________________
() રથલ પ્રાણાતિપાત વિરમણ વ્રત
સમ્યગદર્શનવ્રત ઉચ્ચર્યા બાદ બાર વ્રતો સ્વીકારવાના હોય છે. આ બાર વ્રતોમાં પાંચ અણુવ્રતો, ત્રણ ગુણવ્રતો અને ચાર શિક્ષાવ્રતોનો સમાવેશ થાય છે. આ
દરેક શ્રાવક-શ્રાવિકાનું લક્ષ જે સાધુજીવન સ્વીકારવાનું છે, તે સાધુજીવન જીવવા માટે પાંચ મહાવ્રતોનું પાલન કરવું આવશ્યક છે. પાંચ મહાવ્રત એટલે પાંચ મોટા વ્રતો, પાળવામાં અતિશય અઘરા વ્રતો. અત્યંત સૂક્ષ્મતાથી પાળવાનાં વ્રતો.
આ પાંચ મહાવ્રતો પાળવાની જેમની શક્તિ નથી તેવા આત્માઓ તે જ વ્રતોને સ્થૂલથી – છૂટછાટ લેવાપૂર્વક – સ્વીકારે છે, ત્યારે તે જ પાંચ વ્રતો અણુવ્રતો તરીકે ઓળખાય છે.
અણુ = સ્કૂલ, નાના વ્રતો, તે પાંચ છે. (૧) સ્થૂલ પ્રાણાતિપાત વિરમણ વ્રત. (૨) સ્થૂલ મૃષાવાદ વિરમણ વ્રત (૩) સ્થૂલ અદત્તાદાન વિરમણ વ્રત. (૪) સ્વદારા સંતોષ - પરસ્ત્રીગમન વિરમણ વ્રત અને (૫) પરિગ્રહ પરિમાણ વ્રત. - જીવનમાં ગુણોની ખિલવણી કરવા અને નિષ્ઠયોજન જે પાપો સેવાય છે, તેમાંથી મુક્ત થવા જે વ્રતો સ્વીકારવાના છે, તે ગુણવ્રતો તરીકે ઓળખાય છે. તે ગુણવ્રતો ત્રણ છે.
(૧) દિશા પરિમાણ વ્રત (૨) ભોગોપભોગ પરિમાણ વ્રત. (૩) અનર્થદંડ વિરમણ વ્રત.
સાધુજીવનની આરાધનાની તાલીમ મળે, સ્થૂલ અંશે તેનું આસેવન પણ જેનાથી થાય તે શિક્ષાવ્રત કહેવાય છે. તે ચાર છે.
(૧) સામાયિક વ્રત (૨) દેશાવગાસિક વ્રત (૩) પૌષધોપવાસ વ્રત અને (૪) અતિથિ સંવિભાગ વ્રત.
આ પાંચ અણુવ્રત, ત્રણ ગુણવ્રત અને ચાર શિક્ષાવ્રત મળીને બાર વ્રતો ઉચ્ચરીને શ્રાવકજીવનનો સ્વીકાર કરવાનો હોય છે.
(૧) પ્રથમ અણુવ્રત સ્થૂલ પ્રાણાતિપાત વિરમણ વ્રત કોઈપણ આત્મા છેડાતો નથી, ભેદાતો નથી, કપાતો નથી કે મરતો પણ નથી.
જો આત્મા મરતો જ ન હોય તો તેને મારનાર શી રીતે હોય? તેને મારવાનું પાપ પણ શી રીતે લાગે? તો ૫૭
આ વ્રત ધરીયે ગુરુ સાખ ,
