________________
૧૦૨
શ્રી નવતત્ત્વ પ્રકરણ
શબ્દાર્થ પઢમં = પહેલી
સુકૃતં = અશુચિત્વ ભાવના બળવં = અનિત્ય ભાવના
માસવ = આશ્રવ ભાવના મસર = અશરણ ભાવના
સંવ = સંવર ભાવના સંસાર = સંસાર ભાવના
૨ = વળી માયા = એકત્વ ભાવના
તદ = તથા ૨ = વળી
fણmઈ = નિર્જરા ભાવના અત્રd = અન્યત્વભાવના
નવમી = નવમી અન્વય સહિત પદચ્છેદ पढमं अणिच्चं असरणं संसारो एगया य अन्नत्तं । असुइत्तं आसव य संवरो तह नवमी णिज्जरा ॥३०॥
ગાથાર્થ પહેલો અનિત્ય, અશરણ, સંસાર,એકત્વ, અન્યત્વ, અશુચિત્વ, આશ્રવ, અને સંવર તથા નવમી નિર્જરા ૩૦
વિશેષાર્થ ૧. નિત્ય ભાવના-“લક્ષ્મી, કુટુંબ, યૌવન, શરીર, દશ્ય પદાર્થો એ સર્વ વિજળી સરખા ચપળ-વિનાશવંત છે, આજ છે અને કાલે નથી.” ઈત્યાદિ રીતે વસ્તુઓની અસ્થિરતા ચિંતવવી તે.
૨. મરણ પાવના-“દુઃખ અને મરણ વખતે કોઈ કોઈનું શરણ નથી.” ઈત્યાદિ ચિંતવવું તે.
૩. સંસાર પાવના-“ચાર ગતિરૂપ આ સંસારમાં નિરંતર ભમવું પડે છે. જે અનેક દુઃખોથી ભરેલો છે. સંસારમાં-માતા સ્ત્રી થાય છે, અને સ્ત્રી માતા થાય છે. પિતા પુત્ર થાય છે, પુત્ર મરીને પિતા થાય છે, માટે નાટકના દશ્ય સરખો વિલક્ષણ આ સંસાર સર્વથા ત્યાગ કરવા યોગ્ય છે,” ઈત્યાદિ ચિંતવવું તે સંસાર ભાવના.
૪. પર્વ ભાવના-“આ જીવ એકલો આવ્યો છે. એકલો જવાનો છે અને સુખ-દુઃખાદિ પણ એકલો જ ભોગવે છે, કોઈ સહાયકારી થતું નથી.” ઇત્યાદિ ચિંતવવું તે.
૫. અન્યત્વ માવના-“ધન, કુટુંબ પરિવાર, તે સર્વ અન્ય છે, પણ તે રૂપ હું નથી, હું આત્મા છું, હું શરીર નથી પરંતુ તે મારાથી અન્યછે.” ઈત્યાદિ ચિંતવવું તે.
૬. ગણુવત્વ ભાવના-આ શરીર રસ-રુધિર-માંસ-મેદ-અસ્થિ-મજ્જા-અને શુક્ર; એ અશુચિમય સાત ધાતુનું બનેલું છે. પુરુષના શરીરમાં ૯ દ્વાર, ૨ ચક્ષુ,
