________________
૨૪
શ્રી નવતત્ત્વ પ્રકરણ अट्ठासि अरूवि हवई संपई उभणामि चेव रूवीणं ।
परमाणु देस पएसा, खंघ चउ अजीव रूवीणं ॥२॥ અર્થ - એ પ્રમાણે અરૂપી દ્રવ્યના ૮૮ ભેદ છે, અને હવે રૂપી દ્રવ્યના ભેદ કહું છું. પરમાણુ-દેશ-પ્રદેશ-અને-સ્કંધ એ ચાર ભેદ રૂપી અજીવના છે. રા.
जीवे दसचउ, दुचउ, बासी बायाल हुंति चत्तारि।
सय अट्ठासी रूवी दुसयछसत्त नवतत्ते ॥३॥ અર્થ:- તથા જીવના ૧૪ ભેદ, અજીવના ૪ ભેદ, પુણ્યના ૪ર ભેદ, પાપના ૮૨ ભેદ, અને આશ્રવના ૪૨ ભેદ તથા બંધતત્ત્વના ૪ ભેદ એ પ્રમાણે ૧૮૮ ભેદ રૂપી છે. એ પ્રમાણે નવતત્ત્વના સર્વ મળી ૨૭૬ ભેદ છે.૩.
અહીં સંવર, નિર્જરા અને મોક્ષ એ ત્રણ તત્ત્વ આત્માનો સહજ સ્વભાવ (મૂળ સ્વભાવ) હોવાથી અરૂપી છે, તથા જીવ, પુણ્ય, પાપ, આશ્રવ અને બંધ એ પાંચ તત્ત્વનો કર્મના આઠ ભેદમાં યથાસંભવ સમાવેશ થાય છે, માટે એ પાંચ તત્ત્વ રૂપી જાણવાં, કારણ કે કર્મપુદ્ગલ રૂપી છે. અહીં જો કે જીવ અરૂપી છેતોપણ આગળ ગણાતા જીવના ૧૪ ભેદ કર્મ સહિત સંસારી જીવના છે માટે જીવને અહીં રૂપીમાં ગણ્યો છે. તથા અજીવતત્ત્વમાં પુદ્ગલદ્રવ્યના ૪ ભેદ રૂપી અને ધર્માસ્તિકાયાદિકના ૧૦ ભેદ અરૂપી છે.
એ નવતત્ત્વના રૂપી–અરૂપી ભેદોની સંખ્યાનું તથા હેય શેયાદિમાં કયા તત્ત્વના કેટલા ઉત્તરભેદ પ્રાપ્ત થાય છે તે જાણવાનું યંત્ર નીચે પ્રમાણે છે. | તત્ત્વનાં નામ ૨૭૬ ભેદમાં | ૨૭૬ ભેદમાં | ૨૭૬ ભેદમાં
જીવ-અજીવ રૂપી-અરૂપી | | હેય-ન્શય-ઉપાદેય જીવતત્ત્વના ૧૪-૦ ૧૪-૦ ૦-૧૪-૦ અજીવતત્વના ૦-૧૪ ૪-૧૦ ૦-૧૪-૦ પુતત્વના ૦-૪૨ ૪૨-૦ ૦-૦-૪૨ પાપતત્વના ૦-૮૨ ૮૨-૦ ૮૨-૦-૦ આશ્રવતત્ત્વના
૪૨-૦ ૪૨-૦-૦ સંવરતત્ત્વના પ૭-૦ ૦-૫૭ ૦-૦-૫૭ નિર્જરાતત્ત્વના | ૧૨-૦ ૦-૧૨ ૦-૦-૧૨ બંધતત્ત્વના ૦-૪
૪-૦-૦ મોક્ષતત્ત્વના
૦-૦-૯ ૯૨-૧૮૪ ૧૮૮-૮૮ ૧૨૮-૨૮-૧૨૦
૦-૪૨
૪-૦
