Navtattva Prakarana Sarth

SR No.: 008916
Original Sutra Author: N/A
Publisher: Yashovijayji Jain Sanskrit Pathshala Mahesana
Publication Year: 2006
Total Pages: 178
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, & Religion
File Size: 10 MB

Page 18

નવતત્ત્વ પીઠિકા
૧૭ ચૈતન્ય લક્ષણ યુક્ત હોય તે નવ કહેવાય છે, અને તે કારણથી ચૈતન્ય અથવા ચૈતન્ય યુક્ત પદાર્થ તે જ ગીવતત્ત્વ છે.
૨. તેથી વિપરીત સ્વભાવવાળું અથવા વિપરીત લક્ષણવાળું એટલે ચૈતન્ય લક્ષણ રહિત હોય, અને સુખ-દુ:ખનો અનુભવ જેને ન હોય તે જડ લક્ષણવાળું મનવતત્ત્વ છે, જેમ આકાશ, સૂકું લાકડું-ઇત્યાદિ.
૩. જીવોને ઈષ્ટ સામગ્રી પ્રાપ્ત થાય છે તો પરમ આલાદ પામે છે, તથા સુખ ભોગવે છે, તેનું જે મૂળ શુભકર્મનો બંધ તે પુણ્ય અને તે જ પુષ્યતત્ત્વ કહેવાય છે. અથવા શુભ કર્મબંધના કારણભૂત શુભ ક્રિયારૂપ શુભ આશ્રવો તે પણ અપેક્ષાએ પુણ્યતત્ત્વ કહેવાય છે. જેને લીધે જીવ સુખસામગ્રી પામે તે પુણ્યતત્ત્વ. અહીં પુનતિ એટલે (જીવન) પવિત્ર કરે તે પુષ્ય અથવા પુનતિ સુમતિ -શુભ કરે તે પુષ્ય.
૪. પુણ્યતત્ત્વથી વિપરીત જે તત્ત્વ તે પાપ તત્ત્વ. અથવા અશુભ કર્મ તે પાતત્ત્વ. અથવા જેના વડે અશુભ કર્મનું ગ્રહણ થાય તેવી અશુભ ક્રિયા (ચોરીજુગાર-દુર્ગાન-હિંસા આદિક) તે પાપતિત્વ. એ પાપના ઉદયથી જીવને પ્રતિકૂળ સામગ્રીઓ પ્રાપ્ત થાય છે, પરમ ઉદ્વેગ પામે છે, અને ઘણું દુઃખ ભોગવે છે. પતિયતિ નરવિવું એટલે નરકાદિ દુર્ગતિમાં પાડે તે પાપ અથવા પાંશયતિ–નિયતિ નીવતિ પાપમ્ એટલે જીવને મલિન કરે તે પાપ, અથવા પાંતિ એટલે ગુપ્તતિ અર્થાત્ આત્માને બાંધે-આવરે તે પાપ કહેવાય.
અહીં પુણ્ય પાપની ચતુર્ભગી (એટલે ચાર પ્રકાર) થાય છે, તે આ પ્રમાણે (૧) પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય, (૨) પુણ્યાનુબંધી પાપ, (૩) પાપાનુબંધી પુણ્ય અને (૪) પાપાનુબંધી પાપ.
ત્યાં જે પુણ્ય ભોગવતાં બીજું નવું પુણ્ય બંધાય તે ૨. પુષ્યાનુવંશ્વિપુષ્ય કહેવાય, એ પુણ્ય આર્યાવર્તદેશના, મહાધર્મી અને દાનેશ્વરી મહા-ત્રદ્ધિવાળા જીવોને હોય છે, કારણ કે તેઓએ પૂર્વ ભવમાં એવું શુભ પુણ્ય ઉપાર્જન કર્યું છે કે આ ભવમાં તે પુણ્યને ભોગવતાં ભોગવતાં પણ બીજું તેવું પુણ્ય ઉપાર્જન કરી રહ્યા છે.
કેટલાએક ચંડકૌશિક નાગની માફક પ્રભુના ઉપદેશથી સમભાવમાં રહી દરમાં પડ્યા રહી લોકોએ પોતાની ઉપર નાંખેલ ઘી, દૂધથી કીડીઓ એક્કી થઈ તેને કરડવા લાગી છતાં તે પૂર્વભવનું પાપ એવી રીતે સહન કરીને ભોગવ્યું, કે જેથી તેને ઘણું પુણ્ય બંધાયું, અને તે નાગ મરીને સ્વર્ગે ગયો. આમ પાપ ભોગવતાં શુભ કરણી દ્વારા પુણ્ય ઉપાર્જન કરે તે ર. પુષ્યાનુવંબ્ધિ પાપ જાણવું.
જે પુણ્ય ભોગવતાં નવું પાપ બંધાય તે રૂ. પાપનુવધિપુજાણવું. તે વિશેષતઃ અનાર્ય દેશના મહદ્ધિકોને હોય છે. કારણ કે તેઓએ પૂર્વભવમાં જે પુણ્ય ઉપાર્જન