane paNa 7 prANa hoya che, kAraNa ke samUcchima manuSya to nizcayathI aparyApta ja hoya che, ane keTalAka graMthomAM 7-8-9 prANa kahyA che, te apekSA bhedathI saMbhave che. 1. dravya lokaprakAzamAM 7-8 tathA prAcIna bAlAvabodha ane bRhatsaMgrahaNI vRttimAM saMmUcchika manuSyane 9 prANa ghaTAvyA che, paraMtu temAM apekSAbheda che. kAraNa ke, karmagraMthonA abhiprAya pramANe labdhi aparyApta pratyayika karmabaMdhanamAM zvAsocchavAsa karma paNa baMdhAtuM nathI to vacana prANa, mana:prANanI to vAta ja zI ? chatAM jIvavicAranI avacUrImAM paNa 7-8 prANa kahyA che, mATe koI apekSAbheda haze, ema saMbhave che. vaLI koI graMthamAM saMmUcchima manuSyane pa paryApti kahelI paNa sAMbhaLI che.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 jIvatatva (jIvatattva jANavAno uddeza) prANa ane paryAptimAM taphAvata paryApti te prANonuM kAraNa che, ane prANa kArya che, paryApino kALa antarmuhUrta che ane prANa jiMdagI sudhI rahe che eTale bhavopagrAhI hoya che. jo ke paryApti paNa AkhA bhava sudhI rahe che. chatAM ahIM paryAtine utpattinI apekSAe antarmuhurta kALavALI kahI che. have kayA prANo kaI paryApti vaDe utpanna thayela hoya che? te kahIe chIe pa Indriya prANa-mukhyatve indriya paryAmi vaDe. 1 kAyabaLa- prANa-mukhyatve zarIra paryApti vaDe. 1 vacanabaLa-prANa-mukhyatve bhASA paryApi vaDe. 1 manobaLa-prANa-mukhyatve- mana:paryApti vaDe. 1 zvAsocchavAsa prANa-mukhyatve- zvAsocchavAsa paryApti vaDe 1 AyuSya prANa (emAM AhArAdika paryAti sahacArI-upakArI kAraNarUpa che.) jIvatattva jANavAno uddeza prazna-jIvatattva(eTale jANavA yogya) che, to jIvatattva jANavuM eTalo ja jIvatattvanA jJAnano uddeza che, ke bIjo koI udeza (prayojana) haze? uttara:- he jijJAsu ! jIvatattvane joya kahyuM. tethI jIvatattvane mAtra jANavuM, eTaluM ja jIvatattvanA jJAnanuM prayojana nathI. paraMtu jIvatattva jANavAthI navatattvanAM heya, zeya, upAdeya svarUpanI prApti thAya che, te A pramANe- jIvatattvanAM je anaMta jJAnAdi lakSaNo ane te sAthe jIvanA 14 bheda paNa kahyA che, tethI AtmA ema vicAra kare ke-"huM paNa jIva chuM, to mArAmAM jJAnAdi lakSaNo keTale aMze che? ane huM pote jIvanA cauda bheda Adi bhedamAMthI kayA bhedamAM chuM? sarve AtmA anaMta jJAna, anaMta vIrya Adi anaMta guNavALA che; to akSaranA anaMtamA bhAga jeTalA jJAnavALA jIvanA 14 bheda vagere bhedo zI rIte ? A badhI viSamatA zI?" ityAdi viSama bhAvanA vicAratAM AtmAne viveka jAgrata thAya che, temaja 14 bheda vagere aneka jIvabhedonuM jJAna thavAthI jIvanI hiMsA-ahiMsAdikamAM paNa heya-upAdeyano viveka jAgrata thAya che, ane e pramANe AtmAne jIvasvarUpano viveka jAgrata thatAM AtmasvarUpanI prAptinA upAyarUpa puNyatattva, saMvaratattva ane nirjarAtattva e traNa tattva je upAdeya che, te upAdeya svarUpe prApta thAya che. ane AtmAne AtmasvarUpamAMthI bhraSTa karanAra pApatattva, Azravatattva tathA bandhatattva, je heya che, te heya svarUpe prApta thAya che. e pramANe AThe tattvo potapotAnA heya
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI navatattva prakaraNa zeya-upAdeya svarUpe prApta thatAM AtmAne aMte mokSatattva paNa upAdeya svarUpe prApta thAya che, ane mokSatattvanI prAptithI A AtmA potAnA svAbhAvika AtmasvarUpane pAme che. e ja saMkSepamAM jIvatattva jANavAno uddeza che. // iti navatattvaprakaraNasya vivaraNe prathama jIvatattvaM samAptam // 48 dhammAdhammAnAsA, tiya-tiya-meyA tadeva antA haiM / khaMdhA des-pahmA, paramANu anIva caDasA // 8 // saMskRta anuvAda dharmA'dharmA'kAzAstrikatrikabhedAstathaivAddhA ca / skandhA deza-pradezAH paramANavo'jIvazcaturdazadhA // 8 // zabdArtha dhamma = dharmAstikAya adhamma = adharmAstikAya ATHI = AkAzAstikAya tiya-tiya = traNa-traNa // graMtha anIvatattvam // ajIvatattvanA 14 bheda meyA = bhedavALA che tadeva = tema ja addhA = kALa suMdhA = skaMdha (Akho bhAga) veza = deza (nyUna bhAga) paNNA = pradeza (skaMdha pratibaddha nAnAmAM nAno deza) paramANu = chUTo aNu anIva = ajIvanA vaDasanhA = cauda bheda che. anvaya sahita padaccheda ti-ti-meyA-dhamma-adharmI-AvAso, tarphe va-addhA ya / rAMdhA tema-paCA, paramANu rasaddA anIva // 8 // gAthArtha: traNa traNa bhedovALA dharmAstikAya, adharmAstikAya, ane AkAzAstikAya temaja kALa ane skaMdho, dezo, pradezo ane paramANuo (e) cauda prakAre ajIva (tattva) che. vizeSArthaH ahIM ajIva eTale jIva rahita (-jaDa) evA pAMca padArtha jagatamAM vidyamAna
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvatattvanA bhedo 49 che. temAM (1) dharmAstikAyadravya, (2) adharmAstikAya dravya, (3) AkAzAstikAya dravya, (4) kALadravya, ane (pa) pudgalAstikAya dravya, e pAMceya ajIva dravyanuM kiMcit svarUpa AgaLa 9mI gAthAnA arthamAM Avaze. ane ahIM to ajIvanA kevaLa 14 bheda ja batAvyA che. te A pramANe dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e 3dravyanA skaMdha, deza, ane pradeza ema 3-3 bheda hovAthI 9 bheda thAya che. temAM kALano 1 bheda gaNatAM 10bheda thAya, ane skaMdha, deza, pradeza ane paramANu e 4bheda pudgalanA meLavatAM pAMca ajIvanA 14 bheda thAya che. ahIM je dravyane, gatieTale pradezono eTale samUha hoya, te pti kahevAya. kALa to kevaLa vartamAna samayarUpa 1 pradezavALo hovAthI pradeza samUhanA abhAve kALane astikAya kahevAya nahi, mATe astikAya dravya to jIva sahita pAMca dravya che, te kAraNathI siddhAntamAM paMcAstikAya zabda prasiddha che. vaLI je dravya, astikAya eTale pradezonA samUhavALuM hoya, tenA je skaMdha, deza, pradezarUpa traNa bheda paDI zake che. ane kALa 1 samayarUpa hovAthI kALano 1 ja bheda kahyo che. have aMdha, deza ane pradezanA artha nIce pramANe che. vastuno Akho bhAga te dha, te skaMdhanI apekSAe nyUna savibhAjaya bhAga te reza, ane nirvibhAjya bhAga ke je eka aNu jevaDo ja sUkSma hoya. paraMtu jo skaMdha sAthe pratibaddha hoya to pradeza ane te ja sUkSma nirvibhAjya bhAga jo skaMdhathI chUTo hoya to paramANu) kahevAya. ahIM skaMdha, deza ane pradeza e traNeya vyapadeza (kathana) skaMdhamAM ja hoya che, jo deza ane pradeza skaMdhathI chUTA hoya to deza-pradeza na kahI zakAya. kAraNa ke skaMdhathI chUTo paDelo deza punaH skaMdha ja kahevAya che, ane 1. prathama dravya ane bhAva e be prakAranA nikSepomAM je dravya zabda che teno artha judo che ane ahIM dravya eTale padArtha evo artha jANavo. e pramANe padArthanA arthamAM dravya zabda anekavAra Avaze. 2. vastuno Akho bhAga eTale saMpUrNa bhAgarUpa skaMdha be rIte hoya che. 1. svAbhAvika skaMdha, ane 2. vaibhAvika aMdha. temAMno svAbhAvika aMdha te jIva, dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyano (mAM) haMmeza hoya che, kAraNa ke, e padArthonA kadi paNa vibhAga paDI zakatA nathI. ane pudagaladravyano (vikArarUpa), vaibhAvika skaMdha hoya che, jema 1 mahAzilA te Akho skaMdha che, ane tenA cAra khaMDa thatAM dareka khaMDane paNa skaMdha kahI zakAya che. ema yAvat be paramANuonA piMDa(ddhipradezI) sudhInA dareka piMDa(skaMdha)ne paNa skaMdha kahI zakAya. - 3. nirvibhAjaya eTale kevalI bhagavAnuM paNa je sUkSma aMzanA pachI be vibhAga na kalpI zake, tevo ati jadhanya bhAga ane te bhAga paramANu jevaDo athavA paramANurUpa ja hoya che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 zrI navatattva prakaraNa apekSAe deza paNa kahevAya, paraMtu vizeSathI to skaMdha ja kahevAya che. ane aMdhathI chUTo paDelo pradeza paramANu gaNAya che. (e pramANe dharmAstikAyano skaMdha saMpUrNa 14 rAjaloka pramANa che. deza tenAthI kaMIka nyUna te yAvat dvipradeza paryanta ane ekeka pradezarUpa te pradeza. e rIte adharmAstikAyanA skaMdha, deza ane pradezarUpa traNa-traNa bheda pota potAnA skaMdhamAM che, ane paramANu to kevaLa pudgala dravyano chUTo ja hoya che. prazanaH- dharmAstikAyAdi dravyamAM paramANurUpa cotho bheda kema na hoya? uttaraH- dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, ane jIvAstikAya e cAra dravyanA yathAsaMbhava asaMkhya ane anaMta pradezavALA skaMdhamAMthI eka paNa pradeza koI kALe chUTo paDyo nathI, chUTo paDato nathI, ane paDaze paNa nahi. evA zAzvata saMbaMdhavALA e cAra skaMdho hovAthI e cAra dravyamAM paramANurUpa cotho bheda nathI. paraMtu pudgala dravyanA to anaMta paramANuo jagamAM chUTA paDelA che ane paDe che, mATe pudgalamAM paramANurUpa cotho bheda hoya che. prazna:- jo e pramANe cAra dravyonA skaMdhomAMthI eka pradeza jeTalo vibhAga paNa chUTo paDI zakato nathI, to kevaLa skaMdharUpa eka ja bheda kahevo yogya che, paraMtu skaMdha, deza ane pradezarUpa traNa bheda kevI rIte hoya? uttaraH- e cAra skaMdhomAM pudgala paramANu jevaDA asaMkhya ane anaMta sUkSma aMzonuM astitva samajavAne (e akhaMDa piMDonA kSetravibhAga jaNAvavAne) mATe e 3 bheda ati upayogI che. deza-pradezanI kalpanA to skaMdhamAM svAbhAvika che, mATe zAzvata saMbaMdhavALA piMDamAM e 3 bheda ThIka rIte samajI zakAya che. prazana:- pradeza moTo ke paramANu moTo? uttaraH- pradeza ane paramANu banne eka sarakhA kadanA ja hoya che, koI paNa nAno-moTo na hoya, paraMtu skaMdha sAthe pratibaddha hovAthI pradeza kahevAya, ane chUTo hovAthI paramANu kahevAya eTalo ja taphAvata che. nAnAmAM nAno deza-pradeza, parama-nAnAmAM nAno aNu-paramANu. pAMca ajIvo ane tenA svabhAva dhammAdhammA puggala, naha kAlo paMca huMti ajjIvA / calaNasahAvo dhammo, thirasaMThANo ahammo ya // 9 // avagAho AgAsaM, puggalajIvANa puggalA cauhA / khaMdhA desa paesA, paramANU ceva nAyavvA // 10 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 ajIvatattvanA bhedo saMskRta anuvAda Mya pusnA:, nama: niHia vanyagIvADA calanasvabhAvo dharmaH, sthirasaMsthAno'dharmazca // 9 // avakAza AkAzaM, pudgalajIvAnAM pudgalAzcaturkI / skandhA dezapradezAH, paramANavazcaiva jJAtavyAH // 10 // zabdArtha - gAthA 9mIno dha = dharmAstikAya 3mavA = ajIva adhama = adharmAstikAya valasarAvo = cAlavAmAM puta = pudgalAstikAya sahAya ApavAnA svabhAvavALo naE = AkAzAstikAya dho = dharmAstikAya che nio = kALa risaMvALo = sthira rahevAmAM paMra = pAMca (e pAMca) sahAya ApavAnA svabhAvavALo hRti = che. (ahIM saMta eTale svabhAva amo = adharmAstikAya che. artha che) zabdArtha - gAthA 10mIno gavAro = avakAza (ApavAnA vaMdhA-dha = (Akho bhAga) svabhAvavALo) Tesa= deza (aMdhathI nyUna bhAga) mAsaM = AkAzAstikAya che. pAsA = pradezo (skaMdhapratibaddha puta = pudgalo (ane) avibhAjaya bhAgo) govANa = jIvone paramANu = chUTA aNuo puratA = pudgalo veva = nizcaya vaDadA = cAra prakAranA che. nAyatrI = jANavA anvaya ane padaccheda dhammAdhammA puggala, naha kAlo paMca huMti ajjiivaa| calaNa-sajhavo dhammo, ya this-saMThANo ahammo // 9 // puggala jIvANa avagAho aagaasN| khaMdhA desa-paesA paramANu cauhA ceva puggalA nAyavyA // 10 // gAthArtha dharmAstikAya, adharmAstikAya, pagalAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa e pAMca ajIvo che. cAlavAmAM-gati karavAmAM sahAya ApavAnA svabhAvavALo
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 zrI navatatva prakaraNa dharmAstikAya che, ane sthira rahevAmAM sahAya ApavAnA svabhAvavALo adharmAstikAya che, pudgalone tathA jIvone avakAza-jagyA ApavAnA svabhAvavALo AkAzAstikAya che. skaMdha-deza-pradeza ane paramANu e cAra prakAre ja pudgalo jANavAM. vizeSArtha: jema malyane jaLamAM taravAnI zakti potAnI che, topaNa taravAnI kriyAmAM upakArI kAraNa (apekSA kAraNa) jaLa che, athavA cakSane dekhavAnI zakti che, paraMtu prakAzarUpa sahakArI kAraNa vinA dekhI zake nahi, athavA pakSIne UDavAnI zakti potAnI che to paNa havA vinA UDI zake nahi, tema jIva ane pudgalamAM gati karavAno svabhAva che, paraMtu dharmAstikAya dravyarUpa sahakArI kAraNa vinA gati karI zake nahi, mATe jIva ane pugalane gatimAM sahAya karavAnA svabhAvavALo A jagatamAM eka dhamAMsliAya nAmano arUpI padArtha 14 rAjaloka jevaDo moTo che, asaMkhya pradeza yukta che, ane varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabda rahita che. tathA vaTemArgune-musApharane vizrAma karavAmAM jema vRkSAdikanI chAyA apekSA kAraNa che, jaLamAM taratA matsyane sthira rahevAmAM apekSA kAraNa jema dvIpa-beTa che, tema gati pariNAme pariNata thayelA jIvone tathA pugalone sthira rahevAmAM apekSA kAraNarUpa dharmAptiyanAmano eka arUpI padArtha 14 rAjaloka jevaDo moTo che, asaMkhya pradeza che ane varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabda rahita che. ahIM sthira rahelA jIva pugalane gati karavAmAM dharmAstikAyanI preraNA (eTale gatimAna na thato hoya topaNa gatimAna baLAtkAra kare tema) nathI, temaja gati karatA jIva-pugalane sthira karavAmAM adharmAstikAyanI preraNA nathI, paraMtu jIva-pudgala jyAre jayAre potAnA svabhAve gatimAna vA sthitimAna thAya tyAre tyAre e be dravyo kevaLa upakArI kAraNa rUpe ja sahAyaka hoya che. bhASA ucchavAsa, mana ItyAdi pudgalonuM grahaNa, visarjana tathA kAyayoga Adi calakriyAo dharmAstikAya vinA na thAya, arthAt sarva calakriyAo dharmAstikAyano upakAra che, ane besavAmAM, UbhA rahevAmAM, cittanI sthiratAmAM ityAdi dareka sthira kriyAomAM adharmAstikAyano upakAra che. tathA loka ane alokamAM paNa sarvatra vyApta, varNa-gaMdha-rasasparza-zabda rahita, arUpI, anaMta pradezI, ane nakkara goLA sarakhA AkAravALo A jagatamAM navarAtivA nAmano paNa padArtha che. A AkAza dravyano guNa dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvo ane pugalone avakAza-jagyA ApavAno che. eka sthAne sthira rahenArane temaja anya sthAne gamana karanArane paNa A dravya avakAza Ape
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca ajIvo ane tenA svabhAva 53 che. A dravyanA toAizaane moAiza ema be bheda che. tyAM jeTalA AkAzamAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya e be dravya vyApta thayela hoya teTalA AkAzanuM nAma toLAAza che, te vaizAkha saMsthAne saMsthita (eTale keDe be hAtha daIne ane be paga pahoLA karIne UbhA rahela) puruSAkAra sarakho che, ane zeSa rahelo AkAza te moAizapolA goLA sarakhA AkAravALo che. alokamAM kevaLa eka AkAza dravya ja che. ane lokAkAzamAM sarve dravyo che, lokAkAzamAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya hovAthI jIvo ane pudgalo chUTathI gamanAgamana kare che, paraMtu alokamAM to indra sarakhA samartha devo paNa potAnA hAtha-pagano eka aMzamAtra paNa praveza karAvI zake nahi, tenuM kAraNa e ja ke dharmAstikAya, adharmAstikAya tyAM nathI. ne te kAraNathI ja siddha paramAtmAo paNa lokanA agrabhAge jaI aTakI jAya che. (vaLI dharmAstikAya adharmAstikAya-lokAkAza-ane 1 jIva cAranA asaMkhya asaMkhya pradezo che, te tulya saMkhyAvALA che, koImAM 1 pradeza hInAdhika nathI.) tathA pratisamaya pUraNa(maLavuM), galana (vIkharavuM) svabhAvavALo padArtha te pudratta kahevAya kAraNa ke jo skandha hoya to temAM prati samaya navA paramANuo AvavAthI pUraNa dharmavALo, ane prati samaya pUrvabaddha paramANuo vikharavAthI patana dharmavALo che. kadAca koI skaMdhamAM amuka kALa sudhI tema na thAya topaNa prati samaya vikSita varNa, gaMdha, rasa, sparzanA 20 bhedamAMthI koI paNa eka navA bhedanuM purAvuM ane pUrva bhedanuM vikharAvuM to avazya hoya che ja. mATe e putta kahevAya che. e pudgala vAstavika rIte to paramANurUpa che, paraMtu tenA vikAra rUpe saMkhyapradezI, asaMkhyapradezI ane anaMtapradezI kaMdho paNa bane che, mATe skaMdho vibhAvadharmavALA ane paramANu svAbhAvika che. te dareka bhedavALA anaMta skaMdho prAyaH jagamAM sadAkALa vidyamAna che, ane paramANuo paNa anaMta vidyamAna che. tathA jAte vartamAna eka samayarUpa che, ane te nizcayathI vartanA lakSaNavALo che, tathA vyavahArathI bhUta bhaviSyarUpa bhedavALo paNa che. enuM vizeSa svarUpa 13 mI gAthAnA arthamAM kahevAze. II 6 dravyomAM dravyAdi 6 mArgaNA II dharmAstiAya dravya-dravyathI (saMkhyAthI) 1 che, kSetrathI samagra lokAkAza pramANa che, kALathI anAdi-anaMta che, bhAvathI varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabda 1. svananta-zuSyanti punnatavighaTanena, dhIyo-pudra vaTaneneti nyAH eTale skandha zabdamAM stuM ane dha e be akSara-pada che, temAM - eTale ntu arthAt pudgalonA vikharavAthI zoSAya ane dha eTale dhIyane arthAt pudgalo maLavA vaDe poSAya, te skaMdha zabdanI niryukti che.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 zrI navatatva prakaraNa rahita arUpIche, ane guNathI gatisahAyaka guNavALuM che, ane saMsthAnathI lokAkRti tulya che. e pramANe madhamastitha dravya paNa jANavuM, paraMtu guNathI sthitisahAyaka guNavALuM che. mAtA -dravyathI 1 che, kSetrathI lokAloka pramANa che, kALathI anAdianaMta che, bhAvathI varNAdirahita-arUpI che, guNathI avakAzadAna guNavALo che, ane saMsthAnathI ghana (nakkara) goLA sarakhI AkRtivALo che. putra ane putvatiyo dravyathI anaMta che, kSetrathI samagra loka pramANa che. kALathI anAdi-anaMta che, bhAvathI varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabda sahita rUpI che, guNathI pUraNa-galana svabhAvavALo (vividha pariNAmovALo) ane saMsthAnathI parimaMDalAdi 5' AkRtivALo che. nIvAtiya dravyathI anaMta, kSetrathI samagra lokapramANa, kALathI anAdianaMta, bhAvathI varNAdi rahita-arUpI, guNathI jJAna, darzanAdi guNayukta che, ane saMsthAnathI zarIra tulya vividha AkRtirUpa che. - nidravya-dravyathI anaMta, kSetrathI rAA dvIpa pramANa, kALathI anAdi anaMta, bhAvathI varNAdi rahita, arUpI, ane guNathI vartanAdi paryAyarUpa che. ane saMsthAna (siddhAntamAM nahi kaheluM hovAthI) che nahi. 6 dravyomAM dravyAdika 6 mArgaNA vana dravyanAM nAma dravyathI trithI kALathI | bhAvathI | guNathI | saMsthAnA dharmAstikAya | |14 rAjA arUpI | gatisahAyaka lokAkAza adharmAstikAya | arUpI | sthitisahAyaka | lokAkAza AkAzAstikAya/1 lokAloka arUpI | avakAzadAyaka | ghanagolaka pudagalAstikAya anaMta 14 rAja rUpI | pUraNagalana maMDalAdi-5 jIvAstikAya anaMta 14 rAja | arUpI | jJAnAdi dehAkRti anaMta |rA dvIpa | arUpI | vartanA pudgalanAM lakSaNarUpa pariNAmo saiMdhayAra ujjoa, pabhA chAyAtavehi a (iy)| vana-gaMdha rasA phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // 11 // 1. baMgaDI jevuM goLa, thALI jevuM goLa, traNa khUNAvALuM, cAra khUNAvALuM, lAMbuM. 2. ahIM"mAtadi'ne sthAne "mAtavutti vA" uttarAdhyayana sUtramAM, ane "mAtaH " navatattavRttimAM che. anAdi anaMta kALa
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 pudgalanAM lakSaNarUpa pariNAmo saMskRta anuvAda zabdAndhakArAvudyotaH prabhAchAyAtapaizca / varNo gandho rasaH sparzaH pudgalAnAM tu lakSaNam // 11 // zabdArtha sa6 = zabda vanna = varNa-raMga gaMdhayAra = aMdhakAra N = gaMdha 3bloga = udyota rasI = rasa. pama = prabhA sA = sparza chAyA = pratibiMba puNatA = pugalonuM sAtavedi = Atapa (taDakA vaDe) tu = ane, tathA, vaLI = = vaLI, ane tamagi = lakSaNa che. anvaya ane padaccheda sadda aMdhayAra ujjoa pabhA chAyA a aatvehi| vanna gaMdha rasA phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // 11 // gAthArtha zabda-andhakAra-udyota-prabhA-chAyA ane Atapa vaDe sahita varNo, gaMdho, raso ane sparzI, e pudgalonuM ja lakSaNa che. */11 vizeSArtha zabda eTale avAja, dhvani, nAdate sacitta, acitta ane mizra ema traNa prakArano che. jIva mukha vaDe bole te vitta zabda paththara vagere padArthanA paraspara aphaLAvAthI thayela te vitta zabda ane jIva prayatna vaDe vAgatA mRdaMga, bhUMgaLa Adikano mizraNanda, zabdanI utpatti pudgalamAMthI thAya che, ane zabda pote paNa pugalarUpa ja che. naiyAyiko vagere zabdane AkAzathI utpanna thayela ane AkAzano guNa kahe che, paraMtu AkAza arUpI che, ane zabdarUpI che, tethI zabda e AkAzano nahi paNa pugalano guNa che. athavA pudgalanuM (eka jAtanuM e paNa svarUpa) lakSaNa che, zabda pote 4 sparzavALo che, ane tenI utpatti ATha sparzavALA pugala skaMdhamAMthI ja hoya, paraMtu catuHsparza skaMdhamAMthI na hoya. zvaraaMdhakAra e paNa pudgalarUpa che. zAstramAM aMdhakArane dhrANendriyagrAhya kahyo che, naiyAyika vagere aMdhakArane padArtha mAnatA nathI. mAtra "tejano abhAva,
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa6 zrI navatatva prakaraNa te andhakAra" ema abhAvarUpa mAne che, paraMtu zrI sarvajJa prabhu to aMdhakAra paNa pudgala aMdha che" ema kahe che, te ja satya che. 3dyota-zata vastuno zIta prakAza, te udyota kahevAya che. sUrya sivAyanAM dekhAtAM candrAdi jayotiSInAM vimAnono, AgiyA vagere jIvono ane candrakAntAdi ratnono je prakAza che, te udyota nAmakarmanA udayathI che, tathA e udyota jemAMthI pragaTa thAya che, te pugala skaMdho che, ane udyota pote paNa pagala skaMdho che. prama-caMdra vagerenA prakAzamAMthI ane sUryanA prakAzamAMthI je bIjo kiraNa rahita upaprakAza paDe che, temA pudgala skaMdhamAMthI pragaTa thaI che, ane pote paNa pudgala skaMdhono samUha che. jo prabhA na hoya, to sUrya vagerenAM kiraNono prakAza jyAM paDato hoya tyAM prakAza ane tenI pAsenA ja sthAnamAM amAvAsyAnI madhyarAtri sarakhuM aMdhAruM ja hoI zake, paraMtu upaprakAza rUpa prabhA hovAthI tema banatuM nathI. zAstramAM candrAdikanI kAntine paNa prabhA kahI che. chAyA-darpaNamAM athavA prakAzamAM paDatuM je pratibiMba te chAyA kahevAya. te bAdara pariNAmI skaMdhomAMthI prati samaya jaLanA phuvArAnI mAphaka nIkaLatA AThasparzI pudgala skaMdhono samudAya ja prakAzAdinA nimittathI tadAkAra piDita thaI jAya che. te chAyA kahevAya che. ane zabdAdivat pUrve kahyA pramANe baMne rIte pudgala rUpa che. mAtA-zIta vastuno uSNa prakAza te Atapa. evo prakAza sUryanA vimAnamAM rahelA bAdara paryApta pRthvIkAya jIvonA zarIrano hoya che, ane sUryakAntAdi ratnano hoya che. kAraNa ke sUryanuM vimAna ane sUryakAnta ratna pote zIta che, ane potAno prakAza uSNa che. paraMtu agnino uSNa prakAza te Atapa kahevAya nahi, kAraNa ke agni pote uSNa che. vaLI caMdrAdikanA udyotanI peThe A Atapa pote paNa anaMta pudgala skaMdhono samudAya pratisamaya sUryanA vimAna sAthe je pratibaddha che, te che. mATe banne rIte pudgalarUpa che. varSa 5 - zvetavarNa, pItavarNa, raktavarNa, nIlavarNa, ane kRSNavarNa e pAMca mULa varNa che, ane vAdaLI, gulAbI, kiramajI Adi je aneka varNabheda che, te e pAMca varNomAMnA koIpaNa eka bhedanI tAratamyatAvALA athavA aneka varNanA saMyogathI utpanna thayelA jANavA. varSo paramANu Adi dareka pudgala mAtramAM ja hoya che, mATe varNa e pudgalonuM lakSaNa che. eka paramANumAM 1 varNa hoya che, ane ddhipradezI vagere skaMdhomAM 1 thI 5 varNa yathAsaMbhava hoya che.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgalanAM svAbhAvika ane vaibhAvika pariNAmo pa7 5 2 - surabhigaMdha ane durabhigaMdha prasiddha che, ane te pugala dravyamAM ja hoya che. vaLI eka paramANumAM 1 gaMdha, ane dvidezI Adi skaMdhomAM be gaMdha paNa yathAsaMbhava hoya che. rasa pa-tikta (tIkho rasa), kaTu (kaDavo), kaSAya (taro), Amsa (khATo), ane madhura (mITho) e pAMca prakAranA mUla rasa che. ahIM chaThTho khAro rasa lokamAM prasiddha che, paraMtu te madhura rasamAM antargata jANavo. e raso dareka pudgala mAtramAM hoya che, mATe pugalanuM lakSaNa che. vaLI 1 paramANumAM 1 rasa, ane kripradezI Adi skaMdhomAM 1 thI pa rasa yathAyogya hoya che. parza 8-zIta, uSNa, snigdha, rUkSa, laghu, guru, mRdu, ane karkaza e ATha sparza che. ane te dareka pudgala dravyamAtramAM hoya che. mATe, pugalanuM lakSaNa che. vaLI eka paramANumAM zIta ane nigdha, athavA zIta-rUkSa, athavA uSNa-nigdha, athavA uSNa ane rUkSa ema cAra prakAramAMnA koI paNa eka prakArathI 2 sparza hoya che. sUkSmapariNAmI skaMdhomAM zIta-uSNa-snigdha-rUkSa e cAra sparza hoya che, ane bAdara skaMdhomAM ATheya sparza hoya che. pudagalanAM svAbhAvika ane vaibhAvika pariNAmo ahIM zabda-andhakAra-udyota-prabhA-chAyA-Atapa e bAdara pariNAmavALA hovAthI temaja bAdara pudgalasamUha rUpa hovAthI temaja bAdara pariNAmI pudgala skaMdhamAMthI utpanna thayela hovAthI ane aMdha te pudgalano vikAra-vibhAva hovAthI, e aMdhakArAdi lakSaNo gauvadhaka(vabhAvika)nakSaNo jANavAM, kAraNa ke e 6 lakSaNo paramANumAM tathA sUkSma skaMdhomAM nathI, ane varNa Adi 4 lakSaNo te paramANumAM tathA sUkSma skaMdhomAM paNa hoya che, mATe e cAravAmaviznapariNAmo jANavAM. emAM paNa laghu ane guru tathA mUdu ane karkaza e cAra sparza skaMdhamAM ja hovAthIaupafdhavAvaibhAvika pariNAmo che. | ti putadravya-svarUpam II kALanuM svarUpa eka muhUrtamAM AvalikAo egA koDi satasaTThi, lakkhA sattahattarI sahassA ya / do ya sayA solahiyA, AvaliyA igamuhuttammi // 12 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI navatattva prakaraNa saMskRta anuvAda ekA koTiH saptaSaSTilakSAH saptasaptatiH sahasrAzca / dve ca zate SoDazAdhike, AvalikA ekasminmuhUrte // 12 // zabdArtha | Di= eka kroDa sayA = so satasa=i saDasaTha sona = soLa navallA = lAkha ahiyAM = adhika sattahari = sityotera mAvatiya = AvalikA sIsI = hajAra 3 = eka = ane muhuna = muhUrtamAM to = be anvaya sahita padaccheda iga muhuttammi egA koDi satasaTTi lakkhA ya sattahattarI sahassA do sayA ya sola ahiyA AvaliyA // 12 // gAthArtha eka muhUrtamAM eka kroDa, saDasaTha lAkha, sityotera hajAra, baso ane soLa adhika (16777ra16) AvalikA thAya che. 1ra. vizeSArtha sugama che. samayAvitAnAM samUha vAta=samaya, Avali ItyAdi kalAono (vibhAgono) samUha te ta. athavA "na' e dhAtu-zabda ane saMkhyAna eTale kathana athavA gaNatarI arthamAM che, tethI nava-purANAdiparyAyonuM vartana eTale saMzabda saMdhyAna arthAt kathana athavA gaNatarI te 4i. eka AvalikAmAM asaMkhya samaya thAya che, ane eka muhUrta eTale be ghaDI. (48 miniTa). vyavahAramAM upayogI kALa samayAvalI muhuttA, dIhA pakkhA ya mAsa varisA ya / bhaNio paliyAsAgara, ussappiNisappiNI kAlo // 13 // saMskRta anuvAda samayAvalimuhUrtA divasA: pakSAzca mAsA varSAzca / bhaNitaH palyaH sAgaraH utsarpiNyavasarpiNI kAlaH // 13 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvatatva (kALanuM svarUpa) 59 zabdArtha samaya = samaya paLo = kahyo che mAvati = AvalikA pattimA = palyopama muttA = muhUrta sa2 = sAgaropama vIrA = divasa 3paLI = utsarpiNI paH = pakSa saMiLI = avasarpiNI mAsa = mAsa vanio = kALa athavA kALacakra varitA = varSa = ane (athavA chaMdapUrti mATe) anvaya sahita padaccheda samaya AvalI muhattA dIhA pakkhA mAsa vrisaa| paliA sAgara ussappiNI ya osappiNI kAlo bhaNio // 13 // gAthArtha samaya, Avali, muhUrta, divasa, pakSa, mAsa, varSa, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI ane avasarpiNI kALa kahyo che. 13 vizeSArtha ati sUkSma kALa, ke jenA kevali bhagavaMtanI jJAnazakti vaDe paNa be bhAga kalpI na zakAya tevo nirvibhAjya bhAgarUpa kALa, te samaya kahevAya. jema pudgala dravyano sUkSma vibhAga paramANu che, tema kALano ati sUkSma vibhAga samaya che. AMkhanA eka palakArAmAM paNa asaMkhya samaya vyatIta thaI jAya che. atijIrNa vastrane tvarAthI phADatAM eka taMtuthI bIjA taMtu sudhImAM je kALa lAge che. (athavA eka ja taMtu phATatAM je kALa lAge che, te paNa asaMkhya samaya-pramANa che. athavA kamaLanA ati komaLa 100 patrane uparAuparI goThavI ati baLavAna manuSya bhAlAnI tINa aNIthI pAMdaDAM vIMdhe, to dareka patra vIMdhatAM ane uparanA dareka patrathI nIcenA patramAM bhAlAnI aNI pahoMcatAM dareka vakhate asaMkhya asaMkhya samaya kALa lAge che. jethI 100 kamaLa patra vedhatAM 199 vAra asaMkhya asaMkhya samaya vyatIta thAya che. evA ati sUkSma kALanuM nAma eka samaya che, tevA asaMkhya samayonI 1mAvati thAya che. tevI saMkhyAtI (eTale 16777ra16) thI kAMIka 1. ahIM 12-13mI gAthAmAM kaheluM kALanuM sarva varNana vyavahAra kALanuM jANavuM. zrI candraprajJapti, sUryaprajJapti ane jayotiSkaraMDaka Adi zAstromAM vizeSathI vyavahArakALanuM ja varNana ghaNA vistArapUrvaka kareluM che.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 zrI navatattva prakaraNa adhika AvalikAonuM 1 muhUrta. muhUrta eTale be ghaDI. 30 muhUrtano 1 vivA, 15 divasano 1pakSa (pakhavADiyuM); be pakSano mAsa, 12 mAsanuM varSa asaMkhyAta varSanuM 1 popama, 10 koDAkoDI palyopamano 1 sAropama tevA 10 koDAkoDI' sAgaropamanI 13fpaLI ane teTalA ja kALanI 1 avaLIH utsarpiNI ane avasarpiNI e be maLIne 1ttiva 20 koDAkoDI sAgaropama pramANano thAya che. e pramANe kALanAM lakSaNa athavA bheda kahyA. A sarvabheda vyavahAra kALanA jANavA. ahIM utsarpiNI te caDhato kALa ane avasarpiNI te Utarato kALa che. kAraNa ke, AyuSya-baLa-saMghayaNa-zubhavarNa-gaMdha-rasa-sparza ityAdi aneka zubha bhAvonI utsarpiNImAM krame krame vRddhi thatI rahe che, ane avasarpiNImAM hAni thatI jAya che. kALanuM vizeSa svarUpa vyavahAramALa vyavahArakALa ane nizcayakALa ema kALa 2 prakArano che. temAMno ja rA dvIpa ane ra samudra jeTalA 45 lAkha yojana vikhaMbha-vistAravALA manuSyakSetramAM candra ane sUrya Adi jyotiSIo bhramaNa-gati kare che, te bhramaNa karatAM sUryAdikanI gati uparathI je kALanuM pramANa baMdhAyeluM che, te vyavahArazrIna upara kahyA pramANe samaya, AvalikA ItyAdi bheghavALo che. jayotiSkaraMDaka graMthamAM kahyuM che ke loyANubhajjaNIyaM, joisacakkaM bhaNaMti arihNtaa| savve kAlavisesA, jassa gaivisesanippannA // 1 // artha-jenI gativizeSa vaDe sarve kALabhedo utpanna thayelA che, te jyotizcakrane zrI arihaMta bhagavaMtoe lokasvabhAvathI utpanna thayela gativALuM kahyuM che. // e vyavahArakALanA vizeSa bheda saMkSepamAM A pramANe cheavibhAjya sUkSma kALa= 1 samaya 9 samaya= 1 jaghanya antarmuhUrta asaMkhya samayoga 1 AvalikA 256 AvalikA= 1 phullakabhava 4446 2458 AvalikA athavA sAdhika 3773 17aa lullaka bhava= 1 zvAsocchavAsa (prANa) 1. kroDane kroDathI guNatAM koDAkoDI thAya che. ema sarvatra jANavuM, jethI ahIM 10 koDAkoDI eTale 10,0000000,0000000.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 1 muhUrta ajIvatatva (kALanuM vizeSa svarU5) 7 prANa (zvAso)= 1 sToka 7 stotra 1 lava 38 lava= 1 ghaDI 77 lava athavA ra ghaDI= athavA 65536 phullaka bhava= 1 samayanUna 2 ghaDIka 1 utkRSTa antarmuhUrta 30 muhUrta 1 divasa (ahorAtra) 15 divasa 1 pakSa (pakhavADiyuM) 2 pakSa= 1 mAsa 6 mAsa= 1 uttarAyaNa athavA 1 dakSiNAyana 2 ayana athavA 12 mAsana 1 varSa 5 varSa 1 yuga 84 lAkha varSa= 1 pUrvAga 70560000000000= 1 pUrva asaMkhya varSa 1 palyopama 10 koDAkoDi palyopamanuM 1 sAgaropama 10 koDAkoDi sAgaropama= 1 utsarpiNI athavA avasarpiNI 20 koDAkoDi sAgaropama= 1 kALacakra anaMta pudgala parAvartana= bhUtakALa tethI anaMtaguNA pudgala parAvartana= bhaviSyakALa 1 samaya= bhUta, bhaviSya ane vartamAnakALa= saMpUrNa vyavahArakALa vaLI A vyavahArakALa siddhAntamAM snigdha tathA rUkSa ema be prakAre kahyo che. vaLI te ekeka jaghanya, madhyama ane utkRSTa bhedavALo hovAthI 6 prakArano thAya che. rUkSakALe agni Adi utpattino abhAva hoya che. ane niSpakALamAM agni AdinI utpatti hoya che. e snigdhAdi bhedanuM prayojana che. nizcayakALa dravyanA vartanAdi paryAya te nizayana kahevAya. te vartanA-pariNAma ziyA 1. A nizcayakALanuM varNana jo ke prAthamika abhyAsIone vizeSa upayogI nathI, topaNa vadhu abhyAsavALAne upayogI jANI spaSTa lakhyuM che. vartamAnakALa
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI navatattva prakaraNa ane paratva, tathA aparatva ema pAMca prakArano che. tyAM sAdi-sAnta, sAdi-anaMta, anAdi-sAnta, ane anAdi-anaMta e cAra prakAranI sthitimAMnI koI paNa sthitie vartavuM, hovuM, thavuM, rahevuM, vidyamAna hovuM; te vartanAparyAya. prayogathI (jIva prayatnathI) ane vizrasAthI (svabhAvathI ja) dravyamAM navAjUnApaNAnI je pariNati thavI te piya. athavA dravyano ane guNano je svabhAva svatva te pariNAma. ema tattvArthabhASyamAM kahyuM che. A pariNAmaparyAya sAdi ane anAviema 2 prakArano che. temAMnA 4dravyanA gatisahAyakAdi svabhAva anAdi anaMta pariNAmI che, ane pudgalano svabhAva sAdi-sAMta pariNAmI che. temaja apavAda tarIke jIvana jIvavAdi jo ke anAdi-anaMta che, paraMtu yoga ane upayoga e be svabhAva sAdi-sAMta pariNAmI che ema zrItattvArthabhASyamAM kahyuM che. dravyonI bhUtakALamAM thayelI, vartamAnakALamAM thatI, ane bhaviSyakALe thanArI je ceSTA, te kriyA paryAya che. ema lokaprakAzamAM kahyuM che, ane zrI tattvArthabhASyamAM kahyuM che ke prayogathI, vizrasAthI ane mizrasAthI dravyonI je gati (eTale svapravRtti) te prayogAdi traNa prakArano kriyAparyAya che. jenA AzrayathI dravyamAM pUrvabhAvano vyapadeza thAya, te paratva paryAya ane pazcAt bhAvano vyapadeza thAya te maratva paryAya kahevAya. e paravAparatva paryAya prazaMsAkRta, kSetrakRta ane kALakRta ema 3 prakAre che. temAM dharma te para (zreSTha) ane adharma te apara (vIna). evAM vacano te prazaMsA paratvAparatva dUra rahelA padArtha te para, ane najIkamAM rahelo padArtha te apara, e kathana kSetravRtta paratvIparatva che; tathA 100varSavALuM te para (moTa); ane 10varSavALuM te apara (nAnuM), e kathana paratvIparatva kahevAya che. e traNa prakAranA paratAparatvamAM, kevaLa kALakRta paravAparatva te ja vartanAdi paryAyAtmaka hovAthI kALadravyamAM grahaNa karAya che. e pramANe vartanA vagere pAMce paryAya nizcayakALa kahevAya che. e vartanA vagere jo ke dravyanA paryAya che, to paNa koIka apekSAe paryAyone paNa dravyano upacAra hovAthI tidravya kahevAya che. ziSya-jo vartanAdi paryAyane dravya kaho, to anavasthA dUSaNa Ave, mATe kALane juduM dravya na mAnatAM, vartanAdi rUpa kALa jIvAjIva dravyono paryAya ja mAnavo. ane jo ema nahi mAnIe, to AkAzanI peThe kALane sarvavyApI mAnavo paDaze, kAraNa ke nizcayakALa to sarva AkAzadravyamAM paNa che.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvatattva nizcayakALanuM svarUpa) 63 guru-ema kahevuM te pramANa vacana nathI, kemake siddhAntamAM astikAya pAMca ja kahyA che, ane chaThTha kALadravya juduM kahyuM che. ghaNA pradezo hoya to astikAya kahevAya, ane kALa to ghaNA pradezavALo nathI, paraMtu vartamAne eka ja samayarUpa che. temaja bhUtakALanA samaya vyatIta thavAthI vidyamAna nathI. mATe dravyonA vartanAdi paryAyane upacAre kALadravya kahevuM. ziSya-jo kALa vartamAna eka samayarUpa che, to kALa vinadharmI kahevAya (eTale jeno dharma nAza pAmato rahe che evo kahevAya, paraMtu kALa vinaSTadharmI nathI, ane tethI ja vyatIta thayelA ane bhaviSyanA samayone paNa ekkA gaNIne samaya, Avali, muhUrta, varSa Adi prarUpaNA thaI zake che. mATe kALa bahu pradezI che, ane bahu pradezI hovAthI astikAya paNa kahevAya, ane astikAya kahevAya to kALane pRthaka dravya paNa anupacArathI kahevAya, temAM kaMI viruddha nathI. guru-e satya che. paraMtu e to bAdara nayanI apekSAe kALa sthira (avinaSTa dharmI) gaNAya, ane te pramANe padArtha paNa trikALavartI aMgIkAra karAya che. tathA AvalikA, muhUrta, varSa ityAdi prarUpaNA thAya che, paraMtu te sarva vyavahAranaya AzrayI che, vAstavika nahi, vAstavika rIte vicAratAM to nizcayanayathI kALa amadezI che. mATe kALa astikAya nathI, ane tethI vAstavika rIte dravya nathI, paraMtu guIMHIo baM-guNono jemAM Azraya hoya te dravya kahevAya. e vacanane anusAre dravya kahevAya che. mATe dravyathI vartanAdi lakSaNavALuM, kSetrathI sarva kSetravartI, kALathI anAdi-anaMta, ane bhAvathI varNa Adi rahita-arUpI tathA sUryAdikanI gati vaDe spaSTa oLakhAtuM, ane ghaTAdika kArya vaDe jema paramANunuM anumAna thAya che, tema muhUrtAdika vaDe samayanuM paNa anumAna karAya che, evuM kALadravya pAMca astikAyathI juduM mAnavuM, e ja zrI sarvajJavacana pramANa che. e pramANe vyavahAra kALa nizcayathI vartamAna 1 samayarUpa ane vyavahArathI anaMta samayarUpa che. temaja tattvArthasUtramAM 5 dravya svamate kahIne chaThTha kALa dravya anya AcAryonA mata pramANe svIkAryuM che. vaLI kALane upacArathI dravyapaNuM te astikAyapaNAnA abhAve jANavuM, vaLI vyavahArakALa ajIva jANavo ane nizcayakALa pAMceya dravyonI vartanArUpa hovAthI jIvAjIva jANavo. 1. vAtatye-keTalAka AcAryo kALane paNa dravya kahe che. adhyAya pamo sUtra 38muM.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 zrI navatattva prakaraNa cha dravyavicAra pariNAmi jIva muttaM, sapaesA ega khitta kiriyA ya / NiccaM kAraNa kattA, savvagaya iyara' apavese // 14 // saMskRta anuvAda pariNAmI jIvo mUrtaH, sapradeza ekaH kSetraM kriyA ca / nityaM kAraNaM kartA, sarvagatamitara apravezaH // 14 // zabdArtha pariNAma = pariNAmI fNavuM = nitya gava = jIva #Ara = kAraNa mutta = mUrtarUpI #aa = kartA sapala = sapradezI saLaMya = sarvagata, sarvavyApI P = eka rUyara = Itara (pratipakSI bhedasahita) vitta = kSetra apase = apravezI iirayA = kriyAvaMta, sakriya anvaya sahita padaccheda pariNAmI jIva muttaM sapaesA ega khitta kiriyA ya / NiccaM kAraNa kattA savvagaya iyara apavese // gAthArtha pariNAmIpaNuM, jIvapaNuM, rUpIpaNuM, sapradezIpaNuM, ekapaNuM, kSetrapaNuM, kriyApaNuM, nityapaNuM, kAraNapaNuM, kartApaNuM, sarvavyApIpaNuM ane itaramAM apravezIpaNuM, (vicAravuM) sarveSAM dravyANAM vartanAlakSaNo navInajIrNakaraNalakSaNa: kAla: paryAyadravyamiSyate, tatkAlaparyAyeSu anAdikAlInadravyopacAramanusRtya kAla-dravyamucyate, ata eva paryAyeNa dravyabhedAt tasya kaaldrvycAnatyam (pravyAnuyoga tapa 10 mo adhyAya) ityAdi aneka pAThamAM upacArathI dravya siddha karyuM che, paraMtu astikAyarUpa vAstavika dravyatva kahyuM nathI. 1. gAthAmAM rUyara zabda ApaNe sAthe na joDavo, kAraNa ke apariNAmI Adi itara bhedamAM dravyaprApti che. paraMtu apravezInA itara-bheda-pravezImAM eka paNa dravya nathI. athavA DamarukamaNi nyAyathI rUyara padano saMbaMdha ApaNe sAthe paNa karavo hoya to thaI zake, eTale DUtaramAM praveza ema artha karI zakAya.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvatattva (cha dravya vicAra) 65 vizeSArtha eka kriyAthI anya kriyAmAM athavA eka avasthAthI bIjI avasthAmAM javuM te parama kahevAya. tethI viparIta pariNAma kahevAya. tyAM jIva ane pudgalano pariNAma 10-10' prakArano che. ahIM jIva devAdipaNuM choDI manuSyAdipaNuM ane manuSyAdipaNuM choDI devAdipaNuM pAme che. e pramANe eka avasthA choDI bIjI avasthAmAM javArUpa jIvanA 10pariNAma vicAravA, temaja pudgalanA paNa 10pariNAma yathAsaMbhava vicAravA, e pramANe jIva ane pudgala e be dravyaparipAmI che, ane zeSa4dravya mariNamI che. tathA jIva dravya pote jIva che, ane zeSa pAMca dravya ajIva che. tathA 6 dravyamAM pudgala dravyarUpI" (eTale varNa, gaMdha, rasa, sparzavALuM) che, ane zeSapa dravya arUpI che. 1. dareka pariNAmanA uttarabhedanAM nAma tathA svarUpa zrI pannavaNAjI sUtramAMthI jANavAM. te saMkSepamAM A pramANe che. 10 jIva pariNAma 1. gati pariNAma (davAdi 4) 6. upayoga pariNAma (satyAdi 12) 2. indriya pariNAma (sparzanAdi 5) 7. jJAna pariNAma matyAdi 8) 3. kaSAya pariNAma (krodhAdi 4) 8. darzana pariNAma (cakSudarzanAdi 4). 4. vezyA pariNAma (kRSNAdi 6) 9. cAritra pariNAma (sAmAyikAdi-7) 5. yoga pariNAma (manoyogAdi 3) 10. veda pariNAma (strIvedAdi-3) 10 pudgala pariNAma 1. baMdha pariNAma (paraspara saMbaMdha thavo te. je prakAre) 2. gati pariNAma (sthAnAntara thavuM te. 2 prakAre) 3. saMsthAna pariNAma (AkAramAM goThavavuM te. 5 prakAre) 4. bheda pariNAma (skaMdhathI chUTA paDavuM te. 5 prakAre) 5. varNa pariNAma (varNa UpajavA te. 5 prakAre) 6. gaMdha pariNAma (gaMdha UpajavA te. 2 prakAre) 7. rasa pariNAma (rasa UpajavA te. 5 prakAre) 8. sparza pariNAma (sparza UpajavA te. 8 prakAre). 9. agurulaghu pariNAma (gurutva Adi UpajavuM te. 4 prakAre) 10. zabda pariNAma (zabda UpajavA te. 2 prakAre) 2. varNa, gaMdha, rasa ane sparza e cAranuM sAmudAyika nAma rU5 che, mATe e cAra jene hoya te rUpI. 3. jIvatattvamAM jIva rUpI kahyo ane ahIM arUpImAM gaNyo tenuM kAraNa tyAM dehadhArI jIvanA 14 bhedanI apekSAe rUpI kahela che. ane ahIM jIvadravyanA mULa svarUpane aMge arUpI kahyo che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 zrI navatattva prakaraNa tathA 6 dravyamAM pAMca dravya pravezI (aNunA samUhavALAM che. ane kALa dravya mapravezI che. (aNuonA piMDamaya nathI). chadravyamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya, e traNa dravya ekeka che. ane zeSa 3 dravya anaMta anaMta hovAthI aneka che. cha dravyamAM AkAzadravya kSetra che, ane zeSa pa dravya kSetrI che. ahIM dravya jemAM rahela hoya te kSetra, ane rahenAra dravya kSetrI kahevAya. tathA cha dravyamAM jIva ane pudgala e be dravya jiyAta che, ane zeSa dravya jayavaMta che. ahIM kriyAte gamana-Agamana AdijANavI. dharmAstikAyAdi cAre dravyo sadAkALa sthira svabhAvI che mATe sakriya che. potapotAnA svabhAvanI pravRttirUpa kriyAmAM to chaye dravya sakriya gaNAya. paraMtu te sakriyapaNe ahIM aMgIkAra na karavuM. tathA cha dravyamAM jIva ane pudgala bhinna bhinna avasthAo pAmatAM hovAthI eka svarUpe rahetAM nathI, mATe e be dravya nitya che, ane zeSa 4 dravya sadAkALa potAnA svarUpe sthira hovAthI nitya che, jo ke dareka dravya utpatti, vinAza ane dhruva e 3 svabhAva yukta hovAthI nityAnitya che, topaNa potapotAnI skUla avasthAone aMge ahIM nityapaNuM athavA anityapaNuM vicAravAnuM che. tathA cha dravyamAM dharmAstikAyAdika pAMca dravya paNa che, ane 1 jIvadravya mAre che. ahIM je dravya anya dravyanA kAryamAM upakArI nimittabhUta hoya te kAraNa, ane te kAraNa dravya jedravyanA kAryamAM nimittabhUta thayuM hoya te dravya akAraNa kahevAya. jema kuMbhakAramAM kuMbhakAryamAM cakra, daMDa Adi dravyo kAraNa, ane kuMbhakAra pote akAraNa che, tema jIvanA gati Adi kAryamAM dharmAstikAya vagere ane yoga Adi kAryamAM pudgala te upakArI kAraNa che. paraMtu dharmAstikAya vagerene jIva upakArI nathI. e pramANe kAraNa-akAraNa bhAva vicAravo. tathA cha dravyamAM jIva dravya vartA, ane zeSa 5 dravya gartA che. ahIM je dravya anya dravyanI kriyA pratye adhikArI (svAmI) hoya te kartA kahevAya, athavA anya dravyono upabhoga karanAra dravya kartA, ane upabhogamAM AvanArAM dravya te akartA kahevAya. tathA dharma, karma, puNya, pApa Adi kriyA karanAra te kartA, ane dharma, karma, Adi nahi karanAra, te akartA. ema paNa zAstramAM kahyuM che. tathA cha dravyamAM AkAzadravya lokAloka pramANa sarvavyApta hovAthI sarvavyApI che, ane zeSa pAMca dravyo lokakAzamAM ja hovAthI dezavyApI che. tathA sarva dravyo jo ke eka-bIjAmAM paraspara praveza karIne eka ja sthAnamAM rahyAM che, to paNa koI dravya anya dravya rUpe thatuM nathI, eTale dharmAstikAya te
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvatatva (cha dravya vicAra) 67. adharmAstikAyAdi thato nathI, jIva te pugala svarUpa thato nathI, ityAdi rIte sarvedravyo potapotAnA svarUpe rahe che, paNa anya dravya rUpe thatAM nathI. te kAraNathI chaye dravya pravezI che, paraMtu koI dravya pravezI nathI. ahIM praveza eTale anya dravya rUpe thavuM te samajavuM. e pramANe 6 dravyanuM pariNAmI Adi vizeSa svarUpa kahyuM. cha dravyamAM pariNAmI Adino yatra pariNAmI rela-reeve di dravya b0%| 0 inejk ooo 0 0 - - -JsapradezI 8 kSetra-kSetrI {. - - -eka-aneka - 0 0 0 sakriya 0 0 0 0 0 0|nitya - - - kAraNa 2 8 0 - 0 0 0 0 kartA - - - - - - - - - apravezI 0 ... ~ 4 -- -- 0 0 dharmAstikAya | adhamastikAya AkAzAstikAya che. pagalAstikAya 1| | 1 | 1 anaMta jIvAstikAya 1] 1 | | 1 anaMta kALa | | |anaMta kSetrI | | prasaMge ajIva dravyanAM pa60 bhedo 4 arUpI ajIvanA dravya, kSetra, kALa, bhAva ane guNa gaNatAM 20 bheda, tathA 8 mI gAthAmAM kahelA 10 bheda maLI, 4 arUpI ajIvanA 30 bheda che. (1) dhamastikAya? jo na hoya to jIva ne pudgalo gati karI zake nahIM athavA gati karI zake ema mAnIe to, alokamAM paNa gati karI zake, paraMtu alokamAM to eka taNakhalA jeTaluM paNa jaI na zakAya. (2) adharmAstikAyaH jo na hoya to jIva ane pudgalo gati ja karyA kare. sthira na rahI zake, ane banneya na hoya to loka ane alokanI vyavasthA na rahe, lokanI vyavasthA koI ne koI rUpamAM karavI to paDe ja. (3) AkAzAsikAya? jo na hoya to, anaMta jIvo ane anaMta paramANuo ane teonA DaMdho amuka jagyAmAM rahI na zake, eka tasumAM eka lAkaDuM rahI zake ane teTalI ja jagyAmAM teTaluM sonuM vadhAre bhAre chatAM rahI zake che. te AkAzAstikAyane lIdhe. (4) jIvAstikAyaH jo na hoya to, je rIte A jagata dekhAya che, te rIte na dekhAtuM hota. (5) pudagalAstikAya? jo na hoya to, je rIte A jagatuM dekhAya che, te rIte na dekhAtuM hota. (9) kALaH jo na hoya to, dareka kAma ekIsAthe karavAM paData, ke na karI zakAta tyAre kALadravya krama karAvI Ape che.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI navatatva prakaraNa tathA 5 varNa, gaMdha, 5rasa ane sparza ane pasaMsthAna. e 25 guNamAMnA jeguNanA bheda gaNAtA hoya, te guNa ane tenA virodhI-svAtIya guNa sivAyanA zeSa sarva guNonA bheda, te guNamAM prApta thAya. jema-kRSNAdi pAMca varSa sahita kRSNavarNano guNabheda 20thAya, ane e rIte dareka varNanA 20-20gaNatAM varNanA 100bheda thAya. e paddhatie pa rasanA 100 guNa. pasaMsthAnanA 100 guNa. 2 gaMdhanA 46 guNa, ane 8 sparzanA (virodhI sparza balba hovAthI te bAda karatAM, dareka sparzanA trevIsa trevIsa gaNatAM) 184, ane e sarva maLI 530 bheda pugalanA eTale (rUpI ajIvanA bheda) che. te punaH pUrvokta 30 sAthe meLavatAM pa60 bheda ajIvanA thAya. 2 ajIvatattva jANavAno uddeza prazna:- ajIvatattva seva (eTale jANavA yogya) kahyuM che, te uparAMta bIjo koI udeza che? uttara H he jijJAsu ! ajIvatattva mAtra jANavuM eTalo ja ajIvatattvanI jJAnaprAptino udeza nathI, paraMtu ajIvatattvanuM jJAna karIne jIvanA svarUpanI (ane prasaMgataH naveya tattvonA heya, zeya, upAdeya svarUpanI) prApti karavI, e ja ajIvatattvanI jJAnaprAptino uddeza che, ajIvatattvanA jJAnathI jIvasvarUpanI prApti A pramANe che ajIvomAMthI pugalo sAthe AtmAne vizeSa saMbaMdha che, kAraNa ke jIvane potAnA svarUpathI bhraSTa karanAra A karma, pAMca indriyo, zarIra, mana, dhana, parivAra ityAdi sarva padArtho pudgala che, tethI AtmA ema vicAra kare ke, "A pudgaladravya ajevadravya che, huM jIvadravya chuM. pudgalAdi padArtho jaDa che, huM cetana chuM. pudgalo kSaNavinAzI che, huM avinAzI chuM. mugalAdi dravyo ajJAna che, huM anaMta jJAnavaMta chuM, chatAM paNa A pagalAdi ajIvo sAthe mAre saMbaMdha zo? vaLI, ajIva-karma-pudgala madArInI peThe mane jIvane mAMkaDArUpa banAvI potAnI IcchA pramANe nAca nacAve che, te keTaluM vicitra che? huM jIva rAjA sarakho traNa bhuvanano adhipati hovA chatAM ane anaMta vIrya baLathI mahAn kesarI siMha sarakho hovA chatAM, A jaDa-pudgalAdi ajIvo mArA upara potAnI sattA calAvI mane game te sthAne rajhaLAve che, bhamAve che, duHkha de che, e keTaluM vicitra che? ItyAdi-ajIva dravyanI AtmA sAthenA saMbaMdhanI viSamatA vicArIne e jaDa svarUpa. ajIva dravyanI rAjayasattAmAMthI mukta thaI, jIva-AtmA potAnuM Atma
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyatattva 69 sAmrAjya je anAdi kALathI ajIve dabAvI dIdhuM che te Atma-sAmrAjyane punaH prApta karavAnA upAyarUpa puNya Adi upAdeya tattvone upAdeya svarUpe svIkara kare, ane AtmasvarUpathI bhraSTa karanAra pApa Adi heya tattvone heya svarUpe svIkAre, to anne mokSatattva ke je upAdeya che, te paNa upAdeya svarUpe prApta thavAthI AtmA potAnuM svAbhAvika Atma-sAmrAjaya (AtmasvarUpa) prApta kare. e ja ajIvatattvanI jJAnaprAptino mukhya uddeza che. II kRti r anIvatattvam // // atha tRtIyaM mukhyatattvam // puchya=zubha karmono baMdha. te zubha karmo 42 che, te puNyatattva kahevAya che, ane teno udaya thavAthI zubha karmo rUpe puNya bhogavAya che. puNyanAM kAraNo te zubha Azrava kahevAya che. ane te paNa puNya baMdhanuM kAraNa hovAthI puNya kahevAya che. tenA nava prakAra nIce pramANe che. 1. pAtrane anna ApavAthI 2. pAtrane pANI ApavAthI 3. pAtrane sthAna ApavAthI 4. pAtrane zayana ApavAthI 5. pAtrane vasra ApavAthI zrI tIrthaMkara bhagavaMtathI mAMDIne muni mahArAja sudhInA mahAtmA puruSo supAtra, dharmI gRhastho pAtra, temaja anukaMpA karavA yogya apaMga Adi jIvo paNa manuSya pAtra, ane zeSa sarve apAtra gaNavA, A puNyatattva mukhyatve gRhasthane ja upAdeya AdaravA yogya che. mATe mokSanI AkAMkSAthI pUrvokta 9 prakAre dAna Adika mokSane anukULa kAryo karavAM. sva-parahitArthe jinendra zAsananI prabhAvanA karavI, zakti hoya to zAsanadrohIne paNa yogya zikSAthI nivAravo, vivekapUrvaka aneka devamaMdira baMdhAvavAM, aneka jinendra pratimAo bharAvavI, zrI jinendra prabhunA caityanA nirvAha arthe vivekapUrvaka devadravyanI vRddhi karavI, aneka pauSadhazALAo racavI, zrI jinendranI mahApUjA karavI, svAbhAvika rIte duHkhI thayelA sAdharmika baMdhuone tatkALa ane pariNAme dharmapoSaka thAya te rIte vivekapUrvaka sahAya karI samyag mArgamAM sthira rAkhavA, ityAdi rIte A jIva puLyAnuvadhi mukhya upArjana kare che. e puNyAnubandhi puNya mokSamArgamAM vaLAvA sarakhuM che. paMcAgni tapazcaryA 6. mananA zubha saMkalparUpa vyApArathI 7. vacananA zubha vyApArathI 8. kAyAnA zubha vyApArathI 9. deva gurune namaskAra vagere karavAthI
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 zrI navatattva prakaraNa vagere ajJAna kaSTathI paNa jo ke puNya upArjana thAya che, paraMtu te eka ja bhavamAM sukha ApanAra ane paraMparAe saMsAravRddhi karAvanAra hovAthI tAttvika puNya nathI. A pramANe 9 prakAranAM nimittothI beMtALIsa prakAre puNya baMdhAya che. sA uccagoa maNuduga, suraduga paMciMdijAi paNadehA / AititaNUNuvaMgA, AimasaMghayaNasaMThANA // 15 // saMskRta anuvAda sAtoccairgotramanuSyadvika-suradvikapaJcendriyajAtipaJcadehAH / AditritanUnAmupAGgAnyAdimasaMhananasaMsthAne // 15 // zabdArtha = zAtAvedanIya unnayoga = uccagotra manukuLa = manuSyaddhika suraku| = devadrika vaMciliSnAr = paMcendriya jAti paLavehA = pAMca zarIra Ardra = prathamanA ti = traNa tamULa = zarIranAM vA = upAMga Ama = prathama (paheluM) saMcayana = saMghayaNa saMvALA = saMsthAna anvaya sahita padaccheda mA, indva yoga, maLu tuLa, sura tu, paMviti gApha, paLa tehA / iti NUNa uvaMgA, AimasaMghayaNa saMThANA // 15 // gAthArtha: zAtAvedanIya, ucca gotra, manuSyadvika, devadvika, paMcendriya jAti, pAMca zarIra, pahelA traNa zarIranAM upAMga, paheluM saMghayaNa ane paheluM saMsthAna // 15 // zubha anubhava (puNyodaya) baMdhAyela zubha karma-puNya 1. sukha anubhava te karAvanAra karma satAvenIya jarma 2. uttama vaMza-kuLa-jAtimAM janma te apAvanAra karma savva kSetrama 3. manuSyapaNAnA saMjogo maLavA, te apAvanAra karma manuSyati nAma varma 4. manuSyagati tarapha kheMcAvuM manuSyagati tarapha kheMcI janAra karma 5. devapaNAnA saMjogo maLavA manuSyAnupUrvInAmakarma te apAvanAra karma vaivAti nAmamaM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 putava 6. devagati tarapha kheMcAvuM divagati tarapha kheMcanAra karmavAnupUrvI nAma 7. pAMca indriyanI jAti maLavI te apAvanAra karma padriya nAti nAma 8. audArika zarIra maLavuM te apAvanAra karma mauri zarIra nAma 9. vaikriya zarIra maLavuM te apAvanAra karma vayi zarIra nAma 10. AhAraka zarIra maLavuM te apAvanAra karma mArA zarIra nAme 11. taijasa zarIra maLavuM te apAvanAra karma tainAta zarIra nAma 12. kArpaNa zarIra maLavuM te apAvanAra karma vALa zarIra nA 13. audArika zarIramAM te apAvanAra karma maulAAi mopAMga aMgopAMga hovAM nAmAkarma 14. vaikriya zarIramAM te apAvanAra karma vaijiya gopAMga aMgopAMgo hovAM nAmakarma 15. AhAraka zarIramAM te apAvanAra karma mAdAra kopA aMgopAMga hovAM nAmakarma 16. hADakAno majabUtamAM te apAvanAra karma vaSamanaIva majabUta bAMdho hovo __ saMhanananAmakarma 17. zarIrano uttamamAM te apAvanAra karma savituratra saMsthAnA uttama AkAra hovo nAmakarma A pramANe AgaLa paNa zubha-azubha anubhava ane baMdhAyelA zubha-azubha karmonA-puNyanA-pApanA artho vicArIne samajavA. 1. AnupUrvI-eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM AnupUrvI pramANe-AkAzapradezanI zreNInA anukrama pramANe-jayAre jIva jAya che tyAre je karma udayamAM Ave che tenuM nAma paNa AnupUrvI nAmakarma kahevAya che. jIva koIvAra sIdhesIdho bIjA bhavamAM jAya che, ane koIvAra tene AkAzapradezonI zreNImAM kATa-khUNA (vakratA) karavA paDe che, kATakhUNo karatI vakhate A karma udayamAM Ave che. ane je gatimAM upajavAnuM hoya che tyAM pahoMcatAM sudhI udayamAM rahe che. gati-manuSya, tiryaMca, deva, ane nArakane lAyaka judI judI paristhitio te manuSyAdi gati kahevAya che. te apAvanAra karmane te te gatinAmakarma kahevAya che. jAti-jagatamAM rahelA dareka jIvonA bAhya AkAra ane bAhya sAmagrI uparathI vargIkaraNa karatAM mukhya pAMca vargo thaI zake che te vargonuM nAma jAti che. te ekendriyAdi jAti che. temAMthI koIpaNa jAti apAvanAra karma jAtinAmakarma kahevAya che. audArika-audArika vargaNAnuM baneluM ane mokSamAM khAsa upayogI hovAthI udAra-eTale audArika zarIra, ApaNuM tathA tiryaMcanuM gaNAya che. te zarIra apAvanAra karma te audArikazarIra nAmakarma che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 zrI navatatva prakaraNa vanacaukkAgurulahu, paraghA ussAsa aayvujjoaN| subhakhagainimiNatasadasa, suranaratiriAu titthayaraM // 16 // saMskRta anuvAda varNa catuSkA'gurulaghu-parAghAtocchvAsAtapodyotam / zubhakhagatinirmANatrasadazaka-suranaratiryagAyustIrthaMkaram // 16 // vaikriya-vaikriya vargaNAnuM baneluM ane vividha jAtanI kriyAmAM samartha evuM je deva ane nArakonuM zarIra, te vaikriya zarIra. te apAvanAra karma te vaikiya zarIra nAmakarma. AhAraka-AhAraka vargaNAnuM baneluM ane cauda pUrvadhare zaMkA pUchavA ke tIrthaMkarAdinI Rddhi jovA eka hAtha pramANanuM, tatkALa pudgalonuM AhAraNa-kheMcANa karIne banAvI kADheluM. te AhAraka zarIra; ane te apAvanAra karma te AhArakazarIra nAmakarma. taijasa-taijasa vargaNAnuM baneluM, ane zarIramAM garamI rAkhanArUM, najare na dekhAtuM dareka jIva sAthe anAdi kALathI joDAyeluM zarIra te-taijas zarIra, ane ene apAvanAra karma te taijasa zarIra nAmakarma. kAmaNa-kAzmaNa vargaNAnuM baneluM, te ATha karmonA samUharUpa kArmaNa zarIra gaNAya che. ane te apAvanAra karma te kAmaNa zarIra nAmakarma kahevAya che. kArmaNazarIra nAmakarma na hoya to, jIvane kArmaNa vargaNA ja maLI zake nahIM. ane e kArpaNa zarIra ja ATha karmonI vargaNA rUpe vaheMcAyeluM che. aMgopAMga-be hAtha, be paga, mAthuM, peTa, pITha, hRdaya e ATha aMgo, AMgaLA vagere upAMgo che, ane rekhAo vagere aMgopAMgo kahevAya che. te apAvanAra karma te aMgopAMga nAmakarma kahevAya che. pahelA traNa zarIrane aMgopAMgo hoya che. bAkInAone nathI hotAM mATe aMgopAMga karma traNa che. vaja8SabhanArAca-saMghayaNa-saMhanana cha che. saMvanana eTale hADakAMno bAMdho vajakhIlo, RSabha-pATo, nArAca-banne hAtha tarapha markaTabaMdha. banneya hAthathI banneya hAthanA kAMDA paraspara pakaDIe to markaTabaMdha kahevAya che. tenA upara loDhAno pATo vIMTIe, ane temAM khIlo mArIe, ema karatAM jevI majabUtI thAya tevo majabUta hADakAMno bAMdho te vajaRSabhanArAca saMhanana kahevAya che. tevo majabUta bAMdho apAvanAra karmavajaRSabhanArAyasaMhanana nAmakarma kahevAya che. samacaturasa-saMsthAna eTale AkRti e paNa che che. sama-sarakhAM, catuHcAra, agnakhUNA. je AkRtimAM cAra khUNA sarakhA hoya, te samacaturagna saMsthAna. cAra khUNA-padmAsane beThela manuSyanA 1. DAbA DhIMcaNathI jamaNo khabho, 2. jamaNA DhIMcaNathI DAbo khabho, 3. be DhIMcaNa vaccenuM aMtara ane 4. AsananA madhyathI lalATa sudhI. A saMsthAnavALA zarIrathI jagamAM koI paNa vadhAre suMdara zarIra na hoya tevI zarIranI adbhuta suMdaratA hoya che. te samacaturagna saMsthAna kahevAya. te apAvanAra karma te samacaturasasaMsthAna nAmakarma. bAkInA pAMca-pAMca saMsthAna ane saMghayaNa pApa tattvamAM Avaze.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyatattva zabdArtha vatravaDana = varNa catuSka(varNa-gaMdha-rasa-sparza e 4) nimiLa = nirmANa agurulayu = agurulaghu pA = parAdhAta sAta = = zvAsocchvAsa Ayava = Atapa 3otraM = udyota sumavAD = zubhakhagati (zubha vihAyogati) 20 talasa = trasa vagere 10 sura = devanuM AyuSya na = manuSyanuM AyuSya timi'=tiryaMcanuM AyuSya |tatyayAM = tIrthaMkarapaNuM anvaya sahita padaccheda vajravaDI, ahahu, payA, gussAma, Ayava, Dabboa, I suma-hApha, nimiLa, tela Tama, suranara tirika, titthara IIII gAthArtha: (tathA) varNacatuSka, agurulaghu, parAghAta, zvAsocchvAsa, Atapa, udyota, zubhavihAyogati, nirmANa, trasadazaka, devanuM AyuSya, manuSyanuM AyuSya ane tiryaMcanuM AyuSya, ane tIrthaMkarapaNuM. vizeSArtha: zveta, rakta, ane pIta e 3 zubhavarNa che, surabhigaMdha te zubha gaMdha che. Amla, madhura ane kaSAya 3 zubharasa che, tathA laghu, mRdu, uSNa, ane snigdha e 4 zubhasparza che, mATe jenuM zarIra e zubhavarNAdi yukta hoya te puNyano udaya kahevAya, tathA jIvane potAnuM zarIra lokhaMDa sarakhuM ati bhArI, temaja vAyu sarakhuM ati laghu-halakuM nathI lAgatuM te anurupu, tathA sAmo puruSa baLavAna hoya topaNa jenI AkRti dekhIne nirbaLa thAya-kSobha pAme, tevo tejasvI te pASAta nA udayathI hoya che jethI sukhapUrvaka zvAsocchvAsa levAya te zvAsocchvAsa, pote zIta chatAM prakAza uSNa hoya te sUryavat Atapa, pote zItaLa ane potAno prakAza paNa zItaLa te caMdraprakAzavat udyota, vRSabha, haMsa tathA hasti AdikanI peThe malapatI dhIrI cAla hoya, te zumavihAyoti, potAnA zarIranA avayavo yathArtha sthAne racAya tenirmALa, jenAthI trasa vagere daza zubhabhAvanI prApti (AgaLanI gAthAmAM kahevAze te) thAya te trAja tathA devaAyuSya, manuSya AyuSya ane tiryaMca AyuSyanI prApti te zumaAyuSya ane jenAthI traNa jagatane pUjya padavIvALuM kevaLIpaNuM prApta thAya te tIrthaM<- paNuM. e sarva puNya tattvanA bheda che.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 zrI navatatva prakaraNa trasadazaka tasa bAyara pajjattaM, patteathiraM subhaM ca subhagaM ca / sussara Aijja jasaM, tasAidasagaM imaM hoi // 17 // saMskRta anuvAda trasabAdaraparyAptaM, pratyekaM sthiraM zubhaM ca subhagaM ca / susvarAdeyayazastrasAdidazakamidaM bhavati // 17 // zabdArtha tasa = trasa susara = susvara (madhurasvara) vAyara = bAdara mAphakta = Adeya pami = paryApta vasaM = yazaH patteya = pratyeka tasArU =trasa vagere thi = sthira vasa = daza bhAva suN = zubha rUi = e, e pramANe sumamAM = saubhAgya ror3a = che. anvaya ane padaccheda gAthAvat paraMtu-muM talADu rasa hor3a iti gAthArtha trasa-bAdara-paryApta-pratyeka-sthira-zubha-saubhAgyasusvara-Adeya ane yazaH A trasAdi dazaka che. vizeSArtha hAlavA cAlavA yogya zarIranI prApti thAya te raNa paNuM, indriyagocara thaI zake evA pUla zarIranI prApti thAya te vAdara paNuM, svayogya paryAptio pUrNa thaI zake te paNa paNuM, jenAthI eka zarIranI prApti (eka jIvane) thAya te pratye paNuM. hADakA, dAMta vagere avayavone sthiratA-daDhatA prApta thAya te sthira paNuM, nAbhithI uparanA avayavo zubha prApta thAya te zubha paNuM, upakAra nahi karavA chatAM sarva janane priya thAya te saubhAgya, kokila sarakho madhura svara prApta thAya te suvA, yuktivikala (ayukta) vacanono paNa loka AdarabhAva kare te gAya, ane lokamAM yaza-kIrti thAya te yazaH te sarva apAvanAra-jenAthI te sarva maLe, te trasanAmakarma vagere karmo kahevAya che. e pramANe trasa Adi 10 bheda puNyatattvamAM che.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 puNyatattva A puNyatattvamAM 1 vedanIya, 1 gotrakarma, 3 AyuSyakarma ane 37nAmakarmanA bheda che. || puNyatattva jANavAno uddeza che. puNyatattvanA bhedAnamedanuM jJAna prApta karIne AtmAe vicAra karavo ke, A puNyatattva pudgala svarUpa che, ane huM jIva svarUpa chuM. puNyatattva devagati tathA manuSyagati Ape che, ane AtmA to mokSagatirUpa hoya che, puNyatattva jo ke zubhatattva che, topaNa sonAnI beDI sarakhuM baMdhanarUpa che. sonAnI beDImAM jakaDAyelo kedI sonuM dekhavA mAtrathI kedI avasthA svIkAravAne utsuka na hoya, tema mAro AtmA sadgati Adi 4ra zubha karmanI suvarNa jaMjIromAM kedI rahevAne utsuka na hovo joIe. vaLI pApAnuba ipaya to AtmAne paraMparAe durgatiomAM ja rajhaLAve che, e pramANe aneka rIte vicAratAM puNyatattva ane Atmatattva e be sarvathA bhinna che, tethI mArA AtmAne puNyano saMbaMdha na hovo joIe. topaNa puNyamAM eka mahAsaguNa che ke je saMsAra aTavInA mahA bhayaMkara upadravavALA mArgone jItavAmAM samartha yoddhA sarakhuM che, mAre aneka pApAraMbhavALA A gRhasaMsAranI aTavInA bhayaMkara mArgo pasAra karavAnA che, ane mArganA upadravo jItavA jeTaluM (munipaNA jeTaluM) hajI mArAmAM sAmarthya nathI, tethI jyAM sudhI huM A gRhasaMsArarUpa mahAaTanI pAra na UtarI jAuM (munimArga aMgIkAra na karU) tyAM sudhI A puNyAnubaMdhi puNyatattva rUpa samartha vaLAvAno tyAga thAya nahi, ema vicArI gRhasthAvAsa sudhI AtmA puNyakarmo kare, potAnA kuTuMbanirvAha ane indriyonA poSaNa arthe ja kevaLa sarve sAvadya vyApAro kare che, to temAMthI bacAva karI) zrI jinendra bhagavaMta mATe zrI gurumahArAjane mATe, dharmanI prabhAvanA mATe, tIrthonI unnati mATe, dharmathI paDatA sAdharmikone dharmamAM sthira karavA mATe ityAdi aneka dharmakAryo mATe gRhastha keTalAka vyApAro kare, dhana kharce, jinendra pratimAo bharAve, udyApano kare; jinacaityo baMdhAve, jinendra pUjA kare, vagere aneka saMvara nirjarAnI kriyAo kare, e ja A puNyatattva jANavAno uddeza che. I rUti rUpuSyatatvam | che atha turtha pApativama | nANaMtarAyadasagaM, nava bIe nIasAya micchattaM / thAvaradasa nirayatigaM, kasAya paNavIsa tiriyadugaM // 18 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI navatattva prakaraNa saMskRta anuvAda jJAnAntarAyadazakaM, nava dvitIye nIcairasAtaM mithyAtvam / sthAvaradazakaM nirayatrikaM; kaSAyapaJcaviMzatiHtiryadvikam // 18 // zabdArtha nA = jJAnAvaraNa pAMca micchatta = mithyAtva aMtarIya = antarAya pAMca thAvaraNa = sthAvara vagere 10 rasa = (e be maLIne) daza niyati = narakatrika nava= nava (nava bheda) sAya = kaSAyanA vIpa = bIjA karmanA (darzanAvaraNIyanA). pakavIsa = pacIsa bheda nIma = nIca gotra tiriyaDu = tiryazvika = azAtA vedanIya anvaya sahita padaccheda nANa aMtarAya dasagaM, bIe nava nIa asAya, micchttN,| thAvara dasa, niraya tigaM, kasAya paNavIsa, tiriya dugaM // 18 // gAthArtha jJAnAvaraNIya ane antarAya maLIne daza, bIjAmAM nava, nIcagotra azAtAvedanIya, mithyAtva mohanIya, sthAvara dazaka, narakatrika, pacIsa kaSAya ane tiryaMcadvika vizeSArtha jema puNya bAMdhavAnA 9 prakAra pUrve kahyA, tema ahIM pApa bAMdhavAnA 18 prakAra che, te 18 pApasthAna kahevAya che, ane te prANAtipAta (hiMsA), mRSAvAda (asatya), adattAdAna (corI), maithuna (strIsaMga), ane parigraha Adi prasiddha che. e pramANe 18 kAraNothI 82 prakAre baMdhAyeluM pApa 82 prakAre bhogavAya che, te 82 prakAra karmanA bhedarUpa che, te A pramANe. pAMca indriya ane mana dvArA niyata (amuka) vastunuM jJAna te matijJAna, ane tene AcchAdana karanAra karma tijJAnAvarIya varSa, zAstrane anusaratuM saddajJAna te zrutajJAna, ane tenuM AcchAdana karanAra zrutajJAnAvaraNIya karma, indriya ane mana vinA AtmAne rUpI padArthanuM je sAkSAt jJAna thAya, te avadhijJAna, ane tene AcchAdana karanAra vadhajJAnAvaraNIya, aDhI dvIpamAM saMjJIpaMcendriyanA manogata bhAva jANavA te mana:paryavajJAna, ane tene AcchAdana karanAra mana:paryavajJAnAvaraNIya varSa, tathA traNe kALanA sarva padArthonA bhAvo eka samayamAM jaNAya, te kevaLajJAna,
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApatattva 77 ane tene AcchAdana karanAra karma jevatajJAnAvaraNIya jarma, e pAMca karmanA udayathI AtmAnA jJAnaguNano rodha (rokANa) thAya che, mATe e pAMceya karmanA baMdha te pApanA bheda che. jenA vaDe devA yogya vastu hoya, dAnanuM zubha phaLa jANato hoya, ane dAna lenAra supAtranI paNa prApti thaI hoya, chatAM dAna na ApI zakAya, tevanAntarAya maM, tathA dAtAra maLyo hoya, levA yogya vastu hoya, vinayathI yAcanA karI hoya chatAM vastunI prApti je karmathI na thAya te ttAmAntarAya maM; jenAthI bhogya tathA upabhogya sAmagrI vidyamAna hoya topaNa bhogavI na zakAya te monAntarAya rma, tathA 35montarAya jarma. ahIM eka vAra bhogavavA yogya AhArAdi te bhogya, ane vAraMvAra bhogavavA yogya strI, AbhUSaNa Adi upabhogya kahevAya. tathA jenAmAM baLa na hoya ane hoya to phoravI na zakAya te vIryAntarAya rma, e pAMceya pApakarmanA bheda che. jenAthI caturdarzananuM (cakSu-indriyanI zaktinuM) AcchAdana thAya te cakSurvarzanAvaranIya maM, jenAthI cakSuH sivAyanI zeSa 4 indriya tathA 1 mana e pAMcanI zaktinuM AcchAdana thAya te azruvaMzanAvaraNIya, jenAthI avadhidarzana AcchAdana thAya, te adhivarzanAvaraNIya, ane jenAthI kevaLadarzana AcchAdana thAya, te jevalarzanAvaraNIya. jenAthI sukhethI jAgrata thavAya tevI alpanidrA te nidrA, du:khe jAgrata thavAya tevI adhika nidrA te nidrAnidrA, beThAM ane UbhAM UMgha Ave te pratA, cAlatAM nidrA Ave te pravRttApravRttA ane je nidrAmAM jIva divase ciMtaveluM kArya kare tevI-prathama saMghayaNIne vAsudevathI ardha baLavALI ane vartamAnamAM sAta ATha' gaNA baLavALI nidrA te thIddhi (sthAnaddhi) nidrA kahevAya. e 4 darzanAvaraNa ane 5 nidrA maLI 9 bheda darzanAvaraNIya karmanA che. paheluM jJAnAvaraNIya karma, pachI A darzanAvaraNIya karma bIjuM gaNAya che, mATe gAthAmAM "vI--bIjA karmanA" ema kahyuM che. jenAthI nIca kuLa-jAti-vaMzamAM utpanna thavAya te nauSotra rma, jenAthI duHkhano anubhava thAya te azAtAvenIya maM, jenAthI sarvajJa bhagavaMte kahelA 1. iti dravyaloka prakAze, karmagraMtha bAlAvabodhamAM 2-3 gaNuM baLa paNa kahyuM che. 2. AryadezamAM ane prAyaH sarvatra cAreya gatimAM ucca-nIcapaNAno vyavahAra sadAkALathI cAlato Avelo che, ane cAlaze. te manuSyono kalpita vyavahAra nathI, paNa janma, karma vagere janya svAbhAvika vyavahAra che, tenI vizeSa samaja AgaLanI 38mI gAthAnA artha prasaMge TippaNImAM ApelI che.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 zrI navatatva prakaraNa mArgathI viparIta mArganI zraddhA thAya te mithyandri modI ne, jenAthI sthAvara vagere 10bhedanI-bhAvanI prApti thAya te sthAvara-zo, jenAthI narakagati, narakanI AnupUrvI ane narakaAyuSyanI prApti thAya te naravatrika, jenAthI 25 kaSAyanI prApti thAya te 25 vaSayamodanIya, ane jenAthI tiryaMcagati tathA tiryaMcanI AnupUrvI prApta thAya te tiryadi e pramANe dara tathA AgaLa kahevAtA 20 karma bheda maLI, 82 prakAre pApatattva jANavuM. igabiticaujAIo kukhagai uvadhAya huMti pAvassa / apasatyaM vanacaU, apaDhamasaMghayaNasaMThANA // 19 // saMskRta anuvAda ekadvitricaturjAtayaH kukhagatirupaghAto bhavanti pApasya / aprazastaM varNacatuSka-maprathamasaMhananasaMsthAnAni // 19 // zabdArtha rA = ekendriya huti = che. fa = dvIndriya pAvara = pApanA bheda ti = trIndriya pattha = aprazasta, azubha 23 = caturindriya vatra = varNacatuSka gago = e cAra jAti gaDhama= aprathama (pahelA sivAyanA) GDuM = azubha vihAyogati saMjaya = (pAMca) saMghayaNa 3vayAya = upaghAta | saMkaLa = (pAMca) saMsthAna anvaya sahita padaccheda rU-ji-ti-iDa-nAgo, uDavA, gapasatyaM vannavA apaDhama-saMghayaNa-saMThANA, pAvassa huMti // 19 // 1. 4 anaMtAnubaMdhi-krodha-mAna-mAyA-lobha 2 hAsya-rati 4 apratyAkhyAnIya krodha-mAna-mAyA-lobha 2 zoka-arati 4 pratyAkhyAnIya krodha-mAna-mAyA-lobha 2 bhaya-jugupsA 4 saMjvalana krodha-mAna-mAyA-lobha 3 veda e 25 kaSAyanuM vizeSa svarUpa pahelA karmagraMthathI jANavuM. 2. tipaMcanI gati tathA AnupUrva pApamAM che ane AyuSya pujyamAM che. tenuM kAraNa e che ke, tiryaMcane jIvavAnI abhilASA hoya che, paraMtu tiryaMcane potAnI gati ane AnupUrvI ISTa nathI.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApatanya 79 gAthArtha ekendriya, hIndriya, trIndriya ane caturindriyajAti, azubha vihAyogati, upaghAta, aprazasta varNacatuSka, pahelA sivAyanAM saMghayaNa ane saMsthAnaH e pApatattvanA bhedo) che. 19o. vizeSArtha pRthvIkAya Adika ekendriyapaNAnI prApti te prakriya gati, zaMkha Adika dviIndriyapaNAnI prApti te kriya gati, jU, mAMkaNa Adi trIndriyapaNAnI prApti te trakriya gati, pataMgiyA, vIMchI Adika caturindriyapaNAnI prAptite vartIndriya gati, UMTa tathA gardabha sarakhI azubha cAlate azuvihAyoti.pratijihuvA (paDajIbhI), rasolI, dIrdhadAMta, Adi potAnA avayavo vaDe ja pote duHkha pAme, athavA jaLamAM pRpApAta, parvatanA zikharathI pAta, ane phAMsA AdikathI ApaghAta karavo=thavo te 3padhAta kahevAya. ItyAdi apAvanAra baMdhAyela te sarva karmo pADatattva samajavAM. jenAthI (zarIramAM) kRSNavarNa ane nIlavarNa prApta thAya te aNuva nAmarma, durabhigaMdha te gAmaidha, tIkho ane kaDavo rasa te azumarA, ane guru-karkazazIta-tathA rUkSa e 4 azubha sarNa che e azubha varNAdi cAra pApa karmaprakRtio baMdhAvAthI aprazasta varNa caturkI udayamAM Ave che. tathA pahelA saMghayaNa vinA 5 saMghayaNanI prApti, te A pramANe-jenA hADanI saMdhio be pAse markaTabaMdhavALI hoya ane upara hADano pATo hoya, paraMtu hADa khIlI na hoya, evo bAMdho te RSamatAva, kevaLa be pAse maTibaMdha hoya ane pATo, khIlI na hoya te nAva, eka bAju markaTabaMdha hoya ane pATo, khIlI na hoya te ardhanAWva, kevaLa khIlI hoya te jati ane hADanA be cheDA mAtra sparzIne rahyA hoya te chekRSTa athavA sevArta saMghayaNa kahevAya. e pAMceya baMdhAyela pApaprakRtinA udayathI prApta thAya che. tathA pahelA saMsthAna sivAyanAM pasaMsthAna A pramANe-nyagrodha eTale vaDavRkSa, tenI peThe nAbhinI uparano bhAga lakSaNayukta ane nIceno bhAga lakSaNa rahita, te cazodha saMsthAna, nAbhinI nIceno bhAga lakSaNayukta ane uparano bhAga lakSaNa rahita te sAvi saMsthAna, hAtha-paga-mastaka ane kaTi (Da) e cAra lakSaNa rahita hoya ane udara vagere lakSaNayukta hoya te vAmana saMsthAna, ethI viparIta hoya te bda saMsthAna, ane sarve aMga lakSaNa rahita hoya te daMDa saMthAra e pAMceya saMsthAno, baMdhAyelA che te pApakarmanA udayathI prApta thAya che.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 zrI navatattva prakaraNa A pApatattvanA 82 bhedamAM 5 jJAnAvaraNIya, 9darzanAvaraNIya, 1 vedanIya, 26 mohanIya, 1 AyuSya, 1 gotra, 5 antarAya, ane 34 nAmakarmanA bheda che. te pApatattvanA 82, ane puNyatattvanA 42 bheda maLIne 124 karmabheda thAya che, paraMtu varNacatuSka banne tattvamAM gaNavAthI 1 varNacatuSka bAda karatAM zeSa 120 karmano baMdha A banne tattvamAM saMgRhIta karyo che. mATe baMdhAyelI zubha-azubha karma prakRtio puNya-pApatatva che. sthAvaradazaka thAvara suhuma apajjaM, sAhAraNamathiramasubhadubhagANi / dussaraNAijjajasaM thAvaradasagaM vivajjatthaM // 20 // saMskRta anuvAda sthAvarasUkSmAparyApta, sAdhAraNamasthiramazubhadurbhAgye / duHsvarAnAdeyAyazaH sthAvaradazakaM viparyayArtham // 20 // zabdArtha thAvara = sthAvara tusara = duHsvara suhuma = sUkSma bagADrA = anAdeya panna = aparyApta maga = apayaza sAhAra = sAdhAraNa thAvara = sthAvara dazaka thara= asthira (sthAvara Adi 10 bheda). asuma = azubha vivannatyaM = (trasadazakathI) kumafkha = daurbhAgya viparIta arthavALuM che. anvaya ane padaccheda thAvara, , panna, saphAI, mAthAM, asama, tumaion dussara, aNAijja, ajasaM, thAvara dasagaM, vivajja atthaM // 20 // gAthArtha sthAvara-sUkSma-aparyApta-sAdhAraNa-asthira-azubha-daurbhAgya-duHsvaraanAdaya-ane apayaza e sthAvara dazaka, viparIta arthavALuM che. vizeSArtha jenAthI hAlavA-cAlavAnI zaktino abhAva eTale eka sthAne sthira rahevApaNuM prApta thAya te sthAvara, jenAthI indriyanA viSayamAM na Ave evuM sUkSmapaNuM
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azravatattva 81 prApta thAya te sUkSma, jenAthI svayogya paryAyio pUrNa na thAya te mA , jenAthI anaMta jIvo vacce eka ja zarIra prApta thAya te sAdhAraNa eTale nigodapaNuM prApta thAya. jenAthI bhU, jillA Adi asthira avayavonI prApti thAya te sthira. jenAthI nAbhinI nIcenA aMgane azubhatA (bIjA jIvane sparza thavAthI roSa pAme evI azubhatA)nI prApti thAya te azubha jenAthI jIvane dekhatAM paNa udvega thAya, temaja upakArI hovA chatAM jenuM darzana arucikara lAge te sautha, kAgaDA vagere sarakho azubha svara prApta thAya te Tuvara, jenAthI yuktivALA vacanano paNa loka anAdara kare te manAva, ane apakIrtinI prApti te payaza, e sthAvara Adi 10 bheda te pApakarmano baMdha thavAthI thAya che, e 10 bheda pUrvokta trasa Adi 10 bhedanA arthathI viparIta arthavALA jANavA. pApatatva jANavAno uddeza pApatattva paNa pugala svarUpa che, ane azubha karmasvarUpa che, paraMtu AtmasvarUpa nathI, balka A tattva AtmAne AtmasvarUpathI bhraSTa karanAra che, pApatattvamAM 18 pApasthAno mahAazubha pariNAma rUpa che, temaja pApanA 82 bheda paNa aniSTa karmanA baMdharUpa-kAraNa rUpa che, tethI te pApatattva choDavA yogya jANIne choDavuM. ItyAdi udeza samajavo ati sugama che. I ti vaturtha pApavim II ||ath paMcamaM Azravatattvam // bhedo iMdiya-kasAya-avvaya, jogA paMca cau paMca tinni kmaa| kiriyAo paNavIsaM, imA u tAo aNukkamaso // 21 // saMskRta anuvAda indriyakaSAyAvatayogA: paMca catvAri paMca trINi kramAt / kriyAH paJcaviMzatiH, imAstu tA anukramazaH // 21 // zabdArtha kiya = indriya paMva = pAMca vasAya = kaSAya 13= cAra vyaya = avrata titri = traNa gogA = yoga mA = anukrame
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 zrI navatattva prakaraNa viriyALo = kriyAo 3= ane, vaLI pakhavIkaM = pacIsa tAgo = te (kriyAo) rUma = A anukramaNI = anukrame anvaya ane padaccheda iMdiya kasAya avvaya jogA, kamA paMca cau paMca titri / kiriyAo paNavIsaM utAo aNukkamaso imA // 21 // gAthArtha indriya, kaSAya, avrata ane yogo anukrame pAMca, cAra, pAMca ane traNa che. kriyAo pacIsa che. ane teo anukrame A che. vizeSArtha: je mArge taLAvamAM pANI Ave che, te mArgane jemanALuM karIe chIe, tema ja dvArA karmonuM Agamana AtmAne viSe thAya te mAjhava kahevAya che, temAM prathama pAMca indriyo te-sparzanendriya, rasanendriya, dhrANendriya, cakSurindriya ane zrotrendriya e pAMca indriyonA anukrame 8-5-2-5 ane 3 maLI 23 viSaya che. te 23 viSayo AtmAne anukULatA paDe tevA prApta thAya, to tethI AtmA sukha mAne che, ane pratikULatA paDe tevA prApta thAya, to duHkha mAne che. tenAthI karmano Azrava (=Agamana) thAya che. tathA krodha, mAna, mAyA, ane lobha e cAra kaSAya athavA anaMtAnubaMdhi krodha Adi bheda vaDe 16 kaSAyamAM AtmA anAdikALathI pravRtta che, tethI karmano Azrava paNa anAdikALathI cAlu rahyo che emAM paNa AtmA jyAre deva, guru, dharmanA rAgamAM varte che, ane deva, guru, dharmanA nAza karanAra pratye krodha Adi yathAyogya dveSabhAvamAM varte che, tyAre prazasta kaSAyI hovAthI zubha karmano Azraya kare che, ane strI, kuTuMba Adi sAMsArika rAgamAM ane sAMsArika draSamAM varte che, tyAre aprazasta kaSAya hovAthI azubha karmano Azrava kare che. ahIM varSa eTale saMsArano, gAya eTale lAbha jenAthI thAya te pAya kahevAya. tathA prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigraha e pAMcano aniyama-atyAga te pAMca gavrata kahevAya, jethI e pAMca kriyAmAM na vartato hoya topaNa tyAgavRtti na hovAthI karmano Azrava (karmanuM Agamana) avazya thAya che. tathA manoyoga, vacanayoga ane kAyayoga eDamULa yoga ane anya granthomAM 1. pApatattvanI phUTanoTamAM lakhyA che te.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azravatatva (pacIsa kriyAo) 83 kahelA (e ja 3 yoganA pratibheda rUpa) 15 yoga vaDe karmano Azrava thAya che. kAraNa ke AtmA jayAM sudhI yogapravRttivALo che, tyAM sudhI Atmapradezo UkaLatA pANInI peThe calAyamAna hoya che, ane calAyamAna Atmapradezo karyagrahaNa avazya kare che. kevaLa nAbhisthAne rahelA ATha rucaka nAmanA Atmapradezo acaLa hovAthI karyagrahaNa karatA nathI. tathA rapa kriyAnuM svarUpa to AgaLa gAthAothI ja kahevAze. ahIMAtmAnA zubhAzubha pariNAma tathA yogathI thatuM AtmapradezonuM kaMpanapaNuM te pAvAva ane tenA vaDe ATha prakAranAM karmadalika (karmapradezo) grahaNa thAya te dravyAzraya. e rIte paNa 2 nikSepA kahyA che. pacIsa kriyAonAM nAmo kAiya ahigaraNiyA, pAusiyA pAritAvaNI kiriyaa| pANAivAyAraMbhiya pariggahiA mAyavattI a // 22 // saMskRta anuvAda kAyikyadhikaraNikI, prAdveSikI pAritApanikI kriyaa| prANAtipAtikyArambhikI, pArigrahikI mAyApratyayikI ca // 22 // zabdArtha vaphiya = kAyikI kriyA pagAphavAya = prANAtipAtikI phiLiyA = adhikaraNikI mAma = AraMbhikI kriyA pAsiyA = prASikI kriyA ridimA = pArigrahikI paritAvaLI = pAritApanikI mAvatI = mAyApratyayikI viriyA = kriyA e = ane anvaya ane padaccheda gAthAvat paraMtu-pAphivA) mApaka rUti . gAthArtha kAyikI kriyA, adhikaraNikI kriyA, prASikI kriyA, pAritApanikI kriyA, prANAti-pAtikI kriyA, AraMbhika kriyA, pArigrahika kriyA, ane mAyApratyayikI kriyA. ll22aaaaN vizeSArtha 1. AtmA je vyApAra vaDe zubhAzubha karmane grahaNa kare te vyApAra kiyA
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 zrI navatattva prakaraNa kahevAya. tyAM kAyAne ajayaNAe pravartAvavI te thiI jiyAte paNa sarve avirata jIvanI sAvadya kriyA anuparatawAyikI (cothA guNasthAnaka sudhI), ane azubha yogapravRttiteDuwyu vikI kriyA kahevAya (te chaThThA guNasthAnaka sudhI jANavI). 2. jenA vaDe AtmA narakano adhikArI thAya, te adhikaraNa kahevAya. adhikaraNa eTale khaga Adi upaghAtaka dravyo, tevAM upaghAtI dravyo taiyAra karavAM te madharabI jiyAbe prakAranI che. (1) khAdikanA aMga-avayavo paraspara joDavA te saMyoganAdhikarI , ane (2) sarvathA navAM zastrAdi banAvavAM te nirvartanadhAraNiI jiyA. ahIM potAnuM zarIra paNa adhikaraNa jANavuM. (A kriyA bAdara kaSAyodayI jIvane hovAthI 9 mA guNasthAnaka sudhI hoya che.) 3. jIva athavA ajIva upara dveSa ciMtavavo te praSiI jiyA be prakAranI che. tyAM jIva upara dveSa karavAthI nIvapraSiI ane potAne pIDA upajAvanAra kaMTaka, paththara Adi upara dveSa thAya, te manIvapraSiI kriyA che. (A kriyA krodhanA udayavALI che. mATe 9mAM guNasthAne jayAM sudhI krodhodaya varte che, tyAM sudhI hoya che.) 4. potAne athavA para tADanA tarjanA vaDe saMtApa upajAvavo te paritAnI jiyAbe prakAranI (prajJApanAmAM 3prakAranI) kahI che. tyAM strI AdikanA viyoge potAnA hAthe potAnuM zira kUTavA vagerethI vadata paritAnI kriyA. ane bIjAnA hAthe tema karAvatAM parataparitApanI kriyA kahevAya, (A kriyA paNa bAdara kaSAyodaya pratyayika hovAthI 9mAM guNasthAna sudhI che.) 5. prANano atipAta eTale vadha karavo te pratipativI kriyA be prakAranI che, te pAritApanikIvat vahitikkI ane patijI ema be prakAranI jANavI. A kriyA avirata jIvone hoya che, (tethI 5mA guNasthAna sudhI hoya che.) vaLI A kriyA haNelo jIva maraNa pAme to ja lAge, anyathA nahi. 6. AraMbhathI thayelI te mArI jiyAbe prakAranI che. tyAM sajIva jIvanA ghAtanI pravRtti te nava mArI ane citarelA athavA paththarAdikamAM kotarelA nirjIva jIvane (sthApanA jIvane) haNavAnI pravRtti te manIva gAminI kriyA. A kriyAmAM haNAto jIva udezathI-haNavAnI buddhithI haNAto nathI. paraMtu ghara vagere bAMdhatAM prasaMgathI haNAya che. jo uddezathI haNAya to A kriyA prANAtipAtikI thaI jAya. (A kriyA pramAdavaze hovAthI chaThThA guNasthAna sudhI che.) 1. navatattvanA abhyAsIne guNasthAnanI samaja na hovAthI dareka kriyAnAM guNasthAna kauMsamAM darzAvelAM che, te guNasthAnanI samajavALA zikSaka vagerene samajavA yogya che.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azravatattva (pacIsa kriyAo) 85 7. parigraha eTale dhana-dhAnya Adikano je saMgraha athavA mamatvabhAva tenAthI utpanna thayela paridilhI ziyAte be prakAranI che. tyAM pazu, dAsa Adi sajIvanA saMgrahathI navapariphikkI ane dhanadhAnyAdi ajIvanA saMgrahathI manavapariNiI kriyA kahevAya. (A kriyA parigrahavALAne hovAthI 5 mA guNasthAna sudhI che. 8. mAyA eTale chaLa-prapaMca, tenA pratyayathI eTale hetuthI utpanna thayelI te mAyApratyayI yiA be prakAranI che. tyAM potAnA hRdayamAM duSTabhAva hovA chatAM zuddhabhAva darzAvavo te mAtmamAvavajhana mAyA pratyayikI, ane khoTI sAkSI, khoTA lekha Adi karavA te paramAvavajhana mAyA pratyayikI kriyA kahevAya. (A 7mAM guNasthAna sudhI che.) micchAdasaNavattI apaccakkhANI ya diTThi puTTiya / pADucciya sAmaMto-vaNIa nesatthI sAhatthI // 23 // saMskRta anuvAda mithyAdarzanapratyayikI, apratyAkhyAnikI ca dRSTikI pRSTikI (spRSTikI)ca prAtityakI sAmantopanipAtikI naizastrikI svAhastikI // 23 // zabdArtha bichAvaMsaLavattI = mithyAdarzana pratyayikI kriyAnuM pAtra = prAtiyakI kriyA vivAvALI = apratyAkhyAnikI kriyA | sAmaMtavama = sAmanto = ane panipAtikI kriyA viTTa= dRSTikI kriyA | nenzi=aizasikI, naisRSTikI TTi= smRSTikI, athavA pRSTikI prAnnikI | sAhitya = svAhastinI kriyA anvaya sahita padaccheda, gAthAvat gAthArtha tathA mithyAdarzana pratyayikI, apratyAkhyAnikI, daSTikI, smRSTikI (athavA pRSTikI, mAnikI kriyA). prAtityaka, sAmattopanipAtikI, aizasikI (athavA nisRSTikI kriyA) ane svAhastikI kriyA 23 vizeSArtha 9. mithyAtvadarzana eTale tattvanI je viparIta pratipatti (zraddhA), te nimittathI thatI je kriyA (arthAt viparIta zraddhArUpa je kriyA) te mithyAdarzana pratyaya kriyA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 zrI navatatva prakaraNa be prakAre che tyAM koIpaNa padArthanuM svarUpa sarvaze kahelA svarUpathI nyUna vA adhika mAne te nyUnatirimithyAtvadarzana. ane sarvathA na mAne tetatiri#mithyAdarzana kriyA kahevAya. (A kriyA samyakvamohanIya sivAyanI yathAyogya ra darzanamohanIyanA udayathI che. mATe trIjA guNasthAna sudhI hoya che.) 10. heya vastunA pratyAkhyAna ( tyAganA niyama) vinA je kriyA lAge te apratyAdhyAnI kriyA be prakAre che. tyAM sajIvanuM pratyAkhyAna na hoya to sanIva apratyAdhyaniko ane ajIvanuM pratyAkhyAna na hoya to nIva pratyAniko kriyA jANavI. ahIM je padArtha koI paNa vakhate upayogamAM Ave nahi evA padArthanuM paNa jo pratyAkhyAna na hoya to te saMbaMdhI karmano Azrava avazya hoya che, ane te kAraNathI ja svayaMbhUramaNa samudranA masmabhakSaNano, te samudranA jaLapAnano, pUrvabhave choDelAM zarIrothI thatI hiMsAno, pUrvabhave choDelAM zastrothI thatI hiMsAno ane pUrvabhavamAM saMgraha karelA parigrahanA mamatvabhAvano karma Azrava A bhavamAM paNa jIvane Ave che, mATe upayogavaMta jIve eka samaya paNa apratyAkhyAnI na rahevuM, ane maraNa samaye potAnA zarIrane, parigrahane ane hiMsAnA sAdhanone vidhipUrvaka vosirAvavAM (tyAga karavAM.) ahIM vizeSa jANavAnuM e che ke pUrvabhavanA zarIrAdikathI thatI hiMsAno pApaAzrava jema A bhavamAM paNa Ave che, tema te zarIrothI thatI dharmakriyAno puNyaAzrava A bhavamAM Ave nahi. tenuM kAraNa jIvano anAdi svabhAva pApa pravRttivALo che, e ja che. (A kriyA avirata jIvone hovAthI 4thA guNasthAna sudhI che.) 11. jIva athavA ajIvane rAgAdikathI dekhatAM je kriyA lAge te vRSTinI kriyA paNa navI ane manIvaSTivako ema 2 prakAre che. A kriyA sakaSAyI cakSu indriyavaMtane hovAthI trIndriya sudhInA jIvone na hoya, ane paMcendriyane chaThThA athavA 10mA guNasthAna sudhI hoya che. 12. jIva athavA ajIvane rAgAdikathI sparza karavo te pRSTiI kriyA paNa nIvasRSTi ane gaLIva sRSTinI ema be prakAre che athavA ahIM 12 mI pRSTinI eTale prati kriyA paNa gaNAya che. to jIva athavA ajIvane rAgAdikathI pUchatAM jIva prAnnikI tathA ajIva prAnikI ema be prakAranI kahI che. (A kriyA pramAdI athavA sarAgI jIvane hovAthI chaThThA athavA 10mA guNasthAna sudhI che.) 1. jo ke pAMcame guNasthAne paNa pRthvIkAyAdi sthAvaronuM apratyAkhyAna che. topaNa sApekSa vRttiyukta ane ahiMsA pariNAmavALo hovAthI te dayAno pariNAma pratyAkhyAna sarakho kahyo che, mATe 5 me guNasthAne apratyAkhyAna kriyAnI vivaphA nathI.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azravatatva (pacIsa kriyAo) 87 13. anya jIva athavA ajIvanA AzrayI je kriyA te pratiSThI kriyA be prakAranI che. tyAM bIjAnA hasti, azva Adi Rddhi dekhI rAga-dveSa thAya te navapratiSI ane AbhUSaNAdi Rddhi dekhI rAga-dveSa thAya te paNa sanIva praticakkI athavA khaMbhAdikamAM mastaka aphaLAtAM khaMbhAdi ajIvanA nimittathI je veSAdika thAya te paNa ajIva prAtiyanI kriyA che. (A kriyA pa mA guNasthAna sudhI kahI che.) ahIM pratitya eTale AzrayIne evo zabdArtha che. 14. samattAna eTale cAre bAjuthI 3nipAta eTale lokonuM AvI paDavuM athavA trasa jaMtunuM AvI paDavuM te sAmantopani tikrI jiyA, te paNa jIva ane ajIvabhede be prakAranI che. zreSTha hasti, azva Adika lAvavAthI aneka loko jovA maLe ane teonI prazaMsA sAMbhaLI pote rAjI thAya tathA khoDa-khAMpaNa kahe to dveSI thAya te nIvasImanonipatijI, ane e rIte ajIva vastu saMbaMdhI manavamanto nipatijI kriyA hoya che. nATaka, sinemA, khela tamAsA Adi kutUhala dekhADanArane paNa A kriyA hoya che, tathA ghI-tailAdikanAM bhAjana ughADAM mUkavAthI temAM cAre bAjuthI UDatA trasa jIvo AvIne paDe che, mATe te paNa sAmantopanipatijI kriyA evo bIjo artha thAya che. (A kriyA AraMbhAdikanA atyAgIne hovAthI pAMcamA guNasthAna sudhI che. tattvArtha vRttimAM chaThThA guNasthAna sudhI paNa kahI che. te upara kahelA arthathI judA arthanI apekSAe che.) 15. potAnA hAthe zastrAdi na ghaDatAM rAjAdikanI AjJAthI bIjA pAse zastra Adi ghaDAvavAM ityAdi rUpamaitriNI kriyA kahevAya. athavA nisarjana karavuM eTale kADhavuM athavA pheMkavuM athavA tyAga karavuM te naisRSTiIkriyA be prakAre che, tyAM trAdi vaDe kUvAmAMthI pANI kADhI kUvo khAlI karavo tenI naiSTi, ane dhanuSamAMthI bANa pheMkavuM te manIva naiSTiI kriyA, athavA muninA saMbaMdhamAM supAtra ziSyane kADhI mUkavAthI jIvanaisRSTikI ane zuddha AhArAdine pAThavatAM ajIvanaisRSTikI kriyA jANavI. (A kriyA pahelA be artha pramANe gRhasthane pAMcamA guNasthAna sudhI kahI che. paraMtu bIjA artha pramANe chaThThA guNasthAna sudhI paNa kahI che.) 16. potAnA hAthe ja jIvano ghAta Adi karavo te svastiI kriyA be prakAre che. tyAM potAnA hAtha vaDe athavA hAthamAM rahelA koI padArtha vaDe anya jIvane haNe te nava-svastiI ane potAnA hAtha vaDe athavA hAthamAM rahelA koI paNa padArtha vaDe ajIvane haNe te manavasvastiI kriyA kahevAya. (A kriyA pamA guNasthAna sudhI che.) 1. sevaka Adikane karavA yogya kAma mAlika krodhAdithI pote ja karI le to te paNa svastikI kriyA tattvArtha TIkAmAM kahI che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 zrI navatattva prakaraNa ANavaNi viAraNiyA, aNabhogA aNavakaMkhapaccaiyA / annA paoga samudANa-pijjha doseriyAvahiyA // 24 // saMskRta anuvAda AjJApanikI vaidAraNikI, anAbhogikyanavakAGkSapratyayikI / anyA prAyogikI sAmudAnikI premikI dvaiSikIryApathikI // 24 // zabdArtha maLavaLa = AjJApanikI kriyA moDA = prAyogikI kriyA vikArakhiyA = vaidAraNikI kriyA samudANa = sAmudAnikI kriyA mAmA = anAbhogikI kriyA Ifpanna = premikI kriyA avivaMdvaphA = anavakAMkSa pratyayikI kriyA)o = saiSikI kriyA annA = bIjI (21mI vagere) ridiyA = iryApathikI kriyA anvaya sahita padaccheda gAthAvat paraMtu vizvarUyI tathA rosa riyAvadiyA gAthArtha AjJApanikI, vaidAraNikI, anAbhogikI, anavakAMkSapratyayikI, tathA bIjI prAyogikI, sAmudAnikI, aimikI, daiSikI ane iryApathikI / 24mI vizeSArtha 17. jIva tathA ajIvane AjJA karI teo dvArA kaMI maMgAvavuM te mAsInI kriyA athavA mAnani jiyAjIva-ajIvabhede be prakAranI che. (ane te pAMcamA guNasthAna sudhI che.) 18. jIva athavA ajIvane vidAravAthI (phoDavAthI-bhedavAthI) vaivANiI jiyA, athavA vitaraNA eTale vaMcanA-ThagAI karavI te vaitALI kriyAne jIvaajIva bhede be prakAranI kahI che. saguNIne durguNI kahevo. prapaMcI-dubhASiyApaNuM karavuM, jIva tathA ajIvanA paNa achatA guNa-doSa kahevA, maheNAM mAravAM, kalaMka ApavuM, phALa paDe evI khabara ApavI ItyAdi Azravo A kriyAmAM antargata thAya che. (ane A kriyA bAdarakaSAyodaya pratyayika hovAthI 9mA guNasthAna sudhI che.) 19. anAbhoga eTale upayoga rahitapaNA vaDe thatI kriyA te anAmonikkI jivA be prakAranI che. tyAM upayoga rahita ane pramArjanAdi karyA vinA vastra-pAtra
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azravatattva (pacIsa kriyAo) 89 Adi levA-mUkavAthI 3nA yuvAna anAbhogikI, ane upayoga rahita pramArjanAdi karIne levA-mUkavAthI anAyumArganA anAbhogikI kriyA thAya che, (A kriyA jJAnAvaraNIya udayapratyayika sakaSAyI jIvane che, mATe 10mA guNasthAna sudhI che.) - 20. potAnA athavA paranA hitanI AkAMkSA-apekSA rahita je A loka ane paraloka viruddha corI, paradAdAgamana-(=parastrIgamana) Adi AcaraNa te manavaIkSa pratyayI kriyA sva ane para bhede be prakAranI che. A kriyA bAdara kaSAyodaya pratyayika hovAthI 9mA guNasthAna sudhI che.) ahIM mana-rahita mAkSa-hitanI apekSA pratyaya-nimittavALI e zabdArtha che.) 21. mana-vacana-kAyAnA zubhAzubha yoga rUpa kriyA te prAyogikI kriyA (A kriyA zubhAzubha sAvadyayogIne hovAthI 5 mA guNasthAna sudhI che.) 22. yathAyogya AThe karmanI samudAyapaNe grahaNa kriyA athavA evo indriyono vyApAra athavA lokasamudAye bhegA maLIne karelI kriyA, athavA saMyamInI asaMyama pravRtti te sAmunijI kriyA athavA samAna ziyA, athavA sAmuyikI kriyA kahevAya. (te 10mA athavA pamA guNasthAna sudhI che.) ahIM samAdhAna eTale indriya ane sarva(karma)no saMgraha, evA be mukhya artha che. 23. pote prema karavo athavA bIjAne prema Upaje tevAM vacana bolavAM, ItyAdi vyApAra te niI kriyA (A kriyA mAyA tathA lobhanA udayarUpa hovAthI 10mA guNasthAna sudhI che.) 24. pote dveSa karavo athavA anyane dveSa Upaje tema karavuM te SiI jiyA (krodha ane mAnanA udayarUpa hovAthI mA guNasthAna sudhI che.) 25.-eTale (gamana-Agamana Adi kevaLa) yoga, te ja ekapaMtha eTale (karma AvavAno) mArga te iryApatha, ane tatsaMbaMdhI je kriyA te pafthI jiyA arthAt karmabaMdhanA mithyAtva-avrata-kaSAya-ane yoga e cAra hetumAMthI mAtra yogarUpa eka ja hetu vaDe baMdhAtuM karma IryApathikI kriyA rUpa gaNAya che. (te akaSAyI jIvane hovAthI 11-12-13 mA guNasthAne hoya che.) A kriyAthI eka sAtavedanIya karma 2 samayanI sthitivALuM baMdhAya che, te pahele samaye bAMdhe, bIje samaye udaya Ave, ane trIje samaye nirjare che. A karma ati zreSTha varNa, gaMdha, rasa, sparzavALuM ane ati rUkSa hoya che. e pramANe aneka graMthonI tAravaNIthI 25 kriyAonuM svarUpa ati saMkSepamAM kahyuM che. vizeSArthIe zrI prajJApanA-ThANAMgajI-navatattvabhASya-AvazyakavRtti
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 zrI navatattva prakaraNa vicArasAraprakaraNa-ityAdi aneka graMthomAMthI jANavA yogya che. koIka graMthamAM artha bheda che, tathA koIka graMthamAM nAmabheda paNa che paraMtu A graMthamAM cAlu paddhati pramANe 25' kriyAo lakhI che. | | Azravatattva jANavAno uddeza Azravatattva jANIne AtmA ema vicAre ke, upara kahelA 42 bheda je AzravarUpa che, temAMno eka bheda paNa AtmasvarUpane sanmukha karavAmAM sahAyabhUta nathI, apavAda tarIke phakta puNya rUpa je zubhAzrava te ja eka saMsAraaTavImAMthI pAra UtaravAne gRhasthAvAsamAM sahAyabhUta thAya che, zeSa pApAnubandhi puNya rUpa zubhAzrava ane A ja 42 prakAranA pAparUpa azubha Azravo te sarvaAtmasvarUpano nAza kare che ane karaze. mATe karmanA AgamanarUpI Azravatattva AtmAne tyAga karavA yogya che, ema jANI pAMca indriyonA 23 viSayothI nivarta, 4 kaSAyono tyAga karI vrata-niyamano Adara kare, mana-vacana-kAyAnI azubha pravRttio choDe, ane te te kriyAothI nivRtta thAya, e pramANe karmAzravanA mArgathI vimukha thayelo AtmA saMvara- nirjarAno Adara karI baMdhatattvano paNa tyAga karI atte mokSatattvane prApta kare ane tethI AtmasvarUpI banI rahe. e ja Azravatattva jANavAno uddeza che. ti , gAzravatattvam II ||ath 6 saMvaratattvam // bhedo samiI guttI parisaha, jaidhammo bhAvaNA carittANi / paNa ti duvIsa dasa bAra-paMca bheehi sagavanA // 25 // saMskRta anuvAda samitirguptiH pariSaho, yatidharmo bhAvanAzcaritrANi / paMcatrikadvAviMzatirdazadvAdazapaJcabhedaiH saptapaJcAzat // 25 // 1. A 25 kriyAo athavA AzravanA 42 bhedamAMnA keTalAka bheda AgaLa kahevAtA siddhanA 15 bhedanI peThe paraspara eka sarakhA jevA paNa che. ane sUkSma rIte vicAratAM ghaNA bheda judA paNa samajI zakAya che. ahIM vizeSa varNana karavAthI graMthavRddhi thatAM abhyAsaka vargane kaThinatA thaI javAnA kAraNathI kriyAonuM vizeSa varNana karyuM nathI. punaH A 25 kriyAomAMthI zrI prajJApanAjI vageremAM pAMca pAMca bhedathI 10 kriyA varNavI che. ane zrI ThANAMgajImAM be be bhedathI 24 varNavI che. tathA ThANAMgajImAM e sarvane (AzravanI mukhyatAe) ajIva kriyAo kahI che, ane zrI devacandrajI kRta vicArasAramAM (jIva pariNAmanI mukhyatAe) jIva kriyAo kahI che, apekSAthI banne samAna che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvaratanta (bhedo, pAMca samiti, traNa gupti) zabdArtha sAruM = samiti ti = traNa bheda gurI = gupti tuvIra = bAvIsa bhede parisada = pariSada sa = daza bhede narUdhammo = yatidharma vAra = bAra bhede mAvA = bhAvanA paMva = pAMca carittaLa = cAritra beTiM= e bhedo vaDe pa = pAMca bheda savinnA = sattAvana bheda che. anvaya ane padaccheda paNa ti duvIsa dasa bAra paMca bheehiM samiI, guttI, parisaha, jaidhammo, bhAvaNA carittANi sagavanA // gAthArtha pAMca, traNa, bAvIsa, daza, bAra, ane pAMca bhedo vaDe samiti, gupti, pariSada, yatidharma, bhAvanA, ane cAritra che. (saMvaratattvanA e) sattAvana bheda che. AvatA karmanuM rokANa te saMvara kahevAya. pUrve kahela Azrava tattvathI viparIta A saMvara tattva che. tenA 57 bheda AcaravAthI navAM karma AvatAM nathI. te pa7 bheda AgaLanI gAthAomAM kahevAze, ane ahIM zabdArtha mAtra kahyo che. te A pramANe sam eTale samyapha prakAre (eTale samyaka upayoga-yatanApUrvaka) rUti eTale gaticeSTA te samiti, jenA vaDe saMsAramAM paDatA prANInuM te-rakSaNa thAya te si. tathA pari=samannA=sarva bAjuthI samyapha prakAre sadaM=sahana karavuM te pariSada. mokSamArgamAM je yatna kare, te yati ane teno dharma te yatidharma mokSamArga pratye bhAvanI vRddha thAya tevuM cittavana te bhAvanA, tathA vaya eTale ATha karmano saMcayasaMgraha tene ri=rikta (khAlI) kare te vAritra kahevAya. e saMvaratattvanA dravya ane bhAva bhedanuM svarUpa to pahelI gAthAnA arthamAM ja kahyuM che. samitio ane guktio iriyA bhAsesaNAdANe, uccAre samiIsu a| maUputtI, vaguttI, muttI tahevAya pAradA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 zrI navatatva prakaraNa saMskRta anuvAda IryAbhASeSaNAdAnAnyuccAraH samitiSu ca / manoguptirvacoguptiH kAyaguptistathaiva ca // 26 // zabdArtha riyA = IrSA samiti na = tathA, vaLI mAsA = bhASA samiti maUTI = manogupti saU = eSaNA samiti vayamuttI = vacanagumi mAvAne = AdAna samiti yapura = kAyagupti 3vAre = uccAra (utsarga) samiti tadeva = temaja samikSu = pAMca samitiomAM | = vaLI (athavA chaMdapUrti mATe) anvaya sahita padaccheda samiIsu iriyA bhAsA esaNA AdANe a uccAre / taha eva maNa guttI vaya guttI ya kAya guttI // 26 // gAthArtha pAMca samitiomAM IrSA samiti, bhASA samiti, eSaNA samiti, AdAna (AdAnabhaMDamatta niphakhevaNA) samiti ane uccAra samiti (eTale utsarga samiti athavA pAriSThApanikA samiti) che. tathA manogumi, vacanagupti ane kAyamukti che. 26ll vizeSArtha samyaka prakAranA upayogapUrvaka je pravRtti te samiti ane samyaka prakAre upayogapUrvaka nivRtti tathA pravRtti te guNa kahevAya. tyAM samitinA 5 bheda tathA guptinA 3 bheda A pramANe che 1. niti-IryA eTale mArga, temAM upayogapUrvaka cAlavuM te samiti. ahIM mArgamAM yuga mAtra (kA hAtha) bhUmine dRSTithI jotAM ane sajIva bhAgano tyAga karatAM cAlavuM te IrSA samiti che. 2. pASA saniti-samyapha prakAre niravadya (nirdoSa) bhASA bolavI te mAthAsamiti. ahIM sAmAyika-posahavALA zrAvaka ane sarva virativaMta muni mukhe muhapatti rAkhI niravadya vacana bole to bhASA samiti jANavI, ane jo muhapatti vinA niravaghavacana bole topaNa bhASA asamiti jANavI.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvaratanta (bhedo, pAMca samiti, traNa gumi) 93 3. uSA samiti-siddhAntamAM kahelI vidhi pramANe 42 doSa rahita AhAra grahaNa karavo te eSaNA samiti mukhyatve muni mahArAjane ane gauNatAe yathAyogya pauSadhAdi vratadArI zrAvakane hoya che. 4. bAvAna sati-vastra-pAtra Adi upakaraNone joI pramAjI (svaccha karI) levAM, mUkavAM te AdAna samiti. enuM bIjuM nAma AdAnabhaMDamatta' niphakhevaNA samiti paNa che. 5.3 samiti-vaDInIti, laghu-nIti, azuddha AhAra, vadhela AhAranirUpayogI thayela upakaraNa ityAdino vidhipUrvaka tyAga karavo (paraThavavuM) te utsargasamiti. AnuM bIjuM nAma parijhAni samiti paNa che. 1. manoSi-manane sAvadya mArganA vicAramAMthI rokavuM (ane samyaphavicAramAM pravartAvavuM) te manogupti 3 prakAre che. tyAM manane ArtadhyAna-raudradhyAna rUpI durgAnamAMthI rokavuM te marIna nivRtti. dharmadhyAna-zukaladhyAnamAM pravartAvavuM te 2 zanapravRtti, ane kevalI bhagavaMtane sarvathA manoyogano nirodha-abhAva thAya te vakhate yonirodha rUpa manogupti hoya che. 2. vana-sAvadya vacana na bolavuM (ane niravadya vacana bolavuM) te vacanaguNi, tenA be bheda che. sira kaMpana vagerenA paNa tyAgapUrvaka maunapaNuM rAkhavuM te maunAvatasvinI, ane vAcanAdi vakhate mukhe muhapatti rAkhI bolavuM te vAniyaminI vacanagupti jANavI. praznaH bhASAsamiti ane vacanaguptimAM zuM taphAvata? uttara: vacanagupti sarvathA vacananirodha rUpa, ane niravadyavacana bolavArUpa be prakAranI che. ane bhASAsamiti to niravadyavacana bolavArUpa eka ja prakAranI che. (ema navatattvanI avacUramAM kahyuM che.) 3. yati-kAyAne sAvadya mArgamAMthI rokI niravadya kriyAmAM joDavI te kAyamunibe prakAranI che. tyAM upasargAdi prasaMge paNa kAyAne calAyamAna na karavI tathA kevalI bhagavaMte karelo kAyayogano nirodha te veSTanivRtti kAyagupti, ane siddhAMtamAM kahelI vidhi pramANe gamana-Agamana Adi karavuM te yathAsUtrachaniyamanI kAyagati che. 1. paMDamatta eTale pAtra mAtraka vagerene (jayaNApUrvaka) mAna=grahaNa karavAM, ane nivavA =mUkavAM te. 2. jhADo. 3. pezAba. 4. pApana eTale paraThavavuM-vidhipUrvaka choDavuM te.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 zrI navatattva prakaraNa e pramANe pAMca samiti te kuzalamAM (sanmArgamAM) pravRttirUpa che. ane traNa gupti te kuzalamAM pravRtti tathA akuzalathI nivRttirUpa che. e ATha pravacana mAtA gaNAya che. kAraNa ke e AThathI saMvara dharmarUpI putra utpanna thAya che, ane te dharmaputranuM pAlanapoSaNa thAya che. e ATha pravacana mAtA vratadhArI zrAvakane sAmAyika-posahamAM ane munine haMmezAM hoya che. te ti samiti rU | pariSaho khuhA pivAsA sI uNhaM, dNsaacelaarithio| cariyA nisIhiyA sijjA, akkosa vaha jAyaNA // 27 // saMskRta anuvAda kSudhA pipAsA zItamuSNaM, daMzo'celako'ratisstrIkaH / caryA naiSedhikI zayyA, Akrozo vadho yAcanA // 27 // zabdArtha judA = sudhA pariSaha tvio = strI pariSaha upavAsA = pipAsA pariSada variyA = caryA pariSada (-tRSA pariSaha) navIdiyA= naidhikI pariSaha (sthAna pariSaha) sI = zIta pariSaha kinnA = zayyA pariSada 3E = uSNa pariSada bosa = Akroza pariSaha vaMsa = daMza pariSaha vada = vadha pariSada mana = acelaka pariSada nAyaba = yAcanA pariSaha araDuM = arati pariSada anvaya sahita padaccheda gAthAvat paraMtu raMsa veta kara (3) sthio , kRti | gAthArtha sudhA pariSaha-pipAsA (tRSA) pariSaha, zItapariSaha, uSNa pariSaha, daMza pariSaha, acalaka, arati, strI, caryA, naiSebikI (sthAna) zayA, Akroza, vadha, ane yAcanA pariSaharaNI vizeSArtha pari-samasta prakAre (kaSTane) sada-sahana karavuM paNa dharma mArgano tyAga na karavo
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvaratattva (22 pariSaho) 95 te pariSada kahevAya. te 22 pariSahamAM darzana (samyaktva) pariSaha ane prajJA pariSaha e be pariSaha dharmano tyAga na karavA mATe che, ane 20 pariSaha karmanI nirjarA karavA mATe che, te 22 pariSaha anukrame A pramANe che 1. kSudhA pariSada-sudhA vedanIya sarva azAtA vedanIyathI adhika che, mATe tevI kSudhAne paNa sahana karavI paraMtu azuddha AhAra grahaNa na karavo, temaja ArttadhyAna na karavuM te kSudhA pariSahano vijaya karyo kahevAya. 2. pipAsA pariSada-pipAsA eTale tRSAne paNa samyak prakAre sahana karavI paraMtu sacitta jaLa athavA mizra jaLa pIvuM nahi, saMpUrNa 3 ukALAvALuM uSNa jaLa Adi ane te paNa siddhAMtamAM kahelI vidhi pramANe nirdoSa prApta thayuM hoya to ja pIvuM. te tRSA pariSaha. 3. zIta pariSada-atizaya TADha paDavAthI aMgopAMga akaDAI jatAM hoya topaNa sAdhune na kalpe tevA vasranI icchA athavA tApaNIe tApavAnI icchA mAtra paNa na kare, te zIta pariSaha. 4. 3SNa pariSaH-unALAnI RtumAM tapelI zilA athavA retI upara cAlatA hoya athavA tApa sakhata paDato hoya te vakhate maraNAnta kaSTa Avye paNa chatranI chAyA athavA vasranI chAyA athavA vIMjhaNAno vAyu, ke snAna-vilepana AdikanI icchA mAtra paNa na kare, te uSNa pariSaha. 5. vaMza pariSada-varSA kALamAM DAMsa-maccha2-jU-mAMkaDa ityAdi kSudra jaMtuo ghaNAM utpanna thAya che, te jaMtuo bANanA prahAra sarakhA DaMkha mAre topaNa tyAMthI khasI anya sthAne javAnI icchA na kare, teone dhUmra Adi prayogathI bahAra kADhe nahi, temaja te jIvo upara dveSa paNa ciMtave nahi, paraMtu potAnI dharmanI dRDhatA upajAvavAmAM nimittabhUta mAne, te daMza pariSaha jItyo kahevAya. 6. azveta pariSada-vasa sarvathA na maLe, athavA jIrNa prAyaH maLe, topaNa dInatA na ciMtave, temaja uttama bahu mUlyavAna vastra na icche, paraMtu alpa mUlyavALuM jIrNa vastra dhAraNa kare, te acela pariSaha. ahIM acela eTale vasano sarvathA abhAva athavA jIrNa vastra ema be artha che. jIrNa vastra dhAraNa karavuM te paNa parigraha che, ema kahenAra asatyavAdI che, kAraNa ke saMyamanA nirvAha pUratuM jIrNaprAyaH vasa mamatvarahita dhAraNa karavAthI parigraha na kahevAya, e ja zrI jinendra vacananuM rahasya che. arati pariSa4-arati eTale udvegabhAva. sAdhune saMyamamAM vicaratAM jyAre aratinAM kAraNa bane, tyAre siddhAntamAM kahelAM dharmasthAno bhAvavAM, paraMtu dharma pratye udvegabhAva na karavo, kAraNa ke dharmAnuSThAna te indriyonA saMtoSa mATe nathI. 7.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 zrI navatattva prakaraNa paraMtu IndriyonA ane AtmAnA damana mATe che, tethI uga na pAmavo; te arati pariSahano jaya karyo kahevAya. 8.strIpariSada-strIone saMyama mArgamAM vighnakartA jANIne temane sarAga daSTie na jovI, temaja strI pote viSayArthe nimaMtraNA kare to paNa strIne AdhIna na thavuM, te strI pariSahano vijaya kahevAya, temaja sAdhvIne puruSa pariSaha AmAM aMtargata samajavo. 9. vaya pariSada-caryA eTale cAlavuM, vihAra karavo, arthAt munie eka sthAne adhika kALa na rahetAM mAsakalpanI maryAdA pramANe (8 zeSakALanA ane 1 varSAkALanA comAsAno e rIte) navakalpI vihAra karavo, paNa temAM ALasa na karavI, te caryA pariSahano vijaya kahevAya. 10. naiSadhI pariSada-zUnya gRha, smazAna, sarpabila, siMhaguphA ityAdi sthAnomAM rahevuM ane tyAM prApta thatA upasargothI calAyamAna na thavuM, athavA strI, pazu, napuMsaka Adi rahita ane saMyamanA nirvAha yogya sthAnamAM rahevuM, te naiSadhikI pariSaha che. pApa athavA gamanAgamanano niSedha jemAM che, te nofdhI eTale sthAna kahevAya. AnuM bIjuM nAmaniSadyA pariSada athavA sthAna pariSada paNa kahevAya. 11. zayyA pariSada - UMcI-nIcI ityAdi pratikULa zavyA maLavAthI uga na kare temaja anukULa zavyA maLavAthI harSa na kare te zaThA pariSaha. 12. gADyoga pariSada-munino koI ajJAnI manuSya tiraskAra kare to muni te tiraskAra karanAra pratye dveSa na kare; paraMtu tene upakArI mAne te Akroza pariSaha jItyo gaNAya. 13. vadhu pariSada-sAdhune koI ajJAnI puruSa daMDa, cAbuka AdikathI AkarA prahAra kare, athavA vadha paNa kare, topaNa skaMdhakasUrinA pANImAM pilAtA 5OO ziSyonI peThe vadha karanAra upara dveSa na karatAM UlaTo mokSamArgamAM mahA upakArI che, ema mAne, ane evI bhAvanA bhAve ke, "koI jIva mane mArA AtmAne) haNI zakato nathI, pudgalarUpa zarIrane haNe che ane te zarIra to mArAthI bhinna che, zarIra te huM nathI, ane huM te zarIra nathI. tathA mane A puruSa je duHkha Ape che, te paNa pUrve bAMdhelAM karmano udaya che. jo tema na hoya to e puruSa mane choDIne bIjAne kema haNato nathI? A haNanAra to kevaLa nimittamAtra che, kharuM kAraNa to mArA pUrvabhavanAM karma ja che." ityAdi zubhabhAvanAbhAve. te vadhu pariSaha jItyo kahevAya. 14. vAvanA pariSada-sAdhu koI paNa vastu (tRNa DhekuM ityAdi paNa) mAgyA vinA grahaNa na kare, evo temano dharma che, tethI huM rAjA chuM. dhanADhya chuM. to
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvaratatva (22 pariSaho) mArAthI bIjA pAse kema mAgI zakAya? ItyAdi mAna ane lajjA dhAraNa karyA vinA ghera ghera bhikSA mAgavI, te yAcanA pariSaha jItyo kahevAya. alAbha roga taNaphAsA, mala sakkAra parIsahA / pannA annANa sammattaM ia bAvIsa parIsahA // 28 // saMskRta anuvAda alAbharogatRNasparzA, malasatkArapariSahau / prajJA ajJAnaM samyaktvamiti dvAviMzatiH pariSahAH // 28 // zabdArtha pratApa = alAbha pariSaha pannA = prajJA pariSaha na = roga pariSada atraNa = ajJAna pariSaha taLaHIT = tRNasparza pariSada samatta = samyakta pariSaha mana = mala pariSaha rUmra = e pramANe sara = satkAra pariSaha vAva = bAvIsa parIkSA = pariSaha pIsara = pariSaho anvaya sahita padaccheda gAthAvat gAthArtha alAbha-roga-tRNasparza-mala ane satkAra pariSaha-prajJA-ajJAna-ane samyakta e pramANe 22 pariSaho che. 28 vizeSArtha 15. manISa pariSada-mAna ane lajjA choDIne ghera ghera bhikSA mAgavA chatAM paNa vastu na maLe to "lAbhAntarAya karmano udaya che, athavA saheja tapavRddhi thAya che." ema samajIne udvega na karavo, te alAbha pariSahano jaya kahevAya. 19. zekA pariSadU-jvara (tAva) atisAra (jhADo) Adi roga pragaTa thatAM jinakalpI Adi kalpavALA munio te roganI cikitsA na karAve, paraMtu potAnA karmano vipAka ciMtave, ane sthavira kalpI (gacchavAsI) muni hoya, te AgamamAM kahelI vidhi pramANe niravadya (nirdoSa) cikitsA karAve ane tethI roga zAnta
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 zrI navatatva prakaraNa thAya athavA na thAya, topaNa harSa ke uga na kare, paraMtu pUrva karmano vipAka (udaya) ciMtave, te roga pariSaha jItyo gaNAya. 17. tRzya pariSada-gacchathI nIkaLelA jinakalpa Adi kalpadhArI munine tRNano (DAbha Adi ghAsano ro hAtha pramANa) saMthAro hoya che, tethI te tRNanI aNIo zarIramAM vAge topaNa vastranI icchA na kare, tathA gacchavAsI (sthavirakalpI) munine vastrano paNa saMthAro hoya che, te paNa pratikULa prApta thayo hoya, to dInatA dhAraNa na kare. te tRNasparza pariSahano vijaya gaNAya. 18.mana pariSada-sAdhune zRMgAra-viSayanA kAraNarUpa jaLasnAna hoya nahi, tethI parasevA vagerethI zarIre mela ghaNo lAgyo hoya ane durgadha AvatI hoya topaNa zarIranI durgadhI TALavA mATe jaLathI snAna karavAnuM ciMtavana paNa na kare, te mala pariSaha jItyo gaNAya. 19. sAra pariSada-sAdhu potAno ghaNo mAna-satkAra lokamAM thato dekhIne manamAM harSa na pAme, temaja satkAra na thavAthI uga na kare, te satkAra pariSada jItyo kahevAya. 20. prajJA pariSada-pote bahuzruta (adhika jJAnI) hovAthI aneka lokone praznonA uttara ApI saMtuSTa kare, ane aneka loko te bahuzrutanI buddhinI prazaMsA kare. tethI te bahuzruta potAnI buddhino garva dharI harSa na kare, paraMtu ema jANe ke, "pUrve mArAthI paNa anaMtaguNa buddhivALA jJAnIo thayA che, huM koNa mAtra chuM?" ItyAdi ciMtave, te prajJA pariSaha jItyo kahevAya. 21. ajJAna pariSada-sAdhu potAnI alpabuddhi hovAthI Agama vagerenAM tattva na jANe, to potAnI ajJAnatAno saMyamamAM uga Upaje evo kheda na kare ke, "huM AvI ugra tapazcaryAdi saMyamavALo chuM. topaNa Agamatattva jANato nathI, bahuzrutapaNuM prApta thatuM nathI." ityAdi kheda-uga dhAraNa na karatAM matijJAnAvaraNIyano udaya vicArI saMyamabhAvamAM lIna thAya, te ajJAna pariSaha jItyo gaNAya. 22. mukhyatve pariSada-aneka kaSTa ane upasarga prApta thavA chatAM paNa sarvajJabhASita dharmanI zraddhAthI calAyamAna nathavuM, zAstronA sUkSma artha na samajAya to vyAmoha na karavo, paradarzanamAM camatkAra dekhI moha na pAmavo, ItyAdi samyakta pariSahano jaya kahevAya.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 saMvaratatva (daza yati dharma) 22 pariSadamAM karmano udaya ane guNasthAnakanuM koSTaka pariSaha kayA karmanA udayathI kayA guNasthAna sudhI? sudhA-pipAsA-zIta-uSNa- azAtA vedanIyanA udayathI 1 thI 13 dizacaryA-zadhyA-mala-vadharoga-tRNasparza-e 11 prajJA pariSaha jJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI 1 thI 12 ajJAna pariSaha jJAnAvaraNIyanA udayathI ! 1 thI 12 samyakta pariSaha darzanamohanIyanA udayathI 1 thI 9. alAbha lAbhAntarAyanA udayathI 1 thI 12 Akroza-arati-strI-niSadyA "cAritramohanIyanA udayathI 1 thI 9 acela-yAtanA-satkAra e che | samakALe 20 pariSaha | zIta ane uSNa, tathA caryA ane niSadyA, e cAra pariSadamAMthI samakALe be avirodhI pariSaha hoya, mATe samakALe eka jIvane utkRSTathI 20 pariSaha hoya che, ane jadhanyathI pUrvokta cAramAMnA avirodhI be pariSaha hoya che. I anukULa ane pratikULa tathA zIta ane uSNa pariSaha | strI pariSaha, prajJA pariSaha ane satkAra pariSaha e traNa anukULa pariSaha che, ane zeSa pratikULa pariSaha che. tathA strI pariSaha ane satkAra pariSaha e be zItala" pariSaha che. ane zeSa 20 uSNa pariSaha che. I ti 22 pariSada daza yati dharma khaMtI maddava ajjava, muttI tava saMjame a bodhavve / saccaM soaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo // 29 // 1. zIta ane carcA athavA zIta ane niSaghA, athavA uSNa ane carcA athavA uSNa ane niSadyA ema cAra rIte be be avirodhI pariSaha samakALe jANavA 2. tattvArthamAM samakALe 10 pariSahano udaya kahyo che. 3. AtmAne zAtA-sukharUpe vedAya, paraMtu kaSTa na paDe, te anukULa pariSaha. 4. AtmAne jemAM azAtA-duHkhano anubhava hoya, te pratikULa pariSaha. 5. jIvane zAnti utpanna karanAra, te zItala pariSaha, 6. jIvane azAnti utpanna karanAra te uSNa pariSaha. ahIM prajJA pariSaha anukULa sukharUpa che, to paNa buddhino garva, cittanI agaMbhIratA vaDe azAntirUpa (adhIratArUpa) hovAthI uSNa pariSaha che.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 zrI navatattva prakaraNa saMskRta anuvAda kSAntirdiva Arjavo, muktiH tapaH saMyamaca boddhavyaH / satyaM zaucamAkiJcanyaM ca brahma ca yatidharmaH // 29 // anvaya sahita padaccheda hatI , mannava, muttI, tava saMga saMbaM, sauo AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo bodhavve // 29 // zabdArtha hatI = kSamA madya = namratA nava = saraLatA tti = nirALApaNuM tava = tapazcaryA saMna = saMyama noMdhabai = jANavA sarva = satya sogaM = zauca-pavitratA gAvi = akiMcanapaNuM viMchaM = brahmacarya, gurukuLa vAsa = ane, tathA, vaLI nidhakho = yatidharma, munidharma gAthArtha kSamA, namratA, saralatA, nirALApaNuM, tapazcaryA, saMyama, satya, pavitratA, akiMcanapaNuM ane brahmacarya e yatidharma (muni dharma) jANavA. eralA vizeSArtha 1. vaMti (kSatti) eTale krodhano abhAva, te pahelo kSamAdharSa, te pAMca prakAre che. tyAM "koIe potAnuM nukasAna karyA chatAM e koI vakhate upakArI che" ema jANI sahanazIlatA rAkhavI te 35ra kSamA." jo huM krodha karIza, to A mArUM nukasAna karaze ema vicArI kSamA karavI te apAra kSamA, "jo krodha karIza to karma baMdha thaze" ema vicArI kSamA rAkhavI te vivi kSamA. "zAstramAM kSamA rAkhavAnuM kahyuM che, tethI kSamA rAkhavI te vavanakSaHI (athavA pravAna kSamA) ane "AtmAno dharma kSamA ja che" ema vicArI kSamA rAkhavI te dharma kSamA.e pAMceyakSamA yathAyogya AdaravA lAyaka che, paraMtu krodha karavo yukta nathI. emAM sarvotkRSTa kSamA dharmakSamA che. 2. mArdava-namratA, nirAbhimAnapaNuM. 3. bArnava-saraLatA, niSkapaTapaNuM. 4. rUi-nirlobhIpaNuM. 5. tapa-IcchAno rodha karavo te tapa, ahIM saMvara tattvamAM kahyo. ane AgaLa
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvaratatva (bAra bhAvanA) 101 nirjarA tattvamAM paNa kahevAze, mATe tapathI saMvara ane nirjarA banne thAya che, ema jANavuM. kAraNa ke samyagu nirjarAmAM saMvaradharma paNa aMtargata hoya che ja. . saMyama-saM-samyapha prakAranA yama-5 mahAvrata athavA 5 aNuvrata te saMyama dharma kahevAya, tyAM munino saMyamadharma ahiMsAdi rUpa 5mahAvrata, pa indriyanigraha, 4 kaSAyano jaya, ane (mana, vacana, kAyAnA azubha vyApArarU5) 3daMDanI nivRtti ema 17 prakArano che. 7. satya-satya, hitakArI, mApasara, priya-dharmanI preraNA ApanArAM vAkyo bolavAM. . 8. zava-pavitratA, mana, vacana, kAyA ane AtmAnI pavitratA. munio bAhya upAdhi rahita hovAthI manathI pavitra hoya che, vacanathI samiti-gukti jALavavAne satyavacana bolanArA hovAthI pavitra hoya che. tapasvI hovAthI teonA zArIrika melo baLI javAthI teonI kAyA pavitra hoya che. athavA maLa-mUtrAdi azucionI yathAyogya zuddhi karanAra hoya che ane rAgadveSanA tyAganuM teonuM lakSya hovAthI AtmAne paNa pavitra karatA hoya che. Ama dravyathI ane bhAvathI pavitratA, te zauca. 9. mAgninya-(kignana-kaMI paNa = nahi arthAta) kaMI paNa parigraha na rAkhavo te akiMcana dharma, temaja mamatva paNa na rAkhavuM te akiMcana dharma che. (ahIM taddhitanA niyamathI "a" no "A" thayo che.) 10. dravirya-mana-vacana-kAyAthI vaikriyazarIrI(-devI) sAthe tathA audArika zarIrI (-manuSyaNI ane tiryaciNI, sAthe maithunano, (karavuM, karAvavuM ane anumodavuM e 3 kAraNathI) tyAga, te (3823=) 18 prakAranuM brahmacarya jANavuM, athavA gurukuLavAsa-eTale gurunI AjJAmAM ane sAdhusamudAyamAM rahI, tenA niyamone anusarI jJAna ane AcAra zIkhavAM, te paNa brahmacarya kahevAya che. e 10 prakArano yatidharma kahyo. ti 20 yati dharma | bAra bhAvanA paDhamamaNiccamasaraNaM, saMsAro egayA ya annattaM / asuittaM Asava saMvaro ya taha NijjarA navamI // 30 // saMskRta anuvAda prathamamanityamazaraNaM, saMsAra ekatA cAnyatvaM / azucitvamAzravaH saMvaraca tathA nirjarA navamI // 30 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 zrI navatattva prakaraNa zabdArtha paDhamaM = pahelI sukRtaM = azucitva bhAvanA baLavaM = anitya bhAvanA mAsava = Azrava bhAvanA masara = azaraNa bhAvanA saMva = saMvara bhAvanA saMsAra = saMsAra bhAvanA 2 = vaLI mAyA = ekatva bhAvanA tada = tathA 2 = vaLI fNamI = nirjarA bhAvanA atrad = anyatvabhAvanA navamI = navamI anvaya sahita padaccheda paDhamaM aNiccaM asaraNaM saMsAro egayA ya annattaM / asuittaM Asava ya saMvaro taha navamI NijjarA // 30 // gAthArtha pahelo anitya, azaraNa, saMsAra,ekatva, anyatva, azucitva, Azrava, ane saMvara tathA navamI nirjarA 30 vizeSArtha 1. nitya bhAvanA-"lakSmI, kuTuMba, yauvana, zarIra, dazya padArtho e sarva vijaLI sarakhA capaLa-vinAzavaMta che, Aja che ane kAle nathI." ItyAdi rIte vastuonI asthiratA ciMtavavI te. 2. maraNa pAvanA-"duHkha ane maraNa vakhate koI koInuM zaraNa nathI." ItyAdi ciMtavavuM te. 3. saMsAra pAvanA-"cAra gatirUpa A saMsAramAM niraMtara bhamavuM paDe che. je aneka duHkhothI bharelo che. saMsAramAM-mAtA strI thAya che, ane strI mAtA thAya che. pitA putra thAya che, putra marIne pitA thAya che, mATe nATakanA dazya sarakho vilakSaNa A saMsAra sarvathA tyAga karavA yogya che," ItyAdi ciMtavavuM te saMsAra bhAvanA. 4. parva bhAvanA-"A jIva ekalo Avyo che. ekalo javAno che ane sukha-duHkhAdi paNa ekalo ja bhogave che, koI sahAyakArI thatuM nathI." ityAdi ciMtavavuM te. 5. anyatva mAvanA-"dhana, kuTuMba parivAra, te sarva anya che, paNa te rUpa huM nathI, huM AtmA chuM, huM zarIra nathI paraMtu te mArAthI anyache." ItyAdi ciMtavavuM te. 6. gaNuvatva bhAvanA-A zarIra rasa-rudhira-mAMsa-meda-asthi-majjA-ane zukra; e azucimaya sAta dhAtunuM baneluM che. puruSanA zarIramAM 9 dvAra, 2 cakSu,
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvaratattva (bAra bhAvanA) 103 2 kAna, ra chidro (nAkanA), 1 mukha, 1 gudA, 1 liMgathI haMmezAM azuci vahyA kare che, ane strInAM (2 stana ane 1 yoni dvAra) 12 dvArathI hamezAM azuci vahyA kare che. vaLI jenA saMgathI attara, tela Adi sugaMdhI padArtho paNa durgadharUpa bane che, miSTa AhAra paNa azucirUpa thAya che, tevA A zarIranI uparathI dekhAtI suMdara AkRtine avaLI karI dekhIe to, mahAtrAsa upajAve evI ati bIbhatsa hoya che." ItyAdi ciMtavavuM te. 7. kAzrava mAvanA-karmane AvavAnA 4ra mArga pUrve kahyA che. te mAraphata karmo niraMtara AvyA ja kare che. ane AtmAne nIco utArye ja jAya che. Ama ne Ama cAlyA kare, to AtmAno uddhAra kyAre thAya?" ityAdi ciMtavavuM te. 8, saMvara mAvanA-samiti, gupti, pariSaha, yatidharma, bhAvanA ane cAritra, te sarvanA pa7 bhedonuM svarUpa ciMtavavuM, ane te saMvara tattva karmo rokavAnuM sAruM sAdhana che. te na hoya to jIvano uddhAra ja na thAya, mATe amuka karmo rokavA amuka amuka saMvara AcaruM to ThIka." ItyAdi ciMtavavuM te. 9. nirja mAvanA-"AgaLa kahevAtA nirjarA tattvanAM 12 tapanA bhedonuM svarUpa ciMtavavuM, ane anAdikALanAM gADha karmono nAza nirjarA vinA thaI zake tema nathI. mATe yathAzakti teno Azraya laIza to ja koIka vakhata paNa mArA AtmAno vistAra thaze, mATe yathAzakti nirjarAnuM sevana karuM to ThIka." ityAdi ciMtavavuM te. logasahAvo bohI, dullahA' dhammassa sAhagA arihA / eAo bhAvaNAo, bhAveavvA payatteNaM // 31 // saMskRta anuvAda lokasvabhAvo bodhidurlabhA dharmasya sAdhakA arhantaH / etA bhAvanA, bhAvitavyAH prayalena // 31 // zabdArtha nonasadIvo = lokasvabhAva bhAvanA gAmo = e vohIlurA = bodhidurlabha bhAvanA pAvAgo = bhAvanAo dhamma = dharmanA vegaLA = bhAvavI sANaI = sAdhaka pattei = prayatnapUrvaka rihA = arihaMto che. 1. kuhA zabda 11 mI ane 12 mI banne bhAvanAmAM saMbaMdhavALo che.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zrI navatattva prakaraNa anvaya sahita padaccheda logasahAvo, bohIdullahA, dhammassa sAhagA arihA / eAo bhAvaNAo payatteNaM bhAveavvA // 31 // gAthArtha lokasvabhAva, bodhi ane dharmanA sAdhaka arihaMtAdika paNa durlabha che, e bhAvanAo prayatnapUrvaka bhAvavI. 31 vizeSArtha 10. no svabhAva mAvanA-keDa upara be hAtha rAkhI, banne paga pahoLA karI UbhA rahelA puruSanI AkRti sarakho A padravyAtmaka loka che. temAM agAu kahelAM cha dravyo bharelAM che. athavA te cha dravyo rUpaja loka che, dareka dravyomAM anaMtaparyAyo che. dravyo pote sthira che. ane paryAyonI utpatti ane nAza thayA ja kare che. eTale dareka dravyomAM dareka samaye utpatti, nAza ane sthiratA-drauvya, e traNa dharma hoya ja che. je samaye amuka koI paNa eka paryAya utpanna thAya che, te ja samaye amuka koIpaNa eka paryAya nAza thayelo hoya ja che. ane dravya to traNeya kALamAM dhruva-sthira che ja. Ama chaye dravyonA parasparanA saMbaMdhathI ekajAtanI vicitra UthalapAthalothI bharapUra A lokanuM-jagatanuM adbhuta ane akalita svarUpa vicAratAM vicAratAM paNa kharekhara tanmaya thaI javAthI AtmA rAga-dveSathI mukta thaI jAya che. mATe tenuM abhuta svarUpa syAdvAda daSTithI vicAravuM. UMdhA vALelA sAMkaDA taLiyAnA sapATa kuMDAnA AkArano adholoka che, thALInA AkArano ticchaloka che. ane mRdaMganA AkArano Urdhvaloka che. te loka dravyathI zAzvata che ane paryAyathI azAzvata che." ema ciMtavavuM te. 11. vadhaturta pavitA-anAdi kALathI saMsAramAM cakravat bhramaNa karatA jIvone samyaktAdi 3ratnanI prApti mahAdurlabha che. anaMtavAra cakravartIpaNuM Adi mahApadavI prApta thaI, paraMtu samyaktAdi prApta na thayuM. vaLI akAma nirjarA vaDe anukrame manuSyapaNuM, nIrogIpaNuM, AryakSetra, ane dharmazravaNAdi sAmagrIo prApta thaI; topaNa samyakta ratnanI prApti na thaI, mATe samyakta dharmanI prApti atidurlabha che." ItyAdi citavavuM te bodhi durlabha bhAvanA. 12. dharmasAdhanA-gardamAdi-durtama-dharmanA sAdhaka-utpAdaka-upadezaka evA arihaMta AdikanI prApti mahAdurlabha che. kahyuM che ke 1. vastunA svabhAvanI parAvRtti te paryAya, athavA parAvRtti pAmanAro vastudharma te paryAya. 2. tenI te eka ja sthitirUpa.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 saMvaratattva (pAMca cAritra) titthayara gaNaharo kevalI va patteyabuddha puvvdhro| paMcavihAyAradharo, dullabho Ayariyao'vi // 1 // artha-tIrthakara-gaNadhara-kevalI-pratyekabuddha-pUrvadhara ane pAMca prakAranA AcArane dhAraNa karanAra AcArya paNa A lokamAM prApta thavA mahAdurlabha che../1il ityAdi ciMtavavuM te ahadurlabha bhAvanA athavA dhakhAvanA kahevAya. tathA pAMca mahAvratanI darekanI pAMca pAMca maLI 25 bhAvanAo paNa A 12 bhAvanAomAM aMtargata thAya che. tathA e 12 bhAvanAomAM maitrI-pramodakAruNya ane mAdhyastha e cAra bhAvanA meLavatAM 16 bhAvanA paNa thAya che. teno vicAra anya graMthothI jANavo. pAMca cAritra sAmAiattha paDhamaM, cheovaTThAvaNaM bhave biiaN| parihAravisuddhi, suhumaM taha saMparAyaM ca // 32 // saMskRta anuvAda sAmAyikamatha prathamaM chedopasthApana bhaved dvitIyam / parihAravizuddhikaM sUkSma tathA sAMparAyikaM ca // 32 // zabdArtha sAmAphijha = sAmAyika cAritra | parihAravisiM = parihAravizuddhicAritra = atha, have = sUkSma paDhamaM = paheluM tada = tathA, temaja chevAvavi = chedopasthApana saMpartha = saMparAya cAritra bhave = che = vaLI vIgaM = bIjuM cAritra 1. 25 bhAvanAonuM svarUpa yogazAstravRtti Adika graMthothI jANavuM. 2. sarve jIvo mitra samAna che, te maitrI bhAvanA, parajIvane sukhI dekhI rAjI thavuM te pramoda bhAvanA, duHkhI jIvo pratye anukaMpA-karUNA ANavI te kArUNya bhAvanA, ane pApI, adharmI jIvo pratye kheda na karavo temaja khuzI paNa na thavuM, te mAdhyastha bhAvanA. 3. e bAra bhAvanAone bhAvavA mAtrathI itikartavyatA (kartavyanI samApti) na mAnavI, paraMtu je bhAvanA je AtmasvarUpavALI che, te svarUpe pragaTa karavAno udyama karI, te AtmasvarUpa pragaTa karavuM, e ja bhAvanA bhAvavAno artha-hetu che.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 zrI navatattva prakaraNa anvaya sahita padaccheda atha paDhamaM sAmAiyaM, bIaM cheovaTThAvaNaM bhave, parihAravisuddhi, taha ca suhumaM saMparAyaM // 32 // gAthArtha: have paheluM sAmAyika, bIjuM chedopasthAnika cAritra, parihAra vizuddhi temaja vaLI sUkSma saMparAya cAritra che. 3rA. vizeSArtha have pAMca prakAranA cAritranuM svarUpa A pramANe che. 1. sAmAyika cAritra saeTale jJAna-darzana-cAritrano mAthaeTale lAbha, te samaya ane vyAkaraNa niyamathI (tadvitano pratyaya lAgatAM) sAmAyika zabda thAya che. anAdikALanI AtmAnI viSama sthitimAMthI sama sthitimAM lAvavAnuM sAdhana te sAmAyika cAritra. A tenI mukhya vyAkhyA che. sAvadya yogono tyAga, ane niravadya yogonuM saMvaranirjarAnuM sevana=Atma jAgRti, te samasthitinAM sAdhano che, tenA itarakathika ane yAvatruthika be bheda che. bharatAdi 10 kSetramAM pahelA ane chellA jinezvaranA zAsanamAM prathama laghu dIkSA apAya che, te tathA zrAvakanuM zikSAvrata nAmanuM sAmAyika vrata, pauSadha, pratikramaNa vagere rUtvA Rthi sAmAyi vAritra ane madhyanA 22 tIrthakaranA zAsanamAM tathA mahAvidehamAM sarvadA prathama laghu dIkSA ane punaH vaDI dIkSA ema nathI. prathamathI ja niraticAra cAritranuM pAlana (vaDI dIkSA) hoya che, mATe te yAvajjAthA sAmAyi% vAritra (eTale mAvajIva sudhInuM sAmAyika cAritra) kahevAya che. e be cAritramAM Itarika sAmAyika cAritra sAticAra ane utkRSTa 6 mAsanuM che, ane yAvatruthika te niraticAra (alpa aticAra) tathA hAvajIva sudhInuM gaNAya che. A sAmAyika cAritrano lAbha thayA vinA zeSa 4 cAritrono lAbha thAya nahi, mATe sarvathI prathama sAmAyika cAritra kahyuM che athavA AgaLa kahevAtAM cAreya cAritro kharI rIte sAmAyika cAritranA ja vizeSabheda rUpa che. topaNa ahIM prAthamika vizuddhine ja sAmAyika cAritra nAma ApeluM che. 2. chedopasthApanIya cAritra pUrvacAritraparyAyano (cAritra kALano) che' karI, punaH mahAvratonuM 35thApana 1. cAritraparyAyanA chedanuM prayojana e che ke, pUrve pALelo dIkSA paryAya (dIkSAkALa) doSanA daMDarUpe gaNatarImAMthI radabAtala karavo, ethI nAnA-moTAnA vyavahAramAM viSamatA paNa thaI zake che.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvaratatva (pAMca cAritra) 107 AropaNa karavuM, te kevo sthApana vAritra. te be prakAre che. 1 munie mULaguNano (mahAvratano) ghAta karyo hoya to pUrve pALelA dIkSA paryAyano cheda karIne, punaH cAritra uccarAvavuM, te chedaprAyazcittavALuM sativAra chelopathApanA ane laghu dIkSAvALA munine chajjavanikAya adhyayana bhaNyA bAda utkRSTathI 6 mAsa bAda vaDI dIkSA ApavI te, athavA eka tIrthakaranA munine bIjA tIrthaMkaranA zAsanamAM praveza karavo hoya tyAre paNa te munine punaH cAritra uccarAvavuM paDe che, jema zrI pArzvanAtha prabhunA munio cAra mahAvratavALuM zAsana tyajI zrI mahAvIranuM pAMca mahAvratavALuM zAsana aMgIkAra kare, te tIrthasaMkrAnti rUpa. ema be rIte nirativIra chevopasthApanI cAritra jANavuM. A chedopasthApanIyacAritra bharatAdi 10 kSetramAM pahelA ane chellA jinezvaranA zAsanamAM hoya che. paraMtu madhyanA 22 tIrthakaranA zAsanamAM ane mahAvidehamAM sarvathA e chedopasthApanIya cAritra hotuM nathI. 3. parihAra vizuddhi cAritra parihAraeTale tyAga. arthAt gacchanA tyAgavALo je tapa vizeSa ane tenAthI thatI cAritranI vizuddha=vizeSa zuddhi, te parihAra vizuddha cAritra kahevAya, te A pramANe 1. // parivAra kalpanA tapavidhi vagere . MAtramAM jaghanya cotha bhakta (1 upavAsa), madhyama SaSThabhakta (ra upavAsa), ane utkRSTa aSTamabhakta (3 upavAsa), zirAmAM jadhanya SaSThabhakta, madhyama aSTamabhakta, ane utkRSTadazamabhakta (4upavAsa), tathA varSomAM jadhanya aSTamabhakta, madhyama dazamabhakta ane utkRSTa dvAdazabhakta (5 upavAsa) e pramANe cAra parihArI sAdhuonI tapazcaryA jANavI. ane anuparihArI tathA vAcanAcArya to tapapraveza sivAyanA kALamAM sarvadA AcArmsa (AyaMbila) kare che, ane tapaHpraveza vakhate pUrvokta tapazcaryA kare che. A parihAra kalpa 18 mAse samApta thayA bAda te munio punaH e ja parihAra kalpa Adare, athavA jinakalpI thAya (eTale jinendra bhagavaMtane anusaratI utsarga mArganI utkRSTa kriyAvALo kalpa te jinakalpa aMgIkAra kare) athavA sthavira kalpamAM (apavAda mArganI sAmAcArIvALA gacchamAM) praveza kare. A kalpa aMgIkAra karanAra prathama saMghayaNI, pUrvadhara labdhivALA, evA napuMsakavedI athavA puruSavedI (paNa strI vedI nahi evA) muni hoya che. A munio AMkhamAM paDeluM tRNa paNa bahAra kADhe nahi, apavAda mArga Adare nahi, trIjA prahare bhikSATana kare, bhikSA sivAyanA kALamAM kAyotsargamAM rahe, koIne dIkSA Ape nahi paraMtu upadeza Ape, navA siddhAnta na bhaNe paNa prathamanA bhaNelAnuM smaraNa kare, ItyAdi vizeSa sAmAcArI granthAntarathI jANavI. A cAritranI vizuddhi prathamanAM be cAritranI vizuddhithI adhika jANavI, ane pUrvokta be cAritranA adhyavasAyothI upara A cAritranA adhyavasAyo (AtmAnAM vizuddha pariNAmo) asaMkhya lokanA pradeza pramANa bhinna tathA anukrame adhika adhika vizuddha jANavA.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI navatattva prakaraNa sthavirakalpI munionA gacchamAMthI gurunI AjJA pAmI 9 sAdhu gaccha bahAra nIkaLI, kevali bhagavAna pAse jaIne, athavA zrI gaNadharAdi pAse, athavA pUrve parihAra kalpa aMgIkAra karyo hoya tevA sAdhu pAse jaI parihAra kalpa aMgIkAra kare. temAM cAra sAdhu parihAra thAya eTale 6 mAsa tapa kare, bIjA cAra sAdhu te cAra tapasvInI vaiyAvacca karanArA thAya, ane eka sAdhu vAcanAcArya guru thAya, te parihAraka cAra munino 6 mAse tapa jyAre pUrNa thAya tyAre vaiyAvacca karanArA cAra muni 6 mAsa sudhI tapa kare, pUrNa thayelI tapasyAvALA cAra muni vaiyAvacca karanArA thAya. e pramANe bIjo 6 mAsano tapa pUrNa thaye punaH vAcanAcArya pote 6 mAsano tapa kare. ane jaghanyathI 1 tathA utkRSTathI 7 sAdhu vaiyAvacca karanAra thAya, ane 1 vAcanAcArya thAya. e pramANe 18 mAse parihAra kalpano tapa pUrNa thAya che. da 108 / / parihAra kalpI munionI saMjJA // A kalpamAM tapazcaryA karanAra munio tapazcaryA karatAM sudhI 6 mAsa paryanta parihArI athavA nivizamAna kahevAya, ane tapazcaryA karI rahyA bAda viSTAyinta kahevAya, tathA vaiyAvacca karanAra munio anuparihArI kahevAya, ane guru tarIke sthApelA muni vAvanAvArya kahevAya jethI eka munine utkRSTa e cAreya saMjJA paNa (judA judA kALe hoya che.) 4. sUkSma saMparAya cAritra sUkSma paTane eTale kiTTirUpa (cUrNa rUpa) thayela je ati jadhanya saMpAya eTale lobha kaSAya, tenA kSayarUpa je cAritra te sUkSmasaMpAya vAtri kahevAya. krodha, mAna ane mAyA e traNa kaSAya kSaya thayA bAda arthAt 28 mohanIyamAMthI saMjvalana lobha vinA 27 mohanIya kSaya thayA bAda ane saMjvalana lobhamAM paNa bAdara saMjvalana lobhano udaya vinAza pAmyA bAda jyAre kevaLa eka sUkSma lobhano ja udaya varte che, tyAre 10mA sUkSmasaM5rAya guNasthAnamAM vartatA jIvane sUkSma saMparAya cAritra kahevAya che. e cAritranA be bheda che, tyAM upazama zreNithI paDatA jIvane 10mA guNasthAne patita dazAnA adhyavasAya hovAthI saMvittarazyamAna sUkSmasaMpAya, ane upazama zreNie caDhatA tathA kSapaka zreNie caDhatA jIvane 10mA guNasthAnake vizuddha-caDhatI dazAnA adhyavasAya hovAthIvidhyamAna sUkSma saMpAyacAritra hoya che. tatto a ahakkhAyaM khAyaM savvaMmi jIvalogaMmi / naM carijhA suvidiyA, vacchaMti JayarAmAM naLa rUrUA ? 1. kiTTi karavAno vidhi granthAtarathI jANavo.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvaratattva (pAMca cAritra) 109 saMskRta anuvAda tatazca yathAkhyAtaM, khyAtaM sarvasmin jIvaloke / yaccaritvA suvihitA gacchantyajarAmaraM sthAnam // 33 // zabdArtha to = tyArabAda = = je (yathAkhyAta cAritra)ne = vaLI ki = AcarIne madavA = yathAkhyAta cAritra suvidiyA = suvihita jIvo vAya = prakhyAta varvatti = pAme che, jAya che savvAmi = sarva mayamAM = ajarAmara, mokSa nIvatorifma = jIvalokamAM, jagatamAM TAI = sthAnane anvaya sahita padaccheda a tatto ahakkhAyaM, savvaMmi jIvalogammi khAyaM / jaM cariUNa suvihiyA, ayarAmaraM ThANaM vaccaMti // 33 // gAthArtha ane te pachI yathAkhyAta-eTale sarvajIva lokamAM khyAta eTale prasiddha cAritra che, jene AcarIne suvihito mokSa tarapha jAya che. pa. yathAkhyAta cAritra yathAzcAta-athavA ratha yAta, yathA jevuM (jaina zAstramAM at bhagavaMtoe) ta-kahyuM che. tevuM saMpUrNa cAritra, te yathAdhyAta rAtri athavA atha=sarva jIva lokamAM rahyAti=prasiddhatarata mokSa ApanAruM hovAthI mokSanA khAsa kAraNa tarIke prasiddha matha thAta. te 4 prakAranuM che. upazAnta yathAvAta, kSAyika yathAkhyAta, chAghasthika yathAkhyAta, kaivalika yathAkhyAta. 1. 11 me guNasthAnake mohanIya karma sattAmAM hoya che, paNa tadana zAnta hovAthI teno udaya nathI hoto, te vakhatanuM cAritra te upazAnta yathAkhyAta. 2. 12-13-14 guNasthAnake mohanIyano mULathI ja taddana kSaya thavAthI je kSAyika bhAvanuM cAritra thAya che, te kSAyika yathAkhyAta. 3. agiyArame ane bArame guNasthAnake e banne prakAranuM cAritra chApasthika yathAkhyAta cAritra kahevAya che. | 4. ane kevaLajJAnIne terame, caudame guNasthAnake kSAyika bhAvanuM cAritra kavalika yathAvAta cAritra kahevAya che.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 zrI navatattva prakaraNa 1. cAritro viSe A yathAkhyAta cAritrathI ja mokSa prApti hoya che mATe gAthAmAM "sarva jIvalokamAM prasiddha tathA jene AcarIne suvihita sAdhuo mokSapada pAme che" ema e cAritrano mahimA varNavyo che. | saMvara tattvano sAra . ahIM karma=pUrvabaddha-badhyamAna-ane baMdhanIya ema 3 prakAranAM che, temAM bhUtakALamAM je baMdhAI cUkyAM che te pUrvavAddha, vartamAna samaye je baMdhAya che, te vadhyamAna ane have pachI je bhaviSyakALamAM baMdhAze tevazvanI kahevAya. e pramANe traNa kALanA bheda vaDe 3 prakAranAM karmomAMthI yama niyamo (vrata-pratyAkhyAno) badhyamAna karmano saMvara eTale rodha kare che, mATe saMvaratattvano mUkhya viSaya abhinava karmano rodha karanAra yama-niyamo (vrata-pratyAkhyAno) che, te kAraNathI A saMvara tattvamAM yamaniyamonA svarUpavALA ja (57) bheda kahyA che. (ane pUrvabaddha karmano nAza karanAra tapazcaryA che, te nirjarAtattvamAM gaNAze.) tathA A saMvara ane nirjarAne paNa saMbaMdha che, kAraNa ke saMvaradharmIne gauNapaNe sakAma nirjarA paNa avazya hoya che. A saMvaratattvamAM pa cAritra kahyAM che, paraMtu chaThTha rezavirati rAtri ati alpa saMvara dharmavALuM hovAthI kahyuM nathI, temaja mArgaNAbhedomAM kahevAtuM sAtamuM virativAritra vAstavika rIte cAritrarUpa nathI. temaja alpa saMvaradharmavALuM paNa nathI, mATe A saMvara tattvamAM gaNavA yogya nathI. 1. kharI rIte sAmAyika eka ja cAritra che, paraMtu tenI judI judI avasthAone lIdhe tenAM ja judAM judAM nAmo che. pUrva paryAyano che, ane navA paryAyanuM upasthAna karavAthI je sAmAyika cAritra, tenuM nAma chedopasthApanIya sAmAyika cAritra che. parihAra kalpa karavAthI je vizuddhi thAya tenuM nAma parivAra vizuddhi sAmAyika cAritra che. mAtra sUkSma ja saMparAya-kaSAya udayamAM hoya te vakhate je jAtanuM sAmAyika cAritra te ja sUkSma saMparAma=sAmAyika cAritra. pachI koIpaNa prakAranA aTakAva vagaranuM zuddha kuMdana jevuM yathArtha=kharekharUM yathAkhyAta=prasiddha sAmAyika cAritra te yathAkhyAta sAmAyika cAritra, cAra bhedo judA judA gaNAvavAthI munionI ladhu dIkSAne ane zrAvakanA sAmAyika vratanA sAmAyika vagerene Itarakathika sAmAyika nAma ApyuM che, ane madhyama tIrthakaro tathA mahAvidehamAM laghu tathA vaDI dIkSAno bheda na hovAthI prathamathI ja jidagI sudhInuM sAmAyika cAritra, te yAvaskathika sAmAyika cAritra che. 2. ahiMsA-satya-asteya-brahmacarya-ane aparigraha e paMcamahAvrato (athavA 5 aNuvrato) te yama ane e paMcamahAvratonA (tathA 5 aNuvratonA poSaka tathA rakSaka je vizeSa niyamo-abhigraho te niyama.)
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvaratattva jANavAno uddeza 111 ! saMvara tattva jANavAno uddeza che. saMvara tattvanA 57 bhedanuM svarUpa jANIne AtmA vicAra kare che, je karmanA saMbaMdhathI AtmA saMsArabhramaNa kare che, ane AtmA-svarUpathI bhraSTa thAya che, te bhAvI karmano baMdha-rodha, e ja saMvara tattva che, mATe te saMvara tattva mArA AtmAnuM svarUpa hovAthI AdaravA yogya che, ema vicArI avirati gRhastha hoya, to pUla ahiMsA Adi aNuvratorUpa, tathA pauSadha Adi vrata-pratyAkhyAna rUpa, dezavirati aMgIkAra kare, ane dezavirata gRhastha hoya to saMsArasamudramAM mahApravAhaNa samAna sarvavirati cAritra aMgIkAra kare, e ja saMvaranA 57 bhedonuM yathAsaMbhava paripAlana che. dezavirati AdaravAthI pa7mAMnA keTalAka bhedonuM yathAsaMbhava dezathI upAdeyapaNuM thAya che, ane sarvavirati aMgIkAra karavAthI sarve 57 bhedonuM prathama dezathI, ane anne sarvathI" (saMpUrNa) upAdeyapaNuM thAya che. e pramANe AtmasvarUpanI sanmukha thayelo AtmA saMvara tattvane yathAsaMbhava dezathI athavA sarvathI upAdeya svarUpe prApta kare, to te AtmA anukrame potAnA sarvasaMvararUpa Atmadharma prakaTa karI, anne mokSatattva paNa prApta kare. e ja A saMvaratattva jANavAno mukhya uddeza che. + rUti 6 saMvaratavA 1. deza eTale alpa aMze viti eTale vrata-niyamavALuM cAritra te rezavirata cAritra kahevAya. enuM bIjuM nAma saMyamasaMyama eTale kaMIka aMze saMyamacAritra che, ane kaMIka aMze asaMyama-acAritra che. kAraNa ke A cAritra 5 aNuvrata-laghuvrata rUpa che. ane sAmAyikAdi 5 cAritro 5 mahAvrata rUpa che. mATe te sAmAyika Adi cAritranI apekSAe atyaMta laghu hovAthI dezavirati cAritra saMpUrNa cAritra rUpa nathI. A dezavirati cAritra gRhasthonezrAvakone jaghanyathI 1 vrata ane utkRSTathI 12 vrata aMgIkAra karanArane hoya che. emAM sthAvara-ekendriya jIvonI hiMsAno tyAga nahi paNa yatanA hoya che. ane trasajIvonI hiMsAno to prAya: anumati sivAya sarvathA tyAga hoya che. 2. jemAM sarvathA vrataniyamano abhAva te avirati cAritra, athavA vrata niyama Adino sadbhAva hoya, paraMtu samyaka zraddhA rahita (mithyAtva yukta) hoya topaNa aviraticAritra kahevAya. emAM pahelA arthavALA aviratapaNAne cAritra zabda joDavAnuM kAraNa e ke mArgaNAbhedomAM cAritra mArgaNAne viSe sarva saMsArI jIvono samAveza karavAno che. ane bIjA arthavALI aviratimAM to dravya cAritra athavA bAhya cAritra rUpa kriyA spaSTa dekhAya che, te kAraNathI cAritra zabda joDI zakAya che. 3. dezaviratimAM gRhasthane paNa aneka AraMbha hovAthI tathA dharmadhyAnanI gauNatA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zrI navatattva prakaraNa ||ath saptamaM nirjarAtattvam / / bandhatattvaM ca nirjarAtattvanA ane bandhatattvanA bhedo bArasavihaM tavo NijjarA ya, baMdho cauvigappo a| payai TThii-aNubhAga-ppaesabheehiM nAyavvo // 34 // saMskRta anuvAda dvAdazavidhaM tapo nijarA ca, bandhazcaturvikalpazca prakRtisthityanubhAgapradezabhedaitivyaH // 34 // zabdArtha vAravihaM = bAra prakArano pathar = prakRtibandha tavo = tapa phiDa = sthitibandha fNAI = nirjarAtattva che madhumA = anubhAga (rasa) banya ya = vaLI pakSa = pradezababdha vaMdho = bandhatattva beTiM= e (cAra) bhede cAra prakAre ravApo = cAra prakArano che nAyabro = jANavo avaya sahita padaccheda bArasa-vihaM tavo NijjarA ya, payai Tii aNubhAga ppaesa bheehiM baMdho cau vigappo nAyavvo // 34 // gAthArtha bAra prakArano tapa (saMvara ane) nirjarA che. ane prakRti, sthiti, rasa ane pradeza bhede karIne baMdha cAra prakAre jANavo. If34o. vizeSArtha A gAthAmAM vAraMvadaMtavo MiG,eTalA vAkya vaDe nirjarAtattva kahyuM hovAthI (gRhasthane) saMvaradharmanI mukhyatA nathI. saMvaradharmanA adhikArI te mukhyatve paramapUjaya muni mahAtmAo ja hoI zake, topaNa A granthamAM vizeSa spaSTatA mATe gRhasthane paNa gauNa saMvara bhAva darzAvyo che. guNasthAnakonA caDatA krama pramANe saMvara vadhavAthI prakRtiono karmabaMdha ocho ocho thato jAya che. chevaTe saMvaranI saMpUrNatA thatAM 1mA gaNasthAnakamAM tadana karmabaMdhanano abhAva thAya che, te uparathI guNasthAnakavAra saMvara ane Azrava keTalo hoya te tAravI zakAya tema che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarAtattva 113 che, ane zeSa vAkya vaDe baMdhatattva kahyuM che. tyAM nirjarA-dravyathI ane bhAvathI ema be prakAranI che. karma pudgalAne AtmapradezamAMthI kheravavAM te kanindrA ane jenAthI te karma pudgalo khare-nirjare tevA AtmAnA tapazcaryAdivALA zuddha pariNAma te mAvaniSnarA kahevAya. athavA akAma nirjarA ane sakAma nirjarAno artha paNa pahelI gAthAnA arthamAM lakhyo che, tyAMthI jANavo. 12 prakAranA tapanuM svarUpa AgaLanI gAthAomAM kahevAze. zrItattvArthasUtramAM paNa pUjya zrI umAsvAti vAcakavare tapasA nirjArA zvae sUtra vaDe tapathI nirjarA kahI che. vaLI tapazcaryAthI nikAcita' karmono paNa kSaya kahyo che, tapathI nirjarA ane 6thI saMvara paNa thAya che. have gAthAnA pUrvArdhamAM kahelA vaMdho e zabdathI prAraMbhIne banyatattvanA 4 bheda kahyA che. tyAM kSIranIravat athavA agni ane lohagolakavat AtmAno ane karmane yogya kArmaNa vargaNAno paraspara saMbaMdha te vaSaeN kahevAya. tenA cAra bhedanuM svarUpa 37mI gAthAmAM Avaze. cha prakArano bAhya tapa aNasaNamUNoariyA, vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlI - NayA ya bajjho tavo hoi // 35 // saMskRta anuvAda anazanamUnaudarikA-vRttisaMkSepaNaM rasatyAgaH / kAyaklezaH saMlInatA ca bAhyaM tapo bhavati // 35 // zabdArtha aLasamAMM = anazana tapa soriyA = UnaudarikA tapa vittIsaMlevaLa = vRttisaMkSepa tapa rasaccAo = rasatyAga tapa jAteiso = kAyakleza tapa saMtIyA = saMlInatAtapa ane = bAhya = bajjho tavo = tapa hor = che 1. nikAcita karma eTale ati gADha rasathI baMdhAyela karma, te paNa antyaniSThAvita ane suniAvita (atizaya gADha saMbaMdhavALuM ema) be prakAre che. emAM tapazcaryAthI amuka hada sudhInAM alpanikAcita karmo kSaya thAya che, ane amuka hada sudhInAM sunikAcita karmo avazya vipAkodayathI-2sodayathI bhogavavAM paDe che. zrI adhyAtmaparIkSAdi graMthomAM nikAcitakarmono kSaya karanArI apUrvakaraNAdi adhyavasAyavALI bhAva tapazcaryA kahI che. te paNa alpanikAcitakarmonI apekSAe jANavI. 8
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 zrI navatattva prakaraNa anvaya sahita padaccheda aLasaLa, khoyA, vittI-saMovaLa, -bbAo / kAya - kileso ya saMlINayA bajjho tavo hoi // 35 // gAthArtha: anazana, UnaudarikA, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyakleza ane saMlInatA bAhya tapa che. / / 35 / vizeSArtha: 1. anazana tava, an eTale nahi, azana eTale AhAra. arthAt-siddhAnta vidhie AhArano tyAga karavo, te anazana tapa kahevAya, paraMtu, vrata pratyAkhyAnanI apekSA rahita bhUkhyA rahevA mAtrathI anazana tapa thato nathI. e to laMghana mAtra kahevAya che. 2. nauAi tapa-jhana eTale nyUna sauAi-udarapUrti karavI te. ahIM upakaraNanI nyUnatA karavI, ane kSudhA karatAM nyUna AhAra karavo tedravya nauriA tathA rAga vagere alpa karavA te mAva nauAi. A tapamAM puruSano AhAra 32 kavala ane strIno AhAra 28 kavala pramANe gaNIne yathAyogya puruSanI UnaudarikA 9-12-16-24-ane 31 kavala bhakSaNa=thI pAMca prakAre che, ane strInI-unaudarikA 4-8-12-20-27 kavala bhakSaNa vaDe pAMca prakAre che. 3. vRttisaMkSepa-dravyAdika cAra bhede manovRttino saMkSepa, arthAt dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI bhikSA vagerenA abhigraha dhAraNa karavA te. 4. rasatyA| tapa-2sa eTale dUdha-dahIM-ghI-tela-goLa-ane taLelI vastu e 6 lavigaI, tathA madirA-mAMsa-mAkhaNa-ane madha e cAra mahAvigaI, tyAM mahAvigaino sarvathA tyAga ane laghuvigaino dravyAdi cAra bhede yathAyogya tyAga karavo, te rasatyAga kahevAya. 1. tenA be bheda che : 1. yAvava, ane 2. itvarika. tyAM pAdapopagama ane bhaktapratyAkhyAna e be anazana maraNa paryaMta saMlekhanApUrvaka karAya che, tenA paNa nihArima ane anihArima evA be be bheda che. tyAM anazana aMgIkAra karyA pachI zarIrane niyatasthAnathI bahAra kADhavuM te nihArima, ane te ja sthAnake rahevuM te anihArima. e cAreya bheda yAvakhkhIva anazananA che, ane pharika anazana sarvathI ane dezathI ema be prakAre che. tyAM cAre prakAranA AhAranA tyAgavALo (cavihAra) upavAsa-chaThTha akrama Adi sarvathI kahevAya. ane namukkArasahiyaM, porisI Adi dezathI kahevAya. 2. dravyathI-amuka vastuno, kSetrathI-amuka sthAnano, kALathI amuka kALe, ane bhAvathIrAgadveSa rahitapaNe je (manovRttio pAchI haThAvavA rUpa) vRtti saMkSepa te, dravyAdikathI 4 prakArano kahevAya.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarAtattva 115 5. vineza tapa-vIrAsana Adi AsanothI (besavAnI vidhiothI) besavuM, kAyotsarga karavo, ane kezano loca karavo ityAdi kAyakleza tapa che. 6. saMtInA tapa-saMlInatA eTale saMvaravuM, saMkocavuM, tyAM azubha mArge pravartatI indriyo saMvaravI eTale pAchI haThAvavI te rUdriya saMtonati, kaSAyo rokavA te RSIya saMsInatA, azubha yogathI nivartavuM te yo saMtInatA, ane strI, pazu, napuMsakanA saMsargavALA sthAnano tyAga karI sArA sthAnamAM rahevuM te vivikTava saMsInatA kahevAya. e 4 prakArano saMlInatA tapa jANavo. e pramANe 6 prakArano bAhya tapa che, ke je tapa mithyAdaSTio paNa kare che, loka paNa je dekhI tapasvI kahe che, ane bAhya dekhAvavALo che, tathA zarIrane tapAve che, mATe e 6 prakArano bAhyatapa kahevAya che. 6 prakArano abhyattara tapa pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sjjhaao| jhANaM ussaggo ' vi a, abhitarao tavo hoi // 36 // saMskRta anuvAda prAyazcittaM vinayo, vaiyAvRttyaM tathaiva svAdhyAyaH / dhyAnaM kAyotsargo'pi cAbhyantaraM tapo bhavati // 36 // zabdArtha pachitta = prAyazcitta tapa 3jo = kAyotsarga tapa vido = vinaya tapa vi = paNa vecAvavaeN = vaiyAvRjya tapa = = ane tadeva = temaja bUtaro = abhyattara saMjJAno = svAdhyAya tapa tavo = tapa phA = dhyAna tapa roDa = che. anvaya sahita padaccheda gAthAvat paraMtu A vinaMti gAthArtha prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRjya temaja svAdhyAya, dhyAna ane kAyotsarga paNa abhyattara tapa che. ll3ii
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 zrI navatattva prakaraNa vizeSArtha have 6 prakArano abhyattara tapa kahIe chIe, je tapa loko bAhya daSTithI jANI zakatA nathI, je tapathI loko tapa karanArane tapasvI kahetA nathI, jenAthI bAhya zarIra tapatuM nathI, paraMtu abhyattara AtmAne ane manane tapAve che ane vizeSataH je tapa aMtaraMga pravRttivALo hoya che, tevA prAyazcitta Adikane baccattara tapa kahyo che. tenuM svarUpa A pramANe che . prAzcitta tapasazaprArano che. thayelA aparAdhanI zuddhi karavI te prazanna tapa nA 10 bheda A pramANe1. mAtonA prAyazcitta-karelA pApano guru Adi samakSa prakAza karavo te. 2. pratikramaNa zara-thayeluM pApa punaH nahi karavA mATe micchA mi dukkaDa (mAruM pApa mithyA thAo ema) kahevuM-devuM te. 3. mizra prAyazcitta-karela pApa guru samakSa kahevuM ane mithyA duSkRta paNa devuM te. 4.viveva prAthatta-akalpanIya annapAna vagereno vidhipUrvaka tyAga karavo te. 5. vayo prAzana-kAyAno vyApAra bandha rAkhI dhyAna karavuM te. 6. tA: prazA -karela pApanA daMDarUpe navI pramukha tapa karavuM te. 7. che prAthatta-mahAvratano ghAta thavAthI amuka pramANamAM dIkSAkALa chedavo ghaTADavo te. 8. mUtta prAyazcitta-mahA-aparAdha thavAthI mULathI punaH cAritra ApavuM te. 9. anavasthA prAyazcitta-karelA aparAdhanuM prAyazcitta na kare tyAM sudhI mahAvrata na uccarAvavAM te. 10. pAzcata prAyazcitta-sAdhvIno zIlabhaMga karavAthI, athavA rAjAnI rANI ItyAdi sAthe anAcAra sevAI javAthI, athavA tevA bIjA zAsananA mahA upaghAtaka pApanA daMDa mATe 12 varSa gaccha bahAra nIkaLI, veSano tyAga karI, mahA-zAsanaprabhAvanA karyA bAda punaH dIkSA laI, gacchamAM AvavuM te. ahIMjhAya: eTale vizeSathI, vittanI vizuddhi kare, te prAyazcitta evo zabdArtha jANavo. | 2.vinaya sAta prazano , guNavaMtanI bhakti-bahumAna karavuM athavA AzAtanA na karavI te vinaya kahevAya, te jJAna-darzanacAritra, mana-vacana-kAyA ane upacAra ema 7' prakArano che, athavA mana Adi 3 yoga rahita 4 prakArano paNa che. 1. tyAM 7 prakArano vinaya A pramANe 1. jJAna vijJAna tathA jJAnInI bAhya sevA karavI te rui, aMtaraMga prIti karavI
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarAtatva 117 rU. acAnyatAprArA AcArya upAdhyAya-tapasvI-sthavira-zlAna -zaikSa-sAdharmika-kula-gaNasaMgha e 10nuM yathAyogya AhAra, vasa, vasati, auSadha, pAtra, AjJApAlana ityAdithI bhakti-bahumAna karavuM, te 10 prakAre vaiyAvRtya kahevAya. te vajumAna, jJAna vaDe dekhelA padArthonuM svarUpa bhAvavuM te pavanavinaya, vidhipUrvaka jJAna grahaNa karavuM te vidhALa, ane jJAnano abhyAsa karavo te maMA vinaya ema pAMca prakAre jJAnavinaya che. 2. ravi-deva-gurunI ucita kriyA sAcavavI te zuSA vinA, ane AzAtanA na karavI te anAsatinA vinaya. ema 2 prakArano darzana vinaya che. punaH zuzruSA vinaya 10 prakArano che. te A pramANe, stavanA, vaMdanA karavI te AsanathI UbhA thaI javuM te yuvAna, vastrAdi ApavuM te sanmAna, besavA mATe Asana lAvI "beso" kahevuM te mAsana pApa, Asana goThavI ApavuM te Asana, vaMdanA karavI teti, be hAtha joDavA te gatihA, Ave tyAre sAmA javuM te samulagana, jAya tyAre vaLAvavA javuM te pAvana, ane beThA hoya tyAre vaiyAvacca karavuM te javuMpAsanA, e 10 prakAre suzraSA vinaya jANavo. tathA anAzAtanA vinayanA 45 bheda che te A pramANe-tIrthaMkara-dharma-AcAryaupAdhyAya sthavira-kula-gaNa-saMgha-sAMbhogika-(eka maMDalImAM gocarIvALA) tathA samanojJa sAdharmika (samAna sAmAcArIvALA) e 10 tathA 5 jJAna, e 15nI AzAtanAno tyAga, temaja e 15nuM bhakti-bahumAna, ane e 15nI varNasaMjavalanA (guprazaMsA) e pramANe 5 bhede bIjo anAzAtanA darzana vinaya jANavo. 3. rAtri vinaya-pAMca cAritranI sadaNA (zraddhA) (kAyA vaDe) vaDe sparzanA AdarapAlana ane prarUpaNA, te pAMca prakArano cAritra vinaya jaNavo, 4-5-6. yoA vinaya - darzana tathA darzanInuM mana-vacana-kAyA vaDe azubha na karavuM, ane zubhamAM pravRtti karavI, te 3 prakArano yoga vinaya che. (A 3 prakArano yoga vinaya-upacAra vinayamAM antargata gaNavAthI mULa vinaya 4 prakArano thAya che.) 7. 3SavAra vinaya - A vinaya 7 prakArano che. 1. gudinI pAse rahevuM, 2. gurnAdikanI icchAne anusaravuM, 3. gurnAdikano AhAra ApavA vagerethI pratyupakAra karavo, 4. AhArAdi Apavo, 5. auSadhAdikathI paricaryA karavI, 6. avasarane ucita AcaraNa karavuM, ane 7. gurnAdikanA kAryamAM tatpara rahevuM. 1. jJAna, dakSA paryAya ane vaya vaDe adhika, 2. vyAdhigrasta sAdhu, 3. navadIkSita ziSya 4. ekamaMDalImAM gocarInA vyavahAravALA, 5. candrakula, nAgendrakula ItyAdi. 6. AcAryano samudAya, 7. sarva sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI navatattva prakaraNa 5 4. svAdhyAya pAMca re bhaNavuM, bhaNAvavuM, te vAvanA, saMdeha pUchavo te pRththanA, bhaNela artha saMbhAravo te parAvartanA, dhArelA arthanuM svarUpa vicAravuM te anuprekSA, ane dharmopadeza Apavo te dharmathA e pAMca prakArano svAdhyAya jANavo. 118 / / , . dhyAna-zumadhyAna de prajAre dhyAna eTale yoganI ekAgratA athavA yoganirodha ema be artha che. tyAM 4 prakAranuM dharmadhyAna ane 4 prakAranuM zukladhyAna, te ahIM abhyantara taparUpa nirjarAtattvamAM gaNAya che, ane 4 prakAranuM' ArttadhyAna, tathA 4 prakAranuM raudradhyAna saMsAravRddhi karanAra hovAthI ahIM nirjarAtattvamAM gaNAya nahi. te dharma tathA zukladhyAnanA 4-4- bheda che. 1. cAra prakAranuM ArttadhyAna A pramANe-svajanAdi iSTa vastuno viyoga thavAthI, je ciMtA-zoka Adi thAya, te rUiviyoga ArttadhyAna, aniSTa vastunA saMyoge "te vastuno viyoga kyAre thAya" ema ciMtA karavI te aniSTa saMyoga ArttadhyAna, zarIre roga thavAthI je ciMtA thAya, te vitA ArtadhyAna, ane bhaviSyanA sukhanI ciMtA karavI ane karelI tapazcaryAnuM niyANuM karavuM te athrona ArtadhyAna. 2. prANIonI hiMsAnuM ciMtana karavuM te hiMsAnuvadhi; asatya bolavAnuM ciMtavana te mRSAnuvadhi, corI karavAnuM ciMtavana te OyAnunadhi ane parigrahanA rakSaNa mATe aneka ciMtA karavI, te saMrakSaLAnudhi raudradhyAna. 3. dharmadhyAna - "zrI jinezvaranI AjJA-vacana satya che." evI zraddhApUrvaka ciMtavanA karavI, te AjJAviSaya, "rAga Adika Azravo A saMsAramAM apAyabhUta-kaSTarUpa che." ema ciMtavavuM te apAyaviSaya, "sukha, du:kha te pUrva karmano vipAka (phaLo) che" ema ciMtavavuM te viSAviSaya, ane SadbhavyAtmaka lokanuM svarUpa vicAravuM te saMsthAnaviSaya dharmadhyAna. e pramANe dhyAnanA 4 bheda che. 4. zukladhyAna A dhyAnano pahelo bheda pRthavatta vitarka savicAra che. pRthakksa eTale bhinnatA, te-je dravya, guNa athavA paryAyanuM dhyAna cAlu hoya te ja dravya, guNa ke paryAyamAM sthira na rahetAM, te dhyAna anya dravya, guNa paryAyamAM cAlyuM jAya che. mATe pRthavatva tathA zrutajJAnIne ja A dhyAna (vizeSataH pUrvadhara labdhivaMtane hovAthI) pUrvagata zrutanA upayogavALuM hoya che. mATe-vitarta: zrutam iti vacanAt-vitarka, ane eka yogathI bIjA yogamAM, eka arthathI bIjA arthamAM ane eka zabdathI bIjA zabdamAM, athavA zabdathI arthamAM ane arthathI zabdamAM, A dhyAnano vizvAra eTale saMcAra thAya, mATe (vivAIDarthavyAnayosaMdrAMti:- iti vacanAt vivAra mATe pRthakksa vitarka savicAra kahevAya che. (A dhyAna zreNivaMtane 8mAthI 11mA guNasthAna sudhI hoya che.) tathA pUrvokta pahelA bhedathI viparIta lakSaNavALuM, vAyurahita dIpakavat nizcala eka -
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarAtattva 119 6. vAvo prajA vAya eTale kAyA vagerenA vyApArano 3 eTale tyAga, te vAyo athavA (sAmAnya zabdathI) satya kahevAya. te utsargadravyotsarga ane bhAvotsarga ema be bhede che. tyAM dravyotsarga 4 prakArano ane bhAvotsarga 3 prakArano che. te A pramANe 4. dravyo - gaNa-gacchano tyAga karI jinakalpa Adi kalpa aMgIkAra karavo te po. (pAdapopagama Adi bhedavALA) anazanAdika vrata laIne kAyAno tyAga karavo, te vayo. kalpa vizeSanI sAmAcArI pramANe upadhino tyAga te, 35 3 ane adhika athavA azuddha AhArano tyAga karavo, te azuddhabhaktapAnotsarga. 3. mAvo- kaSAyano tyAga, te pIyo. bhavanA kAraNarUpa mithyAtvAdi baMdhahetuno tyAga karavo, te pavo. jJAnAvaraNa Adi karmano tyAga te . e pramANe 6 prakArano abhyantara tapa paramanirjarAnuM kAraNa che, tenuM svarUpa kahyuM, te sAthe nirjarAtattva paNa samApta thayuM. 7. nirjarAtattva jANavAno uddeza bhUtakALamAM (anAdikALathI Aja sudhImAM) saMcita karmonA baLathI AtmA ja dravyAdikanA ciMtanavALuM hovAthI pRthakva eTale ekatvapaNuM, paraMtu A dhyAna paNa pUrvadharane zrutAnusArI ciMtanavALuM hovAthI vitarka sahita, ane artha, vyaMjana ane yoganI pUrve kahyA pramANe saMkrAnti-saMcaraNa na hovAthI vivAvALuM che. mATe A bIjuM zukladhyAna patra (mapRthakve) vita vivAra kahevAya che. A sthAnane anne kevaLajJAna thAya che. teramA guNasthAnane atte mana-vacana-yoga rUMdhyA-rokyA bAda, kAyayoga rUMdhatI vakhate sUkSma kAyayogI kevalIne sUthiI nivRtti nAme trIjuM zukladhyAna che, arthAt A dhyAnamAM sUkSma kAyayogarUpa kriyA hoya che. ane A dhyAna pAchuM vALanAra (pADanAra) na hovAthI, enuM sUkSma kriyA nivRtti nAma che. zaileza avasthAmAM (14 mA guNasthAne ayogIne) sUtmakAyakriyAno paNa vinAza thAya che. ane tyAMthI punaHpaDavAnuM paNa nathI, mATe te avasthAmAM cuMchanakriyA pratipAtI nAme cothuM zukladhyAna hoya che. A cothuM zukladhyAna pUrvaprayogathI thAya che, jema daMDa vaDe cakra pheravI daMDa kADhI lIdhA bAda paNa cakra pharatuM ja rahe che, tema A dhyAna paNa jANavuM. zukladhyAnanA cAra bhedamAM pahelAM be zukladhyAna chadmasthane, ane chellAM be dhyAna kevali bhagavaMtane hoya che. tathA pahelAM traNa dhyAna sayogIne ane chelle 1 dhyAna ayogIne hoya che. tathA e cAre dhyAnano pratyekano kALa antarmuhUrta pramANano hoya che, chAghasthika dhyAna yoganI ekAgratArUpa che. ane kevalika dhyAna yoganirodharUpa che.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 zrI navatatva prakaraNa saMsArabhramaNa karI rahyo che, ane AtmasvarUpathI bhraSTa thayo che, te karmarUpI kASTha samUhone bALI bhasmIbhUta karanAra tapazcaryA dharma te nirjarAtattva che. mATe " nirjarAtattva te AtmAnuM svarUpa che," ema vicArI Atmadharma sanmukha thayelo AtmA, upavAsa, chaThTha, aThThama Adi tapazcaryA kare, cha rasanA AsvAdano tyAga kare, ItyAdirUpe bAhya tapazcaryAno Adara kare tathA prAyazcitta vidhi vagere abhyantara tapazcaryAno Adara kare, ema banne prakAranI tapazcaryA kare, to nirjarAtattva upAdeya svarUpe prApta thAya che, temaja pUrvabaddha karmo bhasmIbhUta thAya che. tathA nirjarAtattva prApta thatAM saMvaratattva to avazya prApta thAya che, kAraNa ke e banne tattvano paraspara saMbaMdha che. ane saMvara tathA nirjarA prApta thatAM, bIjAM sarve tattvo potapotAnA heyopAdeyAdi svarUpe prApta thAya che, jethI anne mokSatattva prApta thAya che ane e ja A nirjarAtattva jANavAno mukhya uddeza che. ti 7 nirnAtattva II 8. baMdhatattva cAra prakAranA baMdhanA artha payaI sahAvo vutto, ThiI kAlAvahAraNaM / aNubhAgo raso Neo, paeso dalasaMcao // 37 // 1. upavAsa, ekAzana, AyaMbila, UnodarI, vigaItyAga, kAyakleza, ityAdi aneka prakAranI bAhya tapazcaryAne "A to bAhya tapa che, evI tapazcaryA to jAnavaro paNa kare che." ityAdi vacanathI bAhya tapazcaryArUpa nirjarAdharmano anAdara na karavo. kAraNa ke aneka mahAlabdhionI utpatti paNa bAhya tapazcaryA vinA kevaLa abhyattara tapathI thatI nathI. abhyattara tapa karavAmAM zUrA evA chadmastha arihaMta bhagavaMto paNa cAritra lIdhA bAda chadmastha avasthA paryanta ghora tapazcaryAo Adare che tyAre ja nirjarAdharma pragaTa thatAM sarvajJapaNuM prApta thAya che. mATe bAhya tapazcaryA AtmAno kharo kasoTIdharma che eTaluM ja nahi paNa bAhya tapazcaryA e ja atyaMtara tapazcaryAnuM liMga (spaSTa nizAnI) che. AtmA jo Atmadharmasanmukha thayo hoya to bAhya tapazcaryA avazya prApta thAya che. vaLI bAhya tapa ane atyaMtara tapa banne parasparotpAdaka che, eTale bAhya tapathI pariNAme atyaMtara tapa pragaTa thAya che ane abhyattara tapathI bAhya tapa to avazya pragaTa thAya ja, mATe upavAsa Adi bAhyatA paNa mAMgalika che, sarvasiddhidAyaka che, ne paraMparAe muktidAyaka che, ema jANI, he jijJAsuo ! tamo parama pavitra evA bAhya tapano paNa ati harSathI Adara karo, ane bAhya tapano avarNavAda na bolo. abhyantara tapa karatAM bAhya tapa UtaratuM chatAM saMvaranI kriyAo karatAM bAhya tapa ghaNuM ja caDiyAtuM hoya che.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhatattva 1 21 saMskRta anuvAda prakRtiH svabhAva uktaH, sthiti: kAlAvadhAraNam / anubhAgo raso jJeyaH, pradezo dalasaMcayaH // 37 // zabdArtha patharDa = prakRti pumA = anubhAga sahAvo = svabhAva raso = rasa kutto = kahyo che gemo = jANavo vuiM = sthiti pANI = pradeza tti = kALano ratnasaMvamo = dalikano samUha vahIra = nizcaya anvaya sahita padaccheda payaI sahAvo vutto, kAlavahAraNaM ThiI, aNubhAgo raso Neo, dalasaMcao paeso // 37 // gAthArtha prakRti-svabhAva kahyo che. kALano nizcaya te sthiti che, anubhAga te rasa jANavo, ane dalikano saMgraha athavA samudAya te pradeza. Il3nA vizeSArtha ahIM modakanA daSTAnta prakRtibandha Adi cAra prakAranA baMdha tattvanuM svarUpa kahevAya che, te A pramANe 1. prakRtibaMdha - AtmA sAthe baMdhAyelI kAmaNa vargaNo te karma, kArmaNa vargaNA ane AtmAno saMbaMdha te baMdha. koI paNa prakArano svabhAva nakkI thavA pUrvaka ja baMdha thAya che. mATe, te prakRtibaMdha, jema modakamAM sUMThano modaka hoya to vAyu kare, jIrU Adikano modaka pitta hare, ane kapApahArI dravyano modaka kapha hare, tema koIka karma jJAnaguNanuM AvaraNa kare, koI karma darzanaguNanuM AvaraNa kare, ItyAdi rIte baMdhakALe eka samayamAM judA judA svabhAvaniyata thavA, te prakRtibaMdha kahevAya. ahIM prakRti eTale svabhAva, evo artha che. 1. AThe karmanA ATha svabhAva AgaLanI 30mI gAthAmAM ane AThe karmanA sthitibaMdha 40-41-42mI gAthAmAM kahevAze. 2. jo ke sthiti, rasa ane pradezano samudAya e prakRtibaMdha evo artha paNa che, paraMtu ahIM te arthanuM prayojana nathI. temaja prakRti eTale bheda evo paNa artha thAya che.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 zrI navatattva prakaraNa - 2. sthitivaMdha - je samaye karma baMdhAya che, te ja samaye koIpaNa karma baMdhAtAM A karma amuka kALa sudhI Atmapradezo sAthe raheze." ema vakhata nakkI thavo te sthitibaMdha kahevAya. jema koI modaka 1 mAsa sudhI rahe che. koI modaka 15 divasa rahe che. ane tyArabAda te bagaDI jAya che, tema koI karma utkRSTathI 70 koDAkoDI sAgaropama sudhI ane koI karma 40 koDAkoDI sAgaropama sudhI jIva sAthe svasvarUpe rahe che, tyArabAda te karmanA svarUpano vinAza thAya che, te sthitibaMdha. 3. manumA vaMdha - je samaye je karma baMdhAya che, te karmanuM phaLa jIvane AhalAdakArI-zubha ke duHkhadAyI-azubha prApta thaze? te zubhAzubhatA paNa te ja samaye niyata thAya che, temaja te karma jyAre zubhAzubharUpe udayamAM Ave, tyAre tIvra, maMda ke maMdatara udayamAM Avaze? te tIvramaMdatA paNa te ja samaye niyata thAya che, mATe zubhAzubhatA ane tIvramaMdatAnuM jeniyatapaNuM baMdha samaye thavuM, te anumAna % athavA rasandha' kahevAya. jema koI modaka alpa vA ati madhura hoya, athavA alpa vA ati kaDavo hoya, tema karmamAM paNa koI karma zubha hoya, ane koIka karma azubha hoya, temAM paNa koI karma tIvra anubhava Ape, koI karma maMda anubhava Ape, evuM baMdhAya che. temaja karmanA udaya-phaLa AzrayI paNa tIvramaMdatAvicAravI. 4. pravezavaMdhara - jema modakomAM koI modaka vA zera kaNikano (loTano), koI modaka tethI vadhAre kaNikano thAya che, tema baMdha samaye koI karmanA ghaNA pradezo ane 1. ahIM rasabaMdhanuM tathA pradezabaMdhanuM kiMcit vizeSa svarUpa A pramANe | rasabaMdha che - rAga dveSa Adi karmabaMdhanA kAraNothI jIva abhavya jIvarAzithI anaMta guNa ane siddha jIvanI rAzithI anaMtamA bhAga jeTalA paramANuo vaDe banelo je eka skaMdha, evA anaMta karmaskaMdho rUpa kArmaNa vargaNA prati samaye grahaNa kare che. te karmaskaMdhanA pratyeka paramANumAM, kaSAyanA hetu vaDe sarva jIvarAzithI anaMtaguNa rasa vibhAga (rasAMza) utpanna thAya che, te karmano rasa tIvra, tIvratara, tIvratama maMda, maMdatara, maMdatama, ityAdi aneka prakAre hoya che. tyAM 82 pApa prakRtino tIvra rasa, tIvra saMkleza vaDe baMdhAya che. ane 42 puNyaprakRtino tIvra rasa, tIvra vizuddhi vaDe baMdhAya che. ane aMdarasa tethI viparIta rIte baMdhAya che. te A pramANe-zubha prakRtino maMdarasa saMkleza vaDe, ane azubha prakRtino madarasa vizuddhi vaDe baMdhAya che. tenI sthApanA. puNyaprakRtino | maMdarasa | saMklezavaDe pApa prakRtino | maMdarasaT vizuddhivaDe | | puNyaprakRtino | tIvrarasa | vizuddhivaDe] pApa prakRtino | tIvrarasa | saMkleza vaDe
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhatattva 123 koI karmanA alpa pradezo baMdhAya che, paraMtu dareka karmanA pradezonI sarakhI saMkhyA baMdhAtI nathI, te A pramANe- AyuSyanA sarvathI alpa, nAma-gotranA tethI vizeSa, paNa paraspara tulya. jJAna-darzana-antarAyanA tethI paNa vizeSa ane paraspara tulya. tathA zubha ane azubha prakRtionA eka sthAnika Adi cAra prakAranA rasabaMdha, 4 prakAranA kaSAyamAMthI je kaSAya vaDe baMdhAya che, tenI sthApanA. kayA kaSAya vaDe? | puNya prakRtino | pApa prakRtino anaMtAnubanyi kaSAya vaDe | visthAnika rasabaMdha catuHsthAnika rasabaMdha apratyAkhyAnIya kaSAya vaDe | tristhAnika rasabaMdha tristhAnika sabaMdha pratyAkhyAnIya kaSAya vaDe | catuHsthAnika rasabaMdha disthAnika rasabaMdha | saMjavalana kaSAya vaDe catuHsthAnika rasabaMdha ekasthAnika rasabaMdha ahIM zubha prakRtino ekasthAnika rasabaMdha hoya ja nahi, ane azubhamAM paNa mati Adi 4 jJAnAvaraNIya, 3 darzanAvaraNIya (kevala0 vinA), saMjavalana krodhAdi, puruSaveda ane 5 antarAya e 17 prakRtino ja ekasthAnika rasabaMdha 9 me guNasthAne hoya che, zeSa azubha prakRtiono jaghanyathI paNa kristhAnika rasa baMdhAya che. tathA azubha prakRtino rasa lIMbaDAnA rasa sarakho kaDavo, eTale jIvane pIDAkArI hoya che. ane zubha prakRtino rasa zeraDI sarakho madhura eTale jIvane AhalAdakArI hoya che. te zubhAzubha rasanA je eka sthAnikAdi 4 bheda che, tenuM svarUpa A pramANe dAkhalA tarIke - lIMbaDAno athavA zeraDIno svAbhAvika 3 zera rasa te sthAnika rasa, maMda hoya che. ukALIne 15 zera (adha) rahela tevo kristhAnika rasa, tIvra hoya che. traNa bhAga (3 zera)mAMthI ukALIne 1 bhAga (1 zera) rahe, te risthAnika rasa, tIvratara hoya che. ane ukALIne cothA bhAga jeTalo vA zera rahe, tevo vatu sthAnika rasa tIvratama hoya che. e cAra bheda paNa paraspara anaMtaguNa taratamatAvALA (taphAvatavALA) hoya che. pradeza baMdha 2. lokane viSe-dArika-vaikriya-AhAraka taijasa-zvAsocchavAsa-bhASA-mana ane kArpaNa e 8 jAtanI pudgalavargaNA jIvane grahaNa yogya che, ane 8 agrahaNa yogya vargaNA paNa che. temAM sarakhI saMkhyAvALA paramANuonA banelA aneka skaMdho te eka vakhata kahevAya, tevI anaMta vargaNAo jIva eka samayamAM grahaNa kare che. ahIM pradezabaMdhanA prasaMgamAM to 8mI kArmaNa vargaNAnI ja anaMta vargaNAno eka skaMdha. evA anaMta skaMdho jIva pratisamaya grahaNa kare che, ema jANavuM. e ATheya vargaNA anukrame adhika adhika sUkSma che, ane anaMta anaMta pradeze adhika che, paraMtu kSetrAvagAhana (ekeka skaMdhane rahevAnI jagyA) anukrame alpa alpa che. topaNa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI jANavI. jema audArikano eka skaMdha jeTalA kSetramAM avagAhe (samAya) tenAthI asaMkhyAtamA bhAga jeTalA (nyUna) kSetramAM vaikriyano 1 skaMdha avagAhe che
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 zrI navatattva prakaraNa mohanIyanA tethI paNa vizeSa. ane vedanIyanA sarvathI vizeSa pradezo baMdhAya che. e pradezabaMdha jANavo. pUrvokta cAre prakAranA bandha, bandha samaye samakALe ja baMdhAya che, paraMtu anukrame baMdhAya nahi tathA prakRtibaMdha ane pradezabandha yogathI thAya che, ane sthitibaMdha, rasabaMdha kaSAyathI thAya che. karmonA svabhAvo paDapaDihAra'simajja-haDacittakulAlabhaMDagArINaM / jaha eesiM bhAvA, kammANa'vi jANa taha bhAvA // 38 // saMskRta anuvAda paTapratihArAsimadya-haDicitrakulAlabhANDAgArINAm / yathaiteSAM bhAvAH karmaNAmapi jAnIhi tathA bhAvAH // 38 // zabdArtha paDe = pATo = beDI paDihAra = dvArapALa vitta = citAro si = taravAra (khaDuga) tAna = kuMbhAra HH = madirA bhaMDArInuM = bhaMDArI (samAya che.) te vargaNAono pradezakrama A pramANe paramANuthI prAraMbhIne abhavyathI anaMtaguNa ane siddhanA anaMta bhAga jeTalA (niyata saMkhyAvALA) anaMta paramANaonA banelA skaMdho jIva grahaNa karI zake nahi. mATe e sarve agrAhya vargaNA jANavI. tyArabAda 1 paramANa adhika skaMdha jIva grahaNa karI audArika zarIra racI zake che, te mATe te audArikanI jadhanya vargaNA, tyArabAda ekeka paramANu vRddhivALI anaMta gaurivAro che. tyArabAda punaH ekeka paramANu adhika agrahaNa yogya vargaNAo anaMta che, tyArabAda audArika paddhatie ekeka paramANu adhika anaMta vargaNAo jiya zarIra yogya che. tyArabAda punaH anaMta vargaNAo agrahaNa yogya che. tyAra bAda mIhIra zarIra yogya anaMta vargaNA che. e pramANe ATha agrahaNa yogya vargaNAo ane ATha grahaNa yogya vargaNAo eka ekanA AMtarAmAM rahelI che. e ATha vargaNAmAMnI pahelI cAra vargaNAo 8 sparzavALI che, ane dRSTigocara thAya che, mATe bAdara pariNAmI che. ane chellI cAra vargaNAo zIta-uSNa-nigdha-rUkSa e cAra sparzayukta che, ane daSTine agocara che mATe sUkSma pariNAmI che, jethI indriyagocara thAya nahi, e pramANe pradeza baMdhanA prasaMge 8 vargaNA kahI. paraMtu ahIM karmabaMdhano prasaMga hovAthI kArpaNa vargaNAno ja upayoga che.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 baMdhatattva nada = jema vi= paNa pasiM = e vastuonA gApa = jANavA mAvA = svabhAva che ta6 = tevI rIte mULa = karmonA mAvA = svabhAva anvaya sahita padaccheda paDa paDihAra asi majja, haDa citta kulAla bhNddgaariinnN| jaha eesiM bhAvA, kammANa avi taha bhAvA jANa // 38 // gAthArtha e pATo-dvArapALa-khaga-madirA-beDI-citAro-kuMbhAra-ane bhaMDArInA jevA svabhAvo che. tevA ATha karmonA paNa svabhAvo jANavA. 38 vizeSArtha: 1. jJAnAvarIya karmano svabhAva jIvano jJAnaguNa AvaravAno che. ane te jJAnAvaraNIya karma cakSunA pATA sarakhuM che eTale cakSue pATo bAMdhyAthI jema koI vastu dekhI-jANI zakAya nahi, tema jJAnAvaraNIya karmarUpa pATAthI jJAnarUpa cakSu vaDe kaMI jANI zakAya nahi. A karmathI jIvano anaMta jJAnaguNa avarAya che. 2. nAvaraNIya karmano svabhAva jIvanA darzanaguNane Avare che. jema dvArapALe rokelA manuSyone rAjA joI zakato nathI, tema jIvarUpI rAjA darzanAvaraNa karmanA udayathI padArtha ane viSayane dekhI zakato nathI. A karmathI jIvano anaMta darzanaguNa avarAya che. 3. velanI karmano svabhAva jIvane sukha-duHkha ApavAno che. jema madha vaDe lepAyelI taravArane cATatAM prathama mIThAza lAge che, paraMtu, jIbha kapAvAthI pazcAt duHkha bhogavavuM paDe che, tema ahIM zAtAvedanIyane anubhavatAM pariNAme atizaya azAtAvedanIyane paNa anubhavavI paDe che. A karma jIvanA avyAbAdha-anaMta sukha guNane roke che. 4. modanIya no svabhAva jIvanA samyakta guNa tathA anaMta cAritraguNane rokavAno che, e mohanIya karma madirA sarakhuM che. jema madirA pIvAthI jIva bezuddha thAya che, hita-ahita jANato nathI, tema mohanIyanA udayathI paNa jIva dharmaadharma kaMI paNa jANI-AdarI-pALI zakato nathI. A karmathI jIvana darzana ane anaMta cAritraguNa rokAya che.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 zrI navatattva prakaraNa 5. AyuSya varga no svabhAva jIvane amuka gatimAM amuka kALa sudhI rokI rAkhavAno che, mATe e karma beDI sarakhuM che. jema beDImAM paDelo manuSya rAjAe niyamita karelI mudata sudhI baMdIkhAnAmAMthI bahAra nIkaLI zake nahi, tema te te gati saMbaMdhI AyuSya karmanA udayathI jIva te te gatimAMthI nIkaLI zakato nathI. A karmathI jIvano akSayasthiti guNa rokAya che. 6. nAma no svabhAva citrakAra sarakho che. nipuNa citAro jema aneka raMgothI aMga-upAMga yukta deva, manuSya AdinAM aneka rUpo cItare che, tema citArA sarakhuM nAma paNa aneka varNavALAM aMga-upAMga yukta deva, manuSya Adi aneka rUpo banAve che. A karmano svabhAva jIvanA arUpI guNane rokavAno che. 7. gotramAM kuMbhAra sarakhuM che. jema kuMbhAra caoNrI, kuMbhasthApanA vagere mATe uttama ghaDA banAve, to mAMgalika tarIke pUjAya che, ane madirAdikanA ghaDA banAve to niMdanIya thAya che. tema jIva paNa ucca gotramAM janme to pUjanIka ane nIca gotramAM janme to niMdanIka thAya che. A karmano svabhAva jIvanA agurulaghu guNane rokavAno che. 1. cAlu jamAnAmAM ucca kuLanA tathA nIca kuLanA manuSyonA parasparanA keTalAka vyavahAromAM tathA prakAranI viSamatA joIne keTalAka jano evo upadeza ApatA saMbhaLAya che ke, manuSyatva sarva manuSyamAM sarakhuM che. mATe koIe koIne ucca-nIca mAnavo athavA tema mAnIne khAnapAna Adi vyavahAromAM jAtibheda ke varNabheda rAkhavo te amAnuSI-rAkSasI AcAra che. ucca-nicapaNAno bheda to TUMkI dRSTivALA pUrvajoe matikalpanAthI Ubho karelo che. mATe A vicAranI udAratAvALA jamAnAmAM to te bheda sarvathA nAbUda karavA jevo che. ItyAdi kaMIka vicitra mAnyatAo UbhI karI sarva manuSya sAthe khAnapAna AdikanA sarva vyavahAra samAna rIte rAkhavAno upadeza Ape che, paraMtu te sarva mAnyatAo AryadharmanI viruddha che. kAraNa ke zrI jinendrazAstronA AdhArathI vicAratAM to A sAtamA gotrakarmanA 2 bheda uparathI uccanIcapaNAno vyavahAra karmajanya hovAthI kudaratI ja samajAya che. paraMtu koI pUrvAcAryoe manaHkalpita bheda Ubho karyo hoya tema koI rIte mAnI zakAya nahi. tathA ucca-nIcapaNAno bheda guNa-kArya-AcAra ane janma (tathA kSetra) upara AdhAra rAkhe che. tathA uccanIcapaNAno bheda vacanamAtrathI bhale mAnavAmAM na Ave, paraMtu kudaratanA kAyadAne tAbe thaIne to teo paNa pravRttithI te bhedane keTalIka rIte svIkAre ja che. punaH zrI mahAvIra svAmI brAhmaNanA bhikSukakuLamAM avataryA (garbhamAM AvyA) te kAraNathI saudharmaindra sarakhA devAdhipatinuM siMhAsana paNa calAyamAna thayuM ane indrane potAnI Avazyaka pharaja vicArI garbhasaMharaNa jevA parizramamAM UtaravuM paDyuM, tethI ucca nIcapaNAno bheda prAcIna ane kudaratI che, ema spaSTa thAya che. nahitara cAlu jamAnAnI uparokta mAnyatA pramANe vicArIe to zrI mahAvIra bhagavAna jo devAnaMdA brAhmaNInI kukSithI janma dhAraNa kare to zuM
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhatattva 127 8. sattarIya bhaMDArI sarakhuM che. jema rAjA dAna ApavAnA svabhAvavALo (dAtAra) hoya paraMtu rAjyanI tijorIno vahIvaTa karanAra bhaMDArI jo pratikULa hoya to amuka amuka prakAranI rAjayane khoTa-toTo che ityAdi vAraMvAra samajAvavAthI rAjA potAnI icchA mujaba dAnana ApI zake, tema jIvano svabhAvato anaMtadAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIrya labdhivALo che, paraMtu A antarAya karmanA udayathI jIvanA te anaMta dAnAdisvabhAva sArthaka-pragaTa thaI zakatA nathI. jJAna-darzana-cAritranI utkRSTa ArAdhanA na karI zake? athavA mokSapada na pAmI zake ? zuM brAhmaNanA bhikSukakuLamAM janmelA jIvone zAsamAM mokSapadano niSedha karyo che? zuM brAhmaNInuM ane trizalA kSatriyANInuM manuSyapaNuM sarakhuM na hatuM ! tathA saudharmaindra jevA devAdhipatine be strIonA manuSyatvanI samAnatA vagere dalIlo nahi samajAI hoya ! ke jethI "tIrthakaro, cakravartIo, vAsudevo, baladevo, bhilukakuLamAM utpanna thAya nahi, ane kadAca anaMtakALe utpanna thavA jevo nahi banavA yogya AzcaryabhUta banAva bane (utpanna thAya) topaNa janma to pAme ja nahi e anAdisiddha niyamano bhaMga thavAnI asara Aje bharatakSetramAM dekhAya che, tethI mAro anAdi siddha AcAra-dharma che-ke mAre e niyamano bhaMga na thavA devo," ItyAdi vicAra karI garbhasaMharaNa jevo vicitra parizrama karavo paDyo. mATe ahIM saMkSipta sArAMza eTalo ja samajavo joIe. utta-vIra-pAno pUrvano navIna 5mo sno nathI paraMtu analitino ane marina che. jainazAsane viSe svargamAM paNa kilbiSika jAtinA devo ati nIcagotravALA kahelA che. tathA A bAbatamAM eTaluM lakSya avazya rAkhavuM joIe ke ucca-nIcapaNAno bheda svAbhAvika jANIne UMcA darajjAvALA manuSya UtaratA darajjavALA manuSya pratye tiraskAravRtti rAkhavI, tenuM apamAna karavuM, ke gALo devI, ityAdi sudra sudravRttithI vartavuM te koI paNa rIte yogya na hoI zake. kAraNa ke ISya-tiraskAra ityAdi sudra vRttio sajjanAtAdarzaka nathI. mATe bhAIcArAnI aMtavRtti kAyama rAkhIne paraspara vyavahAra pravRtti to zAsanI tathA mahApuruSonI maryAdAne anusAra rAkhavI ucita che. ucca-nIcanI kudaratI maryAdAne ane Arya vyavasthAne anusaravA chatAM bhAIcAro rAkhI zakAya che. te beyane paraspara virodha nathI, prAcInakALanA eka vidvAne to bhalAmaNa karI che ke "Arya vyavasthAno lopa thatAM Arya prajAno nAza ja thAya, mATe Arya dharmaguruoe ane Arya rAjAoe tenI barAbara rakSA karavI ja joIe." ucca-nIcano bheda prANI mAtramAM che. popaTa ane kAgaDo, gadheDo ane hAthI. anArya jAtiomAM paNa e bheda che, amIra kuTuMba, lorDajhakuTuMba vagere vyavasthA A bhedonI sUcaka che paraMtu sarva prANI mAtramAM Arya jati jagat zreSTha che. te vAta na samajanArA hAlamAM AgaLa vadhatI prajAonA pracArakAryanA baLathI ApaNA AryakuTuMbomAM janmelA bhAIo paNa te vAtAvaraNathI guDjhAhita thaI samAnatAnA bahAnA nIce, upara pramANe ektAnA vicArono pracAra kare che. je AryaprajAne pariNAme atyanta ahita kare che. tema chatAM bheda to trikALamAMye maTanAra nathI.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zrI navatattva prakaraNa 8mULa ane 158 uttara pravRtio iha nANadaMsaNAvaraNaveyamohAunAmagoyANi / vigdhaM ca paNa nava du aTThavIsa cau tisayadupaNavihaM // 39 // saMskRta anuvAda atra jJAnadarzanAvaraNavedyamohAyurnAmagotrANi vighnaM ca paJcanavadvayaSTAviMzaticatustrizatadvipaJcavidham // 39 // zabdArtha 6 = ahIM paNa = pAMca nAI = jJAnAvaraNIya nava = nava haMsaLIvara = darzanAvaraNIya 6= be veya = vedanIya magvIsa = aThThAvIsa moda = mohanIya 13= cAra mA = AyuSya tisaya = ekaso traNa nAma = nAma 3 = be yALi = gotra paNa = pAMca virSa = attarAya virda = prakAravALA 2 = ane anvaya sahita padaccheda rUpa nava-Tu-vIsa-vara-tithi-0-5-vihaM. nA-haMsAvara-ve-moda-3-nAma-joyA 3 vi gAthArtha ahIM pAMca, nava, be, aThThAvIsa, cAra, ekaso traNa, be ane pAMca prakAravALA (anukrame) jJAna ane darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya (karma) che. vizeSArtha puNyatattvamAM ane pApatattvamAM kahevAyelI 124 prakRtimAM varNa vagere 4 zubha ane azubha ema be vAra gaNAyela che, tene badale eka vAra gaNatAM 120 prakRti thAya, paraMtu te varNAdi4nA uttarabheda gaNatAM 136 thAya. nAmakarmamAM pAMca zarIra gaNAvyAM che. tenI sAthe 15 baMdhana ane pasaMghAtana umeratAM 1pa6 prakRti thAya. temAM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhatattva 129 samyakta mohanIya ane mizra mohanIya umeratAM 158 prakRtio thAya. A rIte gaNatAM mohanIyanI 26ne badale 28 ane nAmakarmanI 67ne badale 103 prakRtio thaze. be mohanIya tathA saMghAtana ane baMdhanuM svarUpa pahelA karmagraMthamAM samajAze. sthitibaMdha-utkRSTa nANe ya daMsaNAvaraNe, veyaNie ceva aMtarAe a| tIsaM koDAkoDI, ayarANaM Thii a ukkosA // 40 // saMskRta anuvAda jJAne ca darzanAvaraNe, vedanIye caivAntarAye ca / triMzatkoTIkoTyo'tarANAM sthitizcotkRSTA // 40 // zabdArtha nAkhe = jJAnAvaraNIya taui = trIsa 2 = ane voDAphoDI= koTAkoTI (kroDakroDa) haMsAvara = darzanAvaraNIya aya = sAgaropamonI veUi = vedanIya Hi = sthiti veva = nitye mosA = utkRSTa aMtara = attarAya anvaya sahita padaccheda nANe ya daMsaNAvaraNe, veyaNie ca eva aMtarAe / ukkosA ThiI ayarANaM, tIsaM koDAkoDI // 40 // gAthArtha jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane antarAya (karma) nI utkRSTa sthiti sAgaropamonI trIsa koDAkoDI che. 1. ahIM je karma jeTalA koDAkoDI sAgaropamanuM baMdhAya te karmanI teTalA 100 varSa abAdhA (anudaya avasthA) hoya che, jethI jJAnAvaraNIyanI abAdhA 3000 varSanI che mATe 30 koDAkoDI sAgaropama sthitibaMdhavALuM jJAnAvaraNIya karma 3000 varSa gayA pachI udayamAM Ave ane pratisamaye anukrame vizeSahIna vizeSahIna karma pudgalo udayamAM AvI nirbharatAM 30 koDAkoDI sAva kALa pUrNa thaye te karmano eka paNa aNu jIva sAthe vidyamAna hoya nahi. jema jema sthitibaMdha nyUna thAya tema tema abAdhA paNa nyUna-nyUnatara thatAM yAvat antarmuhUrtanI jadhanya abAdhA hoya che. e pramANe AyuSya sivAya zeSa sAte karmanI abAdhA sthitine anusAra hInAyika hoya che. ane AyuSyanI abAdhA aniyamita
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 zrI navatattva prakaraNa vizeSArtha kroDane kroDe guNavAthI kroDAkoDI thAya. tevI trIsa koDAkoDI sAgaropama eTale 30,00000000000000. sittari koDAkoDI, mohaNie vIsa nAma goesu / tittIsaM ayarAiM, AuTThiibaMdha ukkosA // 41 // saMskRta anuvAda saptatiH koTIkoTyo mohanIye viMzatirnAmagotrayoH trayastriMzadatarANyAyuH-sthitibandha utkarSAt // 41 // zabdArtha sittarI = sittera (70) tittI = tetrIsa voDAphoDI = koDAkoDI gayADuM = sAgaropama moLiU = mohanIya karmano A3 = AyuSyano vIsa = vIsa (koDAkoDI) divaMdha = sthitibaMdha nAma = nAmakarmano 3osA = utkRSTathI moDuM = gotra karmano anvaya sahita padaccheda mohaNie sittari nAma-goesu vIsa koddaakoddii| ukkosA Au TThiibaMdha tittIsaM ayarAiM // 41 // gAthArtha mohanIyanI sittera, nAma ane gotranI vIsa koDAkoDI ane AyuSyano utkRSTa sthitibaMdha tetrIsa sAgaropama che. che. kAraNa ke utkRSTa sthitibaMdhe jaghanya abAdhA paNa hoya ane jaghanya sthitibaMdhe utkRSTa abAdhA paNa hoya che. jadhanya sthitibaMdhe jaghanya abAdhA, jaghanya sthitibaMdhe utkRSTa abAdhA, utkRSTa sthitibaMdhe jaghanya abAdhA, ane utkRSTa sthitibaMdhe utkRSTa abAdhA ema AyuSyanI abAdhAnI caturbhagI jANavI. jaghanya abAdhA antarmuhUrta eTale sAdhika 85 AvalikA, ane utkRSTa abAdhA pUrvakroDa varSano trIjo bhAga (eTale 2352 00000,00000,00000000 varSa pramANa
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhatattva vizeSArtha: utkRSTa AyuSya 33 sAgaropamanuM hoya che, ane AyuSyakarmano utkRSTa sthitibaMdha pUrva kroDano trIjo bhAga adhika 33 sAgaropama hoya che. e vizeSa samajavAnuM che, eTale ke utkRSTa abAdhAkALa vadhAre hoya che. jaghanya sthitibaMdha bArasa muhuttaM jahannA, veyaNie aTTha nAma goesu / sANaMtamuhuttaM evaM baMdhaTThaImANaM // 42 // saMskRta anuvAda dvAdaza muhUrtAni jaghanyA, vedanIye'STau nAmagotrayoH / zeSANAmantarmuhUrtametadvandhasthitimAnam // 42 // bArasa = H bAra (12) muhatta = muhUrta nannA = jadhanya sthiti veLiQ = vedanIya karmanI aTTha = ATha muhUrta nAma = nAma karmanI zabdArtha gokSu = gotra karmanI sesALa = zeSa pAMca karmanI aMtamutta = antarmuhUrta i = A baMdha i= sthitibaMdhanuM mALa = mAna, pramANa che. 131 anvaya sahita padaccheda veyaNie jahannA bArasa muhutta, nAma goesu aTTha / sesALa aMtamuhurtta, thayuM paMcaddhi mALe // 42 // gAthArtha: vedanIya karmanI jadhanya-12 muhUrta, nAmakarmanI tathA gotra karmanI 8 muhUrta, ane zeSa pAMca karmanI antarmuhUrta H A sthitibaMdhanuM pramANa che. vizeSArtha: sugama che e pramANe prakRtibaMdha ane sthitibaMdhanuM svarUpa gAthAthI kahyuM, paraMtu rasabaMdha ane pradeza baMdhanuM svarUpa gAthA dvArA kaheluM nathI, mATe te svarUpa apUrNa na rahevAnA kAraNe 37mI gAthAnA artha prasaMge lakhyuM che, tyAMthI jANavuM.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 zrI navatattva prakaraNa | baMdhatattva jANavAno uddeza II baMdhatattvanA 4 bhedanuM svarUpa samajI AtmA vicAra kare ke "mAro AtmA zuddha svaramaNatA rUpa cidAnaMdamaya che ane akSayasthitirUpa che. tene badale karmonA baMdhane lIdhe ja tene potAnA jJAnAdi svabhAvo choDIne judA judA svarUpe amuka amuka ochA-vattA vakhata sudhI nAcavuM paDe che, potAnA kharA svarUpane bhUlI jaI aneka viparIta prasaMgomAMthI pasAra thavuM paDe che, ane aneka kaSTo sahana karavo paDe che. vaLI karmano prakRtibaMdha to mArA anaMta jJAnAdi guNone AvRta karanAro che, ane mAre to anaMta jJAnAdi guNo pragaTa karavAnA che. karmano sthitibaMdha vadhumAM vadhu 70 koDAkoDI sAgaropama che, ane mArI sthiti to akSayasthiti che. karmano rasabaMdhato zubhAzubha tathA ghAti-aghAti che, ane mAro rasa to akhaMDa cidAnaMdamaya vizuddha svarUpavALo che, karmano pradezabaMdha to anaMta pradezI ane jaDa svarUpa che, paraMtu huM to asaMkhya pradezI ane caitanyasvarUpa chuM, e pramANe baMdhatattvanuM svarUpa ane mAruM svarUpa sarvAze bhinna hovAthI mAro ane karmano saMbaMdha na ghaTe' ityAdi vicAra karI karmabaMdha toDavAno upAya kare, ane AtmAno abaMdha dharma pragaTa karavA sanmukha thAya. vaLI dhana, kuTuMba, parivAra, zarIra Adi karmabaMdhanAM bAhya nimitta tathA krodha, mAna, mAyA, lobha Adi je karmabaMdhanAM aMtaraMga nimitta che, te sarvano tyAga karI nirjarA tathA saMvara Adi upAdeya tattvone upAdeya svarUpe prApta kare, ane pApa Adi heya tattvone heya svarUpe prApta karI pApa Adika varSe, to AtmAnI utkRSTa dazA prApta thatAM (14 me guNasthAne) AtmAno abaMdhaka dharma pragaTa karI atte te AtmA mokSapadane prApta kare, jethI karmabaMdhano sarvathA vinAza thAya. rUti 8 vadhatatvo ||ath navamaM mokSa-tattvam // nava anuyogakAra rUpe 9 bhedo saMtapaya-parUvaNayA, davvapamANaM ca khitta phusaNA ya / kAlo a aMtaraM bhAga bhAva appAbahuM ceva // 43 // saMskRta anuvAda satpadaprarUpaNA, dravyapramANaM ca kSetraM sparzanA ca / kAlazcAntaraM bhAgo, bhAvo'lpabahutvaM caiva // 43 // 1. karmanA saMjogathI jIve dhaNI ja duHkhanI paraMparA bhogavI che. saMno mUnA nIveda pattA dukkhaparamparA.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 133 zabdArtha saMtapatha = satyada (vidyamAna padanI). vo = kAla paravAthI = prarUpaNA aMtaraM = attara trapamA = dravya pramANa mAmA = bhAga = vaLI, ane bhAva = bhAva vitta = kSetra apAvavuM = alpabadutva saTI = sparzanA veva = nizcaya anvaya sahita padaccheda santapaya parUvaNayA, davva pamANaM ca khitta ya phusnnaa| kAlo a aMtaraM bhAga bhAva appAbaDaM ca eva // 43 // gAthArtha satpadaprarUpaNA-dravyapramANa-kSetra-sparzanA-kALa-antara-bhAga-bhAva ane alpabahatva 43 vizeSArtha: 1. mokSa athavA siddha sat vidyamAna che ke nahi ? te saMbaMdhI prarUpaNApratipAdana karavuM, te satpada prarUpaNA, ane jo che to gati Adi 14 mArgaNAmAMthI kaI kaI mArgaNAmAM te mokSapada che te saMbaMdhI prarUpaNA karavI te paNa satyApAra - 2. siddhanA jIvo keTalA che? tenI saMkhyA saMbaMdhI vicAra karavo te dravya pramANadvAra 3. siddhanA jIvo keTalA kSetrathI avagAhyA che, rahyA che. te nakkI karavuM te kSetradAra 4. siddhanA jIva keTalA AkAzapradezane tathA siddhane sparze che? eTale kSetra thI ane paraspara ema 2 prakAre keTalI sparzanA che? teno vicAra karavo te ra prakAranuM parzanA dara che. 5. siddhapaNe keTalA kALa sudhI rahe? teno vicAra karavo te vAta 6. siddhane aMtara (AMtaruM) che ke nahi? arthAt siddha koI vakhate saMsArI thaI punaH siddha thAya evuM bane ke nahi? te saMbaMdhI vicAra karavo te nimantaradaratathA te paraspara attara che ke nahIM, te paraspara mantaradAra e be prakAranuM attaradvAra che. 7. siddhanA jIvo saMsArI jIvothI keTalAmA bhAge che, e vicAravuM te khAvakAra 8. upazama Adi 5 bhAvamAM siddha kayA bhAve gaNAya? e vicAravuM te bhAvadvAra.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 karI navatattva prakaraNa 9. midanA 15 bhedamAMthI kyA bhedavALA siddha thatA eka bIjAthI keTalA ochA-vattA che? te saMbaMdhI vicAra karavo te anya hira jainazAstromAM padArthonI vicAraNA mATe jijJAsuonI zaMkAonA javAba rUpamAM judA-judA mArgo batAvyA hoya che. tene anuyoga kahe che. evA anuyoga ghaNI jAtanA hoya che. temAMnA ahIM batAvelA 9 anuyogo vizeSa pracAramAM che. ane sAmAnya rIte dareka padArthono te anuyogothI vicAra calAvI zakAya che. navatattvanI vicAraNA vakhate khAsa karIne mohatattvanuM svarUpa e nava anuyogo dvArA samajAvyuM che. tethI tene tenA bheda kahyA che. kharI rIte e9mA tattvanA ja9 bhedo nathI, darekane lAgu paDe che. satyaprarUpaNA saMtaM suddhapayattA vijjaMtaM khakusumaMvva na asaMtaM / mukkhatti payaM tassa u, parUvaNA maggaNAIhiM // 44 // saMskRta anuvAda sat, zuddhapadatvAdvidyamAnaM, khakusumavat na asat / mokSa'ti parvatathatukalapamAAliba: jA zabdArtha saMd = sat vidyamAna | muvaDa = mota suha = zuddhaeka tti = itie patti = padapaNuM, padarUpa hovAthI pakaeN = pada, zuddha pada che viSad = vidyamAna che. taete mokSapadanI (mohatattvanI) 3= AkAzanA 3= vaLI sumaMtra = puSpanI peThe pakava = prarUpaNA = nathI mAhiM= 14 mArgaNAdi vaDe asaMta =avidyamAna achatuM, asat | (karAya che.) anvaya sahita padaccheda saMtaM, suddha payattA vijjaMtaM khakusumaMvva na asaMtaM / "muha"tti paDyuM, 3 9tapAvavA 44 gAvAI "mAla" sat che. = zuddha pada hovAthI vidyamAna che. AkAzanA phUlanI peThe
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 mokSatattva avidyamAna nathI. - "mokSa" e jAtanuM pada che. ane mArgaNA vaDe tenI vicAraNA thAya che. vizeSArtha nyAyazAstramAM koI paNa vastu sAbita karI ApavA mATe pAMca avayavavALA vAkyano prayoga thAya che. 1lA avayavamAM jemAM ane je sAbita karavAnuM hoya te Ave che, te pratijJA. bIjAmAM sAbitInuM kAraNa ApavAmAM Ave che te hetu. 3 jAmAM tene anukULa ke viruddha prakArano dAkhalo hoya che te dipa. 4 thAmAM udAharaNa pramANe ghaTAvavAnuM hoya che te upanaya. 5 mAmAM pratijJA pramANe sAbitI jAhera karavAnI hoya che. tene nimana kahe che. ahIM mokSa sAbita karavA mATe gAthAmAM saMkSepathI e pAMca avayavono prayoga karyo che. te A pramANe - pratijJA-mokSa, sat che. hetu-zuddha ekalA padanA artharUpa hovAthI vidyamAna che. udAharaNa-je je eka pado hoya, tenA artho hoya ja. jemake : ghoDo, gAya, vagere, eka eka pado che, mATe tenA padArtho paNa che. temaja je je zuddha ekalAM pado nathI, paNa joDAyela pado che tenA artho hoya ke na paNa hoya. rAjaputra e azuddha pada che. chatAM teno artha che; ane AkAzanuM phUla, teno artha nathI. tevuM A asat nathI. AvI viruddha ghaTanAvALuM udAharaNa gAthAmAM ApyuM che. upanaya-"mokSa" e zuddha pada che. mATe teno artha che. nigamana-te mokSa padanA artharUpa je padArtha te ja mokSa. ahIM upanaya ane nigamana ekI sAthe TUMkAmAM kahyA che. e rIte mokSanI hayAtI sAbita thaI cUkyA pachI mArgaNA vagerethI tenI vicAraNA karavAthI tenA svarUpanI vistArathI sAbitIo maLe che. ane dravyapramANa vagere paNa hayAtI sAbita hoya to ja vicArI zakAya che. prazna-ahIM Ditya, kaltha, ItyAdi kalpita eka-eka padavALA paNa padArtha nathI. tema eka padavALuM mokSa paNa nathI, ema mAnavAmAM zuM viruddha che? uttara-je zabdano artha ke vyutpatti thaI zake te pUrva kahevAya. paNa artha zUnya zabdane pada kahevAya nahIM. ane siddha athavA mokSa e zabda to artha ane vyutpatti yukta che, mATe pada kahevAya che, paraMtu Ditya, kaltha ityAdi zabdo arthazUnya che, mATe pada na kahevAya. mATe te padovALI vastu paNa nathI. paraMtu siddha, mokSa e to pada che. ane tethI tenI vastu paNa che.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 zrI navatattva prakaraNa 14 mULamArgaNAo gai iMdie a kAe, joe vee kasAya nANe a| saMjama daMsaNa lesA, bhava samme sanni AhAre // 45 // saMskRta anuvAda gatirindriyaM ca kAyaH, yogo vedaH kaSAyo jJAnaM c| saMyano naM joDyA, mavya: saccavarva saMhAra: 4po. zabdArtha 1; = gati sAya = kaSAya mava = bhavya Ui = indriya nA = jJAna sakhe = samyakta #AI = kAyA saMgama = cAritra sagni = saMjJi gopa = yoga vaMsa = darzana mAre = AhAra vepa = veda tailI = kezyA anvaya sahita padaccheda gAthAvat gAthArtha gati, indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, cAritra, darzana, vezyA, bhavya, samyakta, saMjJI ane AhAra. vizeSArtha mArgaNA eTale zodhana, jaina zAstramAM koI paNa padArthano vistArathI vicAra samajavAne mATe, eTale ke te padArthanuM UMDuM tattva-rahasya-svarUpa zodhavA mATe A 14 sthAno upara ghaTanA karavAmAM Ave che. te paNa eka rIte eka jAtanA anuyoga ja che. mArgaNAonA peTA pado (3) gati 8 | (2) driya , (3) %Aya 6 1. devagati 1. ekendriya jAti 1. pRthvIkAya 2. manuSyagati 2. dvIndriya jAti 2. amukAya 3. tiryaMcagati 3. trIndriya jAti 3. teukAya 4. narakagati | 4. caurindriya jAti 4. vAukAya 5. paMcendriya jAti 5. vanaspatikAya 6. trasakAya
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 137 (4) yoga rU | (5) verU (6) kaSAya 4 1. manoyoga 1. strIveda 1. krodha 2. vacanayoga 2. puruSaveda 2. mAna 3. kAyayoga 3. napuMsakaveda 3. mAyA 4. lobha (7) jJAna 8 (8) saMyama 7 (1) rarzana 4 1. matijJAna 1. sAmAyika cAritra | 1. cakSudarzana 2. zrutajJAna 2. chedopasthApana cAritra | 2. acakurdarzana 3. avadhijJAna 3. parihAra vizuddhi | 3. avadhidarzana 4. mana:paryavajJAna 4. sUmasaMparA cAritra | 4. kevaladarzana 5. kevaLajJAna 5. yathAkhyAta cAritra 6. matiajJAna 6. dezavirati cAritra 7. zrutaajJAna 7. avirati cAritra 8. virbhAgajJAna (10) lezyA 6 (11) bhavya 2 (12) samyaktva 6 1. kRSNalezyA 1. bhavya 1. upazama 2. nIlalezyA 2. abhavya 2. kSayopazama 3. kApotalezyA 3. kSAyika 4. tejovezyA 4. mizra 5. pAlezyA 5. sAsvAdana 6. zuklalezyA 6. mithyAtva (23) saMkSi 2 | (24) sAhAra 2 1. saMjJI 1. AhAra 2. asaMzI 2. anAhAra' e darekamAMnI koIpaNa eka mULa mArgaNAmAM sarva saMsArI jIvono samAveza thaI jAya che. e 62 bhedano saMkSipta artha 1. gatimArgaNA 4 * bhavanapati, vantara, jayotiSI ane vaimAnika e cAra prakAramAMnI koIpaNa devapaNAnI paristhiti te devAti manuSyapaNuM prApta thayuM te 2 manuSya ti, pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, dIndriya, trIndriya, caturindriya, pazu, pakSI,
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 zrI navatatva prakaraNa masya, Adika yoniomAM utpanna thavuM te rU tirthava ti ane ratnaprabhAdi sAta pRthvIomAM nArakIpaNe UpajavuM te nAta. 2. jAti mArgaNA 5 - sparzanendriya, rasanendriya, dhrANejiya, cakSurindriya ane zrotrendriya pAMca indriyomAMthI anukrame 1-2-3-4-5 indriyavALA jIva, te ekendriya jAti, kIndriya jAti, ityAdi-yAvat paMcendriya jAti kahevAya. 3. kAya mArgaNA 6 - pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati rUpa kAya=zarIro ane hAlI cAlI zake tevI kAyA=zarIro dhAraNa kare te jIvo anukrame pRthvI, gaThThAya, teDavIya, vAyuJya, vanaspatizaya, ane trasAve. 4. yoga mArgaNA 3-vicAra vakhate pravartatuM AtmAnuM skUraNa te manoyoga, vacanoccAra vakhate pravartatuM AtmAnuM phuraNa te vavanayoga, kAyAnI skUla-sUkSma ceSTAthI pravartatuM AtmAnuM suraNa te thayo. 5. veda mArgaNA 3 - strI jAtane thato puruSa saMgano abhilASa te strI, puruSa jAtane thato strIsaMgano abhilASa te puruSa vera ane trIjI jAtane strI tathA puruSa e bannenA saMgano abhilASa te napuMsave. 6. kaSAya mArgaNA 4 - kheda, IrSA, gussAnI lAgaNI te joi, garvanI lAgaNI te mAna, chaLa, kapaTanI lAgaNI te kAyA, ane IcchA, tRSNA, mamatAnI lAgaNI te to . A cAreya lAgaNIo evI che ke te pragaTa thAya tyAre avazya navAM karmo baMdhAya ja che, karmabaMdhano moTo AdhAra tenI upara che. mATe te viSaya kahevAya che. 7. jJAna mArgaNA 8 - mana ane indriyonA padArtha sAthenA saMbaMdhathI je (artha saMjJArahita hoya topaNa) yathArtha jJAna thAya te matijJAna, tathA mana ane indriyonA saMbaMdhathI zratane anusAre (zAstrAnusArI) arthanI saMjJAvALuM je yathArtha jJAna thAya te kRtajJAna, amuka hada sudhInuM rUpI padArthanuM (pudgala dravyanuM) je jJAna indriya ane mananI madada vinA AtmasAkSAt-pratyakSa thAya te 3 mavadhijJAna, rA dIpamAM rahelA saMjJI paMcendriya prANIonA manogata vicAra jANI zakAya tevuM jJAna te mana:paryavajJAna. A mana:paryava jJAnamAM paNa AtmAne indriya tathA mananI jarUra hotI nathI, mATe e paNa AtmasAkSAt jJAna che. tathA sarva padArthanuM saMpUrNa jJAna te vatajJAna. A jJAna paNa mana ane indriyo vinA AtmasAkSAt thAya che. e 5prakAranAM jJAna, ane prakAranAM ajJAna te paNa jJAnanA bhedamAM gaNAya che, tethI 8 jJAna kahevAya che. ajJAnamAM ma=UlaTuM vipirIta athavA UtaratA darajjAnuM jJAna te mAna kahevAya. paraMtu (ma eTale abhAva evA arthathI) jJAnano abhAva te ajJAna ema nahi. A jJAna mithyAtva yukta hovAthI ajJAna kahevAya che, mATe mithyAdaSTionuM jJAna te ajJAna ane samyagdaSTionuM jJAna te jJAna kahevAya. prazna- samyagdaSTinI peThe mithyAdaSTio paNa "ghaTane ghaTa" "paTane paTa" ityAdi
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 139 vastunA chatA (vidyamAna) dharma kahe che, paraMtu "ghaTane paTa" tathA "paTane ghaTa" ema viparIta samajatA ane kahetA paNa nathI. to pachI ekane jJAna kahevuM ane bIjAne ajJAna kahevuM e pakSapAta kema ? uttara- temAM pakSapAta nathI. kharI vastusthiti che. ghaDo jema eka dRSTithI ghaDo che. tema bIjI dRSTithI tenAM bIjAM aneka svarUpo che. mithyArdaSTivALAnA dhyAnamAM e bIjAM aneka svarUpo hotAM nathI. ane samyagdaSTi je vakhate ghaDAne ghaDo kahe che, te vakhate tenAM bIjAM svarUpo tenA khyAlamAM hoya che, ane mithyArdaSTi ghaDAne ghaDo ja kahe che, teno artha e ke bIjAM svarUponuM tenuM ajJAna che. eTale ghaDAne jevo che, tevo te jANato nathI. A ja kAraNathI vyavahAramAM ghaNI sAcI vastune khoTI ane khoTIne sAcI mAnI bese che jethI anartha 5raM5rA vadhe che. dRSTi eTale khyAla, uddeza. khoTA khyAla ke uddezavALo mANasa te mithyArdaSTi, ane sAcA khyAla ke uddezavALo mANasa te samyagdaSTi. A bheda saheje samajAya tevo che. mithyArdaSTinAM mati, zruta ane avadhijJAna. te matiJajJAna, zruta-ajJAna, ane vijJAna kahevAya che. vi- viruddha. mA~- bodha jemAM te nimajJajJAna. khulAso- zrutajJAnamAM e samajavAnuM che ke rAmAyaNa-bhArataveda vagere zAstronA praNetA mithyArdaSTio chatAM tene je rIte samajavA joIe te rIte samajI lenAra samyagdaSTi, tene zAstronuM samyakdbhuta gaNAya che ane AcArAMga vagere zAstronA praNetA samyagdaSTio chatAM mithyArdaSTi tene yathArtha rIte na jANI zake te mithyArdaSTione AcArAMgAdikathI thatuM jJAna te mithyAjJAna-zruta ajJAna gaNAya che. mithyAdaSTine chellAM be jJAna na thAya mATe tenAM ajJAna nathI hotAM. 8. saMyamamArgaNA 7 - saMvaratattvanA pAMca cAritranA arthamAM kahelI che tyAMthI jANavI. sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAra vizuddhi, sUkSma saM5rAya, yathAkhyAta, dezavirati, ane avirati. 9. darzanamArgaNA 4 - cakSuthI thato sAmAnya dharmano bodha, te cakSuvaMrzana, cakSu sivAyanI 4 indriyo ane mana, e 5 thI thato sAmAnya dharmano bodha, te 2 annakSurzana, 3 avadhijJAnIne rUpI padArtha jANavAmAM thato sAmAnya dharmano bodha, te adharzana, ane kevaLajJAnIne sarve padArthanA sarva bhAva jANavAmAM thato sAmAnya dharmano bodha, te 4 vhevattavarNana. ahIM sAmAnya dharmanA upayoganuM kAraNa te varzana ane vizeSa dharmanA upayoganuM kAraNa te jJAna. 10. lezyA mArgaNA 6 - tevA svabhAvanuM baMdhAraNa. dareka prANIne janmathI ja amuka prakAranI pariNativALo svabhAva baMdhAya che. te lezyA che. tenI alpatA, tIvratA tathA zubhAzubhapaNAthI sAmAnya rIte cha prakAra paDe che. svabhAva te bhAva lezyA, ane temAM nimittabhUta kRSNAdi pudgalo te dravya lezyA.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 zrI navatattva prakaraNa ahIM lezyA pudgalasvarUpa hovAthI zubha varNa, zubha gaMdha, zubha rasa ane zubha sparzavALI hoya te zumatezyA ane azubhavarNAdi yukta hoya te mAnajoyA che. tathA pugalasvarUpa dravyalezyA jo ke varNa, gaMdha, rasa ane sparza e cAre guNa yukta che. topaNa zAstramAM varNanI mukhyatAe varNabhedathI leyAnA paNa 6 bheda kahyA che, te A pramANe-kRSNavarNa yukta pudgalamaya 1 zamtterathI nIla (lIlA) varNanAM pudgalavALI 2 nautattezyA, lIlo ane lAla e varNanI mizratAvALI athavA kabUtara sarakhA varNavALI 3 potajorA, lAla varNayukta pudgalavALI 4 tenone pILA varNavALI, 5 tijorathA, ane zveta varNavALI 6 zuknazyA e cha lezyAomAMnI pahelI 3 azubha pariNAmavALI hovAthI azubha, bIjI 3 zubha pariNAmavALI hovAthI zubha lezyA che, tathA anukrame chaye lezyAo adhika adhika vizuddha pariNAmavALI che, e 6 vezyAonA 6 prakAranA pariNAmane aMge zAstramAM jaMbUphaLa khAnArA 6 vaTemArganuM dAMta kahyuM che. te A pramANe bUta pakSa 6 musAranuM daSTAnta - koI nagara tarapha jatAM araNyamAM AvI paDelA bhUkhyA thayelA 6 musApharo pAkI gayelA jAMbuothI namI paDatuM eka mahAna jaMbUvRkSa joIne teo paraspara jAMbu khAvAno vicAra karavA lAgyA. temAMnA pahelAe kahyuM ke "A AkhA vRkSane ja mULamAMthI ukheDI nIce pADIe (e terA no pariNAmI)" bIjAe kahyuM moTI moTI zAkhAo toDI nIce pADIe (e nItarathAno pariNAmI)". trIjAe kahyuM "nAnI nAnI zAkhAo nIce pADIe (e vAtattezyA no pariNAmI)", cothAe kahyuM jAMbunA gucchA nIce pADIe (etenonerathAno pariNAmI), pAMcamAe kahyuM ke gucchAomAMthI pAkAM jAMbU ja cUMTI cUMTIne nIce nAkhIe. (e pavanezyA no pariNAmI.)" ane chaThThAe kahyuM ke jAMbu khAIne sudhA maTADavI e ja ApaNo uddeza che. to A nIce bhUmi upara svataH kharI paDelAM jAMbu ja vINIne khAIe, ke jethI vRkSachedananuM pApa karavAnI jarUra paNa na rahe." (e zastatterathAnA pariNAmavALo jANavo.) e pramANe anukrame vizuddha-vizuddhalezyA pariNAmo e daSTAntane anusAre vicAravA. ahIM cha coronuM paNa daSTAnta vicAravuM. 11. bhavya mArgaNA 2 - jagatamAM keTalAka jIvo deva-guru-dharmanI sAmagrI maLe kamarahita thaI mokSapada pAmI zake evI yogyatAvALA che, te sarve pravya kahevAya. ane keTalAka mArgamAM kAMgaDuM jeTalA ane jevA alpa jIvo evA paNa che, ke jeo deva-gurudharmanI saMpUrNa sAmagrI maLavA chatAM paNa karmarahita thaI mokSapada pAmI zake nahi tevA sarva jIvo mamatra kahevAya. e bhavyatva tathA abhavyatva jIvano anAdi svabhAva che. paraMtu sAmagrInA baLathI navo svabhAva utpanna thato nathI. tathA abhavya jIvo to ATAmAM lUNa jeTalA alpa ja che ane bhavya jIvo tethI anaMta guNA che. punaH bhavya jIvomAM paNa ghaNA evA jIva che ke jeo koI kALe DhasapaNe pAmavAnA ja nathI. paraMtu sUkSma ekendriyamAM ja anAdi anaMtakALa sudhI janmamaraNa karyA karaze, jethI mokSapada pAmavAnA nathI paraMtu svabhAve (yogyatA vaDe) to teo bhavya ja che. kahyuM che ke asthi aNaMtA jIvA, jehiM na patto tasAi prinnaamo| uvavajjaMti cayaMti a, puNovi tattheva tattheva // 1 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatatva 141 artha - evA anaMtAnanta jIvo che, ke jeoe trasAdi (tIndriyAdi) pariNAma prApta nathI karyo, ane punaH punaH (vAraMvAra) tyAMne tyAM ja sUkSma ekendriyapaNAmAM ja) janme che ane maraNa pAme che. [1] 12. samyakta mArgaNA 6 upazama, kSAyika, kSAyopazamika, mitra, sAsvAdana bhane mithyAtva me mAvono mA mArgaNAmAM samAveza thAya che. 1. upazama samyakta - anaMtAnubandhi krodha, mAna, mAyA ane lobha, tathA samyakta mohanIya, mizramohanIya, ane mithyAtvamohanIya e traNa darzana mohanIya, e sAta karma prakRtionI aMtarmuhUrta sudhI taddana upazAnti thavAthI je samyabhAva pragaTa thAya che, te vakhate e sAta karmo AtmA sAthe hoya che, paNa bhArelA agninI mAphaka zAMta paDela hovAthI potAnI asara batAvI zakatAM nathI. A samyakta eka bhavamAM be vAra ane AkhA saMsAracakramAM pAMca vAra prApta thaI zake che. aMtarmuhUrtathI vadhAre vakhata A samyakta na Take ane lagabhaga niraticAra hoya che. 2. kSAyika samyakta - upara kahelI sAteya karmaprakRtiono tadana kSaya thavAthI A samyakta pragaTa thAya che, teno kALa sAdi anaMta che. A samyakta niraticAra hoya che. 3. lAyopathamika samyakta - upara kahelI sAta prakRtimAMthI chanI upazAnti hoya, ane phakta sabhyatva mohanIya karmano udaya thaI kSaya thato hoya che, tethI tenuM nAma kSaya ane upazama yukta samyakta kahyuM che. teno vadhAremAM vadhAre sAdhika 66 sAgaropama kALa che. A samyaktIne zaMkA-AkAMkSA vagere aticArono eTalA pUrato saMbhava che. 4. mizra samyakta - upara kahelI sAtamAMnI phakta mizra mohanIya karmanI prakRti udayamAM hoya, bAkInI upazAnta hoya, te vakhate je samyagu-miththArUpa bhAva phakta aMtarmuhUrta sudhI hoya, te mizra samakva, tethI jaina dharma upara na rAga na Sa evI sthiti hoya che. 5. sAsvAdana samyakta - upara jaNAvelA aMtamuhUrtanA vakhatavALA upazama 1. abhavya jIvo mokSapada nathI pAmatA eTaluM ja nahi, paraMtu nIce lakhelA uttama bhAvo paNa nathI pAmatA. IndrapaNuM, anuttara devapaNuM, cakravartipaNuM, vAsudevapaNuM, ativAsudevapaNuM, baLadevapaNuM, nAradapaNuM, kevali haste dIkSA, gaNadhara haste dIkSA, saMvatsarI dAna, zAsana, adhiSThAyaka devadevIpaNuM, lokAntika devapaNuM, yugalika devonA adhipatipaNuM, trAyazi devapaNuM, paramAdhAmIpaNuM, yugalika manuSyapaNuM, pUrvadhara labdhi, AhAraka labdhi, pulAka labdhi, saMbhitrazrotolabdhi, cAraNa labdhi, madhusarSi labdhi, zIrAsava labdhi, aphINa mahAnasI labdhi, jinendrapratimAne upayogI pRthvIkAyAdipaNuM, cakravartinA 14 ratnapaNuM, samyagu jJAna, darzana, cAritra zuklapakSIpaNuM, jinendranA mAtA-pitApaNuM, yugapradhAnapaNuM ityAdi (iti abhavyakulake).
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 zrI navatattva prakaraNa mArgaNAomAM mokSanI prarUpaNA naragai paNaMdi tasa bhava, sanni ahakkhAya khaiasammatte / mukkho'NAhAra kevala-daMsaNanApo, na sesesu // 46 // saMskRta anuvAda naragatipaMcendiya trasabhavyasaMjJiyathAkhyAtakSAyikasamyaktve / mokSo'nAhArakevaladarzanajJAne, na zeSeSu // 46 // zabdArtha nara = manuSyagati sa = saMjJi paf i= paMcendriya jAti karavIya = yathAkhyAta cAritra tasa = trasakAya hamasanmatte = kSAyika sakhyatvamAM nava = bhavya muvagho = mokSa che. samyaktathI paDIne mithyAtve pahoMcatAM pahelAM eka samayathI mAMDIne 6 AvalikA sudhI samyaktanA yatkiMcit -kAMIka svAdarUpa A samyakta hoya che, pachI turata ja mithyAtva pAme ja che. jema kSIranuM bhojana karIne koIpaNa prakAranA uddezathI vamana thaI jAya, chatAM tene pIrano jema kAMIka svAda Ave che te pramANe sa-sahita mAsvAda-svAda. svAdasahita hoya te sAsvAdana. 6. mithyAtva - anaMtAnubaMdhIya kaSAyo ane mithyAtva mohanIyanA udayathI je mithyAbhAva pragaTe che te mithyAtva che. samyakta mArgaNAmAM samyakta zabda samyagu ane mithyAtva e banne bhAvano upalakSaNathI saMgraha karanAra che. jema bhavya, saMjJi, AhArI nAma chatAM abhavya; asaMjJiaNAhArI vagereno saMgraha thAya che. ema ghaNI mArgaNAomAM samajavuM. 13. saMSi mArgaNA 2 - mana:paryAtithI athavA dIrghakAlikI saMjJAthI viziSTa manovijJAnavALA jIvo te saMkSi, ane viziSTa manovijJAna rahita te gatti. 14. AhArI mArgaNA 2- bhavadhAraNIya zarIra lAyaka oja' AhAra, loma AhAra, ane kavalAhAra e traNa prakAramAMnA yathAsaMbhava AhAravALA te 1 mAhI, ane e traNeya AhAra rahita te nAhArI. 1. aparyApta avasthAmAM taisa-kAzmaNa zarIra vaDe grahaNa karAto AhAra te nagArA 2. zarIra paryAmi pUrNa thayA bAda tvacA-zarIra dvArA grahaNa karAto AhAra te lomaAhAra 3. koLiyAthI mukha dvArA levAto AhAra te vanamahAra.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 mokSatatva (satpada prarUpaNA) mahAra= anAhAra = (mokSa) nathI. vatavaMga = kevaLadarzana sele = zeSa mArgaNAomAM nA = kevaLajJAnamAM anvaya sahita padaccheda na , pati, tapa, java, kSatti, mahAya, uga-samaje aNAhAra, kevala-dasaNa-nANe mukkho sesesana // 46 // gAthArtha manuSyagati, paMcendriya jAti, trasakAya, bhavya, saMzi, yathAkhyAta cAritra, sAyika samyakta, anAhAra, kevaLadarzana ane kevaLajJAnamAM mokSa che, ane zeSamAM nathI..46thI vizeSArtha e 10 thI zeSa rahelI kaSAya-veda-yoga ane legyA e cAra mArgaNAmAM mokSa hoya ja nahi. kAraNa ke, akaSAyI, avedI, ayogI, ane alezI avasthAvALA jIvane ja mokSa hoya che. eTale ja mULa ane para uttara bhedomAM mokSanI mArgaNA karatAM vicAraNA ghaTatI nathI eTale mULa tathA uttara daza mArgaNAmAM ja mokSanI mArgaNA ghaTe che. ahIM sAra e che ke, mokSamAM javAnI saMsArI jIvanI chellI (14 mA guNasthAnanI zailezI) avasthAmAM je je mArgaNA vidyamAna hoya che te mArgaNAmAM mokSa che ema kahevAya, ane zeSa mArgaNAomAM mokSano abhAva gaNAya. tathA saMjJIpaNuM ane bhavyatva che ke ayogI guNasthAne apekSAbhedathI zAsanamAM kahyuM nathI topaNa ahIM saMjJIpaNuM ane bhavyatva apekSApUrvaka grahaNa karyuM che ema jANavuM. || 1 iti satpadaprarUpaNA dvAra // 1. zrI abhayadevasUri racita navatattva bhASamAM 14 mArgaNAmAM mokSapadanI prarUpaNA judI rIte kahI che. te A pramANe tattha ya siddhA paMcamagaie nANe ya desaNe smme| saMtitti sesaesaM, paesu siddhe nisehijjA // 112 // tyAM siddho paMcama gatimAM (siddhagatimAM), tathA kevaLajJAna, kevaLadarzana ane sAyika samyakta e cAra mArgaNAmAM sat-vidyamAna che, ane tethI zeSa 10mULa mArgaNAomAM (ane 58 uttara mArgaNAmAM) siddhapaNAno niSedha jaNavo. A satpada prarUpaNA paNa apekSAbhedathI yathArtha che, kAraNa ke ahIM siddhatva avasthA AzrayIne mArgaNAonI prarUpaNA e pramANe ja saMbhave che. ra-3. "bhavyapaNuM eTale mokSagatine yogya pheraphAra pAmavApaNuM e arthavALuM bhavyatva
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 zrI navatatva prakaraNa dravya pramANa ane kSetra anuyogadvAra davvapamANe siddhANaM jIvadavvANi huMti'NaMtANi / logassa asaMkhijje, bhAge ikko ya savvevi // 47 // saMskRta anuvAda davyapramANe siddhAnAM jIvadravyANi bhavantyanantAni / lokasyAsaMkheyabhAge, ekaca sarve'pi // 47 // zabdArtha tramANe = dravya pramANa kAramAM tArU = lokanA silAI = siddhonA ane = asaMkhyAtamA gavavyApi = jIvadravyo je = bhAge, bhAgamAM maitALa = anaMta rUko = eka siddha hRti = che savi = sarve siddha anvaya sahita padaccheda gAthAvat - aitALa hRti save vi gAthArtha siddhonA dravya pramANa dvAramAM anaMta jIvadravyo che; lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM eka ane sarve siddho hoya che. I47 vizeSArtha siddhanA jIvo anaMta che, kAraNa ke jaghanyathI 1 samayane antare ane utkRSTathI 6 mAsane antare avazya koI jIva mokSe jAya evo niyama che, temaja eka samayamAM jaghanya 1 tathA utkRSTathI 108 jIvo mokSe jAya, e paNa niyama che, ane e pramANe anaMtakALa vyatIta thaI gayo che. mATe siddha jIvo anaMta che. nizcayathI mokSapada pAmavAnI avasthAvALA kevalI bhagavaMtane nathI, kAraNa ke jIva kevaLajJAna pAmyo tyArathI mokSapada pAmI cUkyo, ema jANavAnuM che. to pharIthI mokSa pAmavAno saMbhava kyAM che? e apekSAe kevalI bhagavaMtane temaja siddha bhagavaMtane paNa bhavyatva nathI paNa abhavyatva che. bhavya saMsArI jIva ja kevaLajJAna pAmI mokSe jaI zake. e apekSAe bhavya mArganA saMbhave che. tathA saMjJIpaNuM manojJAnavALA jIvane hoya che. ane kevalI bhagavaMtane tathA siddhane (matijJAnAvaraNIya kSaya thavAthI) manojJAnano abhAva che tethI saMjJI paNa nathI. saMsI jIva ja kevaLajJAna pAmI mokSe jaI zake e apekSAe saMjJImArga che.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 145 (anyadarzanIo je sadAkALa Izvara eka ja che ema kahe che te A bIjA dvAranI prarUpaNAthI asatya che ema jANavuM). I rUti radravya pramANa dvAra II tathA kSetradvAra vicAratAM siddhanA jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetramAM rahyA che, kAraNa ke eka siddhanI avagAhanA jaghanyathI hAtha 8 aMgula hoya, ane utkRSTathI 1 gAuno chaThTho bhAga eTale 333 dhanuSa3ra aMgula arthAt 1333 hAtha ane 8 aMgula eTalI UMcI avagAhanA hoya che. ane e kSetra lokanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM ja che, mATe ekeka siddha paNa lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahyA che. tathA sarva siddha AzrayI vicArIe to 45 lAkha yojanavALI siddhazilA pRthvI upara eka yojanane atte 45 lAkha yojana tiryapha (ADA) vistAravALA 1/6 (eka SaSThamAMza) gAu UrdhvapramANa jeTalA AkAzakSetramAM siddha jIvo alokanI Adi ane lokanA aMtane sparzIne rahyA che te sarva kSetra paNa lokanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM che, mATe sarva siddha paNa lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahyA che, e pramANe be rIte kSetra dAra kahyuM (anya darzanIo je kahe che ke Izvara eka ja che ane te paNa A sacarAcara (tra-sthAvara tathA jaDa-cetanamaya) jagatamAM sarva sthAne vyApI rahyo che. te A trIjA dvAranI prarUpaNAthI asatya che, ema jANavuM.) ne rati rU kSetra 2 II. sparzanA kALa ane attara anuyoga dvArA phusaNA ahiyA kAlo, iga siddha paDucca saaionnNto| paDivAyAbhAvAo, siddhANaM aMtaraM natthi // 48 // saMskRta anuvAda sparzanAdhikA kAlaH ekasiddhaM pratItya sAdyanantaH / pratipAtA'bhAvataH siddhAnAmantaraM nAsti // 48 // anvaya sahita padaccheda phusaNA ahiyA kAlo iga siddha paDucca saaionnNto| paDivAya abhAvAo siddhANaM aMtaraM natthi // 48 // zabdArtha pusa = sparzanA to = kALa hiyA = adhika che. rUpa siddha = eka siddhanI 10
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 paDunna = AzrayI, apekSAe sAoLato = sAdi anaMta che. paDivAya = pratipAtanA, paDavAnA (punaHsaMsAramAM AvavAnA) zrI navatattva prakaraNa amAvAo = abhAvathI siddhANaM = siddhone aMtara = attara nasthi = nathI. gAthArtha: sparzanA adhika che, eka siddhane AzrayIne sAdi anaMtakALa che, paDavAno abhAva hovAthI siddhomAM aMtara nathI. vizeSArthaH jema eka paramANu eka AkAzapradezamAM samAI rahyo che te 1 AkAza pradezanI JavAhanA kahevAya. ane te paramANune cAre dizAe ja tathA Urdhva ane adhaH ekeka AkAza pradeza maLI sparzelA 6 pradeza ane pUrvokta avagAhanAno 1 pradeza maLI 7 AkAzapradezanI sparzanA kahevAya. tema pratyeka siddhane avagAhanAkSetrathI sparzanAkSetra adhika hoya che, te kevaLa siddhane ja nahi paraMtu paramANu Adi dareka dravya mAtrane sparzanA adhika hoya che. e kSetra sparzanA (AkAza pradeza AzrayI sparzanA) kahI. have siddhane siddhanI paraspara sparzanA paNa adhika che, te A pramANe eka vivakSita siddha je AkAzapradezomAM avagAhI rahela che, te dareka AkAzapradezamAM ekeka pradezanI hAni-vRddhie anaMta anaMta bIjA siddha jIvo paNa te siddhanA Atmapradezone hInAdhika AkramIne avagAhyA che. te viSamAvAhI siddha kahevAya. temaja te siddhanI avagAhanAmAM te ane teTalA ja AkAzapradezamAM saMpUrNa anyanAtiriktapaNe-(hInAdhikatA rahita) bIjA anaMta siddha jIvo (te siddhane) saMpUrNa AkramIne (sparzIne-pravezIne) avagAhyA che, te tulya avagAhanAvALA siddho samAvAhI kahevAya. te vivakSita siddhane samAvagAhI siddhonI sparzanA anaMta guNI che, ane viSamAvagAhI siddhonI sparzanA tethI paNa asaMkhyAta guNI che. kAraNa ke avagAhanA pradezo asaMkhyAta che. e pramANe -sparzanA adhika (eTale anaMta guNa) che. e rIte banne prakAranI sparzanA prspradhika kahI. // kRti 4 sparzanA dvAra / / have kALadvAra-eka siddha AzrayI vicAratAM te jIva athavA siddha amuka vakhate mokSe gayela che. mATe sAdi (Adi sahita) ane siddhapaNAno anna nathI, mATe
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 147 anaMta. e pramANe eka jIva AzrayI saki ananta kALa jANavo, tathA sarve siddha AzrayI vicAratAM pahelo koNa siddha thayo tenI AdinathI, temaja jagatamAM siddhano abhAva kyAre thaze, te paNa nathI. mATe sarva siddha AzrayI anAdi ananta kALa jANavo. | | ti bAjhAra . tathA siddhane paDavAno abhAva che, eTale punaH saMsAramAM AvavAnuM nathI, mATe (paheluM siddhatva; tyArabAda vacce saMsAritva, tyArabAda punaH siddhatva, e pramANe saMsAranA) AMtarAvALuM siddhatva hotuM nathI. ahI vacce bIjo bhAva pAmavo te AMtaruM-aMtara kahevAya, tevuM attara chAta mantara siddhane nathI. athavA jyAM eka siddha rahela che, tyAM ja pUrvokta rIte samAvagAhanAe tathA viSamAvagAhanAe sparzanA dvAramAM kahyA pramANe anaMta anaMta siddho rahyA che, mATe siddhone eka bIjAnI vacce attara (khAlI jagyA) nathI. e rIte kSetra AzrayI paraspara attara (kSetra manta) paNa nathI. e janatAdAra kahyuM. ahIM anyadarzanakAro kahe che ke, Izvara, potAnA bhaktono uddhAra karavAne ane pApIonA zAsana karavA mATe aneka vAra avatAra dhAraNa kare che te A dvArathI sarvathA asatya ane ajJAnamUlaka che, ema jANavuM. I 6 rUti attaradAra II bhAga ane bhAva anuyoga dvAra savvajiyANamaNate bhAge te, tesiM dasaNaM nANaM / khaie bhAve, pariNAmie a puNa hoi jIvattaM // 49 // saMskRta anuvAda sarvajIvAnAmanante bhAge te, teSAM darzanaM jJAnam / kSAyike bhAve, pAriNAmike ca punarbhavati jIvatvam // 49 // zabdArtha sava = sarva tef = te siddhonuM niyAd = jIvonA haMsarga = darzana (kevaLa darzana) gate = anaMtame nALuM = (kevaLajJAna) mane = bhAge che, te te siddha jIvo ! haphA = kSAyika 1 navatattva bhASyanI vRttimAM siddha jIvone Atmapradezo ghana hovAthI attarachidra nathI, ema kahyuM che.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 zrI navatatva prakaraNa pAve = bhAvanuM che puLa = vaLI, ane, paraMtu pariNAma = pAriNAmika bhAvanuM ho = che e = (chaMdapUrti mATe) gIvatta = jIvatva, jIvita anvaya sahita padaccheda te savva jiyANaM aNaMte bhAge, tesi daMsaNaM naannN| khaie bhAve, a puNa jIvattaM pariNAmie hoi // 49 // gAthArtha teo (siddho) sarva jIvone anaMtame bhAge che. teonuM jJAna ane darzana sAyika bhAve che, ane jIvapaNuM pAriNAmika bhAve che. vizeSArtha siddha jIvo jo ke abhavyathI anaMta guNa che. topaNa sarva saMsArI jIvonA anaMtamA bhAga jeTalA ja che, eTaluM ja nahi, paraMtu nigodanA je asaMkhya goLA ane ekeka goLAmAM asaMkhya nigoda ane ekekanigodamAM je anaMta anaMta jIva che. tevI eka ja nigodanA paNa anaMtamA bhAga jeTalA traNe kALanA sarva siddho che. kahyuM che ke jaiA ya hoi pucchA jiNANa maggaMmi, uttaraM tiaa| ikkassa nigoyassavi, aNaMtabhAgo u siddhigao // 1 // artha - jinezvaranA mArgamAM-zAsanamAM jyAre jyAre jinezvarane prazna karIe tyAre tyAre e ja uttara hoya che ke, eka nigodano paNa anaMtamo bhAga ja mokSa gayo che. rUti 7 mAdAra II 1. aupanika bhAva-rAkhamAM DhAMkelA agni sarakhI karmanI (mohanIya karmanI) upazAnta avasthA (anudaya avasthA) te upazama ane tethI utpanna thayelo AtmapariNAma te aupathamika bhAva. 2. kSayika pAva - jaLathI bujhAI gayelA agni sarakho karmano sarvathA kSaya thavo te kSaya, ane tethI utpanna thayelo AtmapariNAma te kSAyika bhAva. 3. kSAyopanika bhAva - udayamAM prApta thatA karmano kSaya, tathA udayamAM nahi prApta thayelAM (thatAM) karmono udayanA abhAvarUpa upazama te sopazama, ane tethI utpanna thayelo AtmapariNAma te mAyopathamika bhAva.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 149 4. mauyika pAva - karmano udaya te udaya ane karmanA udayathI utpanna thayelo gati, vezyA, kaSAya, Adi jIva pariNAma (jIvanI avasthAo) te audAyika bhAva. 5. pariNAma pAva - vastuno anAdi svabhAva (akRtrima svabhAva athavA svAbhAvika svarUpa) te pAriNAmika bhAva. e pAMca bhAvamAM aupazamika bhAva phakta mohanIya karmano ja hoya, kSAyika bhAva AThe karmano hoya, kSayopazama bhAva jJAnA-darzanA-mohao antarAya e 4 karmano hoya, audAyika bhAva AThe karmano (tathA jIva racita audArikAdi pudgala skaMdhone paNa) hoya, ane pAriNAmika bhAva sarva dravyano hoya. aupazamika 1 samyakta-1 audAyika | gati-4 cAritra-1 21 kaSAya-4 liMga-3 mithyAtva-1 ajJAna-1 asaMyama-1 saMsAripaNuM-1 lezyA-6 kSAyika | dAna labdhi pariNAmika lAbha labdhi jIvatva bhogalabdhi bhavyatva upabhoga labdhi abhavyatva virya labdhi kevaLajJAna kevaladarzana samyakta cAritra lAyopathamika | mati jJAna zrutajJAna avadhijJAna mana:paryavajJAna mati ajJAna zrutaajJAna 18
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa0 zrI navatatva prakaraNa vibhaMga jJAna cakSurdarzana acakSudarzana avadhidarzana dAnAdilabdhi-5 samyakatva cAritra dezavirati prazna :- siddha paramAtmAne jo kSAyika bhAva che, to kSAyika bhAvanA 9 bheda hovAne badale ahIM kevaLajJAna ane kevaLadarzana e be ja kSAyika bhAva kema kahyA? tathAbhavyatva (rUpa pAriNAmika) bhAva siddhane kema nahi? uttara :- mULa gAthAmAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana e be ja kSAyika bhAva siddha paramAtmAne kahyA. te AtmAnA jJAna-darzana guNanI mukhyatAe kahyA che, tathA darzanano artha samyakta paNa che tethI kSAyika samyakta paNa grahaNa karatAM zrI siddhamAM 3 kSAyikabhAva A gAthAmAM kahyA che, topaNa bIjA 6 kSAyika bhAvono sarvathA niSedha na jANavo. zAstromAM e 6 kSAyika bhAvo mATe amuka amukano niSedha ane grahaNa banne che, topaNa ekaMdara daSTie vicAratAM te sarve apekSAbheda hovAthI siddha paramAtmAmAM naveya kSAyika bhAva hoya ema kahevAmAM paNa sarvathA virodha nathI, mATe apekSAe siddhamAM traNa athavA naveya kSAyika bhAva paNa mAnavA. - tathA mokSe javAne yogya hoya te pravya kahevAya ane siddha paramAtmA to mokSamAM gayelA ja che. to mokSanI have yogyatA zI rIte ghaTI zake? e apekSAe zAstramAM siddhane no mavA no maLyA eTale siddha paramAtmA bhavya paNa nathI tema bhavya nahi ema paNa (arthAt abhavya paNa) nathI" e vacana yuktithI saheje samajAya tevuM che. 1. zAstromAM samyakta mATe darzana zabda prasiddha che ane ghaNA zAsakAroe zrI siddhamAM 3 bhAva kahyA che. tethI ahIM gAthAmAM kahelA raMsa padanA 2 artha karavAmAM virodha nathI. 2. navatattvanI prAcIna AcArya kRta avacUri tathA sAdhuratnasUrikRta avacUri ItyAdi graMthomAM siddha paramAtmAne zAyika jJAna ane sAyika darzana e ra bhAva ja kahyA che, temAM paNa prAcIna avasUrimAM to 7 bhAvono spaSTa akSarothI niSedha kahyo che, tathA navAMgavRttikAra zrI abhayadevasUriphata navatattvabhAgamAM, e ja bhAganI yazodevaupAdhyAyakRta vRttimAM, zrI tattvArthasUtramAM, zrI AcArAMga niryuktimAM ane mahAbhASyamAM kSAtra jJAna, kSA0 darzana ane lA0 samyakta e bhAva kahyA che, zeSa 6 bhAvano spaSTa niSedha kahyo che. digaMbara saMpradAyanA tattvArtha zlokavArtika tathA rAjavArtikamAM kSAvIrya 4 labdhi sivAya 5 bhAva kahyA che. paraMtu dAnAdi 4 labdhino spaSTa niSedha nathI.) kALa lokaprakAzamAM mahAbhASya pramANe 3 bhAva grahaNa karyA che ane keTalAka AcAryonA mate nave pAyika bhAva grahaNa karyA che. e dareka visaMvAda apekSA rahita nathI, topaNa saMkSepamAM eTaluM ja samajavuM ke koI
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 mokSatattva alpa bahutva anuyoga thovA napuMsasiddhA, thI nara siddhA kameNa sNkhgunnaa| ia mukkhatattameaM, navatattA lesao bhaNiyA // 50 // saMskRta anuvAda stokA napuMsakasiddhAH strInarasiddhAH krameNa saMkhyaguNAH / iti mokSatattvameta-travatattvAni lezato bhaNitAni // 50 // bhAva savyapadezapaNAnA (upacaritapaNAnA) kAraNathI, koI bhAva kAryabhAvanA kAraNathI ane koI bhAva saMsArI jIvanA aMge guNasthAnavRttinA kAraNathI ityAdi kAraNathI niSedhelA che. ane AtmAnA mULa guNarUpa jJAna, darzana apekSAthI paNa niSedhAya nahIM. grahaNa dhAraNa yogya bAdara pariNAmI pudgala skaMdhonA viSayavALI dAnAdika 4 labdhio karmaprakRti Adi graMthomAM kahI che, pudgalonA grahaNa-dhAraNano abhAva hovAthI dAnAdi kAryanA abhAvanI apekSAe4 labdhio zrI siddha paramAtmAmAM nathI ema kahI zakAya, tathA vi. vizeSathI je phaMti-rati - preraNA kare te vIrya e vyutpattilakSaNa zrI siddha paramAtmAmAM preraNA vRttinA abhAve ghaTatuM nathI athavA vIryanuM lakSaNa kriyApravRtti te zrI siddhamAM nathI, tethI siddha paramAtmAmAM vIrya nathI. ema kahI zakAya ane tethI ja zrI bhagavatI sUtranA pahelA zatakanA 8 mA udezamAM siddhA aviyA e sUtranI vRttimAM saragavIpAvAva siddhAH (= yoga pravRttirUpa karaNavIryanA abhAvathI siddho vIrya rahita che.) ema kahyuM che tathA rIte te mane nivRttI ti vAtra eTale jenA vaDe molamAM javAya te cAritra athavA gaIvidharmavariorAta vAritraeTale ATha prakAranA karmasaMgrahano (karmasamUhano) nAza karanAra hovAthI cAritra kahevAya. ityAdi cAritranAM vyutpattilakSaNomAMnuM koI paNa vyutpattilakSaNa zrI siddhamAM ghaTatuM nathI. temaja cAritranA pAMca bhedomAMno koI paNa bheda (arthAt sAyika yathAvAta cAritra paNa) zrI siddhomAM che nahi te kAraNathI zrI siddhamAM cAritrano abhAva che, mATe ja siddhAMtamAM "siddhane no vAritI nI mAhitI eTale siddha cAritrI che ema paNa nathI, temaja siddhamAM cAritra nathI ema paNa nathI." e vacana kahyuM che tathA jo ke kSAyika samyakta to lagabhaga sarva zAsane sammata che. to paNa koI sthAne samyatvano niSedha paNa upara TippaNImAM kahyA pramANe hoya to te samyaktano artha "zrI vItarAganA vacana upara pratItirUpa zraddhA" ema jANavo, jethI zrI siddha to pote vItarAga che, to emane bIjA kyA vItarAganA vacananI zraddhA ghaTI zake? te kAraNathI sAyika bhAvanI zraddhAnA abhAve zrI siddhane sAyika samyakta paNa ghaTI zakatuM nathI ema jANavuM, e pramANe banatAM sudhI zAsanA visaMvAda paNa apekSAvAdathI samajavA e ja zrIjinendravacananI parama pavitra ArAdhanA che.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra zrI navatattva prakaraNa zabdArtha thavA = thoDA, alpa saMvALa = saMkhyAta guNa che napuMsa = napuMsaka liMge pha3 = e, e pramANe siddha = siddha thayelA muvautad = mokSatattva thI = strI liMge paj = e, e pramANe nara= puruSa liMge navatarA = nava tattvo siddha = siddha thayelA teo = lezathI, saMkSepathI makhiyA = kahyA vaLa = anukrame anvaya ane padaccheda napuMsa siddhA thovA, thI nara siddhA kameNa saMkha gunnaa| ia mukkha tattaM ekaM nava tattA lesao bhaNiyA // 50 // gAthArtha napusaMka liMge siddha thoDA che, strIliMge siddha ane puruSa liMge siddha anukrame saMkhyAta guNa che. e pramANe A mokSatattva che. navatattvo TUMkAmAM kahyAM che. pavA vizeSArtha napuMsaka liMgavALA jIvo eka samayamAM utkRSTa 10 mokSe jAya mATe napuMsaka siddha alpa, strIo eka samayamAM utkRSTathI 20 mokSe jAya, mATe dviguNa thavAthI strIliMga siddha saMkhyAta guNa kahyA che, ane puruSo eka samayamAM 108 mokSe jAya che mATe strIthI paNa puruSa siddha saMkhyAta guNa jANavA. (dviguNathI nyUna te vizeSAdhika, ane dviguNa, triguNa vagere te saMkhyAta guNa kahevAya). napuMsakAdine mokSa kahyo te napuMsakAdi veda Azraya nahi paNa napuMsakAdi liMga Azrayi mokSa jANavo, kAraNa ke savedIne mokSa na hoya. tathA ahIM 10 prakAranA janma napuMsakone cAritrano ja abhAva hovAthI mokSe jaI zakatA nathI, paraMtu jamyA bAda kRtrima rIte thayelA 6 prakAranA napuMsakone cAritrano lAbha hovAthI mokSe jAya che. mATe napuMsaka siddha te kRtrima napuMsakanI apekSAe jANavA. 1. 10 prakAranA janma napuMsakonuM svarUpa zrI dharmabiMdu vRtti Adika graMthothI jANavuM, tenuM svarUpa saMkSepamAM paNa ahIM kahevuM yogya dhAryuM nathI, ane 6 prakAranA kRtrima napuMsakonA svarUpa mATe juo 55mI gAthAnuM TippaNa.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ molAtattva 153 e pramANe vedanI apekSAe paNa veda rahita liMgabhede avadhutva dvAra kahyuM. jinasiddhAdi bhedamAM alpabadutva A pramANe siddhanA zeSa bhedanuM alpabadutva 1. jinasiddha alpa, ane ajinasiddha tethI asaMkhyaguNA. 2. atIrthasiddha alpa, ane tIrthasiddha tethI asaMkhyaguNA. 3. gRhasthaliMgasiddha alpa, tethI anyaliMga siddha (a) saMkhyAta guNA, ane tethI svaliMgasiddha (a) saMkhyAta guNA. 4. svayaMbuddhasiddha alpa, tethI pratyekabuddhasiddha saMkhyAtaguNA, tethI buddhibodhita siddha saMkhyaguNA. 5. aneka siddha alpa, ane eka siddha tethI (a) saMkhyAtaguNA. jANavA lAyaka navatattvo jANavAnuM phaLa jIvAinavapayatthe jo jANai tassa hoi sammattaM / bhAveNa saddahaMto ayANamANe'vi sammattaM // 51 // saMskRta anuvAda jIvAdinavapadArthAn yo jAnAti tasya bhavati samyaktvam / bhAvena zraddadhato'jJAnavato'pi samyaktvam // 51 // zabdArtha gIvADuM = jIva vagere satta = samyakta nava = nava mAve = bhAvapUrvaka pantha = padArthone, tattvone saMto = zraddhA karatA jIvane no = je jIva mayAnamALe = ajJAna hote jIte gArU = jANe kavi = paNa tasa = te jIvane sammatta = samyakta ror3a = thAya che, hoya che anvaya sahita padaccheda gAthAvat paraMtu tapta samatta ho iti vizeSa. 1. siddhonA alpabadutvano viSaya ghaNA vistAravALo che, ane aneka prakArano che. te vistarArthIe zAstrAntarathI jANavA yogya che.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI navatattva prakaraNa gAthArtha: jIvAdi nava padArthone je jANe tene samyaktva hoya, bodha vinA paNa bhAvathI zraddhA rAkhanArane paNa samyaktva hoya che. vizeSArtha: 154 jIva, ajIva, Adi nava tattvonuM svarUpa jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama vaDe samajAya che, ane te samajanAra AtmAne satyAsatyano viveka thAya che, dharmaadharma, hita-ahita (navatattvano jJAtA) jANe che, tethI tene sarvajJabhASita vacana ja satya lAge che, ane tema thatAM nizcaya samyaktva (yathArtha vastutattvanI zraddhA) pragaTa thAya che. paraMtu jo jJAnAvaraNIyano tevo tIvra kSayopazama na hoya ane jIva ajIva Adi tattvonuM jJAna na hoya topaNa 'naM ninendi patrataM tameva sattva- zrI jinezvare je kahyuM che te ja satya" evA ati dRDha saMskAravALA jIvane paNa (navatattvanuM jJAna na hovA chatAM) samyaktva avazya hoya che. samyaktva che ke nahi teno sarvathA nizcaya prAyaH asarvajJa jIva jANI zake nahi, paraMtu samyaktvanAM je 67 lakSaNo kahyAM che te lakSaNone anusAre anumAna vaDe jIva sthUla dRSTie (eTale vyavahAramAtrathI) potAnA AtmAmAM temaja paramAM vyavahAra samyaktvano sadbhAva ke abhAva anumAnathI vicArI zake athavA jANI zake. samyaktva eTale zuM ? savvAiM jiNesara - bhAsiyAiM vayaNAiM nannahA huMti / ii buddhI jassa maNe, sammattaM niccalaM tassa // 52 // saMskRta anuvAda sarvANi jinezvarabhASitAni vacanAni nAnyathA bhavanti / iti buddhiryasya manasi, samyaktvaM nizcalaM tasya // 52 // zabdArtha sannArUM = sarve (vacano) nigesara = jinezvaranAM mAliyADuM = kahelAM vayaLArUM = vacano ==na annahIM = anyathA, asatya duti = hoya jJa = evA prakAranI vRddhI = buddhi nakSa = jenA maLe = hRdayamAM, manamAM sammattaM = samyaktva niSvataM = nizcala, deDha tassa = - tene
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 155 anvaya sahita padaccheda jiNesara bhAsiAI savvAiM vayaNAI annahA na huMti / jassa maNe ii buddhI tassa sammattaM niccalaM // 52 // gAthArtha "zrI jinezvare kahelA sarve (koIpaNa) vacano asatya na hoya" (eTale sarve vacano satya ja hoya) jenA hRdayamAM evI buddhi hoya tenuM samyakta daDha che. //parA vizeSArtha asatya vacana bolavAmAM krodha-lobha-bhaya-hAsya e 4 mULa kAraNa che, tathA lajjA-dAkSiNya-ISya ityAdi bIjAM vizeSa kAraNo paNa aneka che, paraMtu te sarva e 4 mULa kAraNamAM antargata che. zrI jinezvara bhagavaMta rAga, dveSa, krodha, lobha, bhaya, hAsya ityAdi sarva dUSaNothI sarvathA rahita che. eka aMzamAtra paNa rAgadveSa Adi doSa rahyo hoya to vItarAga na kahevAya, to evA zrI vItarAga bhagavaMta sarvajJane asatya bolavAnuM zuM prayojana hoya? mATe zrI vItarAga bhagavaMta je je vacana kahe che te saMpUrNa satya ja hoya, eka paNa vacana asatya na hoya evI daDha khAtarI jenA hRdayamAM saMskAra pAmI gaI che tevA jIvane samyakta (eTale samyapha zraddhA) hoya che ane te paNa ati nizcala (indrajALa Adi koIpaNa kapaTaprayogothI calAyamAna na thAya tevuM) samyakta hoya che. anya darzanonA aneka camatkAra dekhIne paNa "A darzana-dharma paNa zreSTha che." evo moha kadI na thAya, koI paNa darzana vItarAga bhagavaMtanA dharmathI caDhiyAtuM nathI ema jANe, vItarAga bhagavaMtanA kahelA dharma jevo duniyAmAM koI paNa anya dharma thayo nathI, che nahi ane thaze paNa nahi. sarve dharmomAM je je kaMI sAra-tattva haze athavA keTalAka satya padArtho haze to te sarva vItarAganA vacana-dharmarUpI samudranA jaLanA UDIne gayelA chAMTA sarakhA ja che. jIvanuM svarUpa, karmanuM svarUpa tathA deva-guru-dharmanuM svarUpa je vItarAga bhagavaMte kahyuM che te koI paNa dharmamAM nathI e spaSTa che, tathA anekAntavAda ane saMpUrNa ahiMsAdika dharmo jevA vItarAga bhagavaMte kahyA che, tevA koI paNa dharmamAM nathI, evI daDha khAtarI e ja sagevatva kahevAya. A samyakta pote padArtha nathI, paraMtu jIvano guNa che. punaH mULa gAthAmAM savAraMvayADuMpada hovAthI ema jANavuM ke jinezvaraprarUpita sarve vacano satya che evI pratItinuM nAma ja samyakta che, paraMtu potAnI buddhimAM jeTalAM yuktivALAM teTalAM satya ane bIjAM vacana asatya evI pratItivALAne samyakta na hoya, eTaluM ja nahi paraMtu eka ja vacana athavA pada athavA akSara na mAne, ane zeSa sarva vacanono svIkAra kare topaNa mithyAdRSTi jIva jANavo.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 zrI navatatva prakaraNa zAstramAM kahyuM che ke- payAvi masalto micchAhi no mAmo je kAraNathI sarve vacano sadahato (satya mAnato) hoya, ane eka pada mAtrane paNa asadahato (asatya mAnato) hoya, to te mithyAdaSTi kahyo che. tathA zrI jinezvara bhagavaMtanA dharmane zreSTha mAnato hoya, te sAthe bIjA dharmo paNa sArA che, bIjA dharmomAM paNa ahiMsAdika mArga kahelA che, ItyAdi mAnato hoya ane madhyasthataTasthapaNuM darzAvato hoya to te paNa mithyAdaSTi jANavo.' kAraNa ke te vivekazUnya che. chAza ane dUdha banne ujjavala dekhIne bannene ujjavalatA mAtrathI zreSTha mAnanAra vivekazUnya ja kahevAya. madhyasthatA ane taTasthatA to te kahevAya ke "sarve darzano kadI satya na hoya, hoya to koI paNa eka darzana ja satya haze" ema mAnato hoya, kayuM darzana satya te bhale spaSTa na jANato hoya, paraMtu evI mAnyatA hoya to madhyastha kahevAya, evA madhyasthane zAstramAM uttama guNavaMta bhadrakapariNAmI kahyo che, evI madhyasthatAvALo punaH "saMpUrNa ahiMsAdika mArga e ja dharma che, sAMsArika mohanI ceSTArahita sarvajJa e ja deva hoI zake, ane te devanA vacanamArge cAlanAra sAMsArika upAdhiothI mukta thayela ane te devanA vacanane anusarI upadeza ApanAra sAdhute ja guru hoI zake" ityAdi mokSamArgane anukULa saMskAravALo hoya to (te madhyastha paNa) samyagdaSTi hoI zake che. A gAthAno artha saMpUrNa navatattva prakaraNanA sArarUpa che, jethI saMkSepamAM eTalo bhAva to avazya samajavo joIe. sayakta maLavAthI thato lAbha aMtomuttamittaMpi, phAsiyaM hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDapuggala-pariyaTTo ceva saMsAro // 53 // saMskRta anuvAda antarmuhUrtamAtramapi, spRSTaM bhaved yaiH samyaktvam / teSAmapAdyapudgalaparAvartazcaiva saMsAraH // 53 // zabdArtha maMtomuhura = antarmuhurta siyaM = sparze mitta = mAtra dunna = hoya mapi = paNa nahiM = je jIvoe 1. evI madhyastha mAnyatAvALAne keTalAka mizrasamyagdaSTi kahe che, samaje che, paraMtu te mizradaSTi na hoI zake, kAraNa ke zAstramAM e mAnyatAvALAne manamadinA mithyAtri kahyuM che.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 157 sama = samyakta putapariya = pudgala parAvarta tela = te jIvono veva = nizcaya gavarU = apAI (chello adha) | saMsAre = saMsAra (bAkI rahe che) avaya ane padaccheda jehiM aMtomuttamittaM api sammattaM phAsiyaM hujj| tesi saMsAro ceva avaDDapuggalapariyaTTe // 53 // gAthArtha je jIvoe antarmuhUrta mAtra paNa sakhyatva sparyuM hoya, te jIvono saMsAra mAtra ardha pudgalaparAvarta jeTalo ja bAkI rahe che. paall vizeSArtha 9 samayanuM jaghanya antarmuhUrta tathA be ghaDImAM 1 samaya nyUna kALa te utkRSTa antarmuhUrta, ane 10-11 ityAdi samayothI yAvat utkRSTa antarmuhUrtathI abhyattaranA madhyanA sarve kALabheda (teTalA bhejavALAM-asaMkhyAta) madhyama antarmuhUrta che, ahIM madhyama antarmuhUrta asaMkhya samayanuM grahaNa karavuM. tevA (madhyama) antarmuhUrta mAtra eTalo kALa paNa samyaktano lAbha thayo hoya to aneka mahA-AzAtanAo Adika pApanAM kAraNathI kadAca nA pagalaparAvarta jeTalo anaMtakALa rakhaDe topaNa punaH samyakta pAmI cAritra laI jIva mokSe jaI zake che. ahIM sakhyatva prApta karatAM je granthibheda thAya che, te granthibheda eka vAra thayA bAda punaH tevI granthi (nibiDa rAga-dveSa rU5 gAMTha) jIvane prApta thatI nathI. mATe te graMthibhedanA prabhAve ardha pagalaparAvarte paNa avazya mokSa thAya che. jo punaH tevI aneka mahA-AzAtanAo Adika na kare to koIka jIva te ja bhAve athavA trIje sAtame ane AThame bhave paNa mokSa pAme che. ahIM gAthAmAM apAI zabda kahyo te 3pa eTale vyatIta thayela che pahelo ardha bhAga jeno evo chello gaI bhAga te mapAI, athavA Apa eTale kiMcit nyUna evo gaI pudgalaparAvarta te mapAI pudgalaparAvarta ema be artha che. vaLI dravyAdi cAra prakAranA pudgalaparAvartamAMthI ahIM sUkSma kSetra pudgalaparAvartano ardhabhAga jANavo, paraMtu dravyAdi traNano nahi. 1. pudgala parAvartanuM svarUpa AgaLa 54mI gAthAnA arthamAM kahevAze. 2. arthAt evo tIvra rAgadveSarUpa pariNAma AtmAne punaH prApta thato nathI. 3. athavA AzAtanAonI paraMparAne anusarIne tethI adhika saMkhyAta bhave paNa mokSa pAme che.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 zrI navatattva prakaraNa pula parAvartana eTale? ussappiNI aNaMtA, puggalapariyaTTao muNeyavyo / te'NaMtA'tIaddhA, aNAgayaddhA aNaMtaguNA // 54 // saMskRta anuvAda utsapiNyo'nantAH pudgalaparAvartako jJAtavyaH / te'nantA atItAddhA, anAgatAddhAnantaguNAH // 54 // zabdArtha 3uLI = utsarpiNIo anaMtA = anaMtA maLatA = anaMta satIza = atIta, vyatIta, bhUta putapariya = pula parAvarta kALa mI = kALa muLathavyo = jANavo gaNAya = anAgata, bhaviSya te = te pudgala parAvarto anaMtakuLa = anaMtaguNa anvaya sahita padaccheda aNaMtA ussappiNI puggalapariyaTTao munneyvvo| te aNaMtA atIa addhA, aNaMta guNA aNAgaya addhA // 54 // gAthArtha anaMta utsarpiNI tathA avasarpiNIno 1 pudgala parAvartakALa jANavo, tevA anaMta pagalaparAvartano atItakALa ane tethI anaMtaguNo anAgatakALa che.pa4 vizeSArtha sugama che, topaNa A sthAne ati upayogI hovAthI pugalaparAvartanuM saMkSipta svarUpa kahevAya che. ahIM ATha prakAranA pagalaparAvarta che, paraMtu samyaktanA saMbaMdhamAM vA pudgalaparAvarta saMsAra bAkI rahevAno kahyo che te sUkSma kSetra pudgala parAvarta che. tenuM kiMcit svarUpa A pramANe che 1. pudagalaparAvarta dravyathI-kSetrathI-kALathI ane bhAvathI ema 4 prakAre che. te paNa pratyeka sUkSma ane bAdara bhedathI be be prakArano hovAthI 8 prakArano pula parAvarta che, temAMthI ahIM samyaktanA saMbaMdhamAM je nA pudgala parAvarta saMsAra bAkI rahevAnuM kahyuM che. te sUvama kSetra pugala parAvarta jANavo. ahIMpuryAta eTale caudarAja lokamAM rahelAM sarvapugalone eka jIva audArikAdi koI paNa vargaNApaNe (AhAraka vinA) grahaNa karIne mUke temAM jeTalo kALa lAge
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 159 sUkama kSetra pudgala parAvartanuM svarUpa vartamAna samaye koI jIvalokAkAzanA amuka niyata AkAzapradezamAM rahI maraNa pAmyo. punaH keTaloka kALa vItyA bAda te jIva svAbhAvika rIte te niyata AkAzapradezanI paMktimAM rahelA sAthenA AkAzapradezamAM maraNa pAmyo, tyArabAda punaH keTaleka kALe te ja jIva te ja paMktimAM niyata AkAzapradezanI sAthenA trIjA AkAzapradezamAM maraNa pAmyo, e pramANe vAraMvAra maraNa pAmavA vaDe te asaMkhya AkAzapradezanI saMpUrNa (jyAMthI gaNatarInI zarUAta karI che, tyAMthI AgaLanI saMpUrNa) zreNi-paMkti pUrNa kare, tyArabAda te paMktinI sAthe rahelI bIjI trIjI pAvatu AkAzanA te prataramAM rahelI sAthe sAthenI asaMkhya zreNio pahelI paMktinI mAphaka maraNa vaDe anukrame pUrNa kare, tyArabAda bIjA AkAzaprataranI asaMkhya zreNio maraNa vaDe pUrNa kare, ane te pramANe yAvat lokAkAzanA asaMkhya prataro kramavAra pUrNa kare, ane lokAkAzano eka pradeza paNa maraNa vaDe (nahi purAyelo) bAkI na rahe, evI rIte vivakSita eka jIvanA maraNa vaDe saMpUrNa lokAkAza kramavAra purAtAM jeTalo kALa (je anaMtakALa) lAge te anaMtakALanuM nAma sUkSma kSetrapustaparIvarta kahevAya. evA anaMta pudgala parAvarta eka jIve vyatIta karyA che ane bhaviSyamAM karaze, paraMtu jo antarmuhUrta kALamAtra paNa jIvane samyakta prApta thAya to utkRSTathI (sU) le. pudgalaparA rUpa) te eka anaMta kALamAMno artha anaMtakALa ja bAkI rahe ke je kALa vyatIta thayelA kALarUpa mahAsamudranA eka biMdu jeTalo paNa nathI. ane jo samyakta na pAme to hajI bhaviSyamAM te jIvane A saMsAramAM tethI paNa ghaNA anaMta sUkSma kSetra pagalaparAvarte rajhaLavAnuM che ja. vaLI bhaviSyakALa te bhUtakALa jeTalo ja tulya nathI, paraMtu anaMta guNa che, mATe ja mULa gAthAmAM kahyuM che ke bhUtakALamAM anaMta pudgala parAvarta vyatIta thayA che, ane bhaviSyakALamAM tethI paNa anaMtaguNA sUkSmakSetrapuparA vyatIta thavAnA che. eTale te vyatIta thayelA anaMta sUkSetra puo parA thI paNa anaMtaguNa sUTa kSetra puparA jeTalo bhaviSya kALa che. te dravya putaparAvarti, lokAkAzanA pradezone eka jIva maraNa vaDe sparzI sparzIne mUke temAM jeTalo kALa lAge teTalA kALanuM nAma kSetra punarAvarta utsarpiNI tathA avasarpiNInA samayone eka jIva vAraMvAra maraNa vaDe sparzI sparzIne mUke temAM jeTalo kALa thAya te vAta putapIva, ane rasabaMdhanA adhyavasAyo eka jIva pUrvokta rIte maraNa vaDe sparzI-sparzIne choDe temAM je kALa lAge te bAvapunivarti kahevAya. emAM kAMI paNa anukrama vinA muddagalAdine jema tema sparzI-sparzIne mUkavAthI (pUrNa karavAthI) cAra bAdara pudgalaparAvarta thAya che. ane anukrame sparzI-sparzIne mUkavAthI cAra sUkSma pudgala parAvarta thAya che. cAreya pudgalaparAvartamAM anaMta anaMta kALacakra atIta thAya che.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 zrI navatattva prakaraNa prasaMge siddhanA 15 bhedo jiNa ajiNa tittha'titthA, gihi anna saliMga thI nara napuMsA / patteya sayaMbuddhA, buddhabohiya ikkaNikkA ya // 55 // saMskRta anuvAda jinAjinatIrthAtIrthA gRhyanyasvaliGgastrInaranapuMsakAH / pratyekasvayaMbuddhau, buddhabodhitaikAnekAzca // 55 // zabdArtha unA = jinasiddha na = puruSaliMga siddha nikha = ajinasiddha napuMsA = napuMsakaliMga siddha tistha = tIrthasiddha para = pratyekabuddha siddha gatisthA = atIrtha siddha sayaMvRddhA = svayaMbuddha siddha fk= gRhasthaliMga siddha vRddhoDiyA = buddhabodhita siddha anna = anyaliMga siddha rU = eka siddha sa|i = svaliMga siddha maNilA = aneka siddha thI = strIliMga siddha 1 = ane anvaya sahita padaccheda jiNa ajiNa tittha atitthA, gihi anna saliMga thI nara npuNsaa| patteya sayaMbuddhA buddhabohIya ikkaya aNikkA // 55 // gAthArtha jinasiddha - ajinasiddha - tIrthasiddha - atIrthasiddha - gRhasthaliMgasiddha anyaliMga siddha - svaliMgasiddha - strIsiddha -puruSasiddha - napuMsaka siddha - pratyeka buddhasiddha - svayaMbuddha siddha - buddhabodhita siddha - ekasiddha ane anekasiddha e siddhanA 15 bheda che. papA vizeSArtha A kahevAtA 15 prakAranA siddha jo ke sarvathA bhinna bhinna nathI paraMtu eka bIjAmAM antargata che. topaNa vizeSa bodha thavA mATe 15 bheda judA judA kahyA che. tyAM prathama e 15 bhedanuM svarUpa saMkSepamAM A pramANe che 1. niSiddha-tIrthakarapadavI pAmIne mokSe jAyate, arthAt tIrthakara bhagavaMta jinasiddha kahevAya.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 161 2. mAnasiddha - tIrthaMkara padavI pAmyA vinA sAmAnya kevali thaIne mokSa jAya te. 3. tIrthasiddha - zrI tIrthakara bhagavaMta potAne kevaLajJAna utpanna thayA bAda turata dezanA samaye maLelI pahelI je pariSadUmAM gaNadharanI tathA sAdhu-sAdhvIzrAvaka-ane zrAvikA rUpa caturvidha saMghanI sthApanA kare che, te zrI gaNadhara tathA caturvidha saMgha tIrtha kahevAya che, te tIrthanI sthApanA thayA bAda je jIva mokSe jAya, te tIrthasiddha kahevAya. 4. matIrthasiddha-pUrve kahyA pramANe tIrthanI sthApanA thayA pahelAM mokSe jAya te. 5. pRdathati siddha - gRhasthanA veSamAM ja mokSe jAya te. 6. mati siddha -anyadarzanIonA sAdhuveSamAM eTale tApasa, parivrAjaka Adi veSamAM rahyA chatAM mokSe jAya te anyaliMga siddha. 7. tA siddha - zrI jinezvara bhagavaMte je sAdhuveza kahyo che te svaliMga kahevAya. tevA sAdhuveSamAM mokSe jAya te svaliMga siddha. 1. A be bhedane aMge keTalAka jIvo ajJAnathI ema kahe che ke "gRhasthanA veSamAM paNa mokSa che, ane tApasa AdinA sAdhuveSamAM paNa mokSa kahyo che, mATe saMsAra choDIne sAdhu banavAthI ja mokSa maLe evo nizcaya nathI. gharamAM rahyA chatAM mokSa maLe" A kahevuM sarvathA ajJAnamUlaka che. kAraNa ke e rIte guhasthAdi veSavALA mokSe na jaya, paraMtu kadAcita guhasthAdine tIvra vairAgya utpanna thaye kevaLajJAna pAmyA bAda mokSe javAno alpa kALa rahyo hoya to teo muniveSa dhAraNa karyA vinA mokSe jaya, ane kALa dIrgha hoya to avazya muniveSa dhAraNa kare che, evo zAstrapATha che. mATe gRhastha hoya athavA tApasAdi hoya ke sAdhu hoya paraMtu jinendra bhagavaMtanAM vacanono anAdara karIne koIpaNa mokSe jaI zake ja nahi. sAdhuveSanuM zuM prayojana che? ema kahenAra ane mAnanArane samyakta paNa na hoya to mokSanI vAta ja zI? vaLI ahIM bIjI vAta e che ke anyadarzanIya bAvA tApasa vagere dareka darzanavALAnA veSamAM mokSaprApti kahI tethI zrI jinendradharmanuM niSpakSapAtapaNuM atyaMta spaSTa thAya che. zrI jinezvaroe kevaLa jainadarzananA veSavALA sAdhuone athavA zrAvakone ja mokSa hoya evo pakSapAta-Agraha rAkhyo nathI, paraMtu kahyuM che ke seyaMbaro ya AsaMbaro buddho, ya ahava anno vaa| samabhAvabhAviappA, lahai mukkhaM na saMdeho // 1 // artha :- zvetAmbara jaina hoya athavA AzAmbara (digaMbara) jaina hoya, athavA bauddhadarzanano hoya athavA bIjA koIpaNa darzanavALo cAhe musalamAna, pArasI, khristI, yahUdI ityAdimAMno koI paNa hoya to paNa samabhAva (samyagu darzana-jJAna-cAritra rUpa AtmA saMdeha nathI, mATe eTaluM to avazya jANavuM joIe ke mokSamArga to haMmezAM eka ja prakArano 5. 15mI nA OGuovo ApA nava paun] 5 ta- vAta hAtha 11
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 zrI navatattva prakaraNa 8. strIti siddha - strI mokSe jAya che. 9. puruSati siddha - puruSo mokSe jAya te. 10. napuMsakatA siddha - kRtrima napusaMko mokSe jAyate. ahIM janmanapuMsakane cAritranI prApti na hovAthI mokSa paNa hoya nahi. 11. pratyevRddha siddha - saMdhyAnA palaTAtA kSaNika raMga Adi nimittathI vairAgya pAmI mokSe jAya te. 12. svayaMvRddha siddha - saMdhyAraMga Adi nimitta vinA tathA guru AdikanA upadeza vinA (jAtismaraNAdikathI paNa) potAnI meLe vairAgya pAmI mokSe jAya te. 13. uddhavodhita siddha-vRddha - gurunA vodhita - upadezathI bodha (vairAgya) pAmIne mokSe jAya te. 14. prasiddha -- eka samayamAM 1 mokSe jAya te. 15. masiddha - eka samayamAM aneka mokSe jAya che. ahIM jaghanyathI 1 hoya, paraMtu hiMsA ane ahiMsA, satya ane asatya, tyAga, atyAga, rAga ane vairAgya ema be be prakAre mokSa mArga na ja hoya, ane tevA ahiMsAdi mArgono svIkAra daDha rIte akasmAt prApta thatAM te tApasa Adi tattvathI jainadarzana pAme che, ane utkRSTa vairAgyathI kevaLajJAna paNa pAme che, paraMtu AyuSya antarmuhUrtathI adhika hoya ane veSanI sAmagrI maLe to te tApaso zIdhra potAno veSa badalI sAdhuno veSa grahaNa kare che. tenuM kAraNa e ja ke te veSa have potAno ja prarUpelo gaNAya. anyathA nirUpayogI thaI jAya che, ane jo te tApasa Adi aMtagaDa (antarmuhUrtamAM mokSa pAmanAra) kevalI thayA hoya to te veSamAM rahyA chatAM ja mokSe jAya che, kALanI alpatA e ja veSanI aparAvRttimAM mukhya kAraNa che. 1. stana Adi liMgayukta te lAstrI. puruSasaMganI abhilASAvALI hoya te vestrI. tyAM vedastrIne mokSa na hoya. tevI ja rIte dADhI, mUcha Adi liMgavALo puruSa, ane strIsaMganI icchAvAlo repuruSa che. temaja strInAM ane puruSanA cihnanI viSamatAvALo ti napuMsa tathA puruSa tathA strI ubhayanI icchAvALo veH napuMsaka che. tyAM veda puruSa ane veda napuMsakane mokSa nathI. ane liMgapuruSa tathA liMganapuMsakane mokSa che. 2. kRtrima napuMsakanA 6 bheda te A pramANe :- (1) vadhatA - indriyanA chedavALA pAvaIyA vagere. (2) pitta - janmatAM ja mardanathI gaLAvela vRSaNavALA. (3) maMtropadata - maMtraprayoge puruSatvano nAza thayela hoya evA. (4) auSadhopAta - auSadhi prayogathI haNAyela puruSatvavALA. (5) RSiza - muninA zApathI haNAyelA puruSatvavALA ane (6) devazIta - devanA zApathI haNAyelA puruSatvavALA. A prakAranA napuMsako vedanI maMdatAvALA hovAthI cAritra ArAdhI mokSa pAmI zake che. 3-4. ahIM pratyekabuddha ane svayaMbhuddhamAM bodhi-upAdhi-zrutajJAna-veSa ane liMgano taphAvata graMthAMtarathI jANavo.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 163 samayamAM 1 jIva mokSe jAya, ane utkRSTathI 1 samayamAM 108 jIva mokSe jAya che. temAM paNa nIcenA koSTaka' pramANe niyama jANavo. jIva saMkhyA 1 thI 32 33 thI 48 49 thI 60 61 thI 72 73 thI 84 85 thI 96 97 thI 102 nirantara mokSe jAya 8 samaya sudhI, tyAra bAda avazya attara paDe. 7 samaya sudhI, tyAra bAda avazya attara paDe. 6 samaya sudhI, tyAra bAda avazya attara paDe. 5 samaya sudhI, tyAra bAda avazya attara paDe. 4 samaya sudhI, tyAra bAda avazya attara paDe. 3 samaya sudhI, tyAra bAda avazya attara paDe. 2 samaya sudhI, tyAra bAda avazya attara paDe. 1 samaya sudhI, tyAra bAda avazya attara paDe. 103 thI 108 e pramANe aneka siddhano niyama che. vaLI siddhonuM jaghanya attara 1 samaya ane utkRSTa antara 6 mAsanuM che. arthAt 6 mAsa sudhI paNa koI jIva mokSamAM na jAya ema bane che. tyArabAda koIka jIva avazya mokSe jAya. tathA upara kahelA 15 bhedamAM mULa bheda vicArIe to siddhanA traNa rIte 2 bheda ane traNa rIte 3 bheda hoya che. te A pramANe 1. jinasiddha-ajinasiddha 2. tIrthasiddha-atIrthasiddha 1. gRhIliMga-anyaliMga-svaliMga 2. strIliMga-puruSaliMga-napuMsakaliMga 3. svayaMbuddha-pratyekabuddha-budghabodhita 3. ekasiddha-anekasiddha = e pramANe 6 mULa bhedonI paraspara saMkrAMti (eka bIjAmAM antargatapaNuM) svabuddhithI yathArtha vicAravI. jemake je ajinasiddha te zeSa 13 bhede siddha thAya, ane svaliMgasiddha te zeSa 12 bhede siddha thAya, e pramANe be be mULa bhedamAMno pratyeka bheda zeSa 13 bhede, ane traNa traNa bhedamAMno pratyeka bheda zeSa 12 bhede siddha thAya, paraMtu jinasiddha to sAmAnyathI zeSa 7 bhede mokSa pAme che. athavA eka jIva eka samaye siddhanA 15 bhedamAMthI 6 bhedavALo hoya che, kAraNa ke te pUrvokta 6 vikalpamAMthI ekeka vikalpa yukta hoya che. jema zrI mahAvIrasvAmI mokSe gayA to te jinasiddha-tIrthasiddha-ekAkI javAthI ekasiddha-svaliMgasiddhapulliMgasiddha ane svayaMbuddha siddha ema 6 bhedayukta siddha thayA. 1. e koSTaka aMkamAtrathI samajI rAkhavuM ThIka che, kAraNa ke e aMkano samayanI gaNatarI sAthe 3-4 prakArano artha che. te prAthamika abhyAsIone samajavAmAM kaThina che.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 zrI navatattva prakaraNa 15. bhedonAM dRSTAnto jiNasiddhA arihaMtA, ajiNasiddhA ya puMDariapamuhA / gaNahAri titthasiddhA atitthasiddhA ya marudevA // 56 // saMskRta anuvAda jinasiddhA arhanto, ajinasiddhAzca puNDarikapramukhAH / gaNadhAriNastIrthasiddhA, atIrthasiddhA ca marudevI // 56 // zabdArtha nisiA = jinasiddha hAri= gaNadharo rihaMtA = tIrthakara bhagavaMto tityasiddha = tIrthasiddha nasikkA = ajinasiddha tisiddhA = atIrthasiddha jDami = puMDarika gaNadhara N = ane pamuhIM = vagere marudevI = marudevI mAtA anvaya sahita padaccheda gAthAvat sugama che gAthArtha jinasiddha te tIrthakara bhagavaMto, ajinasiddha te puMDarika gaNadhara vagere, gaNadhara bhagavaMto tIrthasiddha ane marudevA mAtA atIrthasiddha 'padI vizeSArtha: tIrthakara bhagavaMta mokSe jAya te nisiddha kahevAya. zrI RSabhadeva svAmInA prathama gaNadhara puMDarikasvAmI vagere gaNadharo tathA bIjA paNa muni vagere tIrthaMkara padavI rahita, sAmAnya kevalI hoIne mokSe gayA ane jAya che mATe te sarvaganinasiddha kahevAya, tathA tIrthasthApana vakhate gaNadharanI sthApanA sahuthI prathama hoya che, ane tyArabAda ja teo mokSe jAya che, mATe gaNadhara to avazya tIrthasiddha kahevAya ane te sivAyanA bIjA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA tIrthasthApanA bAda mokSa jAya to te paNa tIrthasiddha kahevAya tathA A avasarpiNImAM pahelA bhagavaMta zrI RSabhadevane kevaLajJAna thayA bAda samavasaraNamAM dezanA cAlu hatI, ane tIrtha sthApanA hajI thaI na hatI, teTalAmAM putravirahathI aMdha thayelAM zrI marudevA mAtA hasti upara besI potAnA putranI Rddhi dekhavA jatAM mArgamAM ja utkRSTa vairAgyathI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva 165 kevaLajJAna pAmI A covIzImAM sarvathI pahelAM mokSe gayAM, mATe A avasarpiNImAM sarvathI prathama matIrtha siddhamarudevA mAtA che. tevI ja rIte pUrve tIrthaMkaranuM tIrthazAsana viccheda pAmyA bAda ane navuM tIrtha hajI sthapAyuM na hoya te pahelAM aMtarAla kALamAM je koI jIvo jAtismaraNAdi vaDe vairAgya pAmI mokSe jAya, te sarve tIrtha siddha kahevAya, (ema zrI pannavaNAjInI vRttimAM kahyuM che.). gihiliMga siddha bharaho, vakkalacIrI ya annaliMgammi / sAhU saliMgasiddhA, thIsiddhA caMdaNApamuhA // 57 // saMskRta anuvAda gahiliMgasiddho bharato, valkalacIrI caanylingge| sAdhavaH svaliGgasiddhAH strIsiddhAzcandanApramukhAH // 57 // zabdArtha hiti siddha = gRhasthaliMgasiddha | sA = sAdhuo marado = bharata cakravartI sati siddhAM = svaliMgasiddha vanavI = valkalagIrI tApasa thIsikkA = strIsiddha ya = ane vaMdu = caMdanabALA mannatri i= anyaliMge papurA = vagere anvaya sahita padaccheda gAthAvat sugama che gAthArtha gRhasthaliMge siddha te bharata cakravarti, tathA valkalacIrI anyaliMge siddha, sAdhuo svaliMgasiddha, ane strIliMge siddha te caMdanabALA vagere ApaNA ' vizeSArtha cha khaMDanA adhipati bharata cakravarti-zrI RSabhadevanA putra A avasarpiNImAM pahelA cakravartI thayA. teo ArilAbhavanamAM eka vIMTI paDI jatAM aMguli zobhA rahita dekhI vairAgya pAmyA ke A aMga paNa vastu vaDe ja zobhItuM che, ItyAdi tIvra bhAvanAthI kevaLajJAna pAmyA, ane indra Apelo sAdhuveSa grahaNa karI pRthvItala upara vihAra karI anukrame nirvANa pAmyA. ahIM bharata cakravartIne ArilAbhavanamAM gRhasthaveSamAM ja kevaLajJAna thayuM tethI pRditi siddha kahyA che.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 zrI navatatva prakaraNa tathA prasannacaMdra rAjarSinA bhAI valkalacIrIno janma mAtA-pitAe tApasI dIkSA lIdhA bAda vanamAM thayo hato ane vajana vRkSanI chAlanuM vIra - vastra paheratA hovAthI valkalacIrI nAma thayuM hatuM. te eka divasa potAnA pitAnI tuMbaDI vagere dekhIne jAtismaraNa jJAna thatAM pote pUrva bhavamAM cAritra pALyuM hatuM ema smaraNa thayuM, ane te vairAgya vRddhithI kevaLajJAna pAmyA, tethI valkalacIrI natina siddha che. temaja zrI gautamasvAmIe aSTApada parvata upara 1500 tApasane pratibodha pamADyo ane sarvane kevaLajJAna thayuM tethI te sarve paNa anyaliMgasiddha kahevAya. tathA zrI jinezvara bhagavaMte jevo sAdhuveSa kahyo che tevo sAdhuveSa aMgIkAra karI je sAdhuo mokSe jAya te svatA siddha kahevAya. tathA mahAvIra prabhunA cha mAsika abhigrahane aDadanA bAkaLA vahorAvI pUrNa karanAra caMpAnagaranA dadhivAhana rAjAnI putrI vasumatI, enuM bIjuM nAmacaMdanabALA teNe dIkSA lIdhI ane tIrtha sthApanAmAM prabhue mukhya sAdhvI sthApI.ecaMdanabALAne potAnI ziSyA mRgAvatInA nimittathI kevaLajJAna thayuM. tethI caMdanabALAstrIsiddha kahevAya, temaja marudevA mAtA vagere sarve strIliMgasiddha kahevAya. puMsiddhA goyamAi gAMgeyAi napuMsayA siddhaa| paQya-saryAvRddhA, mAyA varaDuM-vinA 18 saMskRta anuvAda puruSasiddhA gautamAdayo, gAGgeyAdayo napuMsakAH siddhAH / pratyekasvayaMbuddhAH bhaNitAH karakaNDukapilAdayaH // 58 // zabdArtha "siddha = puruSa siddha padya = pratyekabuddha siddha joyADuM = gautama vagere saLaMguThThA = svayaMbuddha siddha joyAH = gAMgeya vagere makhiyA = kahyA napuMsavA = napuMsaka raDu = karakaMDa muni siddhA = siddha vistAruM = kapilamuni vagere 1. ahIM digaMbara saMpradAyavALAstrIne mokSa mAnatA nathI, te sarvajJa vacanane anusAra nathI.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 mokSatattva siddhanA 15 bhedo) anvaya sahita padaccheda goyama Ai puMsiddhA, gAMgeya Ai napuMsayA siddhaa| karakaMDu Ai patteya (buddha) kavila Ai sayaMbuddhA bhaNiyA // 58 // gautama gaNadhara vagere puruSasiddha, gAMgeya vagere napuMsaka siddha, karakaMDa muni ane kapila vagere pratyekabuddha ane svayaMbuddha siddha kahyA che. ll18 vizeSArtha gautama gaNadhara zrI mahAvIra svAmInA mukhya gaNadhara hatA. temano zrI mahAvIrasvAmI upara atyaMta gururAga hato. prabhue potAnA nirvANa samaye gautama gaNadharane kAraNasara bIje gAma javAnI AjJA karI hatI, tyAM bIje gAma jaIne AvatAM mArgamAM ja zrI mahAvIraprabhunuM nirvANa thayuM sAMbhaLI ati zokAtura thatAM punaH anitya bhAvanA pragaTa thaI ane kevaLajJAna pAmyA. te zrI gautamasvAmI (puruSa hovAthI) pusliAsiddha che. tathA gAMgeyamuni' napuMsaka thaI kevaLajJAna pAmyA che mATe napuMsatiyAsiddha che. tathA dadhivAhana rAjAnA putra karakaMDa eka vRddha baLadanI duHkhI avasthA joI vairAgya pAmI loca karI svayaMdalA tathA muniveSa grahaNa karI kevaLajJAna pAmI mokSe gayA mATe karakaMDa Adi pratyenuddhasiddha jANavA. ahIM saMdhyAraMga Adi koI nimittathI vairAgya pAme te pratyekabuddha kahevAya. strI pratyekabuddha hoya nahi, paraMtu puruSa athavA napuMsaka (pratyekabuddha) hoya che. tathA kauzAmbI nagarInA jItazatru rAjAnA kazyapa purohitano putra kapila brAhmaNa zrAvati nagarImAM guru pAse abhyAsa karatAM koI dAsInA nehamAM paDelo hato, tyAM dhanazreSThi prabhAte sauthI prathama jagADanAra brAhmaNane be mAsA suvarNa Ape che ema sAMbhaLI rAtre vahelA jatAM cokIdAroe pakaDI rAjA samakSa Ubho karatAM satya bolavAthI rAjAe icchA pramANe mAgavA kahyuM. tyAre bAgamAM besI vicAra karI be mAsA suvarNathI caDhatAM caDhatAM yAvat sarva rAjya mAgavAnI icchA 1. A gAMgeyamuni te bhISmapitA nahi hoya, kAraNa ke bhISmapitA to 12 mA devaloke gayA che, ema pAMDavacaritramAM kahyuM che. tema ja zrI bhagavatI sUtramAM sAta narakamAM janAra jIvo saMbaMdhI aneka bhAMgA pUchanAra gAMgeya aNagAra paNa nahi hoya, kAraNa ke tyAM te napuMsaka tarIke kahyA nathI, mATe saMbhava che ke A gAMgeyamuni bIjA koI haze.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 zrI navatattva prakaraNa thatAM zIghra vicAra badalAyo ane vairAgya pragaTa thaye dIkSA grahaNa karI kevaLajJAna pAmI mokSe gayA mATe kapila vagere svayaMvRddha siddha kahevAya. taha buddhabohi gurubohiyA ya igasamaye igasiddhA ya / igasamaye'vi aNegA, siddhA te'NegasiddhA ya // 59 // ' saMskRta anuvAda tathA buddhabodhitA gurubodhitA ekasamaye ekasiddhAzca / ekasamaye'pyanekAH, siddhAste'nekasiddhAzca // 59 // zabdArtha taha = tathA buddhavodiya = buddhabodhita siddha guruvohiyA = guruthI bodha pAmelA phAHye = eka samayamAM (eka siddha thAya te) jJAtijJA = eka siddha FIRmaN = eka samaye avi = paNa aLeA = aneka siddhA = siddha thAya te = te aLesiddhA = anekasiddha z = ane anvaya sahita padaccheda taha buddha-bohi ya gurubohiyA ya iga samaye iga siddhA / ya iga samae avi aNegA siddhA te aNega siddhA // 59 // gAthArtha tathA guruthI bodha pAmelA te buddhabodhita siddha. vaLI eka samayamAM eka ja siddha thayelA te eka siddha ane eka samayamAM aneka siddha thAya te aneka siddha||5|| vizeSArthaH pUrva gAthAomAM kahyA pramANe A gAthAmAM siddhanA bhedonAM udAharaNa darzAvyAM nathI, paraMtu artha kahyo che, te artha spaSTa che, ane udAharaNa A pramANe zrI gautamasvAmI zrI mahAvIraprabhuthI bodha pAmI mokSe gayA; mATe zrI gautama gaNadhara buddhodhita siddha tathA zrI mahAvIraprabhu ekAkI mokSe gayA che, mATe zrI mahAvIra svAmIsiddha tathA zrI RSabhadeva prabhu, temanA 99 putra ane (temanA) putra bharata cakravartInA 8 putra maLI eka samayamAM 108 jIva mokSe gayA che, mATe zrIRSabhaprabhu vagere anesiddha kahevAya.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSatattva jANavAno uddeza 169 / / mokSatattva jANavAno uddeza / / A mokSatattvamAM zrI siddha paramAtmAnuM svarUpa samajIne AtmA evo vicAra kare ke, akhaMDa cidAnaMdamaya zuddha svarUpI siddha paramAtmA ane huM baMne svabhAvadazAmAM sattAe sarakhA chIe, e siddha paramAtmA paNa prathama mArA jevI vibhAvadazAmAM vartanArA saMsArI jIva ja hatA, paraMtu e paramAtmAe saMsArI avasthAmAM (eTale kevaLa gRhasthapaNAmAM nahi paNa gRhasthAvAsa tathA zramaNaavasthAmAM) paNa potAnuM AtmabaLa pragaTa karI, karmanAM baMdhana toDI, vibhAvadazA dUra karI, AtmAno sahaja svabhAva pragaTa karI nirvANa pAmI caudarAja lokanA aMte akSaya sthiti prApta karI, Aje AvI parama vizuddha dazArUpa siddha paramAtmapada prApta karyuM che, ane huM hajI vibhAvadazAmAM ramI rahyo chuM, mATe huM paNa evuM AtmabaLa pragaTa karUM to siddha paramAtmA thaI zakuM, ema samajI AtmA potAnI siddhadazA pragaTa karavA sanmukha thAya. dhana, kuTuMba, zarIra Adi bAhya baMdhano tathA kAma-krodhAdi abhyantara baMdhano toDe ane potAno sahaja svabhAva pragaTa kare to mukta thaI paramAtmadazA prApta kare, e ja mokSatattva jANavAno mukhya uddeza che. // kRti ? mokSatattvam // A navatattva prakaraNano vizeSArtha samApta thayo. bhavya jIvoe A navatattvano abhyAsa karI zrI jinezvara bhagavaMtanI AjJAnuM samyak zraddhAna karI, samyak AcAra-vicArarUpa samyak cAritranuM paripAlana karI muktipada prApta karavuM; e ja A navatattva jANavAno sAra che. matidoSathI athavA lekhanadoSathI athavA presadoSathI thayelI bhUlacUkane mATe mithyAvutadaIe chIe, te gaMbhIra hRdayavALA sajjano mArA sarakhA kRpApAtra arthalekhaka pratye kSamA ApI sudhArI vAMcaze. zrI jaina zreyaskara maNDalAkhyasaMsthAntargatAnekadhArmikavyavahRtisaMcAlakasya zrImahisAnAkhyanagaranivAsi zreSThivarya zrIyutaveNIcandrasuracandrasya satpreraNAtaH bhRgukacchanivAsI zreSThavarya zrIyutAnupacandrasya vidyArthicaMdulAlena viracitaH saMsthayA ca saMzodhitaH saMvardhitazcAyaM zrI navatattvaprakaraNavizeSArthaH samAptaH
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 zrI navatattva prakaraNa zrI navatattva prakaraNa jIvA'jIvA puNNaM, pAvA''sava saMvaro ya nijjrnnaa| bandho mukkho ya tahA, navatattA huMti nAyavvA // 1 // caudasa caudasa bAyAlIsA bAsI a huMti bAyAlA / sattAvannaM bArasa, cau nava bheyA kameNesiM // 2 // egaviha duviha tivihA, cauvvihA paMca chavvihA jIvA / ceyaNa-tasaiyarehiM, veya-gaI-karaNa-kAehiM // 3 // egidiya suhamiyarA, saniyara paNidiyA ya sbiticu| apajjattA pajjattA, kameNa caudasa jiyaTThANA // 4 // nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo thaa| vIriyaM uvaogo ya, eyaM jIassa lakkhaNaM // 5 // AhArasarIriMdiya-pajjattI ANapANabhAsamaNe / cau paMca paMca chappi ya, igavigalA'sannIsannINaM // 6 // paNidiattibalUsA-sAU dasa pANa cau cha saga atttth| iga-du-ti-cauriMdINaM, asanni-sannINa nava dasa ya // 7 // dhammAdhammAgAsA, tiya-tiya-bheyA taheva addhA ya / khaMdhA desa paesA, paramANu ajIva caudasahA // 8 // dhammA'dhammA puggala, naha kAlo paMca huMti ajjIvA / calaNasahAvo dhammo, thirasaMThANo ahammo ya // 9 // avagAho AgAsaM, puggalajIvANa puggalA caUhA / khaMdhA desa paesA, paramANu ceva nAyavvA // 10 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatattva mULagAthA saddaMdhayAra ujjoa, pabhA chAyAtavehi a ( iya ) / vanna gaMdha rasA phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // 11 // egA koDi sattasaTThi, lakkhA sattahuttarI sahassA ya / do ya sayA solahiyA, AvaliyA igamuhuttami // 12 // 171 samayAvalI muhuttA, dIhA pakkhA ya mAsa varisA ya / bhaNio paliyA sAgara, ussappiNisappiNI kAlo // 13 // pariNAmi jIva muttaM, sapaesA ega khitta kiriyA ya / NiccaM kAraNa kattA, savvagaya iyara appavese // 14 // sA uccagoa maNuduga, suraduga paMciMdijAi paNadehA / AititaNuNuvaMgA, AimasaMghayaNasaMThANA // 15 // vannacaukkAgurulahu, paraghA ussAsa Ayavujjoa / subhakhagainimiNatasadasa, suranara tiriAu titthayaraM // 16 // tasa bAyara pajjattaM, pattea thiraM subhaM ca subhagaM ca / sussara Aijja jasaM, tasAidasagaM imaM hoi // 17 // nANaMtarAyadasagaM, nava bIe nIasAya micchattaM / thAvaradasa - nirayatigaM, kasAya paNavIsa tiriyadugaM // 18 // igabiticaujAIo, kukhagai uvaghAya huMti pAvassa / apasatthaM vannacaU, apaDhamasaMghayaNasaMThANA // 19 // thAvara suhuma apajjaM, sAhAraNamathiramasubha- dubhagANi / dussaraNAijjajasaM, thAvara - dasagaM vivajjatthaM // 20 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 zrI navatattva prakaraNa iMdia kasAya avvaya, jogA paMca cau paMca tini kamA / kiriyAo paNavIsaM, imA u tAo aNukkamaso // 21 // kAiya ahigaraNiA, pAusiyA pAritAvaNI kiriyA / pANAivAyAraMbhiya, pariggahiA mAyavattI a||22|| micchAdasaNavattI, apaccakkhANA ya diTThi puTTi ya / pADucciya sAmaMto-vaNIa nesatthi sAhatthI // 23 // ANavaNi viAraNiyA, aNabhogA aNavakaMkhapaccaiyA / annA paoga samudANa pijja doseriyAvahiyA // 24 // samiI guttI parisaha, jaidhammo bhAvaNA carittANi / paNa ti duvIsa dasa bAra, paMcabheehiM sagavannA // 25 // iriyA bhAsesaNAdANe, uccAre samiIsu a| maNaguttI vayaguttI, kAyaguttI taheva ya // 26 // khuhA pivAsA sI uNhaM, dNsaacelaarithio| cariyA nisIhiyA sijjA, akkosa vaha jAyaNA // 27 // alAbha roga taNaphAsA, mala-sakkAra-parIsahA / pannA annANa sammattaM, ia bAvIsa parIsahA // 28 // khaMtI maddava ajjava, muttI tava saMjame a bodhavve / saccaM soaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo // 29 // paDhamamaNiccamasaraNaM, saMsAro egayA ya annattaM / asuittaM Asava saMvaro ya taha NijjarA navamI // 30 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 navatattva mULagAthA logasahAvo bohI-dullahA dhammassa sAhagA arihA / eAo bhAvaNAo, bhAveavvA payatteNaM // 31 // sAmAiattha paDhamaM, cheovaTThAvaNaM bhave bIaM / parihAravisuddhiaM suhumaM taha saMparAyaM ca // 32 // tatto a ahakkhAyaM, khAyaM savvaMmi jIvalogaMmi / jaM cariUNa suvihiyA, vaccaMti ayarAmaraM ThANaM // 33 // bArasavihaM tavo NijjarA ya, baMdho cauvigappo a| payai-TThii-aNubhAga-ppaesabheehiM nAyavvo // 34 // aNasaNamUNoariyA, vittIsaMkhevaNaM rsccaao| kAyakileso saMlI-NayA ya bajjho tavo hoi // 35 // pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sjjhaao| jhANaM ussaggo'vi a, abhitarao tavo hoi // 36 // payaI sahAvo vutto, ThiI kAlAvahAraNaM / aNubhAgo raso Neo, paeso dalasaMcao // 37 // paDapaDihAra'simajja-haDacittakulAlabhaMDagArINaM / jaha eesiM bhAvA, kammANa'vi jANa taha bhAvA // 38 // iha nANadaMsaNAvaraNa-veyamohAu nAmagoANi / vigdhaM ca paNa nava du aTThavIsa cau tisaya du paNavihaM // 39 // nANe adaMsaNAvaraNe, veyaNIe ceva aMtarAe a| tIsaM koDAkoDI, ayarANaM ThiI a ukkosA // 40 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 zrI navatattva prakaraNa sittari koDAkoDI, mohaNie vIsa nAma- goesu / tittIsaM ayarAI AuTThiibaMdha ukkosA // 41 // bArasa muhuttaM jahannA, veyaNie aTTha nAma goesu / sesANaMtamuhuttaM, eyaM baMdhaTThaImANaM // 42 // saMtapayaparUvaNayA, davvapamANaM ca khitta phusaNA ya / kAlo a aMtaraM bhAga, bhAva appAbahuM ceva // 43 // saMtaM suddhapayattA, vijjataM khakusumaMvva na asaMtaM / mukkhatti payaM tassa u, parUvaNA maggaNAIhiM // 44 // gai iMdie a kAe joe vee kasAya nANe a / saMjama daMsaNa lesA, bhava samme sanni AhAre // 45 // naragai paNiditasa bhava, sanni ahakkhAya khaiasammatte / mukkho'NAhAra kevala - daMsaNanANe na sesesu // 46 // davvapamANe siddhANaM, jIvadavvANi huMti'NaMtANi / logassa asaMkhijje, bhAge ikko ya savvevi // 47 // phusaNA ahiyA kAlo, iga-siddha-paDucca sAioNaMto / paDivAyA'bhAvAo, siddhANaM aMtaraM natthi // 48 // savvajiyANamaNaMte, bhAge te tesiM daMsaNaM nANaM / khaie bhAve pariNA- mie a puNa hoi jIvattaM // 49 // thovA napuMsasiddhA, thI nara siddhA kameNa saMkhaguNA / ia mukkhatattameaM navatattA lesao bhaNiA // 50 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 navatattva mULagAthA jIvAi nava payatthe, jo jANai tassa hoi sammattaM / bhAveNa saddahato, ayANamANe'vi sammattaM // 51 // savvAiM jiNesara-bhAsiyAI vayaNAiM nannahA huMti / ii buddhI jassa maNe, sammattaM niccalaM tassa // 52 // aMtomuttamittaM-pi phAsiyaM hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDapuggala-pariaTTo ceva saMsAro // 53 // ussappiNI aNaMtA, puggalapariyaTTao munneyvvo| te'NaMtA'tIaddhA, aNAgayaddhA aNaMtaguNA // 54 // jiNaajiNatittha'titthA, gihi annasaliMga thI naranapuMsA / patteya sayaMbuddhA, buddhabohiya ikkaNikkA ya // 55 // jiNasiddhA arihaMtA, ajiNasiddhA ya puMDariapamuhA / gaNahAri titthasiddhA, atitthasiddhA ya marudevA // 56 // gihiliMgasiddha bharaho, vakkalacIrI ya annaliMgammi / sAhu saliMgasiddhA, thIsiddhA caMdaNApamuhA // 57 // puMsiddhA goyamAI, gAMgeyAI napuMsayA siddhaa| patteya-sayaMbuddhA, bhaNiyA karakaMDu-kavilAI // 58 // taha buddhabohi gurubohiyA ya igasamaye igasiddhA ya / igasamaye'vi aNegA, siddhA te'NegasiddhA ya // 59 // // iti zrI navatattvamUlam //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA amArAM prakAzano sAmAyika caityavaMdanAdi sUtro be pratikramaNa mULa (guja.) be pratikramaNa mULa (hindI) be pratikramaNa (sArtha) paMca pratikramaNa mULa (guja.) paMca pratikramaNa mULa (hindI) paMca pratikramaNa (sArtha) jIva vicAra navatattva prakaraNa daMDaka - laghusaMgrahaNI bhASyatrayam karmagrantha bhAga 1lo (1-2) karmagrantha bhAga 2jo (3-4) karmagrantha bhAga 3jo (5-6) tattvArthAdhigamasUtra paMca pratikramaNa sUtrArtha (paM. zrI prabhudAsabhAI kRta) AnaMdaghana covIzI sArtha dravyaguNa paryAyano rAsa jinaguNa padhAvalI samakita 67 bolanI sajjhAya Atmahitakara AdhyAtmika zrI jaina zreyaskara maMDaLa sTezana roDa, mahesANA (u.gujarAta) pI. naM. 384001 phona : 51327 vastu saMgraha abhakSya anaMtakAya vicAra (guja.) abhakSya anaMtakAya vicAra (hindI) samAsa subodhikA siddhahema rahasyavRtti pahelI copaDI dharmopadeza tattvajJAna paMcasaMgraha bhAga 3 tattvArthAdhigamasUtra bhAga 1 tattvArthAdhigamasUtra bhAga 2 (paM. zrI prabhudAsabhAI kRta) : grAhakone sUcanAH 1. pustako agAuthI nANAM maLyA pachI ke vI.pI. thI mokalI zakAya che. 2. posTeja pekIMga vagere kharca alaga samajavAnuM che. HprAptisthAnaH zrI jaina zreyaskara maMDaLa bAbu bilDIMga, taLeTIroDa, pAlItANA (saurASTra) pIna naM. 364270
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApanA bALakone zraddhALu, jJAnavAna ane cAritrasaMpanna banAvavA mahesANA pAThazALAmAM dAkhala karo praveza para maMgAvI nIcenA saranAme bharI mokalo zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA The. : sTezana roDa, mahesANA (u.gu.) 384001. : mudraka : bharata prinTarI | (kAntilAla DI. zAha) nyU mArkeTa, pAMjarApoLa, rIlIpha roDa, amadAvAda-1. phona : 22 16 4798