________________
શુદ્ધ આત્મા ભલે મરતો નથી, પણ આત્મા જ્યારે કર્મથી યુક્ત હોય છે, ત્યારે તે જીવ કહેવાય છે. આવો જીવ જ્યારે ઇન્દ્રિયો, શરીર, શ્વાસોશ્વાસ, આયુષ્ય વગેરે દ્રવ્ય પ્રાણોથી યુક્ત બને છે, ત્યારે તેનો જન્મ થયો ગણાય છે. પછી જ્યારે તે દ્રવ્ય પ્રાણોથી છૂટો પડે છે, ત્યારે તેનું મૃત્યું થયું તેવો વ્યવહાર કરાય છે.
જીવોને તેના પ્રાણોથી વિયોગ કરાવવો તેનું જ નામ પ્રાણાતિપાત. આવા પ્રાણાતિપાતથી અટકવું (વિરમણ = અટકવું) તે પ્રાણાતિપાત વિરમણ.
જે બીજાના પ્રાણોનો આત્માથી વિયોગ કરાવે છે તેના પોતાના પ્રાણોનો આત્માથી વિયોગ થયા વિના શી રીતે રહે ? જે આપો તે મળે, તે આ જગતનો સનાતન નિયમ છે. તેથી જો પોતાના પ્રાણોથી આત્માનો વિયોગ ન થાય તેમ ઇચ્છતા હોઈએ તો આપણે જીવોનો પ્રાણાતિપાંત કાયમ માટે બંધ કરી દેવો જોઈએ.
તે તો સાધુજીવન સ્વીકારીએ તો જ શક્ય બને. સાધુજીવન જ એક એવું જીવન છે કે જેમાં કોઈ જીવની હિંસા કરવાની હોતી નથી, જેનાથી બીજાનું જીવન ટકાવવા દ્વારા પોતાનું જીવન પામી શકાય છે. જીવોનો પ્રાણાતિપાત અટકાવીને, મોક્ષમાં જવા દ્વારા કાયમ માટેનો પોતાનો પ્રાણાતિપાત અટકાવી શકાય છે. બીજાને મોતમાંથી મુક્તિ આપવા દ્વારા કાયમ માટે પોતાનું મોત દૂર ઠેલી શકાય છે. જો મોતના દુઃખનો ડર હોય, મોત ન મેળવવાની ઇચ્છા હોય તો પ્રાણાતિપાત કરવાનું કાયમ માટે બંધ કરી દેવું જોઈએ. તે માટે સાધુ જ બનવું જોઈએ.
ન
વ્યક્તિગત રીતે જો તે જીવન જીવવું શક્ય ન જણાતું હોય તો, પોતાનાથી શક્ય બને તેટલો પ્રાણાતિપાત ઓછો કરવો જોઈએ. બીજા જીવોને મારવાનું બંધ કરવું જોઈએ. તે માટે આ પ્રથમ અણુવ્રત – સ્કૂલ પ્રાણાતિપાત વિરમણવ્રત – નો સ્વીકાર કરવો જોઈએ. જીવો બે પ્રકારના છે. પોતાની ઇચ્છા પ્રમાણે હલનચલન કરી શકનારા ત્રસજીવો અને ગમે તેવી તકલીફ પડે તો ય પોતાની ઇચ્છા મુજબ હલનચલન નહીં કરી શકનારા સ્થાવર જીવો. બેમાંથી એકે ય પ્રકારના જીવોની હિંસા કરવી ન જોઈએ. પણ સંસારી જીવો હજુ ત્રસજીવોની ૨ક્ષા કદાચ કરી શકે પણ સ્થાવર જીવોની હિંસાથી અટકવું તેમના માટે ઘણું મુશ્કેલ છે.
સ્થાવર જીવોમાં આવે માટી-મીઠું-ખડી, ખારો વગેરે પૃથ્વીકાયના જીવો, પાણીના જીવો, લાઈટ, દીવા-આગ વગેરે રુપ અગ્નિકાયના જીવો, પવન વગેરે વાયુકાયના જીવો તથા વનસ્પતિના જીવો. શું આ બધા જ જીવોને સંસારમાં રહીને અભયદાન આપવું શક્ય છે ?
સાધુઓ જરુર પડે તો બલવણ (પાકાં મીઠા)નો ઉપયોગ કરે છે પણ કાચા વ્રત ધરીયે ગુરુ સાખ
SEMEN
૫૮
