________________
શ્રી નવતત્ત્વ પ્રકરણ
શેય-ઉપાદેય સ્વરૂપે પ્રાપ્ત થતાં આત્માને અંતે મોક્ષતત્ત્વ પણ ઉપાદેય સ્વરૂપે પ્રાપ્ત થાય છે, અને મોક્ષતત્ત્વની પ્રાપ્તિથી આ આત્મા પોતાના સ્વાભાવિક આત્મસ્વરૂપને પામે છે. એ જ સંક્ષેપમાં જીવતત્ત્વ જાણવાનો ઉદ્દેશ છે.
॥ इति नवतत्त्वप्रकरणस्य विवरणे प्रथम जीवतत्त्वं समाप्तम् ॥
૪૮
ધમ્માધમ્માનાસા, તિય-તિય-મેયા તદેવ અન્તા હૈં । खंधा देस-પહ્મા, પરમાણુ અનીવ ચડસા ॥૮॥
સંસ્કૃત અનુવાદ
धर्माऽधर्माऽकाशास्त्रिकत्रिकभेदास्तथैवाद्धा च । स्कन्धा देश-प्रदेशाः परमाणवोऽजीवश्चतुर्दशधा ॥ ८ ॥
શબ્દાર્થ
ધમ્મ = ધર્માસ્તિકાય
અધમ્મ = અધર્માસ્તિકાય
આTHI = આકાશાસ્તિકાય तिय-तिय
= ત્રણ-ત્રણ
॥ ગ્રંથ અનીવતત્ત્વમ્ ॥ અજીવતત્ત્વના ૧૪ ભેદ
મેયા = ભેદવાળા છે
તદેવ = તેમ જ
अद्धा
= કાળ
સુંધા = સ્કંધ (આખો ભાગ) વેશ = દેશ (ન્યૂન ભાગ) પણ્ણા = પ્રદેશ (સ્કંધ પ્રતિબદ્ધ નાનામાં નાનો દેશ)
પરમાણુ = છૂટો અણુ અનીવ = અજીવના
વડસન્હા = ચૌદ ભેદ છે.
અન્વય સહિત પદચ્છેદ
તિ-તિ-મેયા-ધમ્મ-અધર્મી-આવાસો, તર્ફે વ-અદ્ધા ય । રાંધા તેમ-પÇા, પરમાણુ રસદ્દા અનીવ ॥૮॥
ગાથાર્થ:
ત્રણ ત્રણ ભેદોવાળા ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, અને આકાશાસ્તિકાય તેમજ કાળ અને સ્કંધો, દેશો, પ્રદેશો અને પરમાણુઓ (એ) ચૌદ પ્રકારે અજીવ (તત્ત્વ) છે.
વિશેષાર્થઃ
અહીં અજીવ એટલે જીવ રહિત (-જડ) એવા પાંચ પદાર્થ જગતમાં વિદ્યમાન
