________________
૨ ૨
શ્રી નવતત્ત્વ પ્રકરણ ૯ તત્ત્વોમાં ૪ જીવ, ૫ અજીવ જીવ એ જીવ તત્ત્વ છે, તેમજ સંવર, નિર્જરા અને મોક્ષ એ ત્રણ તત્ત્વ પણ જીવ સ્વરૂપ (જીવપરિણામ) હોવાથી અથવા જીવનાસ્વભાવરૂપ હોવાથી જીવતત્ત્વ છે, માટે જીવ, સંવર, નિર્જરા અને મોક્ષ એ ચાર જીવ છે, અને શેષ પાંચ તત્ત્વો અજીવ છે. તેમાં પુણ્ય-પાપ-આશ્રવ-અને બન્ધ એ ચારે કર્મપરિણામ હોવાથી અજીવ ગણાય છે.
૯ તત્ત્વોમાં રૂપી-અરૂપી જો કે જીવ વાસ્તવિક રીતે તો અરૂપી જ છે, પરંતુ ચાલુ પ્રસંગમાં તો દેહધારી હોવાથી રૂપી કહેલ છે, સંવર, નિર્જરાઅનેમોક્ષ એત્રણે જીવના પરિણામરૂપ હોવાથી અરૂપી છે, તથા પુણ્ય, પાપ, આશ્રવ અને બંધ એ ચાર તત્ત્વ કર્મનો પરિણામ (કર્મપુદ્ગલમય રૂપી) હોવાથી રૂપી છે, અને અજીવતત્ત્વમાં રૂપી અને અરૂપી બન્ને પ્રકારે છે. કારણ કે ધર્માસ્તિકાય વગેરે અરૂપી છે, અને એક પુદ્ગલ દ્રવ્યરૂપી છે. (તે કારણથી આગળ અજીવના ૪ ભેદ રૂપી અને ૧૦ભેદ અરૂપી કહેવાશે.) સંખ્યા ૯ તત્ત્વનાં નામ હેય | શેય ઉપાદેય જીવ અજીવ રૂપી અરૂપી
જીવત | 0 | અજીવતત્ત્વ પુણ્યતત્ત્વ પાપતત્ત્વ આશ્રવતત્ત્વ સંવરતત્ત્વ નિર્જરાતત્ત્વ બંધતત્ત્વ મોક્ષતત્ત્વ કુલ
0
૦ ૦ ૦ ૦ ૦ = 0
૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦|
ન ૧ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦
o o o o o o o o olu
|
[૦
नवतत्त्वोना पेटा भेदो चउदस चउदस बाया-लीसा बासी अहंति बायाला। सत्तावन्नं बारस, चउ नव भेया कमेणेसि ॥२॥
