Navtattva Prakarana Sarth

SR No.: 008916
Original Sutra Author: N/A
Publisher: Yashovijayji Jain Sanskrit Pathshala Mahesana
Publication Year: 2006
Total Pages: 178
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, & Religion
File Size: 10 MB

Page 78

પાપતત્ત્વ
૭૭
અને તેને આચ્છાદન કરનાર કર્મ જેવતજ્ઞાનાવરણીય જર્મ, એ પાંચ કર્મના ઉદયથી આત્માના જ્ઞાનગુણનો રોધ (રોકાણ) થાય છે, માટે એ પાંચેય કર્મના બંધ તે પાપના ભેદ છે.
જેના વડે દેવા યોગ્ય વસ્તુ હોય, દાનનું શુભ ફળ જાણતો હોય, અને દાન લેનાર સુપાત્રની પણ પ્રાપ્તિ થઈ હોય, છતાં દાન ન આપી શકાય, તેવનાન્તરાય મં, તથા દાતાર મળ્યો હોય, લેવા યોગ્ય વસ્તુ હોય, વિનયથી યાચના કરી હોય છતાં વસ્તુની પ્રાપ્તિ જે કર્મથી ન થાય તે ત્તામાન્તરાય મં; જેનાથી ભોગ્ય તથા ઉપભોગ્ય સામગ્રી વિદ્યમાન હોય તોપણ ભોગવી ન શકાય તે મોનાન્તરાય ર્મ, તથા ૩૫મોન્તરાય જર્મ. અહીં એક વાર ભોગવવા યોગ્ય આહારાદિ તે ભોગ્ય, અને વારંવાર ભોગવવા યોગ્ય સ્ત્રી, આભૂષણ આદિ ઉપભોગ્ય કહેવાય. તથા જેનામાં બળ ન હોય અને હોય તો ફોરવી ન શકાય તે વીર્યાન્તરાય ર્મ, એ પાંચેય પાપકર્મના ભેદ છે.
જેનાથી ચતુર્દર્શનનું (ચક્ષુ-ઇન્દ્રિયની શક્તિનું) આચ્છાદન થાય તે ચક્ષુર્વર્શનાવરનીય મં, જેનાથી ચક્ષુઃ સિવાયની શેષ ૪ ઇન્દ્રિય તથા ૧ મન એ પાંચની શક્તિનું આચ્છાદન થાય તે અશ્રુવંશનાવરણીય, જેનાથી અવધિદર્શન આચ્છાદન થાય, તે અધિવર્શનાવરણીય, અને જેનાથી કેવળદર્શન આચ્છાદન થાય, તે જેવલર્શનાવરણીય. જેનાથી સુખેથી જાગ્રત થવાય તેવી અલ્પનિદ્રા તે નિદ્રા, દુ:ખે જાગ્રત થવાય તેવી અધિક નિદ્રા તે નિદ્રાનિદ્રા, બેઠાં અને ઊભાં ઊંઘ આવે તે પ્રતા, ચાલતાં નિદ્રા આવે તે પ્રવૃત્તાપ્રવૃત્તા અને જે નિદ્રામાં જીવ દિવસે ચિંતવેલું કાર્ય કરે તેવી-પ્રથમ સંઘયણીને વાસુદેવથી અર્ધ બળવાળી અને વર્તમાનમાં સાત આઠ' ગણા બળવાળી નિદ્રા તે થીદ્ધિ (સ્થાનદ્ધિ) નિદ્રા કહેવાય. એ ૪ દર્શનાવરણ અને ૫ નિદ્રા મળી ૯ ભેદ દર્શનાવરણીય કર્મના છે. પહેલું જ્ઞાનાવરણીય કર્મ, પછી આ દર્શનાવરણીય કર્મ બીજું ગણાય છે, માટે ગાથામાં “વી—બીજા કર્મના” એમ કહ્યું છે.
જેનાથી નીચ કુળ-જાતિ-વંશમાં ઉત્પન્ન થવાય તે નૌષોત્ર ર્મ, જેનાથી દુઃખનો અનુભવ થાય તે અશાતાવેનીય મં, જેનાથી સર્વજ્ઞ ભગવંતે કહેલા
૧. ઇતિ દ્રવ્યલોક પ્રકાશે, કર્મગ્રંથ બાલાવબોધમાં ૨-૩ ગણું બળ પણ કહ્યું છે. ૨. આર્યદેશમાં અને પ્રાયઃ સર્વત્ર ચારેય ગતિમાં ઉચ્ચ-નીચપણાનો વ્યવહાર સદાકાળથી ચાલતો આવેલો છે, અને ચાલશે. તે મનુષ્યોનો કલ્પિત વ્યવહાર નથી, પણ જન્મ, કર્મ વગેરે જન્ય સ્વાભાવિક વ્યવહાર છે, તેની વિશેષ સમજ આગળની ૩૮મી ગાથાના અર્થ પ્રસંગે ટિપ્પણીમાં આપેલી છે.