Page Text
________________
પાપતન્ય
૭૯ ગાથાર્થ એકેન્દ્રિય, હીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિયજાતિ, અશુભ વિહાયોગતિ, ઉપઘાત, અપ્રશસ્ત વર્ણચતુષ્ક, પહેલા સિવાયનાં સંઘયણ અને સંસ્થાનઃ એ પાપતત્ત્વના ભેદો) છે. ૧૯ો.
વિશેષાર્થ પૃથ્વીકાય આદિક એકેન્દ્રિયપણાની પ્રાપ્તિ તે પ્રક્રિય ગતિ, શંખ આદિક દ્વિીન્દ્રિયપણાની પ્રાપ્તિ તે ક્રિય ગતિ, જૂ, માંકણ આદિ ત્રીન્દ્રિયપણાની પ્રાપ્તિ તે ત્રક્રિય ગતિ, પતંગિયા, વીંછી આદિક ચતુરિન્દ્રિયપણાની પ્રાપ્તિતે વર્તીન્દ્રિય ગતિ, ઊંટ તથા ગર્દભ સરખી અશુભ ચાલતે અશુવિહાયોતિ.પ્રતિજિહુવા (પડજીભી), રસોલી, દીર્ધદાંત, આદિ પોતાના અવયવો વડે જ પોતે દુઃખ પામે, અથવા જળમાં પૃપાપાત, પર્વતના શિખરથી પાત, અને ફાંસા આદિકથી આપઘાત કરવો=થવો તે ૩પધાત કહેવાય. ઈત્યાદિ અપાવનાર બંધાયેલ તે સર્વ કર્મો પાડતત્ત્વ સમજવાં.
જેનાથી (શરીરમાં) કૃષ્ણવર્ણ અને નીલવર્ણ પ્રાપ્ત થાય તે અણુવ નામર્મ, દુરભિગંધ તે ગામiધ, તીખો અને કડવો રસ તે અશુમરા, અને ગુરુ-કર્કશશીત-તથા રૂક્ષ એ ૪ અશુભ સર્ણ છે એ અશુભ વર્ણાદિ ચાર પાપ કર્મપ્રકૃતિઓ બંધાવાથી અપ્રશસ્ત વર્ણ ચતુર્કી ઉદયમાં આવે છે.
તથા પહેલા સંઘયણ વિના ૫ સંઘયણની પ્રાપ્તિ, તે આ પ્રમાણે-જેના હાડની સંધિઓ બે પાસે મર્કટબંધવાળી હોય અને ઉપર હાડનો પાટો હોય, પરંતુ હાડ ખીલી ન હોય, એવો બાંધો તે ઋષમતાવ, કેવળ બે પાસે મટિબંધ હોય અને પાટો, ખીલી ન હોય તે નાવ, એક બાજુ મર્કટબંધ હોય અને પાટો, ખીલી ન હોય તે અર્ધનાWવ, કેવળ ખીલી હોય તે જતિ અને હાડના બે છેડા માત્ર સ્પર્શીને રહ્યા હોય તે છેકૃષ્ટ અથવા સેવાર્ત સંઘયણ કહેવાય. એ પાંચેય બંધાયેલ પાપપ્રકૃતિના ઉદયથી પ્રાપ્ત થાય છે.
તથા પહેલા સંસ્થાન સિવાયનાં પસંસ્થાન આ પ્રમાણે-ન્યગ્રોધ એટલે વડવૃક્ષ, તેની પેઠે નાભિની ઉપરનો ભાગ લક્ષણયુક્ત અને નીચેનો ભાગ લક્ષણ રહિત, તે ચશોધ સંસ્થાન, નાભિની નીચેનો ભાગ લક્ષણયુક્ત અને ઉપરનો ભાગ લક્ષણ રહિત તે સાવિ સંસ્થાન, હાથ-પગ-મસ્તક અને કટિ (ડ) એ ચાર લક્ષણ રહિત હોય અને ઉદર વગેરે લક્ષણયુક્ત હોય તે વામન સંસ્થાન, એથી વિપરીત હોય તે
બ્દ સંસ્થાન, અને સર્વે અંગ લક્ષણ રહિત હોય તે દંડ સંથાર એ પાંચેય સંસ્થાનો, બંધાયેલા છે તે પાપકર્મના ઉદયથી પ્રાપ્ત થાય છે.
| SR No. | 008916 |
| Book Title | Navtattva Prakarana Sarth |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | |
| Publisher | Yashovijayji Jain Sanskrit Pathshala Mahesana |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 178 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 10 MB |