________________
૧૪૪
શ્રી નવતત્વ પ્રકરણ દ્રવ્ય પ્રમાણ અને ક્ષેત્ર અનુયોગદ્વાર दव्वपमाणे सिद्धाणं जीवदव्वाणि हुंतिऽणंताणि । लोगस्स असंखिज्जे, भागे इक्को य सव्वेवि ॥४७॥
સંસ્કૃત અનુવાદ दव्यप्रमाणे सिद्धानां जीवद्रव्याणि भवन्त्यनन्तानि । लोकस्यासंखेयभागे, एकच सर्वेऽपि ॥४७॥
શબ્દાર્થ
ત્રમાણે = દ્રવ્ય પ્રમાણ કારમાં તારૂ = લોકના સિલાઈ = સિદ્ધોના
અને = અસંખ્યાતમા ગવવ્યાપિ = જીવદ્રવ્યો
જે = ભાગે, ભાગમાં મiતાળ = અનંત
રૂકો = એક સિદ્ધ હૃતિ = છે
સવિ = સર્વે સિદ્ધ
અન્વય સહિત પદચ્છેદ ગાથાવત્ - અiતાળ હૃતિ સવે વિ
ગાથાર્થ સિદ્ધોના દ્રવ્ય પ્રમાણ દ્વારમાં અનંત જીવદ્રવ્યો છે; લોકના અસંખ્યાતમા ભાગમાં એક અને સર્વે સિદ્ધો હોય છે. I૪૭
વિશેષાર્થ સિદ્ધના જીવો અનંત છે, કારણ કે જઘન્યથી ૧ સમયને અન્તરે અને ઉત્કૃષ્ટથી ૬ માસને અન્તરે અવશ્ય કોઈ જીવ મોક્ષે જાય એવો નિયમ છે, તેમજ એક સમયમાં જઘન્ય ૧ તથા ઉત્કૃષ્ટથી ૧૦૮ જીવો મોક્ષે જાય, એ પણ નિયમ છે, અને એ પ્રમાણે અનંતકાળ વ્યતીત થઈ ગયો છે. માટે સિદ્ધ જીવો અનંત છે. નિશ્ચયથી મોક્ષપદ પામવાની અવસ્થાવાળા કેવલી ભગવંતને નથી, કારણ કે જીવ કેવળજ્ઞાન પામ્યો ત્યારથી મોક્ષપદ પામી ચૂક્યો, એમ જાણવાનું છે. તો ફરીથી મોક્ષ પામવાનો સંભવ
ક્યાં છે? એ અપેક્ષાએ કેવલી ભગવંતને તેમજ સિદ્ધ ભગવંતને પણ ભવ્યત્વ નથી પણ અભવ્યત્વ છે. ભવ્ય સંસારી જીવ જ કેવળજ્ઞાન પામી મોક્ષે જઈ શકે. એ અપેક્ષાએ ભવ્ય માર્ગના સંભવે છે.
તથા સંજ્ઞીપણું મનોજ્ઞાનવાળા જીવને હોય છે. અને કેવલી ભગવંતને તથા સિદ્ધને (મતિજ્ઞાનાવરણીય ક્ષય થવાથી) મનોજ્ઞાનનો અભાવ છે તેથી સંજ્ઞી પણ નથી. સંસી જીવ જ કેવળજ્ઞાન પામી મોક્ષે જઈ શકે એ અપેક્ષાએ સંજ્ઞીમાર્ગ છે.
