________________
સમકિતી આત્મા આ વાંદરી જેવો હોય ! તે પોતાનું કલેજું જેમ કોઈને ન આપે તેમ સમકિતી પણ પોતાનું હૃદય સંસારના કોઈ પદાર્થોને ન આપે. તેનું હૃદય મેળવવા મગરભાઈ જેવો મોહરાજ ઘણો પ્રયત્ન કરે છે. મગર જેમ વાંદરીબાઈને તળાવમાં ફેરવતો હતો, તેમ મોહરાજ આપણને સંસાર રૂપી સમુદ્રમાં સતત ફેરવ્યા જ કરે છે.
ખાવાના, પીવાના, પહેરવાના, મોજશોખના, લગ્નના, ધંધો કરવાના વગેરે અવસરોમાં આ મોહરાજ જેવા મગરભાઈ આપણી પાસે હૃદયની માંગણી કરી બેસે છે! પણ જો તે વખતે આપણે તેને હૃદય આપીએ નહિ, તે પદાર્થોમાં રમીએ નહિ, આસક્ત ન બનીએ તો આપણે સમકિતી ગણાઈએ. સંસારની ગમે તેવી પરિસ્થિતિઓ પેદા કેમ ન થાય? સમકિતી કદી તેમાં લલચાય નહિ. લાચારીથી તે તે પરિસ્થિતિમાં કદાચ તેણે પસાર થવું પડે તો ય તેનું મન તો તેમાં ભળે જ નહિ!
દૂધમાં પાણી નાંખો તો તે તેમાં મીક્ષ થઈ જાય. એકમેક થઈ જાય. પણ પથ્થર નાંખો તો? પાણીથી તે અલગ જ રહે ને? કદી પણ પાણીમાં તે ભળે ખરો? જેમ પથ્થર પાણીમાં રહે છતાં ય પાણીમાં ભળે તો નહિ જ, તેમ સમકિતી આત્મા કદાચ સંસારમાં રહે તો ય તેમાં ભળે તો નહિ જ. તેમાં તલ્લીન તો ન જ બને. તેમાં તે આસક્ત તો ન જ હોય.
પેલો નટ ! દોરડા ઉપર નાચ કરતો હોય ! સર્વ દર્શકોને ખુશ કરવા જીવન કટોકટીના ખેલ ખેલતો હોય છતાં ય તેનું મન તો દોરડામાં જ હોય! કારણ કે તે જાણે છે કે દોરડામાં મન નહિ પરોવું તો બેલેન્સ ગુમાવતાં જ પડતાંની સાથે મોત થઈ જશે !
પોતાનું સત્ત્વ ઓછું પડે તો અન્ય સંસારીઓના સંબંધો સાચવવા કે કુટુંબની જવાબદારી નિભાવવા સમકિતી ક્યારેક સાંસારિક કાર્યો કરે તો ય તેનું મન તો સદા દેવ-ગુરુ-ધર્મમાં જ હોય, કારણ કે તે જાણે છે કે દેવ - ગુરુ - ધર્મને મારું હૃદય, મારું મન જો હું સમર્પિત નહિ કરું તો મારા આધ્યાત્મિક જીવનનું મોત થશે. દુર્ગતિમાં જવાનું થશે.
પેલી પનિહારી! સડસડાટ ડોલને કૂવામાં ઉતારે. દોરડું પણ કૂવામાં ડોલની સાથે જ નીચે જતું જાય. તે તો બહેનપણીઓ સાથે વાતોમાં લીન હોય, ખડખડાટ હસે ય ખરી અને તાળીઓ પણ દે, છતાં તેનું તે વખતે ય ધ્યાન ક્યાં હોય? દોરડામાં જ ને?
જો દોરડામાં ધ્યાન ન રાખે અને છેડો પણ કૂવામાં ચાલ્યો જાય તો ડોલ ને દોરડું, બે ય ગુમાવી બેસવું પડે! બસ ! તે જ રીતે સમકિતી આત્મા સંસારમાં હસતો, રમતો, ખેલતો દેખાયછતાંય તેનું ધ્યાન તો સદા આત્મચિંતનમાં હોય. સાધુ જીવનસ્વીકારવાની ભાવનામાં હોય, દેવ-ગુરુ-ધર્મમાં હોય. કારણ કે તે જાણે છે કે જો હું સંસારમાં લીન બનીશ તો મારું જૈનકુળ અને માનવજીવન, બંને ય હારી જઈશ!
ક ૧૩ ના એક વ્રત ધરીયે ગુરુ સાખ ,
