________________
મોક્ષતત્ત્વ
૧૪૫ (અન્યદર્શનીઓ જે સદાકાળ ઈશ્વર એક જ છે એમ કહે છે તે આ બીજા દ્વારની પ્રરૂપણાથી અસત્ય છે એમ જાણવું).
I રૂતિ રદ્રવ્ય પ્રમાણ દ્વાર II તથા ક્ષેત્રદ્વાર વિચારતાં સિદ્ધના જીવો લોકના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલા ક્ષેત્રમાં રહ્યા છે, કારણ કે એક સિદ્ધની અવગાહના જઘન્યથી હાથ ૮ અંગુલ હોય, અને ઉત્કૃષ્ટથી ૧ ગાઉનો છઠ્ઠો ભાગ એટલે ૩૩૩ ધનુષ૩ર અંગુલ અર્થાત્ ૧૩૩૩ હાથ અને ૮ અંગુલ એટલી ઊંચી અવગાહના હોય છે. અને એ ક્ષેત્ર લોકના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલું જ છે, માટે એકેક સિદ્ધ પણ લોકના અસંખ્યાતમા ભાગમાં રહ્યા છે. તથા સર્વ સિદ્ધ આશ્રયી વિચારીએ તો ૪૫ લાખ યોજનવાળી સિદ્ધશિલા પૃથ્વી ઉપર એક યોજનને અત્તે ૪૫ લાખ યોજન તિર્યફ (આડા) વિસ્તારવાળા ૧/૬ (એક ષષ્ઠમાંશ) ગાઉ ઊર્ધ્વપ્રમાણ જેટલા આકાશક્ષેત્રમાં સિદ્ધ જીવો અલોકની આદિ અને લોકના અંતને સ્પર્શીને રહ્યા છે તે સર્વ ક્ષેત્ર પણ લોકના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલું છે, માટે સર્વ સિદ્ધ પણ લોકના અસંખ્યાતમા ભાગમાં રહ્યા છે, એ પ્રમાણે બે રીતે ક્ષેત્ર દાર કહ્યું (અન્ય દર્શનીઓ જે કહે છે કે ઈશ્વર એક જ છે અને તે પણ આ સચરાચર (ત્ર-સ્થાવર તથા જડ-ચેતનમય) જગતમાં સર્વ સ્થાને વ્યાપી રહ્યો છે. તે આ ત્રીજા દ્વારની પ્રરૂપણાથી અસત્ય છે, એમ જાણવું.)
ને રતિ રૂ ક્ષેત્ર ૨ II.
સ્પર્શના કાળ અને અત્તર અનુયોગ દ્વારા फुसणा अहिया कालो, इग सिद्ध पडुच्च साइओणंतो। पडिवायाभावाओ, सिद्धाणं अंतरं नत्थि ॥४८॥
સંસ્કૃત અનુવાદ स्पर्शनाधिका कालः एकसिद्धं प्रतीत्य साद्यनन्तः । प्रतिपाताऽभावतः सिद्धानामन्तरं नास्ति ॥४८॥
અન્વય સહિત પદચ્છેદ फुसणा अहिया कालो इग सिद्ध पडुच्च साइओणंतो। पडिवाय अभावाओ सिद्धाणं अंतरं नत्थि ॥४८॥
શબ્દાર્થ પુસ = સ્પર્શના
તો = કાળ હિયા = અધિક છે.
રૂપ સિદ્ધ = એક સિદ્ધની
૧૦
