________________
નિર્જરાતત્ત્વ
૧૧૫ ૫. વિનેશ તપ-વીરાસન આદિ આસનોથી (બેસવાની વિધિઓથી) બેસવું, કાયોત્સર્ગ કરવો, અને કેશનો લોચ કરવો ઇત્યાદિ કાયક્લેશ તપ છે.
૬. સંતીના તપ-સંલીનતા એટલે સંવરવું, સંકોચવું, ત્યાં અશુભ માર્ગે પ્રવર્તતી ઇન્દ્રિયો સંવરવી એટલે પાછી હઠાવવી તે રૂદ્રિય સંતોનતિ, કષાયો રોકવા તે ઋષીય સંસીનતા, અશુભ યોગથી નિવર્તવું તે યો સંતીનતા, અને સ્ત્રી, પશુ, નપુંસકના સંસર્ગવાળા સ્થાનનો ત્યાગ કરી સારા સ્થાનમાં રહેવું તે વિવિક્ટવ સંસીનતા કહેવાય. એ ૪ પ્રકારનો સંલીનતા તપ જાણવો.
એ પ્રમાણે ૬ પ્રકારનો બાહ્ય તપ છે, કે જે તપ મિથ્યાદષ્ટિઓ પણ કરે છે, લોક પણ જે દેખી તપસ્વી કહે છે, અને બાહ્ય દેખાવવાળો છે, તથા શરીરને તપાવે છે, માટે એ ૬ પ્રકારનો બાહ્યતપ કહેવાય છે.
૬ પ્રકારનો અભ્યત્તર તપ पायच्छित्तं विणओ, वेयावच्चं तहेव सज्झाओ। झाणं उस्सग्गो ऽ वि अ, अभितरओ तवो होइ ॥३६॥
સંસ્કૃત અનુવાદ प्रायश्चित्तं विनयो, वैयावृत्त्यं तथैव स्वाध्यायः । ध्यानं कायोत्सर्गोऽपि चाभ्यन्तरं तपो भवति ॥३६॥
શબ્દાર્થ પછિત્ત = પ્રાયશ્ચિત્ત તપ
૩જો = કાયોત્સર્ગ તપ વિદો = વિનય તપ
વિ = પણ વેચાવવૅ = વૈયાવૃજ્ય તપ
= = અને તદેવ = તેમજ
બૂતરો = અભ્યત્તર સંજ્ઞાનો = સ્વાધ્યાય તપ
તવો = તપ ફા = ધ્યાન તપ
રોડ = છે.
અન્વય સહિત પદચ્છેદ ગાથાવત્ પરંતુ આ વિનંતિ
ગાથાર્થ પ્રાયશ્ચિત્ત, વિનય, વૈયાવૃજ્ય તેમજ સ્વાધ્યાય, ધ્યાન અને કાયોત્સર્ગ પણ અભ્યત્તર તપ છે. ll૩ી
