________________
100
શ્રી નવતત્ત્વ પ્રકરણ સંસ્કૃત અનુવાદ क्षान्तिर्दिव आर्जवो, मुक्तिः तपः संयमच बोद्धव्यः । सत्यं शौचमाकिञ्चन्यं च ब्रह्म च यतिधर्मः ॥२९॥
અન્વય સહિત પદચ્છેદ હતી , મન્નવ, મુત્તી, તવ સંગ સંબં, સૌો आकिंचणं च बंभं च जइधम्मो बोधव्वे ॥२९॥
શબ્દાર્થ
હતી = ક્ષમા મદ્ય = નમ્રતા
નવ = સરળતા ત્તિ = નિરાળાપણું તવ = તપશ્ચર્યા સંન = સંયમ નોંધબૈ = જાણવા
સર્વ = સત્ય સોગં = શૌચ-પવિત્રતા ગાવિ = અકિંચનપણું વિંછં = બ્રહ્મચર્ય, ગુરુકુળ વાસ
= અને, તથા, વળી નિધખો = યતિધર્મ, મુનિધર્મ
ગાથાર્થ
ક્ષમા, નમ્રતા, સરલતા, નિરાળાપણું, તપશ્ચર્યા, સંયમ, સત્ય, પવિત્રતા, અકિંચનપણું અને બ્રહ્મચર્ય એ યતિધર્મ (મુનિ ધર્મ) જાણવા. એરલા
વિશેષાર્થ ૧. વંતિ (ક્ષત્તિ) એટલે ક્રોધનો અભાવ, તે પહેલો ક્ષમાધર્ષ, તે પાંચ પ્રકારે છે. ત્યાં “કોઈએ પોતાનું નુકસાન કર્યા છતાં એ કોઈ વખતે ઉપકારી છે” એમ જાણી સહનશીલતા રાખવી તે ૩૫ર ક્ષમા.” જો હું ક્રોધ કરીશ, તો આ મારૂં નુકસાન કરશે એમ વિચારી ક્ષમા કરવી તે અપાર ક્ષમા, “જો ક્રોધ કરીશ તો કર્મ બંધ થશે” એમ વિચારી ક્ષમા રાખવી તે વિવિ ક્ષમા. “શાસ્ત્રમાં ક્ષમા રાખવાનું કહ્યું છે, તેથી ક્ષમા રાખવી તે વવનક્ષHI (અથવા પ્રવાન ક્ષમા) અને “આત્માનો ધર્મ ક્ષમા જ છે” એમ વિચારી ક્ષમા રાખવી તે ધર્મ ક્ષમા.એ પાંચેયક્ષમા યથાયોગ્ય આદરવા લાયક છે, પરંતુ ક્રોધ કરવો યુક્ત નથી. એમાં સર્વોત્કૃષ્ટ ક્ષમા ધર્મક્ષમા છે.
૨. માર્દવ-નમ્રતા, નિરાભિમાનપણું. ૩. બાર્નવ-સરળતા, નિષ્કપટપણું. ૪. રૂિ-નિર્લોભીપણું. ૫. તપ-ઈચ્છાનો રોધ કરવો તે તપ, અહીં સંવર તત્ત્વમાં કહ્યો. અને આગળ
