Navtattva Prakarana Sarth

SR No.: 008916
Original Sutra Author: N/A
Publisher: Yashovijayji Jain Sanskrit Pathshala Mahesana
Publication Year: 2006
Total Pages: 178
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, & Religion
File Size: 10 MB

Page 39

૩૮
શ્રી નવતત્ત્વ પ્રકરણ છે, માટે પુતિના ૩પવાથી (=સમુદ્રથી) સત્પન્ન થયેત માત્માની (મહા પરિણામનવમાં ઉપયોrit) ને શ િવિશેષ. તે પff. એ અર્થ અતિપ્રસિદ્ધ છે. તે આહાર પર્યાપ્તિ આદિ ૬ પર્યાપ્તિઓનું યત્કિંચિસ્વરૂપ મનુષ્યના તથા તિર્યંચના ઔદારિક શરીર સંબંધી પર્યાતિઓને અનુસરીને કહીએ છીએ, તે આ પ્રમાણે
૧. સહપતિ-ઉત્પત્તિસ્થાને રહેલા આહારને જીવ જે શક્તિ વડે ગ્રહણ કરે, અને ગ્રહણ કરીને ખલ-રસને યોગ્ય બનાવે, તે આહાર પર્યામિ. (અહીંખલ એટલે અસાર પુદ્ગલો-મળમૂત્રાદિ, અને શરીરાદિ રચનામાં ઉપયોગી થાય તેવાં પુગલો તે રસ છે.) આ પર્યાતિ પ્રથમ સમયે જ સમાપ્ત થાય છે.
૨. રીપતિ-રસને યોગ્ય પુદ્ગલોને જે શક્તિ વડે જીવ શરીરરૂપે-સાત ધાતુરૂપે રચે, તે શક્તિ તે શરીરપર્યાપ્તિ (અહીં શરીર કાયયોગપ્રવૃત્તિમાં સમર્થ થાય ત્યાં સુધીની જે શરીર રચના, પછી પર્યાતિની (શક્તિની) સમાપ્તિ થાય છે. અને તે સામર્થ્ય અન્તર્મુહૂર્ત સુધી શરીર-યોગ્ય પુદ્ગલો મેળવ્યાથી પ્રગટ થાય છે.)
૩. ક્રિય પતિ-રસરૂપે જુદાં પડેલ પુદ્ગલોમાંથી તેમજ સાત ધાતુમય શરીરરૂપે રચાયેલાં પગલોમાંથી પણ ઇન્દ્રિય યોગ્ય પગલો ગ્રહણ કરી ઇન્દ્રિયપણે પરિણાવવાની જે શક્તિ તે, નિયતિ (શરીરપર્યામિ સમાપ્ત થયા બાદ પણ બીજા અન્તર્મુહૂર્ત સુધી મેળવેલાં ઇન્દ્રિયપુદ્ગલોથી રચાતી અભ્યન્તર નિવૃત્તિ ઇન્દ્રિય જ્યારે વિષયબોધ કરવામાં સમર્થ થાય છે, ત્યારે આ ઈન્દ્રિય પર્યાતિની સમાપ્તિ થાય છે.
૪. શ્વાસોપથતિ-જે શક્તિ વડે શ્વાસોચ્છવાસ યોગ્ય વર્ગણાનાં પુદ્ગલો ગ્રહણ કરી શ્વાસોચ્છવાસ રૂપે પરિણમાવી અવલંબીને વિસર્જે, તે શક્તિનું નામ શ્વાસોચ્છવાસ પર્યામિ છે. (ઇન્દ્રિયપર્યાતિ પૂર્ણ થયા બાદ પણ ત્રીજા અન્તર્મુહૂર્ત સુધી ગ્રહણ કરેલી શ્વાસોચ્છવાસ વર્ગણાને શ્વાસોચ્છવાસરૂપે પરિણમાવવામાં ઉપકારી પુદ્ગલોથી જ્યારે જીવ શ્વાસોચ્છવાસ ક્રિયામાં સમર્થ થાય છે, ત્યારે આ પર્યાતિની સમાપ્તિ થાય છે.)
૫ ભાષા પતિ-જીવ જે શક્તિ વડે ભાષા યોગ્ય પુદ્ગલો ગ્રહણ કરી ભાવાપણે પરિણમાવી અવલંબીને વિસર્જન કરે, તે શક્તિનું નામ ભાષા પર્યાપ્તિ. (શ્વાસોચ્છવાસ પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા બાદ પણ ચોથા અન્તર્મુહૂર્ત સુધી ગ્રહણ કરેલાં (ભાષા પુદ્ગલોને ભાષાપણે પરિણમાવવામાં ઉપકારી) પુદ્ગલોથી જીવ જ્યારે વચનક્રિયામાં સમર્થ થાય છે ત્યારે આ પર્યાતિની સમાપ્તિ થાય છે.)
૧. આહારક શરીર સંબંધી તથા વૈક્રિય શરીર સંબંધી પર્યાપ્તિઓનું સ્વરૂપ જો કે કંઈક ભિન્ન છે, તો પણ આ ઉપરથી સહેજે સમજી શકાય તેવું છે.