Page Text
________________
ર૧
નવતત્ત્વ પીઠિકા
૯ તત્ત્વોમાં હેય-ય-ઉપાદેય જીવતત્ત્વ અને અજીવતત્ત્વ જોય છે, પુણ્યતત્ત્વ મોક્ષમાં વિઘ્નરૂપ નથી. પરંતુ મોક્ષમાર્ગમાં વળાવા (ભોમિયા) સરખું છે, તેથી વ્યવહારનયે આદરવા યોગ્ય છે, પરંતુ ભોમિયાને જેમ ઈષ્ટ નગરે પહોંચ્યા બાદ છોડી દેવાનો હોય છે, તેમનિશ્ચયથી તો પુણ્યતત્ત્વ પણ હેય એટલે છોડવા યોગ્ય છે, કારણ કે પુણ્ય એ શુભ છે તો પણ કર્મ છે. તેથી મોક્ષ માટે સોનાની બેડી સરખું છે; અને મોક્ષ તો પુણ્ય અને પાપ એ બન્ને કર્મનો ક્ષય થાય ત્યારે હોય છે, નિશ્ચયથી તો પુણ્યકર્મરૂપ પુણ્યતત્ત્વ છાંડવા યોગ્ય છે, તોપણ શ્રાવકને અવશ્ય આદરવા યોગ્ય છે, અને મુનિને તો અપવાદે જ આદરવા યોગ્ય છે, તેમજ પાપતત્ત્વ પણ છાંડવા યોગ્ય છે તે પ્રસિદ્ધ છે. તથા આશ્રવતત્ત્વ કર્મના આગમનરૂપ હોવાથી દેય છે, સંવરતત્ત્વ તથા નિર્જરાતત્ત્વ એ બે તત્ત્વ જીવના સ્વભાવરૂપ હોવાથી ૩પાય છે, બંધતત્ત્વ દેય છે, અને મોક્ષતત્ત્વ ૩ય છે. અહીં ય એટલે જાણવા યોગ્ય, દેય એટલે ત્યાગ કરવા યોગ્ય અને ૩૫૦ એટલે આદરવા યોગ્ય એવો અર્થ છે, જેથી કહ્યું છે કે
हेया बंधासवपावा, जीवाजीव हुँति विनेया। સંવનમ્બર કુવો , પુJui હૃત્તિ ૩વાથU II (અર્થ સ્પષ્ટ છે) દેયતત્ત્વ-(પુણ્ય), પાપ, આશ્રવ, બન્ય. ફેયતત્ત્વ-જીવ, અજીવ. ૩યતત્ત્વ-સંવર, નિર્જરા, મોક્ષ અને પુણ્યતત્ત્વ.
અહીં વાસ્તવિક રીતે જો કે નવે તત્ત્વો જોય છે, તોપણ વિશેષતઃ જે તત્ત્વ જે બાબતની મુખ્યતાવાળું છે, તે તત્ત્વ બાબતમાં ય ઇત્યાદિ એકેક વિશેષણવાળું છે.
૯ તત્વોમાં સંખ્યાબેદ આ નવતત્ત્વોનો એકબીજામાં યથાયોગ્ય સમાવેશ કરવાથી તત્ત્વો, ૫ તત્ત્વો અથવા ૨ તત્ત્વો પણ ગણાય છે. જેમકે, શુભ કર્મનો આશ્રવ તે પુણ્ય અને અશુભ કર્મનો આશ્રવ તે પાપ છે. તે કારણથી પુણ્ય અને પાપ તત્ત્વને આશ્રવમાં ગણીએ તો ૭ તત્ત્વ થાય છે.
અથવા આશ્રવ, પુણ્ય અને પાપ એ ત્રણને બંધતત્ત્વમાં ગણીએ અને નિર્જરા તથા મોક્ષ એ બેમાંથી કોઈ પણ એક ગણીએ તો તે પાંચ તત્ત્વ થાય છે. અથવા સંવર, નિર્જરા અને મોક્ષ એ ત્રણ તત્ત્વ જીવસ્વરૂપ છે માટે જીવમાં ગણીએ તો ૧ જીવતત્ત્વ અને ૨ અજીવતત્ત્વ એમ બે જ તત્ત્વ ગણાય છે. ઈત્યાદિ વિવકાભેદ છે, પરંતુ અહીં ચાલુ પ્રકરણમાં તો ૯ તત્ત્વો ગણાશે.
| SR No. | 008916 |
| Book Title | Navtattva Prakarana Sarth |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | |
| Publisher | Yashovijayji Jain Sanskrit Pathshala Mahesana |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 178 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 10 MB |