________________
૧૦૫
સંવરતત્ત્વ (પાંચ ચારિત્ર)
तित्थयर गणहरो केवली व पत्तेयबुद्ध पुव्वधरो।
पंचविहायारधरो, दुल्लभो आयरियओऽवि ॥१॥ અર્થ-તીર્થકર-ગણધર-કેવલી-પ્રત્યેકબુદ્ધ-પૂર્વધર અને પાંચ પ્રકારના આચારને ધારણ કરનાર આચાર્ય પણ આ લોકમાં પ્રાપ્ત થવા મહાદુર્લભ છે../૧il ઇત્યાદિ ચિંતવવું તે અહદુર્લભ ભાવના અથવા ધખાવના કહેવાય.
તથા પાંચ મહાવ્રતની દરેકની પાંચ પાંચ મળી ૨૫ ભાવનાઓ પણ આ ૧૨ ભાવનાઓમાં અંતર્ગત થાય છે. તથા એ ૧૨ ભાવનાઓમાં મૈત્રી-પ્રમોદકારુણ્ય અને માધ્યસ્થ એ ચાર ભાવના મેળવતાં ૧૬ ભાવના પણ થાય છે. તેનો વિચાર અન્ય ગ્રંથોથી જાણવો.
પાંચ ચારિત્ર सामाइअत्थ पढमं, छेओवट्ठावणं भवे बीअं। परिहारविसुद्धि, सुहुमं तह संपरायं च ॥३२॥
સંસ્કૃત અનુવાદ सामायिकमथ प्रथमं छेदोपस्थापन भवेद् द्वितीयम् । परिहारविशुद्धिकं सूक्ष्म तथा सांपरायिकं च ॥३२॥
શબ્દાર્થ સામાફિઝ = સામાયિક ચારિત્ર | પરિહારવિસિં = પરિહારવિશુદ્ધિચારિત્ર = અથ, હવે
= સૂક્ષ્મ પઢમં = પહેલું
તદ = તથા, તેમજ છેવાવvi = છેદોપસ્થાપન સંપર્થ = સંપરાય ચારિત્ર ભવે = છે
= વળી વીગં = બીજું ચારિત્ર
૧. ૨૫ ભાવનાઓનું સ્વરૂપ યોગશાસ્ત્રવૃત્તિ આદિક ગ્રંથોથી જાણવું.
૨. સર્વે જીવો મિત્ર સમાન છે, તે મૈત્રી ભાવના, પરજીવને સુખી દેખી રાજી થવું તે પ્રમોદ ભાવના, દુઃખી જીવો પ્રત્યે અનુકંપા-કરૂણા આણવી તે કારૂણ્ય ભાવના, અને પાપી, અધર્મી જીવો પ્રત્યે ખેદ ન કરવો તેમજ ખુશી પણ ન થવું, તે માધ્યસ્થ ભાવના.
૩. એ બાર ભાવનાઓને ભાવવા માત્રથી ઇતિકર્તવ્યતા (કર્તવ્યની સમાપ્તિ) ન માનવી, પરંતુ જે ભાવના જે આત્મસ્વરૂપવાળી છે, તે સ્વરૂપે પ્રગટ કરવાનો ઉદ્યમ કરી, તે આત્મસ્વરૂપ પ્રગટ કરવું, એ જ ભાવના ભાવવાનો અર્થ-હેતુ છે.
